Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

maτpens, parum verisimile est." H. Steph. Thes. 1, 1879. J. B. M. is silent about the intensive force of vn, and there is as much difficulty in accounting for it, as in the case of the intensive a, about which the reader can consult my Aristarchus Anti-Blomf. 43.

2. DE DIIS MANIBUS: HERODOTUS, VIRGILIUS, MELA, PLINIUS ILLUSTRATI.

Another of your Correspondents, under the signature of J. U., enquires about the precise meaning of the word Manes in Virg. Æn. 6, 740.:

aliæ panduntur inanes

Suspensæ ad ventos: aliis sub gurgite vasto
Infectum eluitur scelus, aut exuritur igni.

Quisque suos, patimur, manes. Exinde per amplum
Mittimur Elysium, et pauci læta arva tenemus:
Donec longa dies, perfecto temporis orbe,
Concretam exemit labem, purumque reliquit
Æthereum sensum, atque auraï simplicis ignem.

(1.) The context does not permit us to doubt about the signification of Manes in this passage. "Pro pœnis, suppliciis, furiis, Virg. (l. c.) Quisque suos patimur manes, ubi Serv. Manes, id est supplicia, quæ sunt ap. Manes; vel Genios dicit, quos cum vita sortimur. Adde Stat. Theb. 8, 84." Forcellinus.

(2.) That the punishment of crime is implied in Manes is most certain:-"At expiatio crimen continet, a qua piacula sunt sacra, quibus fraus, scelus, aut cædes purgaretur, (Serv. in Virg. Æn. 4. et 6.) Sed quoniam expiatio omnis ad propitiationem refertur, utraque eodem plerumque verbo denotatur. Sic busta piare dixit Propert. pro Manes propitiare, placare. Piacularibus vero s. depulsoriis sacris ἀποτροπαίοις καὶ ἐξακεστηρίοις θυσίαις infestantes Manes avertebant, qui cædis causam præbuissent, et ab illorum umbris agitabantur. Interfecta matre sæpe confessus est Nero se materna specie verberibus agitari furiarum, et tædis ardentibus, factoque per magos sacro, evocare Manes et exorare tentabat, (Suet. Ner. 34.) Occiso Galba, Otho nocte per quietem pavefactus, dicitur gemitus maximos edidisse, repertusque a concursantibus humi ante lectum jacens, per omnia piaculorum genera Manes Galbæ, a quo deturbari expellique se viderat, propitiare conatus, (Suet. Othone 7.)

Vere quidem dicebat Poëta: Quisque suos, patimur, Manes. Etenim sua quemque fraus, suum scelus, sua audacia de sanitate ac mente deturbat, (Cic. in Pison.) Hæ sunt impiorum furiæ, hæ flammæ, hæ faces. Nam ipsorum sce lerum interioribus pœnis impii agitantur, consilio deducuntur, deorumque tela in ipsorum mentibus figuntur. Expiare ergo piacularibus sacris scelus suum tentabant, qui se nefando aliquo facinore impiarant. Nam impiati dicti sunt scelerati, (Fest. v. Impiatus,) qui proprie homicida creduntur. Et recte Apul. Met. 8. Cruore humano asperso atque impiatum dixit: ut Plauti Tranio (in Mostell.) cum monstra fingeret et narraret hospitem ab hospite in ædibus necatum, Sceleste, inquit, hæ sunt ades, impia est habitatio. Impiique homicidæ dicti, quod ante expiationem sacris omnibus arcerentur, pro qua Diis Manibus Postulio debebatur, ut nos aliquando notabamus, (de Jure Pont. 4, 15.) Nec enim prius Manes quiescere putabantur, quam piacularibus sacris aut noxiorum pœnis illi placarentur. Sic Manes Virginiæ, (Liv. 3.) per tot domos ad petendas pœnas vagati, nullo relicto sonte, tandem quievisse narrantur. Quapropter ad mentionem defunctorum testari solebant memoriam eorum a se non solicitari, (Plin. 28, 2.) quod incertæ quæstionis Plinius putat: quod tamen ideo factum arbitror, ne vel ipsa cogitatione Manes neglecti læderentur, quos iratos piaculis propitiare necesse esset. Hi enim et facile irasci et læsi graviores pœnas expostulare credebantur." Jac. Gutherius de Jure Manium 2, 14. p. 239.

