instar, duras sensibus hominum accedere necesse est, oriri aliquando posse, sed fere non multo post (nisi evidenti et excellenti utilitate demonstrentur et commendentur, quod huc usque factum non est) opinionum vulgarium ventis agitari et exstingui; adeo ut tempus, tanquam fluvius, levia et inflata vehere, gravia et solida mergere consueverit. Visum est ei itaque impedimenta melioris scientiarum status non tantum externa et adventitia, sed et innata et ex ipsis sensibus hausta esse. Cogitavit et illud; etiam verborum naturam vagam et male terminatam intellectui hominum illudere, et fere vim facere verba enim certa tanquam numismata esse, quæ vulgi imaginem et principatum repræsentent: illa siquidem secundum populares notiones et rerum acceptiones (quæ maxima ex parte erroneæ sunt et confusissima) omnia componere et dividere; ut etiam infantes, cum loqui discunt, infelicem errorum cabalam haurire et imbibere cogantur. Ac licet sapientiores et doctiores se variis artibus ab hac servitute vindicare conentur, nova vocabula fingendo, quod durum, et definitiones interponendo, quod molestum est, nullis tamen viribus jugum excutere posse, quin infinitæ etiam in acutissimis disputationibus controversiæ de verbis moveantur, et quod multo deterius est, istæ ipsæ pravæ verborum signaturæ etiam in mentem radios suos et impressiones reflectant; nec tantum in sermone molestæ, sed etiam judicio et intellectui infestæ sunt. Itaque visum est ei, inter internas causas errorum hanc ipsam ut gravem sane et innoxiam ponere. | discrimine incredulos esse summæ sit imperitiæ : visum tamen est ei, veritatis aditum per hujusmodi commenta interclusum aut certe arctatum jampridem esse, et vanitatis excessus etiam nunc omnem magnanimitatem destruere. Cogitavit et illud; reperiri in animo humano inclinationem quandam a natura insitam, et hominum opinione et disciplina nonnulla corroboratam, quæ naturalis philosophiæ, activæ nimirum et operativæ, progressus remorata sit et averterit. Eam esse opinionem sive æstimationem humidam et damnosam, minui nempe majestatem mentis humanæ, si in experimentis et rebus particularibus, sensui subjectis, et in materia terminatis, diu ac multum versetur: præsertim cum hujusmodi res ad inquirendum laboriosa, ad meditandum ignobiles, ad dicendum asperæ, ad practicam illiberales, numero infinitæ, et subtilitate pusillæ videri soleant, et ob hujusmodi conditiones gloriæ artium minus sint accommodatæ. Quam opinionem, sive animi dispositionem, vires maximas sumpsisse ex illa altera opinione elata et commentitia; qua veritas humanæ mentis veluti indigena, nec aliunde commigrans; et sensus intellectum magis excitare, quam informare asserebatur. Neque tamen errorem hunc, et mentis (si verum nomen quæratur) alienationem ab iis ulla ex parte correctam, qui sensui debitas, id est, primas partes tribuerunt. Quin et hos quoque exemplo et facto suo, relicta prorsus naturali historia, et mundana perambulatione, omnia in ingenii agitatione posuisse, et inter opacissima mentis idola, sub specioso contemplationis et rationalium nomine, perpetuo volutasse. Quare visum est ei, istud rerum particularium repudium et divortium omnia in familia humana Cogitavit et illud; non tantum ex iis, quæ obstant, conjecturam capiendam ; fieri enim posse, ut humani generis fortuna istas difficultates, et vincula perfregerit et superaverit. Itaque illud videndum ac penitus introspiciendum, qualis sit ea philosophia, quæ recepta sit, aut alia quæpiam ex antiquis, quæ instar tabulæ naufragii ad littora nostra impulsa sit. Atque invenit, philosophiam naturalem, quam a Græcis accepimus, pueritiam quandam scientiæ censeri: atque habere id quod proprium puerorum est, ut ad garriendum prompta, ad generandum inhabilis et immatura sit. Hujus autem philosophiæ jam consensu principem Aristotelem, intacta fere ac illibata natura, in communibus notionibus, atque earum inter se comparatione, collisione, et reductione, inutiliter versatum