Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

batur.

facta temere judicasse, cum soli Deo cordium reve- A quo Muratorius in editione sua adornanda potissilentur occulta. Ubi animadvertas, quæso, eum non mum usus est, iterum conferre superfluum videfactorum perverse narratorum, sed judicii tantum incaute prolati reum se confiteri. Mendacii vero notam primo libri v capite iterum respuit. Post hæc pauca addit de Thedaldi electione et de Heinrici IV cum Gregorio dissensione, jam aperte professus Romanam nunquam erravisse Ecclesiam (27), donec peracta Mediolanensium cum papa reconciliatione opus clauditur.

Scribendi genere usus est simplici et satis puro, etsi curules quadrivii rotas nunquam se conscendisse fatetur. Sallustium tamen legisse videtur (28). Orosium II, 2, citat, iv, 11, tomum Etymologiarum. Æquales verborum somos in fine sententiarum repetitos, quod temporis illius hominibus pulchrum esse videbatur, sæpe apud eum invenimus. In temporum descriptione parum curæ posuit. Brevitati ita studuit, ut plurima quæ scire velimus reticuerit, cum prolixiores Landulfi narrationes et obscura sint et fide parum dignæ. Itaque factum est ut ii qui postea de rebus Mediolanensium scripserunt, dum penuriam rerum nobis traditarum supplere cuperent, a Landulfo et Gualvaneo de la Flamma, homine omnium mendacissimo, in errores abduci se paterentur, quod vel comiti, Giulini nonnunquam accidit, qui plurima egregie illustravit. Post hunc vir doctissimus Fumagalli aliqua accuratius tractavit; de iis vero quæ ad reipublicæ. Mediolanensis statum pertinent, novissime multa disputata sunt a viris cll. H. Leo (29) qui non raro et Flammæ com. mentis et suis ipsius opinionibus nimium tribuisse videtur, et A. de Bethmann-Hollweg (30) qui Arnulfum præcipue secutus cautius egit.

De codicibus manuscriptis hæc nobis transmisit C. L. Bethmann, qui in itinere Italico eos in usum editionis novæ convertit.

1) Schonbornianus, Pommersfelda servatus, n. 2802, mbr. qu., sæc. x in Italia scriptus, continet Arnulfum manu continua exaratum, tum alia manu Ottonem Morenam. Neque libri neque capita distinguuntur, neque capitum indices leguntur; at ubi in reliquis capita incipiunt, hic codex plerumque majori littera posita novam lineam incipit. Textus egregius, quem ubivis fere secuti sumus.

2) Estensis, a cl. Muratorio in usum vocatus, sæculo XI, certe non antiquior, cujus specimen dedit Mur. SS. IV, p. 5. Inscriptiones capitum quas ex hoc codice Mur. recepit, cum in reliquis codicibus desint et a librario additæ esse videantur, quales etiam in cod. 1 passim in margine ascriptæ reperiuntur, initio quidem inter varias lectiones adnotavimus, postea prorsus abjecimus. Codicem (27) V. 7.

(28) V, 9.

(29) Entwicklung der Verfassung der Lomb. Stædte. Hamb. 1824, 8.

(30) Ursprung der Lombardischen Stæd:efreiheit. Bonn, 4846, 8.

(31) Mon. Basil. Ambr., p. 461.

B

C

[3] Sitonianus, cujus apographum beneficio Joannis de Sitonis Leibnitius nactus est; aliud exemplar ex eodem codice Muratorius a. 1699 apud Camillum Sitonum, Joannis patrem, transcripsit, quod postea ope cod. Estensis emendavit. Tertius et quartus liber ibi in unum contracti sunt; capitum inscriptiones nullæ. Nos quæ apud Leibnitium pariter ac Muratorium leguntur 3 signavimus, quæ L. solus habel, 3a.

[4] Archinteus ex quo duos ultimos libros descripserunt 5*. B2*. cf. ad 111 fin. Eodem, deficiente Papiensi, J. P. Puricellus usus est (31). Quatuor libris distinctus fuisse videtur, ita ut i etiv unum efficiant, v quartus vocetur. Proxime accedit ad textum Muratorianum, itaque ad 2. 3. Capitum distinctio nulla.

