xiliaribus libris ne nudanto, sed potiùs instruunto. Ii sex in genere sunto. Institutiones. De verborum significatione. De regulis juris. Antiquitates legum. Summæ. Agendi formulæ.

APHORISMUS LXXX.

Præparandi sunt juvenes et novitii ad scientiam; et ardua juris, altiùs et commodiùs haurienda, et imbibenda, per institutiones. Institutiones illas, ordine claro et perspicuo componito. In illis ipsis, universum jus privatum percurrito; non alia omittendo, in aliis plus satis immorando, sed ex singulis quædam breviter delibando, ut ad corpus legum perlegendum accessuro, nil se ostendat prorsùs novum, sed levi aliquâ notione præceptum. Jus publicum in institutio

80. Et commodiùs) Jura videntur posse tradi commodissimè si primo levi ac simplici viâ.... singula tradantur. INSTIT. JUSTIN. §. 2. de justit. et jure.

Ex fontibus) Id est, legibus, regestis publicis, exemplis præcedentibus, aliisque documentis authenticis.

nibus ne attingito, verùm illud ex fontibus ipsis hauriatur.

APHORISMUS LXXXI.

Commentarium de vocabulis juris conficito. In explicatione ipsorum, et sensu reddendo, ne curiosè nimis aut laboriosè versator. Neque enim hoc agitur, ut diffinitiones verborum quærantur exactè, sed explicationes tantùm, quæ legendis juris libris viam aperiant faciliorem. Tractatum autem istum, per litteras alphabeti ne digérito: id indici alicui relinquito: sed collocentur simul verba quæ circà eamdem rem versantur, ut alterum alteri sit juvamento ad intelligendum,

81. Alphabeti ne digerito) Hic cum doctissimo auctore dissentio. In hujuscemodi opere, omnia ad faciliorem usum redigenda sunt, Atqui qualis facilior usus erit, quam ordo alphabeticus in dictionario? Quoad utilitatem coadunandi verba quæ circà eamdem materiam versantur, unius ad alterum remissionibus facilè id consequi potest,

APHORISMUS LXXXII.

Ad certitudinem legum facit (si quid aliud) tractatus bonus et diligens, de diversis regulis juris. Is dignus est, qui maximis ingeniis, et prudentissimis jure consultis, committatur. Neque enim placent, quæ in hoc genere extant. Colligendæ autem sunt regulæ, non tantùm notæ et vulgatæ, sed et aliæ magis subtiles et reconditæ, quæ ex legum, et rerum judicatarum harmoniâ extrahi possint; quales in rubricis optimis quandoque inveniuntur: suntque dictamina generalia rationis, quæ per materias legis diversas percurrunt, et sunt tanquàm saburra juris.

APHORISMUS LXXXIII.

At singula juris scita, aut placita, non intelligantur pro regulis, ut fieri solet

82. De diversis regulis juris) Id quod Baconius proponit, assequi conatus sum in Prolegomenis juris.

Saburra) El lastre.

satis imperitè. Hoc enim si reciperetur, quot leges, tot regulæ. Lex enim nil aliud quàm regula imperans. Verùm eas pro regulis habeto, quæ in formâ ipsâ justitiæ hærent, undè ut plurimùm per jura civilia diversarum rerumpublicarum eædem regulæ ferè reperiuntur; nisi fortè propter relationem ad formas politiarum varient.

APHORISMUS LXXXIV.

Post regulam brevi et solido verborum complexu enuntiatam, adjiciantur exempla, et decisiones casuum, maximè luculentæ ad explicationem: distinctiones et exceptiones ad limitationem; cognata ad ampliationem ejusdem regulæ.

84. Brevi et solido) Duobus vel tribus ver bis, constare potest regula, veluti, suum cuique; jura vigilantibus prosunt.

Ad explicationem) Memores esse debemus omnem in jure civili definitionem esse periculosam; parùm est enim ut non subverti possit: l. 202, ff. de reg. jur. quippè quùm modica circumstantiæ facti varietas totum plerumquè jus inmutet.

APHORISMUS LXXXV.

Rectè jubetur, ut non ex regulis jus sumatur, sed ex jure quod est, regula fiat. Neque enim ex verbis regulæ petenda est probatio, ac si esset textus legis Regula enim legem (ut acus nautica polos) indicat, non statuit.

APHORISMUS LXXXVI.

Præter corpus ipsum juris, juvabit etiam antiquitatis legum invisere, quibus, licet evanuerit auctoritas, manet ta

85. Rectè jubetur) Lege 1. ff. de regulis juris.

86. Antiquitatis) Vide suprà. aphor. 63 in not.

Licet evanuerit auctoritas) Quantùm utilitatis præstant in juris romani studio, Gravinæ et Heineccii opera circà hujus jurisprudentiæ Antiquitates: tantùm ejusdem generis opus præstaret in jure nostro. His enim antiquitatibus, non reverentia tantùm inest, sed fides in attestatione progressûs et historiæ