esse. Neque sane quicquam solidi ab eo sperari, qui etiam mundum e categoriis effe Cogitavit et illud; præter communes scientiarum et doctrinarum difficultates, philosophiam naturalem, præsertim activam et operativam, etiam alia propria | turbasse. habere præjudicia et impedimenta. Non parvam enim existimationis jacturam et fidei fecisse per quosdam procuratores suos, leves et vanos, qui partim ex credulitate, partim ex impostura, humanum genus promissis onerarunt, vitæ prolongationem, senectutis retardationem, dolorum levationem, naturalium defectuum reparationem, sensuum deceptiones, affectuum ligationes et incitationes, intellectualium facultatum illuminationes, exaltationes, substantiarum transmutationes, motuum ad libitum multiplicationes, aëris impressiones et alterationes, rerum futurarum divinationes, remotarum repræsentationes, occultarum revelationes, et alia complura pollicitando. Verum de istis largitoribus opinari, non multum aberraturum, qui istiusmodi judicium fecerit. Tantum nimirum interesse inter horum vanitates et veras artes in philosophia, quantum intersit inter pugnas Julii Cæsaris aut Alexandri; et rursus Ama-cerit. Parum enim interesse, utrum quis materiam, disii ex Gallia, aut Arthuri ex Britannia, in historia. formam, et privationem, an substantiam, qualitatem, Constat enim clarissimos illos imperatores majora et relationem principia rerum posuerit: verum istis revera præstitisse, quam umbratiles isti heroës sermonibus supersederi oportere. Nam et justam fecisse fingantur; sed modis et viis actionum minime confutationum instituere (cum neque de principiis, fabulosis et prodigiosis. Itaque æquum non esse nec de demonstrationum modis conveniat) immemofidem veræ memoriæ derogare, quia illa a fabulis ris esse. Et rursus hominem, tantam auctoritatem quandoque læsa et violata sit. Nam Ixionem e et fere dictaturam in philosophia adeptum, per nube Centauros, nec ideo minus Jovem e vera satiram præstringere, levius pro dignitate sermonis Junone Heben et Vulcanum, virtutes scilicet admi-instituti, et tamen superbum fore. Illum sane diarandas et divinas, naturæ et artis, genuisse. Quæ lecticis rationibus, utpote a se (quod ipse licentius licet vera comperiantur, et homines absque rerum gloriatur) oriundis, naturalem philosophiam corru : pisse. Verum ut illum mittamus, Platonem virum | tus, et rerum civilium inclinationes, hujusmodi novisine dubio altioris ingenii fuisse, ut qui et formarum cognitionem ambiret, et inductione per omnia (non ad principia tantum) uteretur: sed inutili utrobique ratione, cum inductiones vagas, formas abstractas prensaret et reciperet. Atque hujus philosophi si quis attentius et scripta et mores consideret, eum de philosophia naturali non admodum solicitum fuisse reperiet, nisi quatenus ad philosophi nomen et celebritatem tuendam, vel ad majestatem quandam moralibus et civilibus doctrinis addendam et adspergendam sufficeret. Eundem naturam non minus theologia, quam Aristotelem dialectica, inficere: et, si verum dicendum est, tam prope ad poëtæ, quam ille ad sophistæ partes accedere. Atque horum placita ex ipsis fontibus haurire licere, cum opera eorum exstent. Reliquorum vero, Pythagoræ, Empedoclis, Heracliti, Anaxagoræ, Democriti, Parmenidis, Xenophanis, et aliorum, diversam rationem esse, quod illorum opiniones per internuntios quosdam, et famas, et fragmenta solummodo habeamus; atque idcirco majore inquisitione, ac majore etiam judicii integritate (quæ sortis iniquitatem levet) opus esse. Sed tamen cum summa diligentia ac cura omnem de illis opinionibus auram captasse; ut quicquid de illis, vel dum ab Aristotele confutantur, vel dum a Platone, vel Cicerone citantur: vel in Plutarchi fasciculo, vel in Laërtii vitis, vel in Lucretii poëmate, vel alicubi in quavis alia sparsa memoria et mentione inveniri possit, evolvisse et cum fide et judicio librato examinasse. Ac primo sane dubium non esse, quin si opiniones eorum in propriis exstarent