Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

Het Vlas dan uit de root getrokken zynde, wordt in hoopen regt gesteld, om het water uit te zinken, en dan 's anderendaegs morgens vroeg, op eene drooge weide opengelegd. Indien het gebeurde dat men alsdan voor eenen grooten regen te vreezen hadde, moet men dit uitstellen; want het Vlas dat versch uit de root komt is teer en kan, eerst opengelegd, door de groote regens beschadigd worden. Het Vlas, zoo als gezegd is, nu wel droog zynde, wordt in de schuer gebragt, om in den winter by droog weêr de stengen van het Vlas te breken, hetgeen men door den boothamer en braek verrigt, om nadien gezwingeld te worden. Er zyn in Vlaenderen bootmolens die door de paerden gaen en zeer eenvoudig zyn gemaekt: zy bestaen enkelyk uit twee steenen, waervan de eene plat ligt en de andere op zynen kant rondloopt over het Vlas dat men daeronder verdeelt; op die wyze wordt de lemmer van het Vlas gebroken, zonder den boothamer of braek te gebruiken, om daerna gezwingeld te worden. Veel boerelieden hebben voor het zwingelen van hun Vlas eenen molen met houten zeilen, die door menschen handen gedraeid wordt; dit werk heeft wel meer voortgang dan het zwingelen met de hand, maer daerentegen vindt men dat het Vlas alzoo meer gepletterd, korter gebroken en onsterker wordt; men rekent dat men met dezen molen, waervoor vier mannen noodig zyn, 24 kilogrammen Vlas iederen dag zwingelen kan; terwyl een goede zwingelaer met de hand 5 kilogrammen Vlas op eenen dag zwingelt; dus, wel gerekend, vindt men hier maer in de onkosten een vierde verschil, en als men daerentegen in aenmerking neemt, dat het Vlas, door den molen gezwingeld, onsterker en korter wordt en alzoo veel meer van zyne deugd verliest, mag men rekenen dat deze twee wyzen van bewerking zeer weinig in voordeel verschillen.

Daerenboven als men het Vlas, door eenen goeden werkman met de hand gezwingeld, op de merkt doet verkoopen, zal men altoos eenen hoogeren prys bekomen, dan van het Vlas door de molens gezwingeld, hetgene cen kundige Vlaskoopman by het aenlasten en ook altyd op het eerste zicht zal kennen. Behalve dat het onsterker en korter wordt, verliest het nog door de gewel

dige slagen der zeilen van den molen, van zyne deugdzame en malsche spinbare stoffe. Het Vlas wordt ook wel door het zwingelen met de hand geslagen, maer toch zoo geweldig niet dat het eenige hindering kan ondergaen.

Volgens het hierboven gemelde zyn er twee soorten van zaden, die van het Rigas lynzaed alhier worden ingeoogst: het eerste dat van het groen Vlas wordt afgereept, en het tweede welk van het gedroogd Vlas wordt afgedaen, dat altyd beter voor het herzaeijen is dan het eerste, welk dikwils geheel zyne rypheid niet bekomen heeft. Het zaed dat van Riga voortkomt, is goed voor te herzaeijen, en zal gemeenelyk het tweede jaer meer zaed dan het eerste jaer voortbrengen, terwyl men bemerkt dat het beste Rigaszaed alhier het eerste jaer eenstammig en zonder takjes groeit, maer het tweede met veel zytakjes wast en derhalve meer zaedbollen en zaed geeft, maer toch door de getakkelde toppen, het Vlas korter en slechter wordt; daerom is het altyd beter voor eenen landbouwer die begeert schoon Vlas te winnen, dat hy Rigaszaed of lynzaed van elders uit den Noorden voor het zaeijen gebruikt.