[5] Metropolitana eccl. Mediolanensis, Landulfum, Arnulfum, catalogum archiepiscoporum, a Murat. IV, 141, editum, continens (32), habuit tantum tres priores libros, sed propter verborum cum prioribus similitudinem his est adnumerandus, et initio habet prologum et catalogos. Hic a Sociis Palatinis adhibitus est, sed nunc frustra a Bethmanno quæsitus.

5) Cod. sereniss. ducis Litte Mediolanensis, a. 1703 exaratus, chart. folio, manu continua, continet Arnulfum, Landulfum seniorem et juniorem, tum alia quædam manu alia alligata. Arnulphi tres priores libros ex 5 descripsit, iv et v ex 4.

Hi igitur codices, excepto 5, totum opus complectun'ur, et initio præmittunt prologum cum nominibus regum et archiepiscoporum; qua desunt codicibus. quos B. vocamus, tres tantum libros priores continentibus, verbisque ita nonnunquam a cæteris recedentibus, ut priorem operis editionem facile agnoscas.

B1) Cod. Francisci Castelli s. Mediol. ecclesiæ ordinarii 1574, deinde A. D. archipresbytero Medioi. Octaviano Forrerio, post capituli Mediolanensis, denique a. 1822. relatus inter Ambrosianos n. 89, mbr. qu., s. xiv manu continua exaratus, (33) columnis. binis. Continet Landulfum et post hunc Arnulfum ; assuti sunt quaterniones 4 manus plane alius, LanD Julfum juniorem et passionem S. Arialdi [continentes. Hic est ille quem Socii Palatini M vocant, sed parum accurate contulerunt. Membrana ex parte rescripta est; quæ deleta sunt, characterem diplomatum s. xu exhibent omnia; ex quibus legendum est: Datum ut supra. Libros habet tres, rubro præscriptos; capitum distinctio nulla, sed signa eorum rubra sæpissime textui continuo interposuit scriba, prout ipsi placuit. Codex quem descripsit, hic illic

(32) Eodem omnia charactere scripta, itaque a. 4176 posterior; v. Murat. Anecdota 1, 237. Scripturam et characterum formam hujus cod. et cod. B 1. unam pene et eamdem esse, p. 258. dicit. Quæ repetit SS. IV, p. 51.

(33) Cf. Murat. SS. IV,

correctus erat, ita ut melior vox esset superposita A Scriptores Rerum Brunsvicensium, tomo III, ex apo

cum verbo vel, quod non intelligens scriba vocem utramque in textum recepit. Textus multo minus bonus quam reliquorum. Ad marginem manus s. XVI sæpius quædam adnotavit, chronologica maxime.

B1) Ambros. n. 128, chart. qu., s. xvii ex., Landulfum continet et post hunc Arnulfum, quem exscripsit ex B 1; nullius ergo momenti.

[B 2.] Papiensis, ex quo J. P. Puricellus aliqual protulit in Mon. Basil. Ambrosianæ (34), plura in libro de SS. Arialdo et Herlembaldo. Ex hoc fluxit.

[ocr errors]

grapho Sitoniano (36). Ejusdem cod. exemplar emendatum ex Estensi Muratorius transmisit sociis Palatinis, qui, additis lectionibus quibusdam codicum metropolit. 5 et B1, et commentario non spernendo, etsi nunc non multa inde repetere potuerimus, illud ediderunt in coll. Scriptorum RR. Ital. tomo IV, a. 1723.

