Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

vergoeden. De acrde verflauwt wel niet door de vruchten te dragen, maer het zyn de zoute stoffen die zich in de aerde bevinden die verminderd worden, en die door zoutachtige stoffen van den mest moeten vervangen zyn. Door mest dan verstaen wy alles wat de aerde verbetert of vruchtbaer maekt; hetzy dit geschiedt door de vettigheid van de stoffen die er opgestrooid worden, hetzy door de zoute stoffe die haer wordt medegedeeld. De aerde, om vruchtbaer te worden, vereischt niet altoos den zelfden mest; zoo ook hebben alle soorten van vruchten niet dezelfde sappen noodig, maer elke soort trekt de hare uit de aerde volgens haren aerd en natuer; hieruit volgt dat alle soorten van vruchten en gewassen daer het beste wassen, waer zy de meeste sappen eigen aen haren aerd vinden; uit dit zelfde is ook op te merken waerom men dezelfde soort van vruchten niet twee mael achtervolgens op dezelfde plaets mag zaeijen, te weten, omdat de sappen, eigen aen die soort, uit de aerde getrokken zyn; zoodat zy het tweede jaer in mindere hoeveelheid daer gevonden worden, ten ware men die door overvloedigheid van mest in de aerde vernieuwde. Om dit wel te vatten, moet men de natuer zelve maer te rade gaen, welke ons dit klaer voor oogen doet zien, echter veel meer in de eene dan in de andere soort van gewassen, gelyk, by voorbeeld, de Klavers en Vlas, die maer alle zes of zeven jaren ter zelfde plaets mogen gezaeid worden; voor het Koorn en sommige andere vruchten is het verschil zoo groot niet, gelyk men in het volgende hoofdstuk zal bemerken. Het is door de ondervinding genoeg bewezen, dat er verscheidene sappige deelen zich in de aerde bevinden, die tot verscheidene vruchten dienen; dat die sappen, die tot eene zekere vrucht behooren, uitgetrokken zynde, de grond moet rusten, om die wederom te verkrygen; derhalve dezelfde vruchten twee mael achtervolgens gezaeid, zullen merkelyk verminderen.

Men vindt ook dat de beste landen minst mest noodig hebben, maer toch by den duer hunne krachten verliezen; daerom ook is de mest de rykdom van den landbouwer, daer hy door zyne sappige en voedzame deelen, waermede hy de aerde begiftigt, voedsel aen allerlei gewassen verschaft.

De veelheid van mest en vette is zeer dienstig om den op

brengst der magere landen te vergrooten, maekt de goede gronden gedurig vruchtbaer, en doet de slechte na eenige jaren eene merkelyke verbetering ondergaen, waerin de yverige landbouwer weldra zyne belooning vindt. Derhalve iemand die wel den landbouw benaerstigt, mag geene middelen verzuimen welke geschikt zyn om vruchtbaerheid aen de landen te doen verkrygen; om deze reden zal een behendige akkerman ook niet verwaerloozen de vette op verscheidene wyzen te vermenigvuldigen en die voor den verschilligen aerd van landen te beschikken; kalkachtige stoffen, assche, peerden- duiven- en schapenmest, roet, beenzwart, enz., worden gemeenlyk bestemd om natte, zware landen te vetten; drek, runder- of koemest, ameldonkzuer, raep- en lynzaedkoeken, kempmeel, mergel en veel andere welgeteerde vette, heeft men tot verbetering van magere, zandachtige gronden de beste gevonden. Het kruid uit de grachten, rivieren en beken, dat door de gisting den grond verwarmt, is ook voor die magere landen zeer weldoende; maer verschilt toch in hoedanigheden van den drek dien men in de steden en buiten bekomt.