operibus, majorem firmitudinem habituræ fuissent, cum theoriarum vires in apta et se mutuo sustinente partium harmonia, et quadam in orbem demonstratione consistant, ideoque per partes traditæ infirmæ sint: quare non contemptim de illis judicium fecisse. Reperisse etiam inter placita tam varia, haud pauca in observatione naturæ, et causarum assignatione non indiligenter notata; alios autem in aliis (ut fere fieri solet) feliciores fuisse. Tantummodo Pythagoræ inventa et placita (licet numeri ejus quiddam physicum innuant) talia majore ex parte fuisse, quæ ad ordinem potius quendam religiosorum fundandum, quam ad scholam in philosophia aperiendam, pertinerent; quod et eventus comprobavit. Nam eandem disciplinam plus in hæresi Manichæorum et superstitione Mahumeti, quam apud philosophos, valuisse. Reliquos vero physicos certe fuisse; atque ex iis nonnullos, qui Aristotele longe et altius et acutius in naturam penetraverint. Atque illum scilicet Ottomannorum more in fratribus trucidandis occupatum fuisse; quod et ei ex voto successit. Verum et de Aristotele, et de reliquis istis Græcis, non dissimile judicium fecit, esse nimirum hujusmodi placita ac theorias veluti diversa diversarum fabularum in theatro argumenta, in quandam verisimilitudinem, alia elegantius, alia negligentius, aut crassius conficta; atque habere quod fabularum proprium est, ut veris narrationibus concinniora et commodiora videantur. Neque in istis tantum exhibitis et publicatis theoriis, humani ingenii peregrinationes et errores se sistere aut finiri potuisse. Nisi enim mores hominum et affec tatibus (etiam in contemplativis) adversæ et infensæ exstitissent, dubium minime esse, quin et aliæ multæ in naturali philosophia sectæ introductæ fuissent. Quemadmodum enim in astronomicis, et iis quibus terram rotari placet, et iis qui per eccentricos et epicyclos motus expediunt, eorum, quæ in cœlis sub sensu apparent, patrocinia, et advocationes æquæ et ancipites sunt; quin et tabularum calculi utrisque respondent: eodem modo et multo etiam facilius esse in naturali philosophia complures theorias excogitare, longe inter se ad invicem differentes, sed tamen singulis sibi constantes, et instantiarum vulgarium, quæ in ejusmodi quæstionibus judicia exercere solent, suffragatione abutentes, atque in diversa trahentes. Neque enim defuisse, qui nostra et patrum ætate novas philosophiæ naturalis fabricas meditati sunt. Nam Telesium nostra memoria scenam conscendisse, et novam fabulam egisse, magis argumento probabilem, quam plausu celebrem: et Fracastorium non ita pridem, licet novam sectam non elegerit, tamen libertate judicii et inquisitionis honestissime usum esse: Cardanum etiam non minus ausum, sed leviorem. Quin et nuper Gilbertum nostratem, cum naturam magnetis laboriosissime et magna judicii firmitudine et constantia, necnon experimentorum magno comitatu et fere agmine, perscrutatus esset, statim novæ in philosophia naturali sectæ imminere cœpisse: nec Xenophanis nomen in ludibrium versum expavisse, in cujus sententiam inclinabat. Hos itaque, et si qui sunt, aut erunt, horum similes, antiquorum turbæ aggregandos, unam enim eandemque omnium rationem haberi. Esse nimirum homines secundum pauca pronuntiantes, et naturam leviter attingentes, nec ita se illi immiscentes, ut aut contemplationum veritatem, aut operum utilitatem assequi possint. Credere enim ex tot philosophiis, per tot annorum spatia elaboratis et cultis, ne unum quidem experimentum adduci posse, quod ad hominum statum levandum aut locupletandum spectet, et hujusmodi speculationibus vere acceptum referri possit. Quin contra, Aristotelis de quatuor elementis commentum, cui ipse potius auctoritatem quam principium dedit (quod avide a medicis acceptum, quatuor complexionum, quatuor humorum, et quatuor primarum qualitatum conjugationes post se traxit) tanquam malignum aliquod et infaustum sidus, infinitam et medicinæ, necnon compluribus mechanicis rebus, sterilitatem attulisse; dum