APHORISMUS XL. In curiis censoriis calculum tertium dato; ut judicibus non imponatur necessitas, aut absolvendi, aut condemnandi; sed etiam ut non liquere pronunciare possint. Etiam censoria non tantùm pœna, sed et nota esto: scilicet, quæ non infligat supplicium, sed aut in admonitionem desinat, aut reos ignominiâ levi, et tanquam rubore castiget. APHORISMUS XLI. In curis censoriis, omnium magno peditat, præsertim in accusationibus tanquàm læsæ majestatis, nec non in conjurationibus seu veris, seu (nec rarò) fictis, quibus tam facilè et captivi, et exules, et aliquando cadavera fiunt! Ex lege notâ et certâ) Ad se redit Baconius et sibi constat, ceu videre est conferendo aphor. 8 et 53. 40. Et nota esto) Extat Heineccii curiosa dissertatio, De levis notæ maculâ. 41. Actus inchoati) Jure nostro, scelus in rum criminum et scelerum actus inchoati et medii, puniantur; licèt non sequatur effectus consummatus: isqué sit earum curiarum usus vel maximus: cùm et severitatis intersit, initia scelerum puniri; et clementiæ, perpetrationem eorum (puniendo actus medios) intercipi. APHORISMUS XLII. Cavendum imprimis, ne in curiis choatum pro consummato habetur, et iisdem poenis subjacet quàm si reverà esset consummatum, quoties in ejus peractione cessit reus, non remorso et propriâ voluntate reductus, sed effectu circumstantiarum quæ extrinsecùs supervenerunt. Perpetrationem intercipi) De lo cual se sigue que no es conforme á la naturaleza de las cosas lo establecido en esta república de Italia (Venecia), donde el llevar armas de fuego se castiga como delito capital, y donde no es mas fatal hacer mal uso de ellas que el llevarlas." Esp. de las leyes, lib. 26, c. 24. 42. Contempsit) Si de minimis non curat Prætor, id non ideò fit quòd minima extrà ejus ministerium sint; sed quia in minimis : prætoriis præbeatur auxilium in casibus quos lex non tam omisit, quàm pro levibus contempsit, aut pro odiosis remedio indignos judicavit. APHORISMUS XLIII. Maximè omnium interest certitudinis. legum (de quâ nunc agimus), ne curiæ prætoriæ intumescant et exundent in tan. tùm, ut prætextu rigoris legum mitigandi, etiam robur et nervos iis incidant, aut laxent; omnia trahendo ad arbitrium. APHORISMUS XLIV. Decernendi contrà statutum expressum, sub ullo æquitatis prætextu, curiis prætoriis jus ne esto. Hoc enim si fieret, judex prorsùs transiret in legislatorem, atque omnia ex arbitrio penderent. major esset ex remedio quàm ex ipso malo perturbatio. 43. Exundent) Confer. aphor. 36. 44. Contrà statutum expressum) Dixi in notâ ad aphor. 35. APHORISMUS XLV. Apud nonnullos receptum est, ut jurisdictio, quæ decernit secundùm æquum et bonum; atque illa altera, quæ procedit secundùm jus strictum, iisdem curis deputentur: apud alios autem, ut diversis. Omninò placet curiarum separatio. Neque enim servabitur distinctio casuum, si fiat commixtio jurisdictionum: sed arbitrium legem tandem trahet. APHORISMUS XLVI. Non sine causâ in usum venerat apud 45. Curiarum separatio) In Angliâ separantur. Sunt enim quædam Curiæ revisionis quæ specialiter dicuntur Curiæ æquitatis. Apud nos hæc separatio penitùs ignoratur, et tale se habet officium judicis: 19 ut secundùm legem judicet; 29 ubi lex deficit, distinguendum est: (a) si in materiâ criminali, cum ipsâ lege sileat et quiescat; (b) si in materiâ civili, secundùm naturalem æquitatem statuat. Omnibus necessitatibus hoc sufficit. 46. Non sine causâ) Præcipua erat quod Romanos, Album prætoris, in quo præscripsit et publicavit, quomodò ipse jus dicturus esset. Quo exemplo judices in curiis, prætoriis, regulas sibi certas (quantùm fieri potest), proponere, eas leges XII tabularum majori concinnitate conscriptæ fuerant; undè necessarium erat ut interpretarentur. (Vide aph. 17.) Hoc fiebat edictis quibus magistratus et imprimis Prætores initio cujusque anni, quæ essent in jure dicundo observaturi, declarabant. Talia edicta, non modò per præconem recitari, verùm etiam scripta in albo publicè proponi jubebant. Eo tamen factum est, ut prætores sæpè jus scriptum everterent. Sed et sibi adrogaverant prætores ut edicta per annum, ad libitum mutarent, idque plerumquè facerent in gratiam odiumque certorum hominum. Id quùm demùm intolerabile videretur civitati liberæ, et jus incertissimum redderet, senatus-consulto cautum est, uti prætores ex suis Edictis PERPETUIS (id est, per totum annum mansuris) jus dicerent. Hinc jus prætorium multò quàm anteà certius factum est. Sed nihilominùs constat, talem legislationem maximis incommodis esse obnoxiam; frustrà igitur proponit Baconius ut denuò in jurisprudentiam introducatur; est enim ut à judicaturâ jus legis condendo meliùs omninò separetur. |