Op de landen die verre van de steden, groote wegen en rivieren afgelegen zyn, is het somtyds ook zeer moeijelyk de vette te kunnen bekomen, en de duerte derzelve kan nauwelyks den landbouwer toelaten die met voordeel te gebruiken. De peerdenmest, die eenen brandenden aerd heeft, kan men met verscheidene koude delfstoffen uit de grachten, slotten, mergel, enz., vermengen; die peerdenmest is zelve uit tweederhande deelen te samen gesteld, te weten het vast en vochtig deel, die zich ten allen tyde trachten te ontbinden. De vochtige deelen zyn van hoog belang om de vruchtbaerheid der landen te bevorderen; vele landbouwers nemen weinig aendacht op deze vochtige en zeepachtige vette, doordien zy hunne mest putten dikwils laten bloot en droog liggen, zonder lommer en op een voorhof, alzoo blootgesteld zynde aen de gedurige uitwaseming, door de hitte der zon en den wind veroorzaekt, die den mest doet verdroogen en deszelfs kracht vernietigt; anderen leggen den mest op hoopen om spoedig tot de verrotting over te gaen. Deze laetste bezorging, alhoewel beter dan de vorige, verdient hier eenige aenmerking.

De sappige vette doordringt den mesthoop tot den grond toe, en als men eerst tusschen iedere lage van dien mest delfaerde, mergel, dorre bladen, kruid uit de rivieren of grachten vermengd, dan doet dit sap en de regen de gisting verhaesten, en aldus de weldoende krachten van denzelven merkelyk vermeerderen; de ongebluschte kalk verbrandt ook alle onkruiden, en doet de koude, styve, natte gronden ligt en vruchtbaer worden; de assche, het is gelyk van welke soort die ook zy, houdt eene zeepachtige vette loog in, en haer nut is allergrootst om verscheidene soorten van landen, vruchten en boomen te vetten.

in

Sedert eenige jaren heeft men van Zuid-Amerika eene nieuwe soort van vette alhier verkregen, die onder den naem van Guano is bekend en voortkomt van de guanacos, een viervoetig wild dier, byna als een hert, van de familie of geslacht der lamas, die niet anders zyn dan de kemels van Zuid-Amerika. De Patagons van beide geslachten hebben geene andere kleeding dan eenen mantel van de huid van dit dier, en vergaren hunnen drek, dien zy hoopen laten droogen en voorts aen de Europeanen verkoopen. De manier om dien mest met de aerde te vermengen, heeft veel invloed op zyne werking; toen de jonge boomen of vruchten verspreid zyn, heeft de guano gewonelyk geene of weinige werking; opdat dezelve krachtdadiglyk werke, moet hy met het zaed onder de aerde gelegd, en in alle geval wel met de aerde vermengd worden; zyne kracht vertoont zich bezonderlyk wanneer men den zelven, opgelost in het water, verspreidt; zyne groote oplosbaerheid maekt dat hy meer werking heeft op de planten, wier groeikracht van korten duer is, dan op degenen die lang staen eer zy tot rypheid gekomen zyn.

De prys van dezen mest, berekend van 35 tot 40 franken het tientallig kwintael, komt in de meeste gevallen te hoog te staen, en de waerde van den oogst, dien hy meer voortbrengt, is te gering om de kosten van den aenkoop te dekken, omdat, zoo als de proefnemingen het bewezen hebben, hy maer gedurende het eerste jaer werkzaem is, tenzy men er eene groote hoeveelheid van gebruike. Deze kosten echter zouden aenzienlyk verminderd kunnen worden, indien, in plaets van den guano met

de volle hand op het land te zaeijen, men denzelven alleen gebruikte voor het zaed dat in de voren gezaeid of in putten geplant wordt, zoo als men het sedert lang in Engeland doet met alle slach van mesten die eene groote kracht hebben. In dit land heeft men in veel streken zaeibakken met twee trechters, de eene voor het zaed, de andere voor den mest, in staet van poeijer, en die beiden hetgeen zy behelzen, in dezelfde lyn laten vallen. Het schynt dat men in verscheidene landen van Europa met die guano reeds proefnemingen heeft gedaen.