homines per hujusmodi concinnitates et compendiosas ineptias sibi satisfieri patientes, nil amplius curant. Quæstionum interim et controversiarum turbas circa hujusmodi philosophias undique sonare et volitare; adeo ut fabula illa de Scylla in eas ad vivum competere videatur, quæ virginis os et vultum extulit, ad uterum vero monstra latrantia succingebantur et adhærebant. Ita habere et istas doctrinas quædam primo aspectu speciosa, sed cum ad partes generationis ventum est, ut fructum ex se edant, tum nil præter lites et inquietas disputationes inveniri, quæ partus vicem obtineant. Atque illud interim notandum, quæ de placitorum rejectione dicta sunt, opinionibus tantum, non ingeniis auc torum aut laboribus derogare. Quanto enim quis | rebus aliqua ex parte finitimum: tamen maxima ex ingenio et studio maxime valeat, eundem, si na- parte eos, paucis distillationum experimentis assueturæ lucem et historiam, et rerum particularium tos, omnia in philosophia ad separationes et liberaevidentiam deserat, tanto magis in obscuriores et tiones retulisse, verarum alterationum oblitos. Ilmagis perplexos phantasiarum et idolorum recessus lam autem opinionis fabricam, qua veluti basi eorum et quasi specus se detrudere et involvere. Neque philosophia nititur, nempe esse quatuor rerum mainsuper, generales philosophiarum theorias argui, ut trices sive elementa, in quibus semina et species reparticulares et inferiorum causarum assignationes, rum fœtus suos absolvant, atque hæc quádriformia quæ in hujusmodi philosophorum operibus reddi et esse, pro differentia nimirum cujusque elementi, quæri solent, probentur: verum et has nihilo illis adeo ut in cœlo, aëre, aqua, terra, nihil inveniatur, meliores esse, non tantum quod ab illis pendeant, quod non habeat in tribus reliquis conjugatum alised quod et ipsæ nullam severitatem inquisitionis quod et parellelum: huic certe phantasticæ rerum præ se ferant, ad paulo notiora et fere obvia dedu- naturalium phalangi peritum naturæ contemplatorem centes, in quibus mens humana leviter acquiescat et vix inter somnia sua locum daturum. Neque dissibi complaceat, verum ad interiora naturæ minime similes esse rerum harmonias, quæ naturalis Magiæ penetrantes. Atque hoc vitii (quod omnium instar cultoribus placuerunt; qui et ipsi per rerum symest) semper habentes, ut experimenta, et effecta jam pathias et antipathias omnia expediunt; et ex otionota, cohærentia quadam et veluti reticulo connec- sis et supinissimis conjecturis, rebus virtutes et tant, ad eorum, quæ nota sunt, justam mensuram operationes admirabiles affingunt. Verum et iis se facto: sed neutiquam causam aliquam aut regulam parcere, quod inter tot fabulas, tamen opera aliquandemonstrent, quæ nova nec prius cognita effecta aut do exhibeant: licet ea fere hujusmodi sint, ut ad experimenta designet. Atque post has philosophia- admirationem et novitatem, non ad fructum et utilirum oras peragratas, se undique circumspicientem tatem accommodata sint. Sed tamen et novitatis etiam ad antiquitatis penetralia oculos conjecisse, ve- hunc usum plerumque esse, ut sinns naturæ nonnihil luti versus tractum quendam nubilosum et obscurum. excutiat, et luce saltem, si minus actu, juvet. Quare Atque scire se, si minus sincera fide agere vellet, visum est ei, neque in Græcorum, neque in novorum non difficile esse hominibus persuadere, apud anti- hominum placitis, neque in alchemiæ aut naturalis quos sapientes, diu ante Græcorum tempora, scienti- magiæ traditionibus aliquid inveniri, quod ad opes am de natura, majore virtute, sed majore etiam for- humanas majorem in modum augendas spectet. Itatasse silentio, floruisse : atque ideo solennius fore ea, que hæc omnia vel oblivioni devovenda esse, vel quæ jam afferuntur, ad illa referre; ut novi homines popularibus studiis permittenda, dum veri scientiasolent, qui nobilitatem antiquæ alicujus prosapiæ rum filii alio cursum dirigant. per genealogiarum rumores et conjecturas sibi affingunt: