Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

die altoos groen op de takjes blyven, en bloeit meest van juny tot in augusty, met zeer lieflyke gele bloemen. Deze plant kan door inleggers, afzetsels en het zaed vermenigvuldigd worden.

[ocr errors]

De éénjarige Spaensche Klayers, die in Frankryk en elders in de drooge velden en op de bergen, om de schapen en andere kruidetende dieren te voeden, veel worden gezaeid, zyn de volgende soorten van Willdenow: Medicago tornata, van Italië, Medicago orbicularis, M. turbinata, M. ciliaris, M. coronata, M. marina, M. lupulina, M. scutellata, die allen meest gele bloemen dragen en vroeg in het voorjaer in de magere landen worden gezaeid.

[ocr errors]

SPAENSCHE PEPER, in 't fransch Piment, in 't latyn Capsicum, is onder de 2o klasse, 7° sectie der trechtervormige bloemplanten van Tournefort gesteld; door Jussieu onder de familie der Nachtschadeplanten, en onder de 5 klasse van Linnaeus, Pentandria monogynia, planten die met vyf meeldraedjes bloemen en maer één stampertje hebben.

De éénjarige Spaensche Peper (Capsicum annuum van Linnaeus) is eene éénjarige kruidplant van Zuid-Amerika, waervan men verscheidene medesoorten vindt, met lange en rondachtige groote vruchten, die geel zyn, aen de Tomate gelyken en als toekruid in de spyzen worden gebruikt; zy houden eene aenhitsende kracht en eenen prikkelenden smaek in. Om er alhier rype vruchten van te bekomen, moet het zaed vroeg in het voorjaer op warme broeibakken gezaeid en vervolgens op warme plaetsen aen de muren, zuidwaerts, worden verplant; op deze wyze kunnen de vruchten in ons klimaet hare volle rypheid verkrygen.

De beziedragende Spaensche Peper (Capsicum baccatum van Linnaeus) is een houtachtig kruidgewas van de Indien, dat met gladde stengels en nederhellende stelen groeit.

De dikke Spaensche Peper (Capsicum grossum van Linnaeus) is een langlevend houtachtig kruidgewas van de Indiën, dat dikke vruchten draegt.

De heesterachtige Spaensche Peper (Capsicum frutescens van Linnaeus) is een langlevend houtachtig gewas van de Indiën, dat met ruwe stengels en dubbele bladstelen groeit, en kegelvormige,

kromgebogene vruchten draegt, die by het rypen een geelachtig rood kleur verkrygen.

De violette Spaensche Peper (Capsicum violaceum van Desfontaines) is ook een houtachtig kruidgewas van China, dat sedert eenige jaren in Europa is overgevoerd en schoone violette vruchten draegt. Deze vier laetstgemelde planten moeten alhier in de warme serren gekweekt zyn, en kunnen door het zaed, dat zich in de rype vruchten bevindt, vermenigvuldigd worden.

De vruchten van de Spaensche Peper worden veel gebruikt om saussen mede te maken, of gedroogd en in poeijers bereid, op verscheidene wyzen in de spyzen gebruikt. Door hare verwarmende krachten doen zy alle taeije vochten der maeg scheiden en de spyzen verteren; het poeijer van de Spaensche Peper plaestergewys gebruikt, is zeer goed voor de heupjicht en allerlei flerecyn, en wordt ook voor de lamme leden gebruikt. De inwoners van Zuid-Amerika gebruiken dit Peperpoeder 'met tabakbladen, om de beten van alle vergiftige dieren te genezen.

SPARRMANNIA, in 't fransch Sparrmannia, in 't latyn Sparrmannia, is door Jussieu onder de familie van de Lindeboomen gesteld, en onder de 13° klasse van Linnaeus, Polyandria monogynia, planten die met twintig en meer meeldraedjes bloemen en maer één stampertje hebben.

