B

te devitarem nunc autem quia non solum sapienti- A ribus, non adeo ut desideraveram laudabilibus, bus et insipientibus, sed etiam provinciæ Rhemorum episcopis meis, scilicet melioribus et sapientioribus atque religiosioribus, debitor sum, locum effugiendi invenire non valeo, ut te opportune importune non moneam, cum prædicator fortissimus dicat: Mundus sum a sanguine omnium: non enim subterfugi quominus adnuntiarem omne consilium Dei vobis (Act. xx), si enim non annuntiasset, mundus a sanguine non esset; sed quibus omne consilium Dei annuntiare studuit, ab eorum sanguine mundus fuit. In qua voce et ego peccator convenior, ego insipiens ut te moneam et arguam. Et quando necessitas exigit, increpem, valde constringor, ego reus esse ostendor, qui metropolitanus episcopus vocor, qui super ea mala que propria habeo, alienas quoque mortés addo, qui tot occido, ut timeo, quot ad mortem ire quotidie tepidus et tacens video, dicente Domino per prophetam de uno pereunte; Sanguinem ejus de manu tua requiram (Ezech. xxxII), quanto magis de multis? Et etiam de his per quos multi debent salvari, mihi hæc terribilis invectio incutitur, qui ad speculandum, et etiam episcopis, peccatis meis exigentibus Dei judicio prælatns. Qua de re et archiepiscopus, unde non lætor, sed revereor, sum vocatus, qui reatu de morte animarum subjectorum constringor, quæ forte potuissent semper vivere si verba meæ correptionis audirent. Sanguis ergo morientis de manu speculatoris requiritur, quia peccatum subditi culpæ præpositi si tacuerit reputatur. Est ergo, ut beatus Gregorius dicit, quod mihi est faciendum, ut etiam moriente subdito me liberum reddam, surgam, invigilem, malis actibus contradicam, sicut scriptum est : Discurre, festina, suscita amicum tuum, ne dederis somnum oculis tuis, nec dormitent palpebræ tuæ (Prov. xxvIII). Et si adhuc, ut cœpisti in resistendo persistis, audiam quid loquatur in me, et ad me de resistentibus Dominus Deus. Ecce, inquiens, dedi faciem tuam valentiorem faciebus eorum, et frontem tuam duriorem frontibus eorum, út adamantem, et ut silicem dedi faciem tuam (Ezech. 111), scilicet nt sive ab auditoribus conculcer atqué despiciar, nec pér delatum honorem refrenetur lingua ex verecundia, nec per despectum taceat ex infirmitate. Unde iterum mihi dici exaudio: Ne timeas eos, D neque metúas a facie eorum, quia domus exasperans est (Ezech. 11). Itaque increpandus est frater et nunquam timendus qui est exasperans domus.

Propterea de eo quod jam tertio in præfatione tuarum litterarum mihi scribens mandasti debitam in Domino devotionem, quam non subsequeris prosequendo débitam, et in Domino devotinem tibi rescribo, quia quantum spectat ad humanos carnis oculos, debitam devotionem mihi non monstras : qantuin vero spectat ad mentis humanos oculos, in Domino devotionem non exhibes. Quantum autem in divinis oculis superno consilio timeo trutinari, debitam devotionem mihi répendis, qui me tais ope