[ocr errors]

Een prys van 10,000 franken was in Wurtemburg uitgeloofd geworden voor den persoon die in den tyd van drie jaren de talrykste en nauwkeurigste proefnemingen zou gedaen hebben over het gebruik van den guano; alle mededingers moesten op het einde van elk jaer rekenschap geven van de werkzaamheden door hen gedaen. De drie jaren zyn verloopen en de prys is verdeeld. Niet alleen de krachten van den guano, maer van alle andere vette, die een zout, olie of zeepachtige stoffe inhouden, worden door de warmte der zon in den grond vruchtbaer; maer toch bestaet er een groot verschil tusschen den eenen en den anderen mest. De beste soort alhier in 't algemeen geacht, is de mest van het hoornvee, ossen, koeijen en kalveren, en die is volgens zynen aerd vet en ververschende, echter zeer verschillende, naermate dat de beesten vet en gevoed zyn, en het strooisel goed is; het beste strooisel schynt dat van het koorn te zyn; het Boekweitstroo wordt van sommigen wel gebruikt, toch velen zyn er die het niet goedkeuren, om de killigheid die het der aerde toebrengt. Wat nu den peerden- en schapenmest betreft, wy hebben gezien dat die van eenen heeten aerd is, en zeer dienstig voor zware, killige en vochtige gronden. De kracht van den eenen en den anderen hangt veel af van de wyze op welke men die gebruikt. De herfst wordt voor den besten tyd geacht om de wintervruchten en levende gewassen met dien mest te vetten, daer de regen, sneeuw en vorst de gisting en verrotting verhaest, er de brandende uitwaseming van belet, en de gronden eenen vluggen aerd doet verkrygen.

De drek, straetmest en alle andere geteerde vette, die van

hunnen vurigen aerd zyn beroofd, maer toch door hunne neterachtige warme stoffe den grond in beweging brengen, zyn de beste vetten om in de lente voor de zomervruchten te gebruiken; waeruit blykt dat de herfst voor den ongeteerden en de lente voor den geteerden mest altoos de beste tyden zyn om de gronden hunne vruchtbaerheid te doen verkrygen.

De assche is zeer verschillig, en hare hoedanigheid hangt veel af van de stoffen die verbrand worden en van hare zuiverheid; het is zy die zoo dienstig en voordeelig is om op de Klavers te strooijen; de bleekersassche met duivenmest gemengd, is voor sommige natte, zure weiden zeer voordeelig, bezonderlyk als die vroeg in de lente daerop gestrooid wordt. Men gebruikt den kalk nadat hy eerst in zyn zelven met allerlei andere vuiligheid, strooisel, delfaerde, enz., vóór den winter gebluscht en binnen den winter verscheide malen gemengd is, om met de lente op vochtige weiden en landen te strooijen. Het secreetmest, onder den naem van Beer bekend, is zeer dienstig om alle landen en zomervruchten te besproeijen. De jonge toppen van den Brem of Genst, in de maend maert 15 tot 20 centimeters diep in de aerde geploegd, geven ook aen de vruchten eene goede vette, voornamelyk op nieuwe gronden, zoo als boschgronden, die nooit gemest zyn geweest.

Sommigen gelooven nog dat de aerde uit zich zelve vruchtbaer is, en dat zy sappigen salpeter genoeg inhoudt, welke alle hoedanigheden bezit die tot de voeding der gewassen bekwaem zyn; maer de aerde is als een lichaem welk niet gevoed zou worden dan door den invloed van de lucht en aldus weldra zou versterven; daerom is het voedsel van de vette en mest het ware beginsel van hare vruchtbaerheid.

Ik moet hier herhalen, dat, gelyk de eene soort van zout bekwamer is om te zouten dan de andere, zoo ook de ecne soort van mest meer, de andere min bekwaem is om de aerde vet en warm te maken. De mest van schapen en peerden is warmer dan die van het hoornvee; dit blykt hieruit dat een hoop peerdenmest van zelfs zal in brand geraken, maer koemest nooit. Derhalve moet de landman ook de kennis bezitten van de mesten volgens den acrd

« VorigeDoorgaan »