Tertia jam nostra prodit editio, ad fidem cod. 1 correcta (37) per V. D. Bethmannum, qui cod. B 1 varias lectiones addidit omnes, sola scribendi diversitate prætermissa, cod. 5 eas quæ alicujus viderentur esse momenti. Librorum tamen distinctione quam auctor ipse indicat, retenta, capita quæ in 1 majoribus litteris distincta sunt, numeris insignivit,

B 2) Amb. osianus 157, ch. fol., antea. 1675 Petri Pauli Boschæ manu exscriptus ex ms. quodam quod accepi a d. Matheo Valerio Carthusiæ Papiensis piore. Sed illud tantum tres priores libros conti..ebat quartum librum nactus sum in alio B qui a priorum editorum divisionibus non ita receexemplari quod suppeditavit comes Octavius Archintus. Ad litteram fere cum B 1 convenit, sed aliquoties habet quæ illi desunt, ita ut ex ipso B 1 nequeat esse descriptus. Capita in Papiensi non distincta fuis e Boscha dicit.

[ocr errors]
[ocr errors]

Arnulfi opus diu in bibliothecis delituit, Mediolanensibus tantum scriptoribus notum, ut Gualvaneo de la Flamma qui s. xiv ex Arnulfo apud S. Nazarium in Manipulum Florum nam alia ejus opera ined ta servantur nonnulla transcripsit, sed tanta usus licentia, ut ad verba Arnulfi cognoscenda nullius sit utilitatis; s. xv ex. Tristanus Calchas eum i te auctores suos comme noravit, sed tamen cum reliquis Flammam sequi maluit. Innotuit etiam aucto i Vitæ Ma hi'dis qui (in Leibnitii SS. RR. Brunsv. 1, 694) c. 5, 4, exscripsit ex libro qui dicitur Copia Landulphi de S. Paulo, › cum quo Arnulfi Historia sæpius descripta esse videtur. Postea J. P. Puricellus s. xvII. Arnulfo multum usus est (35), sed integra ejus Ilistoria primum prodiit a. 1711 inter Leibnitii

(34) V. p. 303.

(35) Cod1. 4, B1 (V. Mon. Ambr. p. 417. De SS. martyribus p. 10) et B 2.

(36) Repetita in t. ÍV Thes. Burmanniani 1772. (37) Cujus scribendi rationem per omnia sequimur, etsi Italorum s. XIII morem sequitur : nam

C

dunt, ut diversi numeri addendi fuerint. Quæ explicatione egebant, consultis doctorum virorum libris breviter enodare conatus sum, præcipue vero Bonizonis et Andreæ Vallumbrosani locos ad nostri narrationem illustrandam et fidem ejus confirmandam idoneos indicavi, et quæ illi aliter narrant notavi. Andreæ autem Vita Arialdi cum ita in rebus Ecclesiæ Mediolanensis et ipsius Arialdi gestis versetur, ut in hanc collectionem recipi non debeat, inde quæcunque ad rerum cognitionem utilia videbantur, exscripsi ex libro J. P. Puricelli de SS. martyribus Arialdo Alciato et Herlembaldo Cotta Mediolanensibus. Med. 1657, fol. Vita Arialdi inde desumpta iterum edita est in Actis SS. Junii V, p. 281303. Ea quam Puricellus addidit passio B. Arialdi martyris, per anonymurn (38) conscripta, ex Andrea et Landulfo tota est desumpta, et tempore multum posteriore scripta esse videtur.

Datum Berolini vild. Jun. 1846.

W. WATTENBACH. Arnulfus quomodo verba scripserit nescimus. Diphthongum tamen pro simplice vocali e restituimus.

(58) Quem pro Landulfo a S. Paulo babuit Puricellus, nullis idoneis argumentis nisus, ut jam Gi×lini animadvertit IV, 18. Recentiorum tamen nonnulli incaute illum sunt secuti.

ARNULFI

GESTA ARCHIEPISCOPORUM MEDIOLANENSIUM

EDIDERUNT L. C. BETHMANN ET W. WATTENBACH.

INCIPIT

LIBER GESTORUM RECENTIUM AB ARNULFO' COMPOSITUS.

In hoc li ro continentur gesta quorumdam Ytalia D Ugonis regis et Arderici prasulis usque ad tempus regum ac Mediolanens um antistitum, a tempore scriptoris, et si qua sunt præter hæc alia illis inserta

1

VARIE LECTIONES.