C

et tuis contradictionibus, et durissimis ac contra charitatem, quæ Deus est, responsionibus et impactionibus indebitis indesinenter excrucias. Sed utinam mihi contingat quod in Evangelio (Luc. XVI) voce Abrahæ de Lazaro per flagella expurgato a malis suis diviti ardenti responsum audimus. Recepit Lazarus similiter mala pro malis in vita sua; sicut et dives bona pro bonis in vita sua. Et sic opto mihi per te fieri, ut si per improvidentiam Deum in aliquo ex te offendi, qui in multis eum me offendisse et offendere humili et contrito corde confiteor, recipiam ex te per te purgationem in vita mea, ne inde crucier in vita futura, qui, ut dixi per improvidentiam, non autem per malevolentiæ conscientiam, tantorum gemitus qui sub manu tua, ut a multis dicitur, sicut revera sub falce gravissimo gemunt, in provectione tua excitavi, quotidie emitti ad Dominum; et proinde quotidiano, imo continuo timore et dolore constrictus non solum gemo, sed et eis congemiscens Deo cujus permissionis judicio a te scandalizatus, et mente excruciatus verbis viri flagellis attriti corde contribulato dico, qui cœpit ipse me conterat, solvat manum suam et succedat me, et hæc sit mihi consolatio ut affligens me dolore non parcat, nec contradicam sermonibus sancti (Job vi) : vellem enim si illi placeret, ut flagellis dignum me per alium quam per te flagellaret, sed quia ita sibi placet cui bona cuncta placent, verbis suis eum conveniam qui ex affectu nostræ humanitatis Patri dignatus est dicere: Pater, si fieri potest, transeat a me calix iste; verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu vis (Matth. XXVI). Et item: spiritu suo de eo qui ejus esse videbatur, prædixit : Si inimicus meus maledixisset mihi, supportassem utique: tu vero homo unanimis dux meus, et notus meus, qui simul mecum dulces capiebas cibos in domo Dei ambulavimus cum consensu (Psal. LIV). Homo scilicet pacis meæ in quo sperabam, qui edebat panes meos, levavit contra me calcaneum suum (Joan. xIII): ac si aperte diceret, quod tanto gravius pertuli, quanto hæc ab eo qui meus esse videbatur sensi: sed licet hinc erga me pietas cor tuum non tángat, timor tamen illud debet compungere, quia contumacia et inobedientia tua qualicunque successori beati Remigii in metropolitana sedé ipsius à te mihi illata in eum redundat, qui in me peccatore vicario suo totius Remorum provinciæ onera portat, quinimo, Christe Deus noster! orante apud eum pro nobis eodem sanctissimo prædecessore nostro, meas contumeliosas calumnias, et persecutiones derogationum tuarum in se dignatus suscipere, qui confidens Patri super omnes cœlos et super omnium angelorum verticem Saulo, ut legimus, et credimus dixit: Saule, Saule, quid me persequeris? (Act. Ix.) Non enim est discredendum in tanta turba credentium quos Saulus persequebatur aliquem fuisse, licet non ita ut ego sum imperfectum, in quo sicut et in reliquis, qui videlicet corpus

ejus erant, si Dominus persequi dixit. Et ideo in me A ciunt increpare, mores pravorum premere, vitæ imperfecto, modo quolibet persecuto illum persequi credo, quia et voce sanctæ Ecclesiæ in qua ejus sum ultimum membrum per Psalmistam dicitur: Imperfectum meum viderunt oculi tui, et in libro tuo omnes scribentur (Psal. ¤xxxvii). Et iterum Psalmista dicit: Benedixit omnes timentes se Dominus pusillos cum majoribus (Psal. cxm) ; et qui in judicio dicet de benefactis benefactoribus : Quandiu fecistis uni de his minimis meis mihi fecistis (Matth. xxv).

prodesse. Pensandum est igitur quando ab increpatione quiescitur, quanta culpa sit, si cum his qui increpandi sunt sine increpatione pax tenetur. Si propheta tantus hoe velut historiam Domino obtulit, quod contra se pravorum inimicitias excitavit. Unde Paulus discipulos admonet dicens: Si quis non obedit verbo nostro per epistolam, hunc notate, et non commisceamini cum illo ut confundatur ( 11 Thess. I ). Atque illico subjunxit: Et nolite ut inimicum existimare illum, sed corripite ut fratrem (ibid.); ac si diceret Pacem cum eo exteriorem solvite, sed interiorem contra illum medullitus custodite. Et qui amore tuo te credo refugere ad perfugia solita, scilicet ad excusanda excusationes in