(3.) Having settled the meaning of Virgil, I proceed to comment on the words :-" Virg. Æn. 6, 743. Quisque suos patimur Manes. Serv.: Manes, supplicia, quæ sunt ap. Manes.' Potius Manes est accusativus Græcus s. synecdochicus, secundum Manes, Manibus." Gesnerus Thes. L. L. But, as the passage is capable of being understood without such a harsh construction, there is no occasion to have recourse to it :-" Ut Turnebus explicet L. 22. c. 1. in promtu est, ille non mihi probatur: sicuti neque Serv., quem multi sequuntur; refert enim hos Manes ad Genios. Mihi placitum dici pati Manes, ut pati furias," [but I find no instance of this phrase in either Gesner's Thes. or Forcellinus's Lex.: pati supplicium, Cæs. B. C. 2, 30. Ovid. Trist. 2, 540. panas, Ovid. Met. 1, 243]. "Nam Ælius Stilo, (citat hunc Lilius Syntag. 6.) ait nihil esse aliud Manes, quam deos inferos. Patimur igitur Manes, erit, patimur deos inferos tortoresque. Plut. de ira dixit: Tò de xoλacti

κὸν, ἐριννυῶδες καὶ δαιμονικὸν, οὐ θεῖον δὲ, οὐδὲ Ολύμπιον, Punitio furiarum est, et dæmonum, non deorum, non cælestium. Objiciet aliquis, cur dictum, Quisque suos patimur Manes? Nonne potius, Quisque nostros patimur Manes? vel, Quisque suos patitur Manes? Ego Poëtam laudo, qui tres orationes in unam inclusit: has sc., Omnes patimur nostros manes, ego meos, quisque suos. Ergo ita verba conjunxit, ut sententia ad tres illas referri queat. Porro Poëtæ verba pro adagio esse possint, ad explicandum, omnes mortales, suo quemque incommodo, esse obnoxios. Observa imitationem Ausonii,

tormentaque sæva gehennæ

Anticipat, patiturque suos mens conscia Manes."

De La Cerda.

(4.) The theological part of the question may be more easily than briefly answered:-" Manes, animum humanum sic vocabant a corpore solutum. Apul. de Deo Socr. p. 50. postquam docuit animum humanum,-corpore suo abjurantem,-Lemurem dictitatum; ex his Lemuribus bonos esse Lares, malas Larvas, pergit :-"Cum vero incertum est, quæ cuique eorum sortitio evenerit, utrum Lar sit an Larva; nomine Manem deum [Salmasius, whom I shall soon quote, rightly reads Manium deûm] nuncupant. Scilicet honoris gratia dei vocabulum additum est. Quippe tantum eos deos appellant, qui ex eodem numero juste et prudenter vitæ curriculo gubernato' etc. Martian. Cap. 2. p. 40. A medietate aëris usque in montium terræque confinia, hemi- . thei heroësque versantur.--Ibique Manes, i. corporis humani præsules attributi, qui parentum seminibus manaverunt.' [This derivation is rejected by Salmasius.]—'Verum illi Manes, quoniam corporibus illo tempore tribuuntur, quo fit prima conceptio, (al. congestio,) etiam post vitam iisdem corporibus delectantur, atque cum his manentes appellantur Lemures. Qui si vitæ prioris adjuti fuerint honestate, in Lares domorum urbiumque vertuntur; si autem depravantur ex corpore, Larva perhibentur ac Mania. Manes igitur hi tam boni quam truces sunt constituti, quas ayatous xal xaxous daiμovas memorat Graja discretio.' In his etiam locis Sumanes eorumque præstites Mana atque Manuana: dii etiam, quos Aquilos dicunt, item Fura, Furinaque et Mater Mania, Intemperiæque, et alii." Gesner.