Arnulpho 1. Incipit liber istoriarum Arnulfi de gestis urbis Mediolani incipiens anno Cristi DCCCCXX!!! • B1. Incipit liber qui dicitur copia historiarum Arnulphi. Incipit de gestis urbis Mediolanensis et Papiensis anno Christi DCCCCXXIII. B 1*. Sequentia usque ad Multorum varios, et cat. desunt B

temporibus, prout occurrerunt memoriæ scriptoris A quos velut densas ac frondosas tenebrosi nemoris ejusdem. Quæ qui scire desiderat, legat per singula; procul dubio inveniet, unde pascat animum, non cibis lautioribus et copiosis, sed sanis ac digestibilibus. Regum vero ac pontificum nomina scripta sunt ante oculos subjacenti in pagina 3. Ugo rex Burgundio.

Lotarius filius ejus.
Berengarius Longobardus.
Otto primus Teutonicus.
Oito secundus primi filius.
Oto tercius secundi filius.
Ardoinus Langobardus.
He nricus Teutonicus

Huonon smil ter.

Heinricus filius ut pater.

Heinricus ejus filius.

Ardericus sedit an::os 22, menses 2.

Manasses et Adelmannus simul 5 fuerunt annos", non in cathedra, sed in arcu et faretra.

Walpertus sedit annos 18.

A nulfus sedit a nos 3, menses 4.
Gotfredus sedit annos 5. mensem 1, dies 24.
Lindulfus sedit annos 18, menses 3.
Arnulfus se it annos 19, menses 9, dies 6.
Aeribertus sedit annos 26, menses, 8, cies 19.
Vido sedit annos 27 °.

8

arbores verecundissime latitans, fidei tamen servus catholicæ, videri erubesco; scientia utpote nudus, paucis admodum litteris 13, velut tenuissimis araneæ filis leviter superindutus. Præterea cum jam in dieto præsentis ævi nemore tam diversa novarum coti ie rerum erumpant folia, miror tot ac tam disertos vel uni eorum non insufflare scriptores. Nullis enim retro temporibus 15 talis ac tanta scribendi fuit occasio doctis pariter et 16 indoctis. Hæc animo revolvens, non michimetipse confido, quem exilis ingenii adeo paupertas angustat, ut difficilis michi videatur Aristotelici laberinthi ingressus, laboriosus valde Tuliani palacii accessus. Fateor me numquam conscendisse curules quadrivii rotas. Nichil a B me igitur, carissime quisquis es, præter quod polliceor exigas, videlicet verbis prolatam communibus simplicem gestorum narrationem, quæ nostri reges nostrique gessere pontifices, nostri quoque concives in urbe Mediolano vel extra, compatriotæ vero nostri in regno Italico, quæ ipse vidi vel quemadmodum a videntibus aut paulo ulterius audivi, prout etiam de thesauris prodeunt memoriæ, cum nichil sit, quod a me ultra sperare debeas. Si forte recitantis culpa claudicat animus in auditis, saliet profecto confidencius in visis, nullius indigens testimonio. Quod si in præsentiarum scientes tædet lectionis hujusce, non invideant saltem posteris ac seire fortasse volentibus, præsertim cum solis illis ista 18 providerim. Nisi enim prisca veterum gesta stilus commendaret utcumque, nulla prorsus præteritorum nobis 19 superesset memoria. Recondatur ergo interim sub modio nostrum hoc qualecumque negotium, tempore proferendum suo. Cujus privatum ac singulare volumen suæ limina civitatis rogo nullatenus excedat; quod si videtur hoc parum, extendatur ad arcum usque Romanum (39).