Veraciter credo quia quidquid mihi sive benignitatis, sive malignitatis pro ejus nomine exhibetur, sine dubio illi impenditur. Et quia beatus Joannes Baptista pro veritate, videlicet pro Christo sine dubitatione occubuit, sicut ipse ostendens dicit: Ego sum veritas (Joan. xiv). Et ego, ut Apostoli utar ver- B peccatis, ut dicas quia etiam de cogitatione te jubis, inimicus factus sum tibi vera tibi dicens et suadens, sed persuadere non valens, ut, sicut ipsa Veritas per beatum Leonem dicit: Obedientiam quam a tuis subditis exigis, prælatis tuis ipse dependas, et in ea vocatione qua vocatus es, in ea permaneas, quæ quia non suffers, non solum mihi, sed et multis scandalum ingeris, et Veritas dicit : Qui scandalizaverit unum de pusillis istis qui in me credunt, expedit ut ei suspendatur mola asinaria in collo ejus, et demergatur in profundum maris ( Matth. xvIII). Et item idem Christus Dei virtus, et Dei sapientia dicit : Virò qui corripientem dură cervice contemnit repentinus superveniet interitus, et eum sanitas non sequetur (Prov. xxix). Et Moyses et Aaron dura cervice resistenti sibi populo dicunt: Nec contra C nos est murmur vestrum, sed contra Deum (Exod. XVI). Unde nec tuas inimicitias vereor, nec te monere in necessariis, quæ sine peccato non possum dimittere, desinam, sciens pacem dilectione integra intrinsecus me tenere debere, quam per vectionem vocis mihi exstrinsecus hon timeó perturbare. Quod utrumque provide David se perhibet servaré, cum dicit: Cum his qui oderunt pacem eram pacificus; cùm loquebar illis impugnabant me gratis (Psal. CXIX). Eccé et loquens impugnabatur, et tamen impugnatus erat pacificus, quoniam nec insanientes cessabat reprehendere, nec reprehensos negligebat amare. Hinc etiam Paulus ait: Si fieri potest quod ex vobis est cum omnibus hominibus pacem habentes ( Rom. x11); hortatus enim Apostolus ut pacem cum omnibus haberent, præmisit dicens : Si fieri potest, atque subjunxit ; quod ex vobis est difficile quippe erat ut si mală acta corriperent, habere pacem cum omnibus possent: sed cum temporalis pax in pravorum cordibus ex nostra increpatione confunditur, inviolata necesse est ut in nostro corde servetur.

Hinc iterum David cum se totum ad foedera pacis internæ constringeret, testatur quod cum malis concordiam non teneret dicens: Nonne qui te oderunt, Deus, oderam illos, et super inimicos tuos tabescebam? Perfecto odio öderam illos, inimici facti sunt mihi ( Psal. cxxxvIII). Inimicos enim perfecto odio odisse est, ad quod facti sunt diligere et quod fa

D

dico, cum dicat Apostolus: Quis scit hominum quæ sunt hominis, nisi spiritus hominis qui in ipso est? (1 Cor. 11) prævenio huic tuæ objectioni dicens, quia tunc spiritus hominis ignoratur ab altero, cum verbis, vel operibus non demonstratur: nam cum scriptum sit, Ex fructibus eorum cognoscetis eos (Matth. vir), per hoc quod foris agitur quidquid intus latet aperitur. Unde recte quoque per Salomonem dicitur: Quomodo in aquis resplendent vultus perspicientium, sic corda hominum manifesta sunt prudentibus (Prov. xxvi). Cum dicis te scripsisse ad auferendam amphibologiam traditionis tuæ ex primitivo genitivi inter tradentem et traditum, grammaticam quam tibi insinuari feci ego et ipse satis, mihi in faciem expuis: quod gratias illi patienter portare possum, qui quod de se prædixit, pro me peccatore sustinuit: Faciem, inquit, meam non averti ab increpantibus, et conspuentibus in me (Isa. L). Sed quia te traditum, et non tradentem designas ex nomine, de hoc tuo dicto non curo, testimonium inde perhibente mihi conscientia mea nihil me hinc tibi esse debitorem. Unde et pro minimo est, ut ex hoc a te judicer vel ab humano die; sed neque me ipsum inde dijudico (I Cor. Iv). Verumtamen si te ita mori gratum scirem, ut hoc ad utilitatem tuam, et ad mentis tuæ sanitatem posset proficere, vel mihi inde cognoscerem aliquam necessitatem incumbere, et scriptis meis ad regem, et ad episcopos, et ipsorum testimonio, ac per alios idoneos testes possem tibi ostendere me, sicut dixi, debitorem hinc tibi non esse: Uniuscujusque enim opus quale sit dies Domini declarabit (I Cor. m). Quia vero de traditione tua quereris, et nihil fit in terra sine causa, nihilque quod aut non faciat Deus propitius, aut fieri non permittat iratus, et pluraliter fieri traditiones atque diversis modis diversos et pro diversis causis traditos legimus, necesse est tibi subtiliter mentem tuany discutere, ut meditatus cum corde tuo, et non dolosa, sed recta statėra appendens mores, cogitationes, verba, et actus tuos, apud te invenias hæc traditio tua unde, et a quo processerit, et quem processum habeat, vel ad quem finem spectat : legimus enim quosdam a se traditos, ut Paulus ad Ephesios de