(5.) The theology may be traced to Pythagoras; but I do not find any particular mention of it in the Lives of Pythagoras by Diogenes Laërtius, Jamblichus, and Porphyry. The testimony of Apuleius, however, is unexceptionable:

Brachmanæ autem pleraque philosophiæ ejus contule runt: quæ mentium documenta, quæ corporum excitamenta, quot partes animi, quot vices vitæ, quæ diis Manibus pro merito suo cuique tormenta vel præmia." (Flor. p. 20. Ed. Alteburgi 1778.) "Serv. in Virg. Æn. 3, 63. ait Manes esse animos hominum illo tempore, quo de aliis recedentes corporibus necdum in alia, secundum fabulam Pythagoricam, transierunt.” Forcellin.

(6.) Plato adopted it in its fullest extent:-" Dicit animas hominum Damones esse, et ex hominibus fieri Lares, si meriti boni sunt; Lemures sive Larvas, si mali; Manes autem, cum incertum est, bonorum eos, seu malorum esse meritorum." Augustin. de Civ. Dei c. 11. "Qui proprie Manes dicti fuerint, magna inter eruditos quæstio fuit, aliis alia existimantibus. De iis multa Plato, Plotinus, Porphyrius, Proclus, Apuleius, &c." Nota ad Festum p. 222. Ed. Amstelodami 1700. "Hermias Comment Ms. in Plat. Phaedr., inter Mss. Codd. Voss. Bibl. L. Bat.: ̓Επειδὴ ἀπὸ τοῦ δαιμονίου γένους πρώτως ἄρχεται ἡ τῶν ἀγαθῶν καὶ κακῶν διαίρεσις· πᾶν γὰρ τὸ ὑπερδαιμόνιον γένος, μονοειδῶς ἔχει τὸ ἀγαθόν. Εστιν οὖν τινὰ γένη δαιμόνων, τὰ μὲν μερίδας τινὰς τοῦ κόσμου κατακοσμοῦντα καὶ ἐπιτροπεύοντα· τὰ δὲ εἴδη τινὰ ζωῶν· κατέχειν οὖν σπουδάζειν τὰς ψυχὰς εἰς τὸν ἑαυτοῦ κλῆρον, οἷον εἰς ἀδικίαν ἡ ἀκολα σία· δέλεαρ τὴν ἡδονὴν τὴν ἐν τῷ παραυτίκα ἀναμίγνυσιν ἐν αὐταῖς ὁ ἔφορος τῆσδε δὲ τῆς ζωῆς δαίμων· ἄλλοι δέ τινές εἰσι τούτων ἐπαναβε βηκότες δαίμονες, οἳ κολάσεις ἐπιπέμπουσι ταῖς ψυχαῖς, ἐπιστρέφοντες αὐτὰς εἰς τελειωτέραν καὶ ὑπερτέραν ζωήν· καὶ τοὺς μὲν πρώτους ἀποτρέπεσθαι δεῖ, τοὺς δὲ δευτέρους ἐξευμενίζεσθαι. Εἰσὶ δὲ καὶ ἄλλοι κρείττονες δαίμονες, τὰ ἀγαθὰ μονοειδῶς ἐπιπέμποντες.” R. M. Van Goens ad Porphyr. de A. N. p. 94.

(7.) “ Mela 1, (9.) Augile Manes tantum deos putant, per eos dejerant, eos ut oracula consulunt, precatique que volunt, ubi tumulis incubuere, pro responsis ferunt somnia. Quæ verba ex Herod. fere transcripta, ab eodem Herod. lucem capient, qui in I,. 4. (c. 172.) de Nazamonibus ita scribit: Ομνύουσι μὲν τοὺς παρὰ σφίσι ἄνδρας δικαιοτάτους καὶ ἀρίστους λεγομένους γενέσθαι τούτους· τῶν τύμβων απτόμενοι, μαντεύονται δὲ ἐπὶ τῶν προγόνων φοιτέοντες τὰ σήματα, καὶ κατευξάμενοι ἐπικατακοιμέωνται, τὸ δ ̓ ἂν ἴδοιεν ἐν τῇ ὄψει ἐνύπνιον, τούτῳ χρῶνται. Leg. τούτων τῶν