1. Multorum varios affectus, multaque varia delectant studia, nec omnibus omnia, nec singulis semper singula satisfaciunt. Nimi:um dispares mores, ac 10. idem omnium animus ad non eadem sape distrahitur, naturæ unius multiplici condictione, de quibus ia commune disserere, vel singilla.im 10 discerere, non est præsentis negotii, sed nec humanæ potentiæ. Va'et ille solus, qui diversa. largitur carismata bonus. Unde sic ait Apostolus: Divisiones gratiarum sunt, idem autem Deus, qui operatur omnia in omnibus, dividens singulis prout vult (1 Cor. XII, 6). Item alibi: Unusquisque proprium habet donum cx Deo, alius quidem sic, alius vero sic (Ibid. vii, 7). Verbi gratia litteralis scientiæ munus multis modis datur Deo distribuente mortalibus". Spiritales misteria interpretantur, spiritalibus spiritalia comparantes. Et ad hæc quis ydoneus? Utique non ego, qui non aliter quam venerando credere iota unum, aut unum ex hiis apicem præsumo discutere. Animales vero forensia 12 multifarie perscrutantur, carnalibus carnalia conferentes. Inter

"

16

C

D

21

20

2. Legitimus narrationis ordo a superioribus ad inferiora descendit; set quia ex præteritis pendent præsentia, ab illis ad ea quæ sunt in manibus, gestarum decurrat oratio; ita tamen, ut relicta vetustate ex recenti memoria sumatur exordium.

3. 22 Anno a nativitate Christi 925 regnavit in Italia ex Burgundionibus Ugo, qui ut tucius 23 ageret in regno, eggregiam inter cæteras urbem Mediolanum sibi vendicare prævidit. Priscam namque noverat loci consuetudinem, ut decedente metropolitano quilibet unus ex majoris ecclesiæ præcipuis cardinaliVARIÆ LECTIONES.

11 deest B.

A. S.

* et p. 3. 3. 3 nomina sunt hec videlicet 5*. ita codd. pronuncia: Chuonon. annis 5a hic et infra. Manasse et Aldelmanui s. q. f. anni 1. M. e. an. V. in arcu non cath. 5'. Gothofredus a rege, Atto a papa, Thebaldus a rege addit 5. 7 multa variaque B. • omnium idem B. 9 detrahitur B. 10 sigilatim B 1. 14 in 12 forensie BA. 1з l. a. B 1. jam B. 15 scriptoribus Mur. ac Mur. 18 deest B. 17 hujuscemodi B 1. hujuscemodi B 2. 19 ita 3. 5. vobis 1. B 1. 20 sup. materia vel memoria. Recordantur B. 21 posthæc B 1. rubro scriptum habet: Narratio: Incipe nunc primum lector cognoscere librum. Idem dedit Muratorius ex 2. primum, ex 2. ubi hic titulus præfigitur: In primis regnat Hugo ex Burgundionibus. 23 Regnavit condamn in Ytalia cum Lothario tilio natione Burgundio Ugo. q. ut tocius B.

NOTÆ.

22 Muratorio

(59) De hoc arcu, quem Radevicus accurate descripsit, disseruit Fumagalli, Antich. Long. Milan1,200 sq.

21

36

sianæ dignitatis ambitione succensi, Manasses videlicet Arelatensis episcopus, et Adelmannus presbiter Mediolanensis 37, revera immemores apostolici oraculi: Non efficiamur inanis gloriæ cupidi, invicem provocantes, invicem invidentes (Gal. v, 26). Cumque diu contenderent, ille ex datione regis, scilicet Burgundiæ, hic ex factione plebis et de Mediolanio 38, quinquennio contra se invicem pertinaciter altercati sunt, factis partibus ex alterutro. Quorum execrabili jurgio jacturam prægrandem snstinuit ecclesia, præcipue in thesauris et cymiliis omnibus, quibus incomparabiliter affluebat. Inter hos fluctus natabat caute Walpertus, contrahens suo lateri quasi undas consilii, usque adeo ut utrisque