reversus ad percutientem se (Isa. Ix). Hinc voce flagellantium propheta conqueritur dicens: Curavimus Babylonem, et non est sanata (Jerem. LI): Babylon quippe curatur, nec tamen ad sanitatem reducitur, quando mens in prava actione confusa verba correptionis audit, flagella correctionis percipit, et tamen ad recta salutis itinera redire contemnit. Hinc captivo Israelitico populo, nec tamen ab iniquitate converso Dominus exprobrat dicens: Versa est mihi domus Israel in scoriam: omnes isti æs, et stannum, et ferrum, et plumbum in medio fornacis (Ezech. XXII); ac si aperte dicat : Purgare eos per ignem tribulationis volui, et argentum illos, vel aurum fieri quæsivi; sed in fornace mihi in æs, stannum, ferrum et plum

etiam in tribulatione proruperunt; quoniam aut ad sonitum murmurationis eruperunt, aut simulationis vitio non carere decreverunt, aut in nocendi malitia proximis perseveraverunt, aut a desideriis terrenis pressi in tribulatione purgari non potuerunt.

quibusdam dicit: Qui desperantes semetipsos tradide- A reversi (Jerem. xv). Hinc rursus ait : Populus non est runt se impudicitiæ in operationem immunditiæ omnis in avaritia (Ephes. Iv): Tanto enim hinc, beatus inquit Gregorius, se quisque in malis præsentibus latius relaxat, quanto post hanc vitam se assequi bona æterna desperat, et Jacobus apostolus dicit: Unusquisque tentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus (Jac. 1), scilicet a recto itinere, et illectus in malum. Et item Paulus ad Romanos de quibusdam scribit: Qui cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum; dicentes enim se esse sapientes stulti facti sunt (Rom. 1). Et paulo post : Propter quod tradidit illos. Tradidit, dixit, id est gratia non liberavit sicut cor Pharaonis induravit, qnod gratia non emollivit. Et psalmus di- B bum versi sunt, quia non ad virtutem, sed ad vitia cit Tradidit in captivitatem virtutem eorum, et pulchritudinem eorum in manus inimici (Psal. LXXVI): in captivitatem enim virtus et pulchritudo quorumdam in manus inimici traditur, cum deceptæ menti antiquus hostis ex boni operis elatione dominatur. Et apostolos expetivit Satanas ut cribraret eos sicut triticum (Luc. xx11), qui jussi sunt orare ut non intrarent in tentationem. Et Paulus quemdam tradidit Satanæ, ut spiritus ejus salvus fieret in die Domini (1 Cor. v). Et item: Quosdam tradidit Satanæ, ut discerent non blasphemare, et filiam Abrahæ incurvatam legimus a Satana, et plures propter peccata punienda quæ cruciari meruerunt quasi quibusdam quæstionariis atque tortoribus traditos legimus refugis spiritibus, quia non solum homines ministri et ultores sunt iræ Dei in his qui malum operantur, quique non sine causa portant gladium, sed etiam contrariæ fortitudines, quæ appellantur furor et iræ Dei (Rom. x111). Quapropter si moribus et factis tuis exigentibus justo Dei judicio permittente, aut a te ipso, vel per spiritum refugam in peccatum, quia legimus immissiones per angelos malos (Psal. LXXVII), vel hominem Dei ministrum ad pœnam peccati es traditus, si te non recognoscis, et non corrigendo resipiscis, non habes unde queraris, sed unde tribuleris; quia non dicit Dominus: Beati qui persecutionem patiuntur propter injustitiam, sed propter justitiam (Matth. v). Et Apostolus dicit: Beatus qui suffert tentationem, quoniam cum probatus fuerit accipiet coronam vitæ (Jac. 1), quia, sicut beatus Cyprianus ait, martyrem non facit pœna, sed causa: nam cum Christo crucem etiam periturus latro suscepit, sed quem reatus proprius tenuit, par crucifixio non absolvit. Et persecutio, vel traditio dum non rationabiliter sustinetur, ut beatus monstrat Gregorius, nequaquam proficit ad salutem. Nam nulli fas est retributionem præmiorum exspectare per culpam, quod et beatus Petrus apostolus demonstrat dicens : Quæ est enim gratia si peccantes et colaphizati suffertis ? (1 Petr. 11.) Contra hos propheta Domino queritur dicens: Altrivisti eos et renuerunt accipere disciplinam (Jerem. 1). Hinc est quod Dominus dicit: Interfeci et perdidi populum istum, et tamen a viis suis non sunt

