schepe nae tinhauden van tvoorseyde article sal hebben gheladen op vremde Schepen, oft op ander Schepen onzen ondersaeten toebehoorende, ende nochtans niet toe-gherust ende opgheset nae tinhouden van dese ordonnancie, ofte eenighsins de selue ghecontrauenieert in eenighe poincten daer inne begrepen. In ghevalle dat zulck schip ende goeden onderweghe verloren worden, so sal de verzekerære van zulcke Schepen ende goeden niet ghehauden zijn zulcke syne verzekerijnghe te vulcommene ofte te betalene: alwaert oock so dat zynen brief van verzekerijnghe inhoudende ware clausel expresse. Te wetene: Tichip ghereed wesende nae d'ordonnancie/ofte niet ghereed. De welcke clauteie ende alle andere, doende ter prejudicie van dete onse ordonnancie, wy verclaren by desen nul, van onweerden ende maghteloos te zyne.

Verbiedende allen ende eenen yeghelicken van onzen ondersaten ofte inwoonderen van onzen voorseyden lande, gheen ander asseurancie ofte bomerie te gheuene, directelick nocht indirectelick : alles op de verbuerte van den pennijnghen, ende bouen dien arbitrairlicken ghecorrigiert te wordene.

Van Ghelep brieven ende Haulf-conduicten.

xxiiij.

Item, Dat van nu voordan niemandt en sal gheoorloft wesen, wie dat hy Gheen gheley briene ofte zy, eenighe gheley-brieuen ofte faulf-conduicten te solliciteren ofte verSaulfconduitten te haele, cryghen, tsy van Schotlandt ofte anderssins: nochte de selue ter executie zonder confent vanden stellen, tsy voor de visscherie int generale oft int particuliere: nocht om te voerene oft halene eenighe andere coopmanschepen, van wat weerde ofte pryse die moghen zijn: nochte met de selue hem behelpen, zonder onzen oorlof ofte consent, op verbuerte van lijf ende goed.

Prince.

Van den uutvarende Goeden.

Item, Ende desghelijcks so en sal niemandt (hy zy ondersaet ofte vremde) van nu voordan moghen, binnen onzen lande, eenighe goeden, waeren ofte coopmanschepen coopen, ende die van hier voeren, zonder cautie te Gheen goedynghete mo- stellene dat hy zulcke goeden brijnghen, vercoopen ende vertieren sal, in ghen voere zonder cau- de landen ofte quartieren van onzen vrienden ende gheallieerde, ende niet tie te ftellen.

in Schotlandt. Ende omme zijn voorsey de cautie tontslane, sal hy ghehauden zijn te brijnghene ofte te zendene, goede attestatie van de plaetse ofte plaetsen, daer hy al zulck goed ontlaft ende ghebroght heeft: op de peyne van bevonden anders ghedaen thebbene, ghehauden te wesen voor vyant, ende voor zulck gheacht, in wat plaetsen ( te watere ofte te lande) hy bevonden zal wesen.

1

Van den in-ghebroghten Goeden.

xxvj.

Gheen goedynghe by do- Item, Dat niemandt van onzen ondersaten en sal moghen coopen, brijna derzaten van desen lan- ghen nochte zenden in onzen lan den, eenighe goeden, aren ofte coopmain Schotlandi ghewaffen schepe, in Schotlandt ghewaffen: nocht ooc ander goeden ofte schepen by ofte by de Schotten ghe- den Schotten oft Zee-roouers op onze ondersaten ghenomen : nocht heb

den alhier inte bryngen

ben

ben part, portie, verstand oft intelligencie met eenighe vremde cooplieden die ghewoonlick zijn de Schotten ofte Zee-roouers te onderhaudene ofte frequenterene, ten ware duer onzen oorlof ofte consent: op de verbuerte van den voorseyden Waren, goeden ende coopmanschepen, ende bouen dien arbitrairlicken ghecorrigiert te wordene.

٢٠

Wel verstaende nochtans, indient ghebuerde dat eenigh schip van onzen ondersaten, naer dattet hem eerlicken ter weerre ende defensie teghens de Schotten ofte andere Zee-roouers ghestelt fal hebben, overmandt en met crachte van hemlieden ghenomen worde, ende nochtans die daer op zullen ghevanghen zijn gheweest, so vele met den voorseyden Schotten ofte Zee-roouers handelen conden ofte moghten, dat sy te vreden waren hem lieden zulck af ghenomen schip te overlatene, voor een somme van pen- Loffsynghe van Schepen nijnghen, minder wesende dan die weerde van den zeluen schepe, dat in ofte waeren, ghedaen sezulcken ghevalle onse voorseyde ondersaten zullen huer verloren schip en-ghens de Zee-rooners. de goet moghen afcoopen ende lossen, zonder teghens dese ordonnancie te misdoene: mids doende blijcken den voorseyden ghecommitteerden ende befienders, van der weerre by hemlieden ghedaen, metgaders van den coope, betalijnghe oft belofte van dien, ende dat den coop minder ende onder de weerde van den schepen ende goeden voorseyt gheweest es: ende anders niet.