De Sparrmannia africana van Linnaeus, is een klein heesterhoutgewas van Afrika, dat alhier in de matige serren wordt gekweekt, en met groote, breede, hartvormige bladen groeit; bloeit meest van maert tot in mei, met 30 of 40 schoone breede, schermdragende bloemen, kroonwyze geschikt, met gele helmknopjes, die de witte bloemkransen zeer lieflyk versieren. Deze schoone plant is tot heden de eenige van hare soort bekend en ook nog zeldzaem verspreid; zy kan door het zaed, uitspruitsels en bouturen, op de wyze van veel andere planten van de Kaep, in den heigrond vermenigvuldigd worden.

SPEENKRUID, Klierkruid, Water-Helmkruid, Beekschuim, groot Speenkruid, in 't fransch Scrophulaire, in 't latyn Scrophu

laria, is onder de 3e klasse, 3o sectie van Tournefort gesteld, der kaekvormige bloemen met onregelmatige bloemkransen; door Jussieu onder de familie van het Speenkruid, en onder de 14° klasse van Linnaeus, Didynamia angiospermia, tweemagtigen, planten die met twee lange en twee kortere helmstyltjes bloemen en zaed dragen dat in een zaedhuisje besloten is.

Het stinkende groot Speenkruid of Helmkruid (Scrophularia nodosa van Linnaeus) is eene langlevende kruidplant van Europa, die in België en elders ten alle kanten in de vochtige bosschen, aen de grachten, weiden, op lommerachtige plaetsen groeit, met hoekige, plompe stengels, die alle jaren uit de wortels spruiten, en omtrent 50 centimeters hoog wassen, met hartvormige, gezaegde en geribde bladen, die puntachtig zyn, en hier meest in july bloeit, met groenachtige bloempjes, die een zwart purper kleur verkrygen.

Het Water-Helmkruid of Klierkruid (Scrophularia aquatica van Linnaeus) is eene tweejarige kruidplant van Europa, die veel in België aen de vochtige grachten en meerschen groeit, met hoekige stengels, bladstelen en plompe, hartvormige bladen; bloeit met trosjes op de stengels met vyf bloemblaedjes in de kelken, ronde bloemkransjes en doove bloempjes, die zaedhuisjes in twee hutjes verdeeld voortbrengen.

Deze twee kruidplanten hebben in Frankryk, sedert het beleg van La Rochelle, in 't jaer 1570, den naem van Herbe du siége, Belegeringskruid, verkregen, omdat er geene andere medecynen te vinden waren om de gekwetste krygslieden te genezen. Het groot Speenkruid wordt zeer geprezen om harde gezwellen, klieren, kropzweren en de speen of ambeijen te genezen. De wortels van dit kruid gezuiverd, met zoete boter gestooten, vyftien dagen wel toegestopt in de zonne laten staen trekken, en nadien te samen gesmolten en door eenen doek geperst, maekt eene beste zalf om de speen te genezen, kliergezwellen te openen en wonden te zuiveren. Het schynt dat elk land zyn Speenkruid bezit, want het Speenkruid met Vlienderbladen (Scrophularia sambucifolia) is eene langlevende kruidplant, die veel in Spaenje wast; het Speenkruid met gladde bladen (Scrophularia lucida van Linnaeus), met

blauwe bloemen, groeit veel in Griekenland; het rood Speenkruid (Scrophularia coccinea van Linnaeus) groeit veel in ZuidAmerika, en bloeit met aren en zeer lieflyke roode bloemen. Deze drie laetste planten worden alhier by sommige bloemisten in de oranjeryen gekweekt en door het zaed en wortelscheiding vermenigvuldigd.

SPEURIE, Speurkruid, Sporie, Spurrie, in 't fransch Spergule, Spargoute, in 't latyn Spergula, is onder de 6o klasse, 2o sectie van Tournefort gesteld, der roosvormige bloemplanten; door Jussieu onder de familie van de angelierachtige planten, en onder de 10 klasse van Linnaeus, Decandria pentagynia, planten die met tien meeldraedjes bloeijen en vyf slampertjes hebben.