C

Hinc rursus scriptum est: Multo labore sudatum est, et non exivit de anima rubigo ejus, neque per ignem (Ezech. XXIV), ignem quippe nobis tribulationis admovet, ut in nobis rubiginem vitiorum Dominus purget, sed nec per ignem amittimus quando et rubiginis inter flagella, vel per flagella vitio non caremus. Hinc propheta iterum dicit: Frustra conflavit consolator, malitiæ eorum non sunt consumptæ (Jerem. vi). Pœna, inquit Gregorius, præsens si afflicti animum convertit, finis est culpæ præcedentis si autem ad timorem Domini minime convertit, initium est pœnæ sequentis. Cavendum ergo nobis est et summopere in fletibus tota mentis conversione vigilandum, ne de tormento ad tormenta transeamus. Qui ergo justus patitur, si patienter ea quæ patitur sustinet, Christum imitatur. Qui in flagellis corrigitur, latronem qui in cruce Christum cognovit, et post crucem paradisum cum Christo intravit ; qui nec inter flagella desistit a culpis, sinistrum imitamur latronem, qui propter peccata ascendit in crucem, et post crucem ruit in tartarum. Si ergo propter peccatum modo quolibet vel a quocunque traditus es, et per traditionis persecutionem correctus, ut audire merearis a Domino, et si non auribus corporis, vel auribus illis de quibus D Psalmista dicit: Audiam quid loquatur in me Dominus Deus (Psal. LXXXIV), quod audivit qui propter peccatum flagellatus, et per flagellum purgatus est, dicente Domino: Ecce sanus factus es, jam noli peccare, ne deterius tibi aliquid contingat (Joan. v). Habes unde gaudeas, et quod cavendo custodias. Si autem ideo traditus, et traditione flagellatus es, non quia peccasti, sed ne peccares, sicut Paulus qui dixit: Ne magnitudo revelationum extollat me datus est mihi stimulus carnis meæ, ut me colaphizet (11 Cor. x11). Libenter gloriare in infirmitatibus tuis, ut inhabitet in te virtus Christi. Si denique a quocunque, vel modo quocunque traditus es, vel non propter præcedens peccatum, vel ideo ut non

et tu non me aversa hasta, ut Abner Asahel persequentem feris, et tranquille ex quibusdam tangis, et quasi parcendo superas, sed invehendo, et resistendo in faciem quantum potes per contumacem contemptum si potes ad furorem provocando exaggerare non cessas; et ideo responsionum ratione in intimis sub tranquillitate tactus ab eo quod me pro necessitate loci mei erexeram non cado, neque succumbo, sed validius semper clamo, clamavi, clamabo per ævum, et sicut tuba exultabo vocem meam (Isa. LVII), et annuntiabo tibi excessus tuos, et satagam te revocare pro viribus a contumaci elatione tua. Quod dicis te serris tritum; improprie quantum audeo dicere hoc tua grammatica protulit: nemo enim serris teritur, sed seca