Behaudelicken dat zulcke Schepen ende goeden also wedercocht ende ghebroght wesende in behauder handt, den coopman sal wederomme zijn goet moghen anveerden mids betalende den schipper het ghelt duer hem verleyt ofte toegheseyt, voor den pryse van den zeluen schepen ende goeden als vooren: mids hem recompenserende van der schaden die de selue schipper sal moghen hebben gheleden in zijn schip ende takelijnghe, uut oorzake van zulcke defensie duer hem ghedaen, naer aduenant: mids welcken de voorseyde coopman ghehauden fal zijn te betalene deu voorseyden schipper zyne gheheele vracht.

xxvij.

Van tzelue.

Item, Desghelijcks gheen uutlandighe nochte vremde cooplieden, en zullen buuten onfen consente moghen in onse landen brijnghen nochte zenden, eenigbe ghelijcke goeden in Schotlandt ghewassen, nocht oock an- Dat ghee vremde coopder schepen ofte goeden by Schotten ofte Zee-roouers op onse ondersaetē lieden en moghen hier ghenomen : maer zullen ghehouden zijn te doen blijcken by sufficiente in tlandt brynghen goecertificatie, dat sy zulcke schepen, goeden ende Waeren, van gheen Schot- dynghen in Schotlandt ten oft Zee-roouers, nocht onderhouders van zulcken Schotten ofte Zee ghewaffen.

roouers, nocht oock van andere vremde (hebbende bestel-brief uut Schotlandt zonder ordinaris onderhoud ofte traitement, de welcke wyghelijckerwijs voor Zee-roouers hauden ende voor zulcke verclaren) niet ghecocht ofte vercreghen en hebben: op de verbuerte van dien ende arbitrairlicken ghecorrigiert te wordene, so de coopere als de vercoopere.

Van der Bestellijnghe.

xxviij.

Item, Wy ordonneren ende statueren voorts, dat alle capiteynen, schip. pers

Ii ij

persende andere wy die zijn, die bevonde zullen wesen ghewapender hadt ter zee-waerts vaerende, zonder bestellijnghe ofte met valscher bestellijnDieter zeewaerts vae-ghe, ofte met twee diuersche bestellijnghen van twee diuersche landen, ren, moeten hebben be- deene ons vyant wesende, ende dander vrient, alwaert dat sy deene ouer Stellynghe.

tboort gheworpen, of anders af-bendigh ghemaect hadden, als sy onze ondersaten zouden hebben gheware gheweest, dat die zullen ghehauden ende gheacht wesen, voor Zee-roouers: uutghenomen de Schotten alleene, die onse openbare vyanden zijn, oft andere hebbende in Schotlandt dienst,ende iaerlicx onderhaudt.

Insghelijcs, alle de ghuene die bevonden zullé wesen, in-hebbende vaetNopende de vaentkens gens, ghewapent met de wapenen van twee diuersche princen ofte landen, ghewapent met wapenen staende in oorloghe met elcanderen, die zullen ooc voor Zee-roouers van twee dineerssche ghehauden werden: ten waere dat sy bewysen conden, dat sy zulcke Princen

:

vaentgens an huerlieder vyanden ofte aen de Zee-roouers ghewonnen ofte vercreghen hadden, oft anderfins te weghe ghebracht, zonder daer mede beschaedight te hebben, nocht in wille ghehadt te beschadeghen ofte bedrieghene onze ondersaten: twelcke sy zullen ghehouden zijn, vulcommelicken ende so veel alst behoorlick es, te doen blijckene.

Dieter zee vaere moeten hebben een zeebrief Ende angaende andere ter Zee varende coopmanschepe wyse, die zullen Infra fol. 384. art. 23. ghehouden zijn by hemlien te hebbene, haerlieder Zee brief ofte chartepartie in behoorlicke vorme: met expressie vander woen-stede, name ende toename van den perfoonen, die de coopmanschepe zenden: ende ooc van dien, tot welcken zulcke coopmanschepen ghesonde werden. Zonder zulcken woensteden, namen ende toenamen eenigfins te veranderen ofte vervalschene, op de peyne van ghehouden te wesen van goeder prinse.

