ten,

en

boven de damp van de azyn, in een vat daar toe gemaakt; waar na menthet kooperrood verzameld, het geen daar door op de platen is gaan zitten, waar mede veel handel gedreven word. Het groeid ook van zelfs en word in de kooper mynen gevon. den. Zie SPAANS GROEN.

KOORN, of Granum, is het minste gewigt in de artzeny; en in deszelfs plaats word zomtyds een korreltje witte peper genomen, om daar mede te wegen. In de recepten der geneesheren word het dus, Gr. gefchreven, en onder de Vegetabilia of groeibaarheden, betekend het 't kleine zaad, het zy rond of anderzints.

KOORN, (Doof) is mede bekend onder de benaming van Dolik en Harik. Het groeid op 't veld onder de tarwe, rogge en garst, als, namelyk het zaad van deze granen, wegens overvloed van vogt, voornamelyk 's winters, vergaat. Het-zaad, en het meel verdeelen, maken ryp, zuiveren, en dienen tot pappen voor harde gezwellen, kroppen, ineetende en vuile fchaden, koude brand; en is zeer goed te gebruiken als men zich gebrand heeft.

KOORN, (Turks) word aldus genaamd om dat het eerft uit Turkyen tot ons overgebragt is; dog het word thans veel in onze hoven geteeld. Het maakt dikke en knoppige halmen. De bladen zyn lang, fpits en vol aderen. Boven op de halmen heeft het geheel ronde airen gelyk troffen; dog aldaar groeid de vrugt niet maar veel lager, zynde in lange hulzen en met veele bladen omringt. De granen zyn gelyk erweten, beneden byna fpits, maar boven rond en van allerlei couleur, wit, bruin, geel en rood, ook kakelbont. Dit Koorn word in Maart of April gezaaid en word in den herfit ryp, is zeer aangenaam om te nuttigen, dog veel warmer en drooger als onze gemeene rogge; word meeft gebruikt om het gevogelte te meften.

KOORNBLOEM. Dit kruid heeft hoekige ftec

len

len en gekorve bladen. Op de uiterste toppen der fteelen ziet men de gefchubde knoppen waar uit de bloemen te voorfchyn komen. Dezelve zyn van menigerlye couleuren; blaauw, wit, rood, bruin en kakelbond. Het zaad is in de knoppen in eene wollige ftoffe befloten. De blaauwe koornbloemen worden in de apotheken gebruikt, en ruiken na muscus.

KOORTS. Dit is eene ongeregelde beweging des bloeds, ontstaande uit eene verzameling van vuile ftoffen, die zich met de bloeddeelen vermengen.

Daar zyn verscheide foorten van koortzen: wy zullen er de gewoonlyke van opnoemen, en de middelen om dezelve te genezen daar by voegen.

Afgaande koortzen, zyn de zodanigen, waar in de aandoening van de koorts, afneemt, ophoud en wederkomt: De anderen daagfche koorts noemd men die den tweeden dag wederkomt: Derdendaagfche koorts, die den derden dag wederkomt: Dubbelde anderen daagfche koorts, noemd men, wanneer men twee verheffingen van koorts op den tweeden dag heeft, of dagelyks eene verheffing of aanval van koorts, maar die op verfcheide uuren komt: Dubbelde derden daagfche koorts is, als de koorts tweemaal op een dag komt, en dat men dan twee dagen daar van bevryd is. Koorts die maar eens komt, en gemeenlyk vier-en twintig uuren duurt, zonder tuffchen beiden geheel af te gaan en dan weder komt, maar die na eenmaal eindigt; fchoon men er heeft die wel zeven dagen duuren en zoetjes afnemen, dog dan is die geftadige koorts gemeenlyk niet zwaar.

De geneesmiddelen in 't algemeen; tegen de afgaande koortzen; zyn: 1. Zeer gematigt te zyn in fpys en drank. 2. Een lavement, dat men de zieke geeft na den eerften aanval. Dit klyfteer moet te zamen gefteld zyn van een af kookzel van de wilde en witte maluwe, glaskruid en kruis kruid, daar men drie oncen honing in ontbind.

Indien de koorts vergezeld is met loop of groote

Q 2

los.

loslyvigheid, of pyn in 't gedarmte, moet men cen afkookzel maken van de witte fuikery, van zemelen en lynzaad, waar in men drie oncen honing van vioJen ontbind. Zo de zieke, walging van 't, herte of braak luft, of andere tekenen heeft, welke doen ien dat de maag al te vol is, dan neemt men den toe. vlucht, om die overladenheid van de maag weg te nemen, tot het braakmiddel, dog op een vryen dag, en na dat men drie acceffen van de koorts heeft gehad; maar kan de zieke dit niet verdragen, dan moet men hem de navolgende purgeermiddelen ingeven. 1. Neem vier fcrupels kina- kina, een halve dragma bloem van ammoniac, de geprepareerde fcamonium, zeftien grein; ftoot die tot een fyn poeijer, en verdeel het, om in twee onderfcheide reizen te gebruiken, de eerftemaal twaalf uuren, en de tweedemaal twee uuren voor dat de koorts ftaat te komen, en doe die zieke, in die tuffchen tyd eenige kopjes thee drinken, namelyk tuffchen de eerfte en tweede inneming van dit poeijer. 2. Doe de zieke op den arm aderlaten, na dat hy het lavement kwyt is geworden. 3. Geef hem een drank te drinken, gemaakt van de wortel van haarvurtz of zeebloemen, de wilde fuikery, de hondstand en zoethout.

