terrenorum collationem facere liceat) tanquam scriptura altera.

Quarto, non abs re fuerit observationes quandoque adspergere (id quod C. Plinius fecit): veluti in historia terræ et maris; quod terrarum figura (quatenus adhuc cognita est) respectu marium, sit ad austrum angusta et veluti acuminata, ad septentriones lata et ampla; marium, contra, et quod oceani magni intersecent terras alveis exporrectis inter austrum et septentriones, non inter orientem et occidentem, nisi forte in extremis regionibus polaribus. Etiam canones (qui nil aliud sunt quam observationes generales et catholica) optime adscribuntur : veluti in historia cœlestium; quod Venus nunquam distat a sole plus partibus 46. Mercurius, 23. et quod planetæ, qui supra solem locantur, tardissime moveant, cum longissime a terra absint: planetæ infra solem, celerrime. Aliud insuper observationis genus adhibendum ; quod nondum in usum venit, licet sit haud exigui momenti. Illud tale est: nempe, ut subjungantur iis quæ sunt, ea quæ non sunt. Veluti, in historia cœlestium, quod non inveniatur stella oblonga vel triangularis; sed quod omnis stella sit globosa vel globosa simpliciter, ut luna; vel ad aspectum angulata sed in medio globosa, ut reliquæ stellæ; vel ad aspectum comata, et in medio globosa, ut sol: aut quod stellæ nullo prorsus spargantur ordine; ut non inveniatur vel quincunx, vel quadrangulum, nec alia figura perfecta (utcunque imponantur nomina delta, coronæ, crucis, quadrigarum, etc.); vix etiam linea recta, nisi forte in cingulo et pugione Orionis.

Quinto, juvabit fortasse nonnihil quærentem, quod credentem prorsus pervertat et perdat: viz. ut opiniones, quæ nunc receptæ sunt, cum earum varietate et sectis, brevi verborum complexu, et tanquam in transitu recenseantur; ut intellectum vellicent et nihil amplius.

X.

Atque hæc sufficient, quatenus ad præcepta generalia: quæ si diligenter observentur, et finem recta petet hoc opus historiæ, nec excrescet supra modum. Quod si etiam, prout circumscribitur et limitatur, vastum opus alicui pusillanimo videri possit, is in bibliothecas oculos convertat; et inter alia, corpora juris civilis aut juris cannonici ex una parte spectet, et commentarios doctorum et jurisconsultorum ex altera; et videat quid intersit quoad molem et volumina. Nobis enim (qui, tanquam scribæ fideles, leges ipsas naturæ et nil aliud excipimus et conscribimus) brevitas competit, et fere ab ipsis rebus imponitur. Opinionum autem, et placitorum, et speculationum non est numerus neque finis.

Quod vero, in distributione operis nostri, mentionem fecimus cardinalium virtutum in natura; et quod etiam harum historia, antequam ad opus interpretationis ventum fuerit, perscribenda esset; hujus rei minime obliti sumus, sed eam nobis ipsis reservavimus: cum de aliorum industria in hac re, priusquam homines cum natura paulo arctius consuescere incœperint, prolixe spondere non audeamus. Nunc ita

que ad delineationem historiarum particularium veniendum.

Verum, prout nunc negotiis distringimur, non ulterius suppetit otium, quam ut catalogum tantum historiarum particularium secundum capita subjungamus. Enimvero cum primum huic rei vacare possimus, consilium est in singulis, veluti interrogando, docere; qualia sint circa unamquamque historiarum illarum potissimum inquirenda et conscribenda, tanquam ea quæ ad finem nostrum faciunt, instar topicorum quorundam particularium: vel potius, ut (sumpto exemplo a causis civilibus) in hac vindicatione magna sive processu, a favore et providentia divina concesso et instituto, per quem genus humanum jussum in naturam recuperare contendit, naturam ipsam et artes super articulos examinemus.

CATALOGUS HISTORIARUM

PARTICULARIUM,

SECUNDUM CAPITA.

1. HISTORIA Coelestium; sive Astronomica. 2. Historia Configurationis Coeli et partium ejus, versus Terram et partes ejus: sive Cosmographica.

3. Historia Cometarum.

4. Historia Meteororum Ignitorum.

5. Historia Fulgurum, Fulminum, Tonitruum, et Coruscationum.

6. Historia Ventorum, et Flatuum Repentinorum, et Undulationum Aëris.

7. Historia Iridum.

8. Historia Nubium, prout superne conspiciuntur. 9. Historia Expansionis Coeruleæ, Crepusculi, plurium Solium, plurium Lunarum, Halonum, Colorum variorum Solis et Lunæ; atque omnis varietatis Cœlestium ad aspectum, quæ fit ratione medii.

10. Historia Pluviarum Ordinariarum, Procellosarum, et Prodigiosarum; etiam Cataractarum (quas vocant) Cœli, et similium

11. Historia Grandinis, Nivis, Gelu, Pruinæ, Nebulæ, Roris, et similium.