Ieghens de ghone die doderzaten vande Prince befchadeghen ofte overvallen.

Ende indien eenighe van zulcke Coopvaerders, uut crachte van heymelicke bestellijnghe, oft onder tdexele van Schotten ofte Pyraten hemliedē onderstonden ofte vervoorderden onzen ondersaten te beschadeghen oft overvallene ofte zulcs ghedaen hadden, ofte oock Schotsche wapenen inne hadden, so zullen sy gheacht ende ghehauden worden voor zee-roouers: tē waere dat sy natuerlicke Schotten waeren, oft ordinaris traitement in Schotlandt hadden als vooren, in welcker voughen sy zullen ghehauden wesen van goeder prinse. Gheuende oorlof ende consent onse voorseyde ondarsaeten, so wel ter oorloghe, als ooc coopmanschepen wyse varende,te moghen antasten ende angripen, alle de ghene die sy bevinden zullen vserende ende doende teghens defe ordonnancie, ende die te rechte te stellene, navolghende en obseruerende hier inne onse ordonnancie van der admiraliteyt, ende andere onse mandamenten ende placcaten tot der zeylatie ende hantierijnghe ter zee dienende, hier voormaels uut ghegaen.

xxix.

Item, zo verde onse ondersaten vinden ende achterhalen connen binne onsen lande, eenighe goeden, schepen, takelijnghe, ofte andere toebehoorte Angaende de goedynghe van schepen, artillerie, ofte victuaille, die hemlien met fortsen duer andere dan Schotten oft openbare by andere ende onder tdexele van vrienden, teghen hueren wille in de zee ofte in eenighe Hauenen, Reeden ofte Stramden afghedronghen ende benomen zijn zullen: in zulcken ghevalle, zullen

an de onderzaten vande Prince fortfelick afghe

nomen.

1

1

onze

onse voorseyde ondersaten, moghen doen beslaen ende arresteren, zulcke Schepen, goeden, ende waeren als vooren, om teghens de selue te procederé by weghen van arreste ordinaris, alwaert zake dat zulcke schepen (naer dat sy ghenomen hadden gheweest) diueersche reysen ghedaen hadden, ende de voorseyde goeden, takelijnghen ende gheschut, te meer reysen verscheept. Midts by onse voorseyde ondersaten ghenoughsame ende alzoot behoort ende ghewoonlic es doende blijcken, dat hemlieden zulcke schepē, takelijn ghe, victuaille, goet, ofte gheschut, inder manieren voorschreuen, afghenomen oft af hendigh ghemaect zijn.

xxx.

Gheen Schepen te laten

Item, Dat een schip tseyle ghegaen zijnde, niemandt vremds en sal ghehouden zijn te laten commen an tboordt onder wat dexel dat sy, maer fal zulcxs na zijn beste maght moghen van hem keeren, zonder daeromme te- as thoort commen, ghens ons te mesbruucken:ten waere datt schepen ware notoirlicke vrien- Infra fol.384.art.24. den ende niet suspect van bedrogh, roof, ofte quade meenijnghe wesende.

xxxj.

pe.

Item, Dat voortan niemandt van onzen ondersaten ter Zee-waert zijnde ende eenighe andere schepen aldaer ghemoetende, oft ooc in eenighe hauenen commende, ofte voor-by casteelen, bolle-wercke, oft vaste plaetsen varende, onse vrienden ende gheallieerde toebehoorende, en sal moghe tprincipael vaenkin van onse wapenen, op tschip wesende, uut zyne plaetsen we- Te doen teeckenen van ren oft afnemen: maer fal wel moghen doen, teeckenen van salutacie, ende Salutatie ofte vrienschevrientschepe, met de wapenen van den quartiere ofte stede van daer tschip toebehoort, ofte met den Topzeyle ofte Focke tsame ofte bezondere alfoot Infra fol. 385.art.25. hem best dijncken sal. Ende so verre eenighe dienaren oft onderzaten van onzen voorseyden vrienden ende gheallieerde, onzen ondersaten anders te doene zouden willen bedwijnghen, so zullen onse ondersaten van hemlieden vriendelick begheeren, hemlieden daer van te willen verdraghen: ende in ghevalle van weygherijnghe, zullen onse voorseyde ondersaten, hemlieden daer teghens moghen wachten, ende ter weere stellen, naer gheleghentheyt van der zake, so hemlieden best dijncken zal.

xxxij...