Het zaed dat men van het inlandsch Vlas opdoet, kan altyd dienen voor lynolie van te stampen, en wordt meer in deugden dan andere oliezaden geacht; de lynkoeken die er van voortkomen, zyn de allerbeste om het hoornvee te vetten, bezonderlyk de koeijen die er veel melk van geven. Ik zou hier wel eenige aenmerkingen over den uitvoer van het Vlas aenhalen, maer dewyl het gouvernement eene commissie heeft benoemd, die met deze verhandelingen gestadig bezig is, zal ik zwygen; verhopende dat die kundige mannen niet zullen nalaten de belangen van Vlaenderens welvaren na te zien en den uitvoer van het groen Vlas te verbieden, dat de Franschen en Engelschen van de boeren te velde komen koopen, en groen ongeroot naer hunne landen voeren, dewyl er zoo veel arme menschen, ten alle kante in Vlaenderen in overvloed zyn, die voor dezen allen met het Vlas te bewerken, treffelyk hun brood wonnen, en nu schier allen zonder werk en zonder middelen van bestaen zyn.

VEERTIENDE HOOFDSTUK.

OVER HET BEWERKEN EN OMSPAEIJEN DER ONBEBOUWDE LANDEN,

ENZ.

Op 3,000,000 hectaren gronds, die België bevat, zyn er 300,000 nog onbebouwd, bezonderlyk in de Kempen, Ardennen, West-Vlaenderen en elders; reeds zyn talryke proefnemingen bewerkstelligd in deze streken, om de heiden, die aldaer overvloedig zyn, tot bouwlanden te brengen.

Volgens de wet van den 25 february 1847, door de kamer der Volksvertegenwoordigers aengenomen, zullen die heiningen en vage gronden verkocht worden, om die, door bezondere eigenacrs bewerkt wordende, tot weiden, bosschen, bouwlanden, enz., te kunnen brengen en er aldus meer voordeel uit te trekken, waertoe sommige dier gronden zeer voordeelig zyn geschikt en er niet dan vette en armen ontbreken om die vruchtbaer te maken. In verscheidene landstreken zyn er alreeds vaerden en steenwegen aengelegd, om de benoodigde vette er te kunnen naer toe brengen.

Dit ontwerp onzer regering tot zoo eene groote verbetering, verdient zekerlyk de goedkeuring van alle ware Belgen, die tot 's lands welvaren genegen zyn. Het is ook ontegensprekelyk dat hoe meer de landbouw wordt voortgezet, hoe voordeeliger dit moet zyn aen de bevolking, die alle jaren in ons koningryk vermeerdert.

Die gemelde vage, onbebouwde gronden hebben weinige nuttigheid voor de inwoners; zy weiden er hunne schapen, hoornvee, enz., op; de oppervlakkige heigrond die zy er van steken en droogen, gebruiken zy tot brand, en de assche om hun mager land mede vet te maken. Sommige van die gronden zyn ligt en schrael, maer kunnen door diepe bewerking, mest en vette goed gemaekt worden dan zullen zy vruchten voortbrengen zoo wel als de magere gronden die men in Oost-Vlaenderen vindt. De menigvuldige goede gronden, welke in België nog onbebouwd gevonden worden, zyn alleen genoeg om ons te overtuigen dat er alhier geen vreemd koorn zou moeten aengebragt worden om zooveel inwoners te voeden; integendeel mogen wy de hoop koesteren, als die

:

vage gronden in cultuer zullen zyn, dat wy nog veel van onze voortbrengsels naer vreemde landen zullen verzenden. De magere landen, op vele plaetsen wel bespaeid en gevet, geven gemeenlyk den zwaersten Rogge, die gewoonlyk ook beter is dan die welken klei- en potaerdegronden opleveren. Een behendige landbouwer zal niet nalaten altoos die gronden te verkiezen, om zyne Rogge in te zaeijen, en zal ook die magere landen alle acht of negen jaren wel 30 tot 40 centimeters diep omspaeijen, om de hardigheid, welke in die gronden gemeenlyk gevonden wordt, te breken, en de diepgelegen grond naer boven gebragt, zal binnen den zomer wel braken en vruchtbaer zyn om weder Rogge in te zaeijen.