incurreres quod poterat accidere tibi peccatum, sed A loci mei officio intelligere debueras monitorem: ut justus justificareris adhuc, sicut Tobias, et Job de quo Dominus dixit ad Satan: Ecce in manu tua est, tantum animam illius serva (Job 1), custodire te oportet ut ne de flagello murmures, et animam tuam quam Dominus servare in Job jusserat, murmurando in potestatem illius tradas. Neque murmuraveritis, inquit Apostolus, sicut quidam eorum murmuraverunt, et a serpentibus perierunt (I Cor. x ). Cavere etiam summopere debes ut aucta per flagellum merita de cætero peccando non inquines, sed juxta vocem Domini corde bono et optimo verbum, et purgationem ejus retinens fructum afferas in patientia (Luc. VIII), quoniam qui humiliter etiam pro peccatis suis flagella suscipiunt, post flagella ad requiem sublimiter suscipiuntur. Sic uva calcibus B tunditur, et in vini saporem liquatur; sic oliva contritionibus expressa amurcam suam deserit, et in olei liquorem pinguescit, sic per trituram areæ a paleis grana separantur, et ad horreum purgata perveniunt. Quisquis ergo appetit plene vitia vincere, studeat humiliter purgationis suæ flagella tolerare, ut tanto post ad judicem mundior veniat, quanto nunc ejus rubiginem ignis tribulationis purgat. Quod dicis meis apicibus te solito more morderi, sed non te sensisse lædi, si ita quod dicis ita ut est intelligendum intelligis, non improbo, quia et erat unde morderi, sed ad sanitatem; et idcirco te non lædi sentire debebas : sit enim ut in Evangelio legimus plaga sanatus, scilicet per acrem vini morsum, et per olei fomentum cum enim tibi ostendi quod actum sit, rite ad morsum intellexisti, et cum ostendi quid agendum sit, si recte facis, pertinere ad ǝlei fomentum intelligis. Si autem adeo intentionem tuam rebus transitoriis immoderatius implicas, ut quibus negligentiarum jaculis transfigaris, vel quibus monitionum medicamentis debeas curari ignores, quia nec læsum, nec sanabilem te sentis probabiliter improbo. Unde per Salomonem vox percussi et dormicntis exprimitur qui ait: Verberaverunt me, sed non dolui; traxerunt me, et ego non sensi (Prov. XXIII): mens quippe a cura suæ sollicitudinis dormiens verberatur, et non dolet; quia sicut imminentia mala non prospicit, sic nec perpetrata perlimescit : trahitur et nequaquam sentit quoniam per illecebras vitiorum ducitur, nec tamen a sui custodia suscitatur. Quod dicis a me jaculis te impetitum, nævoque notatum, noli agere ut hoc mihi necesse sit facere, et me ab his senties conquiescere. Quod dicis te integro fugatum anno, et non dicis a quo fugatus existas, nescio quid inde tibi respondeam, nisi quod dicit Scriptura, quod in te Dominus cadere non permittat: Fugit impius nemine persequente (Prov. xxviii ). Quod dicis te ad instar Abner fugatum (II Reg. iv ), et serris tritum, et ideo non tacere permissum, non convenienter sententiam beati Gregorii in persecutione Abner ab Asahel posuisti, quia non me furentem tuum persecutorem, sed ad corrigendum excessus tuos pro PATROL. CXXVI.