bus, quos vocant ordinarios 2, succedere debeat; A superna vocato, eruperunt duo adversarii, Ambroquod a Romanis præsulibus, ab ipsis quoque imperatoribus concessum, sub auctoritate quidem canoaum, testantur cedulæ in secretario reconditæ (40). Hujus rei gratia juniorem filium (41) in eadem ecclesia tonsurari decrevit (an. 936). Set quia in puerili ætate ad episcopandum minime videbatur ydoneus, Ardericum 26 grandævum senem interim subrogavit antistitem 27, sperans eum subito casurum. Quoniam vero sæpenumero cogitantem fallit opinio, prolixius vixit sacerdos annis 22 (42) et mensibus 218 in sæculo. Quod ubi persensit, necem ilico meditatur ocultam. Statuto autem generali Papiæ colloquio cunctorum regni principum, palatini lixæ jubente ex industria cæsare cum Mediolanensibus Etigabant, ut accepta occasione trucidaretur senex B sponte vel invito 39 cedentibus, sedem teneret ipsc

ille. Quibus rixantibus gravis pugna committitur, qua feruntur interfecti Mediolanenses nonaginta viri prudentes. Sed propicia divinitate liberatus evasit antistes. Cumque diutius non posset latere dolus 22, vehementer erubuit criminis tanti reus, veritus etiam beatum Ambrosium, cujus fuerat ille vicarius.

4. 30 Factum est autem, ut conventione digna satisfactionis concederet ecclesiæ pro nonaginta interfectis abbatiam 1 Nonantule (43), quæ propter nonaginta sui juris curtes sic vocata perhibetur (44). Insuper et capellam auream cum cruce, quæ super altare in hyemalis ecclesiæ (45) sunt collocata 3 tugurio (46). De reliquo cum nimis insolenter ageret, ignorans sibi dictum : Principem te fecerunt; noli extolli, set esto in illis quasi unus ex ipsis (Eccli. XXXII, 1), intolerabil's factus est universis. Præelecto itaque filio ejus ab omnibus Lothario admodum leniore, communi 33 consensu regni totius compulsus est ipse remeare Burgundiam (an. 946), de cætero minime regnaturus.

5. Per idem tempus (un. 948) oborta est Mediolani perniciosa seditio. Arderico autem archiepiscopo ad

C

solus (47). Deinde mortuo Lotario (an. 950, Nov. 22) regnavit Berengarius Langobardus ipse, quem Walpertus tunc archiepiscopus suspectum habebat, conscius ipse sibi. Cujus iram præcavens, ne regiis præveniretur insidiis legerat enim Indignatio regis nuncius mortis (Prov. xvi, 14) – fugam paravit. Ottonem Teutonicorum adiit regem (an. 960), suffragium (48) postulans, moxque illi regnum se instante pollicetur Italicum. Qua erectus rex Otto fiducia, adscita sibi conjuge Adeleida Italiae quondam regina, uxore videlicet Lotharii, illico meditatur regnum subripere Berengario.

6. Præmissis igitur pro Walperto legatis pacem implorat. Quam cum non impetraret, direxit Litul fum cum exercitu (19), suum ex conjuge altera ** filium. Oderant autem compatriotæ regem Berengarium propter nimiam uxoris tenaciam, quæ Willa dicebatur, et suam ex parte sæviciam. Ideoque destitutus a suis, properanti hosti minime valuit congredi; sed ingressus quod dicitur Insula sancti Julii municipium 3, resedit invalidus. Cum vero exploraret universa Litulfus, quidam familiares Berengarii

VARIÆ LECTIONES.

43

28

cardinaries B 1. 25 cujus B. Hic secundum caput incip. Mur. ex 2. ubi titulus: Hic tonsuravit filium, et occidere tentavit archiepiscopum. 26 Adderum 1.5*. 97 antistem vel antistitem B 1. 2. 98 a. XXII et m. II desunt B. 29 dolis B 1. at non B 2. 30 Caput tertium Mur. et 2. cum titulo: Satisfactio ejus, et privatio regni electo Lothario. 31. deest B 1. sed non B 2'. 32 collocati B 1. collocatæ B 2*. 33 deest B. 3 tociens B 1. at non B 2*.

35

40

caput quartum Mur. 2, titulo: Contentio Manasse et Adelmanni, ac præsulatus Walperti. 36 Aldemanus B. 37 e. e. A. p. M. in margine 1. supplevit, manu ut ri-f detur alia. 38 Mediolano 5a. B. 39 invite B. novum caput incipiunt Mur. 2, cui titulus: Berengarius regnat, et Walpertus fugit ad Ottonem regem. tetonicorum 1. 42 a. c. 3. sed ingressus quodam inexpugnabile in. B. ubi desunt q. d. i. s. 1.