αν

* There is as little necessity for, as there would be elegance in, this emendation. “ Junguntur γενέσθαι τούτους in Ed. Wess. et aliis, parum commode. Interpungit vero post γενέσθαι noster Ms. F. Equidem satis habui vocem τούτους a proxime præcedentibus interjecto commate separare ; intelligi enim debet τούτους ὀμνύουσι, nisi plane repetendum hic fuit hoc verbum, quemadmodum alias in tali oratione consuevit Scriptor noster.” Schw. Salmasius expunges τούτους and reads αψάμενοι.

τύμβων. • Per defunctos, qui justissimi atque optimi apud illos fuisse dicuntur, jurant, illorum sepulcra tangentes divinant ad suorum accedentes monumenta, et illic, ubi preces peregerunt, indormiunt, ubi quodcunque per quietem insomnium viderunt, eo utuntur.' Ut vides, Mela Manes vocavit, quos Herod. justissimos atque optimos vita defunctos. Qui viri quoniam inferis degere putabantur, inde Plinius, cum hæc a Mela accepisset, sic mutavit: Augila inferos tantum colunt. Et post Plinium Solinus: Augila vero solos colunt inferos. Ita enim et Plin. et Solinus interpretandi." Nota ad Festum, p. 222.

i

(8.) "Solos colunt inferos. Plin.: Augila inferos tantum colunt. Habet e Mela: Augile Manes tantum deos putant; per eos dejerant. Eos ut oracula consulunt, precatique quæ volunt, ubi tumulis incubuere, pro responsis ferunt somnia. Hæc ex Herod. Mela, qui tamen Augilis tribuit, quod ille Nasamonibus. De quibus vett. omnes hoc tradunt, ne solum Herod. censeas. Tertull. de Anima: Nam et Nasamonas propria vocabula apud parentum sepulcra mansitando captare, ut Heraclides scribit, vel Nymphodorus, vel Herod. Nymphodorus et Heraclides Ta vóupa gentium scripserant. Dicit Herod., Nasamones per eorum dejerare manes, qui fortissimi et justissimi viri ap. eos extiterunt, tactis eorum tumulis: eosdem poуóvwv suorum monumentis incubare, et responsa petere monitu somniorum. Quæ Mela non discrevit, ut ab Herod. distinguuntur. Dejerant enim per manes fortissimorum, et manes consulunt proavórum suorum. Sed nec Plin. mentem Pomponii assequutus est. Dixit ille Manes deos putari ab Augilis. Hic Manes accepit pro inferis; nam inferi de loco ipso, καταχθόνιος τόπος. Græci ἅδην unica voce dicunt. Hoc sensu et Manes sæpe Poëtæ, Manesque profundi, et, hæc Manes veniat mihi fama sub imos. Ceterum Nasamones vel Augilæ ròv än non colebant, nec deos infernos, ut Plutonem, Proserpinam, et alios, sed animas defunctorum parentum, et eorum qui fortissimi in vita extiterant. Hos proprie Manes vocavit Mela. Et sic vocabantur: Virg. Manesque vocabat Hectoreum ad tumulum, i. e. Manes vel animam Hectoris. Atque ita passim. Herod. verba hæc sunt, quæ Mela reddidit: Ομνύουσι μὲν τοὺς παρὰ σφίσι ἄνδρας δικαιοτάτους καὶ ἀρίστους λεγομένους γενέσθαι τῶν

It will be observed too that Tv Túμßuv åятóμEVOL are improperly joined by our critic to μavúovTal, since the distinction of the two members of the sentence is clearly marked by μὲν—δὲ, and since to connect τύμβων ἁπτόμενοι with μαντεύονται would be an intolerable diction, followed as they are by ἐπὶ τῶν προγόνων φοιτέοντες τα σήματα.

« VorigeDoorgaan »