Ende, Angaende de Visscherie, die Buyssen ende booten, zullen hemlien moeten verzien van eenighe middelbare stucken van gheschut, handt-bufsen ende haecken, met eenighe pijcken oft hellebaerden, ende ghelijcke stocken, om hemlien te weeren, ende beschermë: namelicken elcke buyffe Wat wapenen elck buyffal moeten in hebben, een halfue flanghe, ofte twee ofte dry bassen met ha. se zal mosten up hebben. ghelgheschut, vijf ofte zes haecken so voorseytes: een dossyne pijcken of Infra fol. 385.art.26. ghelijcke stocken. Ende die booten, een dobbel basse: vier haecken oft handt-buffern: acht oft thien pijcken, ende daer toe eenigh boot-gheselle hem verstaende ten regimente van zulcke stucken.

xxxiij.

Ende, Want eenighe van onze ondersaten ons ootmoedelick verzocht hebben te moghe onder hemlien eene tijd langh examineren, zeker beworp

van zommighe andere poincten ende articlen, die wy hebben laten begripe Nopende maecken van angaende andere partien vander Nauigatie, als Schippers, Boot-ghesellen, een ordonnācie up ifaict Costumen ende Rechten van der Zee, met des daer an cleeft, grootelicx vande Nauigatie.

Ii iij

die

dienende, ende wel noodtsaekelick wesende tot onderhaudenesse van der voorseyde Nauigatie, om by de zelue te voughene wes een-yghelick bevinden sal, tot voorderijnghe van dien te dienen, so hebben wy tot huerlieder begheerte de publicatie van dien eenen tijdt langh uutgheset: wefende nochtans ghedelibereert, zulcke poincten ende articlen binnen corten tyden te doen uutroupen en volbrijngen. xxxiiij.

Item, Wy verbieden ende interdiceren voorts eenen-yghelicken, voortGheen torren ofte kere an af te breken eenighe torren ofte keercken resterende van de inundatien ken vade ghe-innunderde landen af te breken van Zeelandt, nochte oock vervoeren eenighe steenen nochte materialen ofte materialen wechte van dien, op de verbuerte van den lijfue.

Referuerende tonswaerts dese onze ordonnancie te moderere, vermeerdren verminderen ofte veranderen, so wy tallen tyden tonzen dienste, welvaren, ende bewaernesse van onzen landen ende ondersaten, zullen bevinden behoorende.

Ontbieden daeromme ende beuelen, onzen lieuen ende ghetrauwen die hoofden, Presidenten ende lieden van onzen Secreten ende grooten Rade: Cancellier ende lieden van onzen Raede in Brabant: President ende lieden van onzen Raede in Vlaendren: Stad-hauder, die eerste ende andere onzen Raden in Hollandt: Stadt-hauder, President ende lieden van onzen Rade in Vrief-landt: Stadt-hauder van Overyssel: Rentmeesters van bewest ende Beoosterschelt in Zeelandt: ende allen anderen onzen Rechteren ende Officieren dien dit angaen zal, hueren stedehauderen ende elck van hemlien byzondere so hem toebehooren sal, dat sy dese onze teghenwoordeghe Ordonnancie ende Statuut, in alle huere poincten ende articlen boven verhaelt, doen uutroepen ende publiceren elck binnen zyne Prouincie, limite ende officie, daert van noode wesen zal: ende de zelue doen onderhauden, navolghen ende obserueren ende de publicatie van diere verversschen, van halfue iaere tot halfue iaere, op dat daer van niemandt ignorantie pretenderen en magh. Procederende, ende doende procederen, teghens d'overtreders by executie van den voorschreuen peynen daer toe ghestelt, niet teghenstaende oppositie oft appellatie ghedaen ofte te doene, ende zonder prejudicie van diere. Ende des te doene met diesser ancleeft, gheuen wy hemlien vulcommen maght, authoritheyt ende zonderlijnghe beuel by desen, want ons also ghelieft. Des toorconden hebben wy onzen zeghel hier an doen hanghen. Ghegheuen in onzer stadt van Bruessele, den neghensten dagh van Ianuario, int iaer ons heeren, duysent, vyf-hondert, neghenenveertigh. Van onzen Keyser-rijcke, xxx. Ende van onzen rijcke van Castillien ende anderen xxxiiij. Onder stont gheschreuen. By den Keyser in zynen Rade ende gheteeckent: Verreyken. Noch wat onder stont gheschreuen: Ghepubliceert in de Consistorie van der Camere vanden Raede sKeysers ons gheduchs heeren gheordonneert in Vlaendren: mijn heeren van onzen Raede, Aduocaten, Procureurs ende andere present. Defen acht-en-twintichsten in Ianuario xv. neghe-nen-veertigh. My present: P. Steelan dt.

Ordon