NOTÆ.

(40) Schedule istæ in præsens desiderantur. PAL. D Mem. di Milano III, 423. Sed. cf. Joannis VIII ep. 221.

(41) Tedbaldum, V. Liudpr. rv, 13.

(42) Imo 12; sed eumdem errorem jam supra admisit.

(43) Hanc si accepit, non diu tenuit, nam mox ep. Mutinensi data est. V. Liudpr. V, 17; Tiraboschi Nonant. I, p. 92.

(44) Videsis in Manip. Florum c. 130, quo pacto Gualv. de la Flamma tractaverit quæ Arnulfo ipse accepta refert.

(45) S. Mariæ, ubi post primam Octobris Dominicam ordinarii officiis fungebantur, Dominica paschali in S. Tecle ecclesiam migrantes; v. Giuimi

(46) Fornice supra altari erecto, v. Giulini II, 210. (47) Rosmini in Hist. Mediol. 1, 87, documentum attulit quo probare sibi videtur, Manassen a. 959, ni. Martio, adhuc pro archiepiscopo se ge-sisse. Sed ex verbis quæ dedit id tantum apparet, Erebertum presbyterum ante a. 959 aliquando Mauasses missum fuisse. Cf. Liudpr. Hist. Out. I. Giulini II, 292.

(48) Id est auxilium. Hoc autem accidit ante alteram Ottonis expeditionem; prior facta est antequam Walpertus archiepiscopus fuit.

(49) Varias expeditiones noster ctam hic confudit, neque in sequentibus fidem mereri videtur

[ocr errors]

83

milites, fidem debitam simulantes, promissa securi- A, Romæ præsedit, Apuliam Calabriamque possetate foras eductum hostium manibus tradiderunt. Revera inimici hominis domestici ejus (Matth. x, 36). Intuitus autem eum Litulfus ait : Consule tibi rex, et humiliare magno Outoni augusto. Si non feceris, ipsum te lædis. Cumque humiliter responderet, rursus infit : Absit a fide̟mea, ut vincam perfidia, qui viribus superare contendo. Cave rex amodo ab hujusmodi pseudomilitibus. Sic fatus absolvit eum, deinceps strenue cuncta ministrans. O pia hostilitas et hostilis pietas! Postea vero pius ille * perfidia Longobardorum fertur veneno necatus (an. 957, Sept. 6).

7. Otto autem licet privatus filio, conjugis tamen augustæ Adeleidæ fretus consilio, Walperti quoque aliorumque regni principum, in manu forti et brachio extento venit Italiam ** (an. 961), primus ex Teutonibus imperator dictus Italicus; cumque illi ** subjecta fierent omnia, Berengarium ipsum arce quadam robusta (50) munitum diuturna vallans obsidione subegit (an. 964), filiis circumquaque dispersis Widone Adelberto et Conone. Illum vero cum filiabus et conjuge captum secum devexit in Sueviam (51), ubi non multo post in amaritudine animæ diem clausit extremum (an. 966).

59

60

dit, multaque gessit insignia, imperatoria maje Late con igna. Hujus tempore transfretantes Saraceni more conati sunt Calabres fines invadere; quibus ex adverso congressus est imperator et ipse (an. 982), parvo licet suorum suffultus collegio. Quo: iam vero paucorum ad plures impar solet esse congress'o, cum pugnasset multum deficit ad ultimum. Quid plura? pugnando captus ad classes usque protrahitur; occupaverant enim hostes vicina maris I ttora. Sentiens vero se vellet nollet * transvehendum *, simulatis precibus postulabat, ut saltem unicam sibi conjugem cum exiguo famularum obsequio simui cum eo exulare permitterent, delaturam secum immensa auri et argenti pondera promittens. Cumque foret B permissum viros adolescentes muliebriter superindutos, subtus autem accinctos mucronibus, cautissime venire mandavit. Ubi vero ingressi sunt navem, illico irruentes in hostes, evaginatis ensibus indifferenter quosque trucidant. Interim saltu percito prosiliens imperator in pelagus, natando evasit ad littus liber et lætus. Unde terrefacti transierunt hostes ad propria 1. De cætero disponens æquoreas undas potestative cum omni transmeare ** Italia, per universum regnum dilatat militandi præceptum. Sed Deo aliter providente, rebus excessit humanis (an. 983, Dec. 7), juxta illud : Cor hominis disponit viam suam; Domini au em est dirigere gressus ejus (Prov. XVI, 9). Cui in Alemaniæ partibus superfuit puer sui nominis filius, rex mortuo (54) patre creatus.