sed se, rerum evidentia fretum, omnis imposturæ conditionem recusasse ; et qualemcunque ipse opinionem de illis seculis habeat, tamen ad id quod agitur non plus interesse putare, utrum quæ jam inveniuntur, antiquis cognita, et per rerum vicissitudi-monstrationes, quæ in usu sunt, nec plenas, nec fidas nes occidentia et orientia sint, quam hominibus curæ esse debere, utrum novus orbis fuerit insula illa Atlantis, et veteri mundo cognita, an nunc primum reperta. Rerum enim inventionem a naturæ luce petendam, non ab antiquitatis tenebris repetendam esse. Interea venire alicui in mentem posse, de chemistarum arte sive philosophia taceri: quod se honoris causa fecisse; quia cum illis philosophiis, quæ prorsus operum effœtæ sunt, conjungere noluerit; cum ipsa inventa nobilia non pauca exhibuerit et donarit. Verum fabulam illam in hanc artem non male congruere, de sene, qui filiis aurum in vinea defossum (nec satis scire quo loco) legaverit; unde illos ad vineam diligenter fodiendam versos esse, et aurum quidem nullum repertum, sed vindemiam ea cultura factam uberiorem. Simili modo et Chemiæ filios, dum aurum (sive vere sive secus) defossum invenire satagunt, movendo et experiendo haud parvo proventui hominibus et utilitati fuisse. Sed illorum inventa non alio modo, nec ratione aliqua meliore, quam artium mechanicarum principia et incrementa cœpisse, id est, per experientiam meram. Nam philosophiam et speculativam eorum, rem minus sanam esse; et illis, de quibus locuti jam sumus, philosophiarum fabulis duriorem. Utcunque enim principiorum trias inventum non inutile fuerit, sed | Cogitavit et illud; etiam de demonstrationum modis videndum: demonstrationes enim potentia quadam philosophiam esse: atque prout illæ aut rectæ aut pravæ sint, inde doctrinas perfectas aut imperfectas sequi, probabile esse. Comperit autem, de esse. Neque tamen sensibus derogandum, quod quidam fecerunt. Sensuum enim errores in singulis ad summam scientiarum non multum facere; quin et ab intellectu, fidelius informato, corrigi posse. Sed intellectum ipsum, natura sola fretum, sine arte et disciplina, rebus imparem et minorem, sine cunctatione pronuntiandum. Neque enim aut ita capacem esse, ut omnigenam particularium supellectilem ad informationem necessariam recipiat et disponat, neque ita vacuum et purum, ut rerum imagines veras et nativas, absque phantasia et tinctura admittat. Quin certissimum esse, tum generaliter mentem humanam instar speculi inæqualis esse, quæ rerum radios secundum propriæ sectionis angulos, et non superficie plana, suscipiat et reflectat: tum etiam cuique ex educatione, studiis, et natura sua, vim quandam seductoriam, et quasi dæmonem familiarem adesse, qui mentem variis et vanis spectris ludat et turbet. Neque propterea ad opinionem Acatalepsia deveniendum. Cuilibet enim manifestum esse, nulla manus constantia, nec oculorum judicio maxime exquisito, lineam rectam, vel circulum perfectum describi posse: attamen admota regula, aut circino circumducto, rem præsto esse. Atqui in mechanicis manus hominum nudas ad quantula opera sufficere: easdem vi et ope instrumentorum vastis inventores, more apud antiquitatem recepto, consecrare solebant) tot brutorum effigies in templis reperirentur; cum animalia rationis expertia ex æquo fere cum hominibus naturæ operationum inventores fuerint, neque ad hoc homines sua prærogativa admodum usi sunt: sed tamen de iis, quæ fiunt, videndum. Et primo de inveniendi modo simplici et inartificioso, quod hominibus familiare est, id non aliud esse, quam ut is, qui se ad inveniendum aliquid comparat et accingitur, primo quæ ab aliis circa illud dicta sint, inquirat et evolvat: deinde meditationem propriam addat. Verum ut quis vel aliorum fidei se committat, vel spiritum suum solicitet, et fere invocet, ut sibi oracula pandat, rem prorsus sine fundamento esse, sequi inventionem quæ apud dialecticos recepta sit. Eam solummodo nomine tenus, ad id, quod agitur, pertinere. Non