Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

van den grond te schikken; daerby moet hy oplettend zyn om de vruchten elk op haren tyd te zaeijen en planten, en altoos het beste zaed gebruiken. Een landman moet werkzaem zyn, den grond wel roeren, en nadat den mest wel op het land verdeeld is, dien wel inploegen of spaeijen, op eene wyze dat die met de aerde wordt bedekt en diep genoeg ligt om de wortels der vruchten te kunnen treffen. Immers, het is eenieder genoeg bekend, dat de mest ook niet by droog weder te lang open op het land liggen mag; want de dagelyksche ondervinding leert dat hy by het droogen zyne zoute krachten verliest.

Goed kort mest, met gestampt zeezout gemengd, is zeer voordeelig op nieuwen grond, die eenigzins vruchtbaer en wel bereid is om aerdappelen in te planten, waervan die gronden eene zoutachtige stoffe behouden, en by gevolg goeden zwaren Rogge voortbrengen.

Eindelyk, alle mengelingen van mest zyn voordeelig, en moeten geschieden met een gezond oordeel, van eenen landbouwer die zyne gronden kent en die weet welken mest hy noodig heeft om goede vruchten te winnen; want het is volstrekt onmogelyk in zoo groote verscheidenheid der gronden en landen eene vaste bepaling te stellen; het is ook niet mogelyk aen te wyzen welken mest die en deze landen in 't bezonder vereischen, want de eene mest kan aen den eenen akker voordeelig wezen, dewyl die aen den anderen schadelyk kan zyn.

ZEVENTIENDE HOOFDSTUK.

OVER DE BEREIDING DER LANDEN OM ALLERLEI VRUCHTEN TE ZAEIJEN.

Om kortbondig over de landbouwkunst voort te gaen, zal ik van al de werktuigen, die een landman tot zyn gebruik noodig heeft, niet spreken, dewyl zy genoeg, gelyk ook derzelver gebruik, van eenieder bekend zyn; maer toch iemand die zyn werk van den landbouw wilt maken, moet zorgen dat hy goed gespan en allerlei goede gereedschap of werktuigen by de hand heeft; hy moet ook wel in acht nemen den tyd op welken ieder veldwerk,

zoo als ploegen, zaeijen, maeijen en inoogsten moet geschieden. De tyd daer zynde, moeten de landen vooraf van het onkruid gezuiverd worden; het is zeer voordeelig de gronden vóór het zaeijen of planten, twee mael te ploegen, op verschillige tyden na elkander; men kan ze niet te veel roeren, dewyl zulks vruchtbaarheid aenbrengt; echter moet alhier onderscheid gemaekt worden tusschen losse, zandachtige, styve en kleiachtige gronden; deze laetste kunnen bezonderlyk niet genoeg geroerd worden, omdat zy door het dikwils roeren losser en ligter worden.

De tyd voor alle bewerkingen den landbouw betreffende, kan men niet bepalen; de landbouwer moet zien wanneer de roering gemakkelykst en best de landen breekt.

De akkers, welke men hier te lande schikt om na den winter de zomervruchten in te zaeijen, zal men omploegen zoohaest de vruchten er af zyn, om met den herfst weder met wintervruchten te bezaeijen, of dezelve alzoo den winter door laten liggen, tot den tyd van mesten, om er met de lente zomervruchten in te zaeijen; ook deze tyd hangt af van den korteren of langeren duer des winters, en van den oogenblik op welken de grond droog en bekwaem is om bewerkt te worden.

In het algemeen kan men zeggen, dat hoe vroeger de zomervruchten na den winter in den grond kunnen komen, hoe beter het is, omdat het zaed alsdan beter tot volmaektheid komt dan wanneer het laet gezaeid wordt, mits de grond van natuer goed en niet te nat en te koud of killig is; hoewel de eene soort van vruchten ook wel wat vroeger of later dan de andere begeert gezaeid te worden, gelyk by voorbeeld de Boekweit en sommige gewassen die in korten tyd hunne rypheid bekomen. Men bemerkt wel, als de zomervruchten laet gezaeid worden, dat zy gemeenlyk wat weeldriger wassen, maer toch minder en onvolkomener zaed opleveren; het is een algemeene regel, dat men in koude plaetsen laet, in matige vroeger, en in warme het allervroegste zaeijen moet.