Zo de koorts niet kwaadaardig is, dan zal ze door het gebruik van deze hulpmiddelen ophouden, zo niet na het derde acces, ten minften, na dat men zes of zevenmalen de koorts gehad heeft; en als de koorts weg blyft moet de zieke purgeren.

Andere wyze, om de afgaande koortzen te genezen. Doet koken, in drie pintjes water, zes renetappelen, in ftukjes gefneden, maar zonder dezelve te fchillen; verkook dit tot op een pint; en als het koud geworden is, zo laat daar in, gedurende een gantfchen nacht, staan trekken, een once zene bladen, even zo veel groen zoethout, maar even van te vo ren in kleine stukjes gefneden; een drachma mineraal christal, een hand vol pimpernel, met een ci

troen

troen in fchyfjes gefneden: verdeel die drank in vier deelen; geef de zieke twee deelen daar van in, des morgens, het eene ten zes en het andere ten zeven uuren; en de twee overige deelen des anderen daags; ten ware de zieke fterk daar van had afgegaan; en in dat geval moet men een dag langer daar mede wagten.

Geneesmiddel voor de anderen daagsche koorts.

Na een of twee aderlatingen, en even veel lavementen, op bekwame tyden aan de zieke gegeven, zo neem een halve drachma van het zaad van waterruit; doe dit in een zagt gekookt ey in plaats van zout, en doe dit de zieke uitflurpen, twee uuren voor dat hy de eerste koude, of grillingen van de koorts gewaar word; maar hy moet twee uuren van te voren niets genuttigt hebben, ook moet hy in twee of drie uuren daar na niets eeten. Dit zaad is ook goed om den loop te ftuiten, en de maag te versterken.

Ander Geneesmiddel. Neem het zap van bernaasje; aanftouds met het begin van deze fterke koorts; of knip met een fchaar, de groene bladen van de gefterde kaardendiftel zeer klein, omtrent een halve drachma, want ze zyn zeer bitter laat dit eenige uuren lang ftaan trekken in een glas witte wyn; doe 'er dan zo veel water by als gy wyn hebt, en dit moet men de zieke doen inzwelgen; men vermindert de dofis, na mate van den ouderdom.

Geneesmiddel voor den derden daagsche koorts. Doe de zieke een weinigje bloed aftappen, en daar na, tot een purgatie innemen, een glas decoctum van de bloemen van de kleine centaurus, waar in men drie drachmaas zenebladen heeft laten trekken, waar na men een once fyroop van perzikebloeizels daar in ontbind. Geef de zieke dit purgeermiddel in, op eene van zyne vrye dagen, en als het acces van de koorts daar na begint, zo geef de zieke in, een drachma poeijer van kina-kina, die men een nacht in een Q 3 glas

glas witte wyn heeft laten ftaan trekken; dog men moet het poeijer ter deeg omroeren, als men de zieke het zelve doet innemen: men neemt ook dit geneesmiddel tweemalen in, op den dag dat de koorts weder ftaat te komen, al bleef dezelve weg.

Ander Geneesmiddel. Neem in, een drachma myrrhe, of de dooir van een verfch ey, in een glas witte wyn, met het begin der koude grillingen van een sterke koorts.

Wanneer de koorts met koude grillingen aankomt, doet men een halve hand vol bernaasje koken in een half pintje witte wyn; en men laat het tot op de helft verkoken; doe het dan door een doek en pars het fehoon uit, en doe de zieke dit vogt inzwelgen, even voor dat de koude grillingen beginnen.

Een enkelde niet afgaande koorts, is die, welke lang aanhoud, zonder te verminderen of op te houden. De hulpmiddelen daar tegen zyn, de lavementen, de aderlatingen, ter regter tyd werkstellig gemaakt; bet purgeren om den anderen dag; de zweetmiddelen, en zo de verdubbelingen aanhouden, moet men een drankje van kina- kina gebruiken.

De niet afgaande geweldige koorts, is een foort van brandende koorts met verheffingen, waar van de toevallen zeer geweldig zyn; want dezelve gaat verzeld met een inflammatie der herffenen, of andere waterachtige deelen, of met een pynłyke fpanning van de lever; ten minsten zo kan ze deze toevallen voortbrengen. De geneesmiddelen zyn dezelven; maar indien de koorts toond deze toevallen te zullen voortbrengen, moet men de zieke, eens of tweemaal, na dat hy krachten heeft, op de voet doen aderlaten; men kan hem ook de navolgende purgatie in geven.

Neem een halve hand vol bladen van bernaasje, bugloffe, witte fuikery en beet, wel gewaffchen en gefneden kook dit in drie pintjes water, en laat het tot op een pintje verkoken. Doe het door een doek, en druk het lugtig uit. Ontbind in dit uitdrukzel een

on