De Veld-Speurie (Spergula arvensis van Linnaeus) is eene éénjarige kleine kruidplant van Europa, die in België ten alle kanten in de velden wast en veel op sommige plaetsen wordt gezaeid; zy groeit met steeltjes, door veel blaedjes versierd, maer omtrent 15 centimeters hoog, en blocit met witachtige bloempjes, die vyf geheele bloemblaedjes hebben, en kleine, eironde zaedjes voortbrengen, die in een hutje met vyf bolstertjes bedekt gesloten zyn,

De vyfhelmige Speurie (Spergula pentandra van Linnaeus) is ook eene éénjarige kleine kruidplant, die veel in België op drooge zandachtige plaetsen in de velden wast, met steeltjes door zeer veel blaedjes omringd; bloeit met witte bloempjes, die van vyf tot tien meeldraedjes hebben.

De stinkende Speurie (Spergula nodosa van Linnaeus) is eene langlevende kleine kruidplant, die in België in de zandachtige en vochtige, velden wast, met enkele blinkende stengels en puntige blaedjes, die reglover elkander aen de steeltjes verdeeld zyn; zy draegt doove witte bloempjes.

De Spergula saginoïdes van Linnaeus, is eene langlevende kruidplant van Europa, die in België in de velden, meerschen en elders groeit, met enkele, liggende, lange steeltjes en zeer veel lynvormige blaedjes, die blinkende zyn; bloeit met doof kleurige bloemblaedjes, die langer dan de bloemkransjes zyn. Al deze Speuriën, die zeer veel zaedjes voortbrengen, worden door den

wind en de vogels verspreid, maer het zaed van de VeldSpeurie (Spergula arvensis) en van de S. pentandra worden veel vergaderd, om in de velden op drooge zandachtige gronden in den zomer te zaeijen, en in den herfst de koeijen, ossen, schapen, geiten en andere kruidetende dieren mede te voeden, waervan bezonderlyk de koeijen zeer veel melk en goede vette boter geven; want de Speurieboter wordt by voorkeur geacht om in de huishoudens te gebruiken. Het zaed is ook zeer goed om 's winters de hoenders, duiven en andere pluimgedierten te voeden. De vermaerde Lobel schryft dat het Speuriekruid of het sap uitermate goed is om de koudpis en druppelpis te verhelpen, en ook zeer dienstig om in de zoete melk te koken of door af kooksel als thee te drinken, voor de vrouwen die jong van kinde zyn en weinig zog hebben.

4

SPHAEROLOBIUM, in 't fransch Sphaerolobier, in 't latyn Sphaerolobium, is door Jussieu onder de familie van de boomen die peulvruchten dragen gesteld, en onder de 17o klasse van Linnaeus, Diadelphia decandria, tweebroederigen met tien helmdraden, tot twee afzonderlyke lichamen samengegroeid.

De Sphaerolobium vimineum is een nieuw langlevend klein boomgewas van Nieuw-Holland, dat rietstokgewys, met eenen fynen getakkelden stam en ranken groeit, met lynvormige bladen, en alhier in de matige serre van mei tot in july bloeit, met schoone trossen en gele bloemen, die zeer lieflyk rood geteekend zyn en peulvruchten voortbrengen, welke in de Indiën worden gebruikt om het vee en de pluimgedierten te voeden. Dit lieflyk heester-boomgewas, dat in het land zyner afkomst tamelyk hoog groeit, kan alhier door het ryp zaed in den heigrond, en door afzetsels op lauwe broeibakken vermenigvuldigd worden.

SPIGELIA, in 't fransch Spigelia, in 't latyn Spigelia, is door Jussieu onder de familie van de Gentianeplanten gesteld, en onder de 5 klasse van Linnaeus, Pentandria monogynia, planten die met vyf meeldraedjes bloemen en maer één stampertje hebben. De Spigelia marylandica van Linnaeus, is eene langlevende

« VorigeDoorgaan »