PROLEGOMENA

JURIS.

I.

TITULUS PRIMUS.

De Justitia et Jure.

JUSTITIA est constans et perpetua voluntas Jus suum cuique tribuendi. L. 10, ff. de justitiâ et jure.

1. Justitia) Justitia in quâ virtutis splen"dor est maximus, ex quâ boni viri comi"nantur." Cic. de Offic. lib. 1, n. 20,

Constans et perpetua) Hæc verba, justitiæ habitum ibi demùm esse indicant, ubi perpetuò et constanter quis justè agit. Cujac. Vinn. Aliam definitionem justitiæ tradit Heineccius, Instit. §. 19.

Voluntas) Justus est qui vult: non qui aut justa facit, aut injusta non facit; non qui jurisperitus est: nam injusti quoque fa

1. JUS est ars boni et æqui. L. 1, ff. de just. et jure.

J. 2. JURISPRUDENTIA est divina

ciunt plerumque justa, aut injusta non faciunt, aut jurisperiti sunt. Sed neque justus est qui vult modò, modò non vult suum cuique tribuere. Is verò demùm justus est, qui sic ab animo comparatus est, ut perpetuò jus suum cuique velit tribuere. Cujac.

Jus cuique suum) Objectum justitiæ est jus cujusque suum; finis, ut id quisque obtineat; id est, ut cuique, quod ei debetur, tribuatur. Delictis etiam debetur pæna. Vinn. - Tribuendi) Aliàs, tribuens. Cic. V. de fin. Affectio animi suum cuique tribuens, quæ justitia dicitur. Et ità etiam alibi. Lib. 1, de Offic. et 2 ad Herenn.

.

J. 1. Jus) A Justitiâ est appellatum, l. 1. ff. eod. Sunt et aliæ etymologiæ quas videre est apud Cont. 2. Sect. 6. Cic. lib. 3, de repub. Augustin. de Civit. Dei, 21. Adde novell. 83, in pr.

Ars boni et aqui) Id est, ars dijudicandi quid æquum, quid iniquum, quid bonum, quid malum sit. Socrates hanc summam dixit esse sapientiam, bona malaque distinguere. Senec. Epist. 71.

J. 2. Jurisprudentia) Justitia est habitus voluntatis, jurisprudentia habitus intellectus.

rum atque humanarum rerum notitia: justi atque injusti scientia. L. 10, §. fin. f. cod. tit.

2. Jus NATURALE est, quod natu

Cujac. Justitia est virtus, jurisprudentia autem est scientia: scientia, inquam, seu collectio præceptorum quibus imbutus animus omnem rationem tenet componendæ et regendæ civitatis, ferendarum legum; definiendarum litium, controversiarum discigendarum. Indè jurisconsultus dicitur qui jus profitetur, respondet, interpretatur. « Si quærere»tur, inquit Cicero, quisnam jurisconsultus verè nominaretur, eum dicerem qui le"gum et consuetudinis ejus quâ privati in "civitate uterentur, et ad respondendum, et " ad agendum, et ad cavendum peritus es"set." Cic. de Orat. lib. 1. Adde Heinec. Recitat. §. 29.

Divinarum) Vide in Antiquit. B. Brissonii, lib. 4. cap. 16, conjunctam olim fuisse juris divini et humani scientiam. Adde Heineccii Dissert. De Jurisprud. divinar. et humanarum rerum notitiâ. Tom. 3. Operum, p. 374.

2. Jus naturale) Verba omnia animalia, quæ in textu romano leguntur, amputavimus. Nec enim jus cadere potest in belluas; quæ cùm rationis sint expertes, nihil justè aut injustè facere possunt.

ra.... docuit. L. 1, §. 3 ff. de just. et jure. J. 1. Jus GENTIUM est, quo gentes humanæ utuntur. L. 1, §. 4, ff. eod.

J. 2. Quod quisque populus ipse sibi Jus constituit, id ipsius proprium civitatis est; vocaturque Jus civile, quasi Jus proprium ipsius CIVITATIS. L. 9, .ff. d. t.

3. (Jus civile, seu civitatis, aut publicum est, aut privatum.)

J. 1. PUBLICUM Jus est, quod ad

Natura) Lex vera atque princeps, apta ad jubendum et ad vitandum, est ratio recta summi Jovis. Cic. lib. 2, de Legib. n. 8-13. ....Dixitque semel nascentibus auctor Quidquid scire licet....

J. 1. Jus gentium) Id est, quod naturalis ratio inter omnes homines constituit. Inst. §. 1, de jure nat. et gent. Hinc, vocatur etiam jus commune. Ibidem.

J. 2. Civitatis) In hâc definitione, jus civile lato sensu sumitur, et non solùm universum jus civitatis propriè dictum, sed etiam jus naturale et gentium complectitur.

3. J. 1. Statum rei publica) Id est, ad religionem, et arma, et disciplinam, et orna

statum rei (publicæ) spectat. L. 1, §. 2, ff. de just. et jure.)

J. 2. PRIVATUM, quod ad singulorum utilitatem. d. l. et §.; (et indè Jus civile seu civium propriè vocatur.

4. Jus CIVILE (propriè dictum) est, quod ex legibus....... decretis principum, auctoritate prudentium venit. L. 7, ff. de just. et jure.

J. 1. (Item) Severus rescripsit: in ambiguitatibus quæ ex legibus proficiscuntur, consuetudinem, aut rerum perpetuò similiter judicatarum auctoritatem, vim legis obtinere debere. L. 38, ff. de legib.

5. Ergo omne Jus aut consensus fecit,

menta, et opes, denique ad omnia circà BENE

ESSE CIVITATIS.

J. 2. Privatum) Jus privatum sub tutelâ juris publici latet. Hoc enim datur tanquàm custos juri privato, ne illud violetur. Bacon.

Jus civile) Jus civile est æquitas constituta. Cic. in topic. Constituta, inquit Goveanus, à populo, aut ab eo, cui Populus condendi juris potestatem concessit; non potest enim populus, nisi suâ voluntate obligari. Goveani opera, p. 460.

5. Consensus) Subaudi; expressus.