enim principiorum et axiomatum esse, ex quibus artes constant, sed tantum eorum, quæ illis consentanea videntur. Dialecticam enim magis curiosos, et importunos, et sibi negotium facessentes, ad fidem et veluti sacramentum cuilibet arti præstandum notissimo responso rejicere. Restare experientiam meram, quæ, si occurrit, casus, si quæsita sit, experimentum nominatur. Atque hanc non aliud quam (quod aiunt) scopas dissolutas esse. Quin et eos, qui in aliqua natura vel operatione per multam et erraticam quandam experimentorum variationem, revelanda et in lucem educenda sedulo occupati sunt, aut attonitos stare, aut vertiginosos circumire, aliquando gestientes, aliquando confusos, atque semper invenire quod ulterius quærant. Neque prorsus aliter fieri posse. Insciam enim et imperitam valde cogitationem esse, alicujus rei naturam in seipsa perscrutandi: eandem enim naturam in aliis latentem, in aliis manifestam et quasi palpabilem esse; atque in illis admirationem, in his ne attentionem quidem movere : veluti eam corporum naturam, quæ separationi resistit, in aquarum bullis rem sane subtilem, et fere ingeniosam videri, quæ hujus rei gratia in pelliculas quasdam in hæmisphærii formam effictas se conjiciunt. Eandem in ligno vel lapide non magnopere notari, sed solidi appellatione transmitti. Quare visum est ei, hominibus non tam ignorantiam, quam infelicitatem quandam, imputari, cum a curriculo et via per infortunium aut blandimenta deflexerint, non in ejusdem spatiis minus se strenuos præstiterint. sima quæque ac rursus subtilissima vincere. Sequi | sine causa fuisse, quod apud Ægyptios (qui rerum igitur ut ad artem confugiendum, et de demonstratione, quæ per artem regitur, videndum sit. Atque de syllogismo, qui Aristoteli oraculi loco est, paucis sententiam claudendam. Rem esse nimirum in doctrinis, quæ in opinionibus hominum positæ sunt, veluti moralibus et politicis, utilem et intellectui manum quandam auxiliarem; rerum vero naturalium subtilitati et obscuritati imparem et incompetentem. Nam syllogismum certe ex propositionibus constare, propositiones ex verbis, verba notionum sive animi conceptuum testes et signacula esse. Quamobrem notiones ipsæ, quæ verborum animæ sunt, si vaga, nesciæ, nec satis definitæ fuerint (quod in naturalibus longe maxima ex parte fieri consuevit) omnia ruere. Restare inductionem, tanquam ultimum et unicum rebus subsidium et perfugium: neque immerito in ea spes sitas esse, ut quæ opera laboriosa et fida rerum suffragia colligere, et ad intellectum perferre possit. Verum et hujus nomen tantummodo notum esse; vim et usum homines hactenus latuisse. De inductione enim ita decernendum: in usu ejus atque etiam forma homines dupliciter peccasse; primo quod moræ impatientes et compendia viarum undique lustrantes, et quædam in certo ponere, circa quæ, tanquam circa polos, disputationes verterentur, properantes, eam tantum ad generalia scientiarum principia adhibuerunt, media per syllogismorum derivationes expedire temere sperantes. Rursus, quod de syllogismo accurate, de hac autem demonstratione cursim et negligenter inquirentes, formam ejusdem meditati sunt admodum simplicem et plane puerilem, quæ per enumerationem tantum procedat, atque propterea precario non necessario concludat. Itaque cum circa demonstrationes talia cogitet, mirum nemini videri posse, si in philosophia naturali sibi cum aliis, sive veteribus sive novis, non conveniat. Neque enim fieri posse (quod ille per jocum dixit) ut idem sentiant qui aquam et qui vinum bibunt. Illos enim liquorem imbibere crudum et ex intellectu vel sponte manantem, vel industria quadam haustum : se autem liquorem parare et propinare ex infinitis uvis, iisque maturis et tempestivis, et per racemos decerptis et collectis, et subinde in torculari pressis, et in vase repurgatis, et clarificatis, constantem, qui tamen ab omni inebriandi qualitate rectificetur, cum nil prorsus phantasiarum vaporibus tribuat aut relinquat. Quare visum