Hier moet men aenmerken, dat er in sommige heigronden en onbebouwde zoo wel als bebouwde landen, somtyds 40 of 50 centimeters diep aerdrotsen liggen, op welke men geen koorn kan winnen zonder die te breken; want zoohaast de wortels van het koorn of alle andere vruchten die aerdrotsen naken, zullen zy beginnen te verrotten, en gelyk by natte winters het water daer niet doordringt, zal dit koorn met de eerste lente versterven; men is wel overtuigd dat alle gewassen hun voedsel door de wortels tot zich moeten trekken en van de natuer der aerde ontleenen. Door het diep omspaeijen van die harde rotsen, verrotten ook alle onkruiden; wel is waer dat de onderste aerde naer boven gebragt, eenigen tyd noodig heeft om den eersten graed van vruchtbaerheid te verkrygen, want men bevindt dikwils dat die onderste aerde te hard is en geene genoegzame fyne aerde bevat, welke de vruchtbaerheid moet voortzetten.

Men vindt dat de aerde uit verscheidene deelen en stoffen bestaet; sommige is gansch hard, zoo als die uit steentjes, keikens of hard zand vermengd; sommige aerde is meer beweegbaer, zoo als die van klei en leem; andere gronden zyn waterachtig; volgens de geschiktste menging van alle deze deelen, zyn die gronden het vruchthaerste, en die gronden diep bewerkt en samen gemengd, kunnen aen de aerde cene goede hoedanigheid geven, in welke vermenging de warmte der zon en de velle, zoute en solferachtige stoffen der lucht te samen eene gisting veroorzaken; ook alle de grazen, bladen en onkruiden die door het omspacijen

verrotten, doen de aerde verbeteren, om aen de vruchten den wasdom te geven; daerenboven het verzomeren der nieuwe boven gebragte aerde, verschaft ook nieuwe krachten aen die aerde, hetwelk alles zoo niet kan geschieden als die gronden ongeroerd blyven liggen want het is onbetwistbaer dat de diepe roering der aerde en de lucht medehelpen om de gronden vruchtbaar te maken. Eindelyk het is eenieder genoeg bekend, en de dagelyksche ondervinding leert het wel, dat hoe beter de gronden geroerd en gebroken zyn, hoe meer vruchten men wint en hoe beter de vruchten daer ook zullen wassen; de reden hiervan is, dat de geroerde aerde beter de vochtigheid kan verbergen, en dus de vruchten bevryden van te verkillen en te verdrinken, en ten zelfden tyde meer vocht ontvangen hebbende, hiervan ten tyde van droogte door de uitwaseming aen de gewassen kan mededeelen, welk insgelyks geene placts heeft als de aerde ondieper geroerd is, want alsdan is de bovengrond aenstonds hard en kan weinig water opslokken; het meeste deel loopt er af of blyft er op versterven, en doet de wortels verkillen en 's winters verrotten; het land behoudt weinig vocht, welk, met droog weêr, aenstonds opgehaeld en uitgewasemd is; gevolgenlyk is het land onbekwaem om de vruchten het noodzakelyk sap te leveren.

Het gebeurt, heb ik gezegd, dat men in sommige nieuwe gronden als ook in reeds bebouwde landen, 40 of 50 centimeters diep, eene hardigheid vindt, die men gemeenlyk rotsen noemt en somtyds zoo hard als vervrozen grond zyn; om er goede vruchten op te winnen, moeten zy doorbroken en boven op gespaeiden grond gelegd worden, dan zullen zy door de lucht, zon, regen, sneeuw, enz., ook wel vruchtbaerheid verkrygen. Men vindt drie soorten van die rotsen, ten eerste, een steenachtige grond die nooit door de lucht vergaet, en derhalve diep in den grond moet gespaeid of weggedragen worden; hy kan dienen om huizen te bouwen of wegen mede te maken; ten tweede, een yzermael grond, die somtyds als schollen wel 10 of 12 centimeters dik ligt; deze yzermael schollen moeten doorbroken zyn, zonder nogtans die naer boven te brengen of met de goede aerde te mengen; maer men maekt met de spade eenen put om dien yzermaelgrond met

« VorigeDoorgaan »