tur, quod bene Paulus intellexit scribens ad Hebræos cum passiones sanctorum descripsit dicens: Sancti ludibria et verbera experti, insuper et vincula et carceres, lapidati sunt, secti sunt (Hebr. vu): non enim dixit triti sunt serra enim dentata fieri legitur, et ego quantum possum dentatis serris te ab accidentibus quæ episcopo non sunt propria secare laboro, et spiritalibus dentibus mordere ac stimulis verborum monentium, et clavis increpationum configere non omittam; quoniam, ut Scriptura dicit, verba sapientum quasi stimuli, et quasi clavi in altum defixi (Eccli. x), quia videlicet, ut exponit beatus. Gregorius, verba sapientum culpas delinquentium nesciunt palpare, sed pungere. Quia vero incompoC site præteritum verbi teror serris composuisti, multis locis non solum in tua grammatica, sed etiam in Scripturis prævales invenire, sed et in illo loco ubi Dominus Moysi qualiter thymiama quod nostra lingua incensum dicitur facere jussit dicens: Cumque in tenuissimum pulverem universa contuderis (Exod. xxx). Unde sanctus Gregorius: in tenuissimum pulverem aromata universa conterimus. Et item, aromata in pulverem redigere, est virtutes recogitando terere. Hujus activi passivum est, sicut melius nosti, teror, cujus est præteritum tritus, quod non rite serris, sed pilæ ac pito potius applicari debet, sicut Salomon demonstrat dicens: Si contuderis stultum in pila, quasi ptisanas feriente desuper pilo, non auferetur ab eo stultitia ejus (Prov. xxv11). Quodque thymiama per Moysem a Dominojussum fieri quotidie nos sacri altaris ministerio addicti debemus componere, ut recte possimus Domino dicere: Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo (Psal. CXL). De eo quod dicis te mirari cur Hadulfum tandiu remorantem non remittam, præsertim cum super eo meæ, ut justum erat, annuisti interventioni, ideo pleniter non respondeo, quia sincera non est soliditate veritatis et charitatis atque pacis tua mandatio, tantum hoc rescribo, quia quotiescunque ad me illum misisti, semper tibi illum remisi, et non sicut aliis litteris de eo mihi directis quantum ex me est, contumacem illum a me recepisti quasi contumax tibi exstiterit: non mea suasio, sed, ut æstimo, tua 18

D

ordine scripsi, tempore Tilpini, et quando post eum per annos circiter novem metropolis Rhemorum vacavit episcopo, et tempore Wolfarii, et tempore Ebonis, et quando Folco, et post eum Nottho ipsum episcopium tenuerunt, sed et tempore meo. Per tempora episcoporum Laudunensis ecclesiæ Genebaudi videlicet junioris, Berneconis, Gairfredi, Wanilonis, Ostroldi, et quando episcopatus vacavit in Ailemaro, et tempore Simeonis, ac Parduli, sed et tuo tempore per tempora quando Rodulfus tempore Tilpini habuit villam Follanæbrayum in beneficio, et post eum Odelharius, deinde Odalgisus, deinde Odelharius: deinde quando post eum idem beneficium commissum fuit Osvero, habuit ipsa ecclesia

factio hoc ab illo exegit, quia ut puto calice Babylo- A per veras ostenditur, videlicet quia sicut tibi ex nico quo vicissim ac singillatim gentes propinatas usque ad Sesag [f., Sesach] novissimum legimus, a te ille etiam est propinatus, sicut et plures alii exstiterunt. Nam, ut scriptum est (Jerem. xxv), a sanctuario meo incipite, a me nutritore tuo, et ab his qui te mecum nutrierunt, vel inter quos nutritus fuisti, prius incoepisti derelinquens nos, et odio habere inchoans, atque aliorum familiaritates expetens, deinde per alios, et alios tam amicos quam et subditos, tam clericos quam et laicos hactenus discurrens, et viritim præcedentes relinquens usque ad hunc tibi familiarissimum cursus tuus pervenit, et cum tali gratia de scala vitrea tuæ familiaritatis decidit, sicut et nos priores, et illius de tuis subditis antecessores cecidimus, si tamen talis casus B in Follanæbrayo semper presbyteros, ex quo memo

non potius ascensus quam casus dici debeat. Cum tibi Salomon dicat : Amicum tuum, et amicum patris tui ne dimiseris (Prov. xxvi). Et sanctus Hieronymus dicit: Proverbium, inquiens, est quod serviri nequeat qui nulli servivit, sicut tibi serviri non potest qui nulli servisti, quique non laborando, sed deliciando, et dormiendo alterius labore quod habes adeptus fuisti. Et quod Simonides cum interrogaretur quod inter homines celerrime consenesceret, beneficium, inquit, manifeste ostendis. Et Salomon dicit: Qui reddit mala pro bonis, non recedet malum de domo ejus, et qui mentis est duræ, corruet in malum (Prov. xxvIII).