est ei, philosophias illas, quas jamdudum diximus, non tantum propter operum sterilitatem, sed etiam propter demonstrationum infirmitatem et fallacias rejici, cum non solum a rebus desertæ, sed et ab auxiliis, quæ sibi paraverunt, destitutæ ac proditæ sint. Cogitavit et illud; etiam de inveniendi modis, qui in usu sunt, separatim videndum, si modo aliqui sint. In hac enim parte non tam errores et devia, quam solitudinem et vacua inveniri; quod stupore quodam animum perculerit. Non ulli mortalium cordi aut curæ fuisse, ut ingenii et intellectus humani vires ad artes et scientias inveniendas et promovendas dirigeret, eoque viam muniret: sed omnia vel traditionum caligini, vel argumentorum vestigiis et turbini, vel casus et experientiæ undis et ambagibus permissa esse et permitti. Itaque non Cogitavit et illud; finem aliquando desperationi, aut saltem querimoniis imponendum: ac illud potius videndum, an omnino cessandum, et iis, quæ habemus, utendum sit, an aliquid, ut melius res procedant, tentandum et moliendum. Ac primum finis ipsius et propositi meritum et pretium intueri par esse, ut in materia dura et opere arduo major fiat industriæ accensio. Veniebat autem ei in mentem, antiquis seculis, rerum inventoribus (modum excedente hominum affectu et impetu) divinos honores attributos esse. Iis autem, qui in rebus civilibus merebantur, quales erant urbium et imperiorum conditores, legislatores, patriarum a diutinis malis liberatores, tyrannidum debellatores, et his similes, intra heroum modum honores stetisse. Nec immerito hanc distinctionem priscis illis temporibus invaluisse, quam parendo vinci. Cogitabat etiam et animo volcum illorum beneficia ad universum genus humanum, vebat, qualia sint, quæ de virtute ac vi inventorum horum ad certas regiones et definitas hominum sedes tam simplici et mera, quam ea, quæ cum merito et pertinerent illa insuper sine vi aut perturbatione beneficio conjuncta sit, cogitationem subire possunt. humanam vitam bearent: hæc vero non absque Ac illam quidem non in aliis manifestius occurrere, tumultu et violentia fere introducta sint. Quod si quam in tribus illis inventis, quæ et ipsa antiquis particularis alicujus inventi utilitas ita homines af- | incognita, et quorum primordia etiam nobis obscura fecerit, ut eum, qui universum genus humanum unico et ingloria sunt; artis nimirum imprimendi, pulveris aliquo beneficio complecti posset, homine majorem tormentarii, et acus nauticæ. Hæc enim tria, nuputarent: at multo celsius inventum esse, quod alia mero scilicet pauca, ac inventu non multum devia, omnia inventa particularia potentia quadam in se rerum faciem, et statum in orbe terrarum mutasse : contineat, ac animam humanam carceribus liberet, primum in re literaria, secundum in re bellica, tereique vias aperiat, ut ad nova et ulteriora quæque tium in re navali, unde infinitas rerum mutationes ductu certo et recto penetrare possit. Quemadmodum secutas esse, attentius intuentibus conspicuas ; ut non enim seculis prioribus, cum homines in navigando imperium aliquod, non secta, non stella majorem per stellarum tantum observationes cursum dirige-efficaciam et quasi influxum in res humanas habubant, eos veteris sane continentis oras legisse, aut isse videatur, quam ista mechanica habuerunt, maria aliqua minora et mediterranea trajecisse : Quod autem ad merita attinet, id optime percipi, si necesse autem fuisse, usum acus nauticæ, ut ducem quis consideret, quantum intersit inter hominum viæ magis fidum, innotuisse, antequam oceanus tra- vitam in excultissima aliqua Europæ provincia, et jiceretur, et novi orbis regiones detegerentur. Si- in regione aliqua novæ Indiæ maxime fera et barmili prorsus ratione, quæ hucusque in artibus et bara. Tantum sane ut merito hominem homini scientiis hominum inventa sunt, potuisse instinctu, Deum esse, non solum ex auxilio et beneficio, sed ex usu, observatione, meditatione, aperiri, utpote sensui status comparatione, dici possit. Atque