Het is ook beter by warme drooge dagen te zaeijen dan by nat koud weêr; het bezonderste dat hier aen te merken staet, is dat men, om te zaeijen, goed zaed gebruikt; want van zulk zaed zal men de beste vruchten winnen.

De ondervinding leert dat het het zaed verscheidene jaren in dezelfde luchtstreek en soort van grond gezaeid, eenigzins verbasterd of slechter wordt, en niet meer zulk goed gewas en vruchten voortbrengt als voorheen, ofschoon de grond even wel en naer behooren wordt behandeld en toebereid; gevolgelyk doet een landbouwer zeer wel, als hy alle vier of vyf jaren van zaed verandert en dit van drie of vier uren verre laet komen, mits het echter eene goede hoedanigheid heeft; dit is zoo veel te noodiger in losse, schrale, ligte gronden, want door het verwisselen van zaed, zal men zekerlyk hierin betere vruchten verkrygen. Dit moet inzonderlyk gebeuren als men vindt dat in de gewassen zoogenaemden brand, masscher of vuer komt, welke men somtyds in Koorn, Tarwe, Gerste, Haver, enz., bespeurt.

By het zaeijen van sommige zaden kan men nog eene aenmerking maken, dat is van na het land diep geploegd te hebben, het zaed op den akker na de mesting te werpen, eer men het land de tweede mael omploegt; maer men mag alsdan den ploeg niet te diep laten gaen. Deze onderploeging des zaeds is men veeltyds genoodzaekt te verrigten in zeer ligte, zandachtige landen, inzonderlyk als het weêr droog en zeer windig is, dewyl anders het zaed met den grond van die ligte landen zou vervliegen. Door deze wyze van bewerken kan het zaed niet bloot liggen, en daerby niet verkwist, noch van de vogelen opgepikt worden; hierdoor zal de Haver en sommige andere zomervruchten, in ligte landen altoos beter lukken.

Wat aengaet het dik of dun zaeijen, dit is niet gemakkelyk te bepalen sommige gewassen willen behoorlyk dik gezaeid worden, gelyk by voorbeeld het Lynzaed of Vlas; andere vruchten willen dun gezaeid worden, gelyk de Slooren, Rapen, Boekweit, Beetwortels, gele en witte Peën, enz.; anderen eischen eene middelmatige bezetheid, zoo als het Koorn, Tarwe, Gerste, Haver, Spelt, enz. Voor al deze vruchten schikt men zich nog naer den grond; want hoe beteren grond, hoe dunner men de gewassen zaeijen moet. Derhalve moet een landbouwer ook zyne gronden kennen, en weten hoeveel zaed hy tot elke soort van land volgens de grootte, en ook van deze of die soort van vruchten noodig

heeft; want de ondervinding leert ook dat de gewassen in zware, vette gronden, zoo als by voorbeeld de Polders, dunner dan in magere landen moeten gezaeid zyn, gelyk dit nu al menigmael gezeid is. Sommigen raden aen van het zaed vóór het zaeijen eerst in het water te laten weeken, om het gelyker te doen opkomen; toch deze moeite is juist niet noodig, als het zaed maer goed is, en op bekwamen tyd gezaeid wordt; dit kan nogtans dienen als het zaed niet al te goed is, om het slecht en ondienstig, dat altyd zal boven dryven, van het goed te scheiden. Eindelyk deze wyze komt zeer wel te pas, voor oud zaed van moeskruiden en ook voor veldvruchten, als de tyd van zaeijen aen de deur en het ondertusschen zeer droog weder is, om door dit middel het zaed aen 't wassen te brengen.