rari potest, Ferherum scilicet, et post eum Dodonem, deinde Haimbradum, deinde Ottericum, et post eum per quinque annos Bertfridum; et nunquam fuit ecclesiæ in Codiciaco subjecta. Et quando Ottericus presbyter ordinatus a Wanilone Laudunensi episcopo in ecclesia Follanæbrayo degebat, fuit presbyter in Codiciaco Nodalbertus per annos circiter viginti, et post Nodalbertum fuit ibi presbyter Gozmarus per annos circiter triginta. Et post Gozmarum, sicut ibi præscripsi, misi istum Haimeradum qui in Codiciaco nunc degit Simeoni ad ordinandum, quem in ecclesia, quæ est in Codiciaco, ordinavit. Et tempore Simeonis semper in Follanæbrayo Ottericus presbyter sicut in ea ordinatus mansit.

Sed et tempore Parduli usque circa finem ipsius, et tunc Wifegerus clericus ipsam ecclesiam consen tiente Pardulo tenuit usque ad obitum Parduli: post obitum autem Parduli, et post ordinationem tuara Bertfridus presbyter in tua ecclesia secus Cadomum, et in ecclesia nostra in Follanabrayo per quinque circiter annos officium sacerdotale exhibuit: utrum tu hoc consenseris, ut tuam ecclesiam, juxta quam ibas et redibas quando ad palatium ibas, vel de co redibas, cum ecclesia in Follanæbrayo tenuerit, tu videris. Abscedente autem de parochia tua Bertfrido, pro fama de eo vulgata, concessi more prædecessorum meorum Sigeberto, cui illud beneficium dedi, ut clericum nostrum Sanatum in eadem ecclesia ordinandum tibi offerret; et si tu illum probabi

De hoc quod dicis te nescire unde sciam te consensisse ecclesiam Sanato clerico nostro in Folla- C næbrayo, quoniam nec res nota est, nec per casus aut formas saltem verisimiles inflectitur, et ideo nec le consensisse scio, nec illud probare possum, tibi rescribo, quia indignum tibi esse debuerat, quoniam est utique indecorum ut pro illusione mea episcopus ad cunas infantilis grammaticæ redires hoc enim quod mihi scribis respondere solebas in schola, quando nomina, vel pronomina, seu verba declinare, me jubente, insinuabaris : cum enim te conscholarius puerulus interrogabat hoc vel illud quæ pars est? Respondere solebas sicut tibi videbatur quæ pars erat; et inferente illo, unde hoc scires, dicebas, si rite remetior, quod mihi multis jam annis transactis non venit in memoriam, quia res nota est, et per casus, vel D lem judicares, ego illi libertatem ecclesiasticam'damodos, seu formas inflectitur. Et talia frater et fi

lius meus ad derisionem quasi pituita, scilicet flegma coagulatum et vetustum ac mucidum mihi in vultum excreas, et non attendis quantum Deum, qualiscunque ego sim in contemptu ministerii sacri sine reverentia ulla offendas. Jam ut antiquo proverbio dicitur, bos lassus fortius figit pedem; quia intelligere in præcedentibus litteris noluisti, vel potius dedignatus fuisti, aut si intellexisti dicere refugis, mihi non pigrum, licet non tibi necessarium, est iterare unde hoc scio, quia et res nota est, et a longo tempore per humaniter accidentes casus inflexa, et per formas non dicam verisimiles, sed et

rem. Et sic demum tu illum regulariter ordinares. Qui clericus per quatuor annos ipsam ecclesiam tenuit, et secundum paupertatem suam, sicut simul sæpe vidimus, et adhuc paret, bene in ea laboravit ; et quando simul equitabamus juxta ipsam ecclesiam in qua idem clericus laborabat, euntes ad regem te audiente se reclamaverunt ad me ipsi homines pro ordinatione dilata ejusdem clerici, quia non habebant presbyterum; et tu me audiente, sed et multis aliis et meis et tuis audientibus respondisti quod verum non dicerent, quia nullam indigentiam de ministerio sacerdotali habebant: et ad tua verba te au liente, ego eisdem hominibus dixi quod tu habe