hoc non propiora. Antequam vero ad remotiora et occultiora solum, non cœlum, non corpora, sed artes præstare. naturæ appellere liceat, necessario præcedere, ut At non novum orbem scientiarum, et novum orbem melior et perfectior mentis humanæ usus et adope- terrarum in eo conventuros, ut vetera novis sint longe ratio inveniatur. Quare hujuscemodi inventum pro- cultiora. Quin contra necesse esse, accessiones culdubio temporis partum nobilissimum, et vere artium iis, quæ jam habemus, multo se ostendere masculum esse. Rursus in Scripturis sacris notabat præstantiores, ut quæ naturam non leviter inflectere, Salomonem regem, cum imperio, auro, magnificentia sed vincere et subigere, et in imis fundamentis conoperum, satellitio, famulitio, servorum et famulorum cutere possint: fere enim perpetuo fieri, ut quod pulcherrima descriptione et ordine, classe insuper, inventu sit obvium, id opere sit infirmum, cum nominis claritudine, et summa hominum admiratione radices demum rerum virtute valida, eædem situ floreret, nil horum tamen sibi gloriæ duxisse, verum abditæ sint. Si quis autem sit, cui, in contemplationis ita pronuntiasse: "Gloriam Dei esse rem celare, amorem et venerationem effuso, ista operum fregloriam regis autem rem invenire:" non aliter ac si quens, et cum tanto honore mentio, quiddam asperum divina natura innocenti et benevolo puerorum ludo et ingratum sonet, is pro certo sciat, se propriis delectaretur, qui ideo se abscondunt ut inveniantur: desideriis adversari; etenim in natura, opera non ac animam humanam sibi collusorem in hoc ludo, tantum vitæ beneficia, sed et veritatis pignora esse. pro sua in homines indulgentia et bonitate, opta- Et quod in religione verissime requiritur, ut fidem verit. Atque hanc inveniendi gloriam eam esse, quis ex operibus monstret ; idem in naturali philosoquæ humanam naturam nobilitet, nec interim cui- phia competere, ut scientia similiter ex operibus quam mortalium molesta sit (ut civilia esse solent) monstretur. Veritatem enim per operum indicanec conscientiam in aliquo remoretur aut mordeat, tionem, magis quam ex argumentatione, aut etiam sed omnino meritum et beneficium sine alicujus ex sensu et patefieri et probari. Quare unam eanpernicie, injuria aut tristitia, deferat. Lucis enim demque rationem, et conditionis humanæ, et mentis naturam puram et absque maleficio esse; usum ejus | dotandæ esse. Itaque visum est ei, quæ de finis, perverti, ipsam non pollui. Rursus etiam hominum quem animo metimur et destinamus, dignitate dicta studia et ambitiones reputans, tria ambitionis genera sunt, ea non verbis in majus aucta, sed vero minora reperiebat, si modo uni ex iis id nomen imponere esse. fas sit; primam eorum qui ad propriam potentiam in patriis suis amplificandam magna contentione feruntur: atque hanc vulgarem esse et degenerem. Secundam eorum, qui patriæ suæ potentiam inter humanum genus provehere nituntur, quæ sane plus habet dignitatis, cupiditatis haud minus. Tertiam eorum, qui hominis ipsius sive humani generis potentiam et imperium in rerum universitatem instaurare et attollere conantur; quæ reliquis proculdubio et sanior est et augustior. Hominis autem imperium sola scientia constare: tantum enim potest quantum scit: neque ullas vires naturalium causarum catenam perfringere posse: naturam enim non aliter Cogitavit et illud; quæ de finis excellentia dicta sunt, posse votis similia videri. Itaque videndum sedulo, quid spei affulgeat, et ex qua parte se ostendat: ac curandum, ne rei optimæ ac pulcherrimæ amore capti, severitatem judicii amittamus aut minuamus. Consentaneum enim esse, prudentiam civilem in hac parte adhibere, quæ ex præscripto diffidit, et de humanis in deterius conjicit. Leviores igitur spei auras rejiciendas: eas autem, quæ aliquid firmitudinis habere videntur, discutiendas. Atque auguria rite capienti, primo illud occurrebat, hoc, quod agitur, ob boni naturam eminentem manifeste a Deo esse : atque in operibus divinis tenuissi |