8. Eodem tempore obennte Walperto, cathedram suscepit Arnulfus (an. 970, Nov. 6), vere declinans a malo et faciens bonum; cujus æquivocus existo gestorum scriptor ego præsentium, fratris vero illius pronepos verus . Hujus in episcopatu vita fuit triennis, facta 49 nunc pro certo meliori dignitate perhennis (an. 974, Apr. 16). Cui successit Gotefre- C dus, primo quidem a clero reprobatus et populo, co quod sacerdotalem vel leviticum nondum ascenderat gradum, subdiaconus tantum; extrema vero pace receptus regiæ fidelitatis gratia, contra filios Berengarii dimicavit. Quorum Widone interfecto (52), Conone pactione quieto (55), Adelbertus cæteris animosior diebus vitæ omnibus factus est in diversa profugus.

62

10. Jam enim successerat Gotefredo Landulphus archiepiscopus, qui propter nimiam patris ac fratrum insolentiam, gravem populi perpessus est invidentiam. Instabant enim præ solito, civitatis abuti dominio. Unde cives indignati, una sese conjurati ** strinxerunt. Inde civilis seditio ac partium est facta divisio. Quibus assidue rixantibus, gran 'e commissum est in urbe certamen. Videns au em se prægravari undique præsul, nec posse sufficere, discessit aburbe cum fratribus, relicto patre (55), qui fuerat jam senes et viribus imbecillis 6. Quamobrem ecclesiæ facultates et multa clericorum distr buit militibus beneficia. Iterum autem collecto ex diversis

9. Deinde Ottone mortuo (an.973), regnavit pro eo cjus ejusdem nominis filius, acer in armis, sagax ingenio; qui Græcæ mulieris adeptus contubernium, industria sapientis Adeleidæ matris Romanum feliciter solidavit imperium. Exiens vero a Germania D partibus agmine, conflixit eisdem cum civibus in

"Litulfus addunt B. Mur.

[ocr errors]

VARIE LECTIONES.

*7 ama

48 P. forti m. et b. extenso Ytaliam v. B. * cui cum B. ritudinem B 1. at non B 2*. 48 in margine B1. rubricator scripsit: Nota quod iste autor vocatus e-t Arnulfus pronepos fratris illius archiepiscopi Arnulfi. 49 factus 3. B. 50 Hoibus B. at non B 2'. 51 suus B. Mur. E. v. a G, desunt B. 3 Calabriam 3. p. s. fultus B. 53 defecit 3, 36 congressio, non illi prosper belli successit eventus. Q. p. victus et c. B. 67 v. si n. v. B1. 58 transvendum 1. 59 exulari 1. Quo concesso B 1. U. 1. t. ha. p. desunt B. transire B. puncta ejus loco posuit B. 2. 3 deest B. ubi: p, solito. conjuratione B. Mur. imbellis.

(50) Monte S. Leonis.

(51) Imo Babenbergam.

61

(52) Jam a. 965. Ann. Einsidl.!

I.

NOTÆ.

(55) Hic marchiam Epored. retinuisse videtur ibique d. 30 Sept. 987 infirmatus, prædia quædam contulit S. Eusebio Vercell. cum Ychilla conjuge filia Ardoini marchionis. Provana, Studi critici, p. 331.

[blocks in formation]
« VorigeDoorgaan »