In de oude tyden bestond de gewoonte van allerlei zaden, volgens dezen of geenen toestand der maen te zaeijen of te planten, by voorbeeld in de volle of nieuwe maen, of in de af- of toenemende, naer den aerd der gewassen en gronden; hetgeen men geloofde veel te kunnen bybrengen tot de betere groeijing der gewassen en het verkrygen van meer of betere vruchten; hiervan vindt men de oude schryvers vol, doch heden wordt er hierop geene acht meer geslagen, tenzy van zulke landbouwers die nog aen bygeloovigheden gehecht zyn; dewyl de ondervinding leert dat er geen onderscheid in den groei en vruchtbaerheid bespeurd wordt, in wat maenstond de gewassen gezaeid worden, als andersints het weêr daertoe maer gunstig en de grond bekwaem is.

Het is hetzelfde met het zaeijen en planten, in deze of gene sterre-verschynsels of vereeniging der planeten en sterren, waeraen sommigen nog veel kracht toeschryven, ja zelfs iedere uer van den dag aen eene bezondere planeet toegeëigend hebben, in welke zy bezondere uitwerkingen zou doen; toch alle deze gekheden zyn thans verworpen, en hoe zou men op de maenstonden en constellatiën der sterren kunnen acht slaen, dewyl die niet alle jaren op hetzelfde tydstip komen? men zou immers door het vroeger of later zaeijen, dikwils eenen tyd moeten verwaerloozen, op welken het weêr anderzins zeer voordeelig en

bekwaem tot het zaeijen is; of ook zou de bepaelde tyd van den maenschyn tot de zaeijing onbekwaem kunnen zyn; derhalve ziet men naer al die praetjes niet meer, en by dezen zal ik alhier tot voorbeeld de woorden van den wyzen Salomon aenhalen, die in het boek Ecclesiastes, kap. XI, v. 6 staen, en ons van de opregte waerheid overtuigen, als by zegt: « Des morgens vroeg zaeit uw » zaed, en laet 's avonds uwe hand niet ophouden; want gy weet > niet wat meest voortkomen zal, dit of dat, en is 't dat beide te » samen voortkomt, zoo zal 't u beter zyn. » V. 4 : « Wie de winden > gade slaet, die zaeit niet, en wie de wolken en sterren aenmerkt, » die zal nimmermeer maeijen. » V. 5: « Alzoo gy niet weet welke » de weg des winds is.... alzoo weet gy niet de werken Gods, » die een maker is van alle dingen. » Uit deze en meer andere voorbeelden zal een akkerman genoeg kunnen oordeelen, dat hy naer geene maen of sterren mag zien, om zyne landen, weiden en velden op tyds te bezaeijen en te maeijen, en voor het inoogsten te zorgen.

Het behoort ook, om de landen zuiver te houden, na het inoogsten der vruchten de stoppelen aenstonds onder te ploegen, welke, met de aerde gemengd, groot nut doen en aen den grond eene holheid en vettigheid geven, waerdoor het land vruchtbaer en van onkruid gezuiverd wordt.

De noodzakelykheid van het zuiveren der landen is genoeg bekend; want hoe vuiler de landen zyn, hoe meer onkruid er in gevonden wordt en hoe magerder ook die landen zullen worden, daer dit al de sappige deelen, die de vruchten moeten voeden, uit de landen naer zich trekt. Dit onkruid wordt na den oogst gemeenlyk met de stoppelen ondiep geploegd en daerna verscheidene malen geëgd, dan droog vergaderd zynde, op hoopen gestapeld om daer te verdorren of te verbranden en met de assche het land te bestrooijen. Niemand, om goede vruchten te winnen, mag arbeid sparen; want zonder moeite of arbeid is er niets te verdienen.

Men bemerkt dikwils dat de landen, geschikt om Koorn te zaeijen, al te plat en zonder ruggen geploegd worden, welk oorzaek is dat er in die landen vele laegten zyn, in welke het water

« VorigeDoorgaan »