verdwynen, met enkelyk den stam der boomen tot in de takken alle drie of vier jaren met kalk en water met eenen borstel te overwitten. Een behendige hovenier die deze eenvoudige middelen aen zyne fruitboomen op tyd bezorgd, is zeker van groote en schoone vruchten te bekomen, en voor zyne mocite rykelyk beloond te worden. Deze bewerking doet niet alleen het mos met de vezelwortels verdwynen, maer al de kleine ongedierten, zoo als boomluizen, enz., vlugten. Als dit mos door den mageren grond voortkomt, hetgeen een goede hovenier wel kan bemerken, moet hy trachten de slechte aerde door goede vette te vervangen, en zorgen die boomen met vette looge of koeale somtyds te besproeijen, of vet geteerd mest rondom de wortels in den herfst inspitten. Al deze bewerkingen op tyds verrigt, ziet men het mos geheel verdwynen, de boomen eene gladde effene schors verkrygen en schoone vruchten voortbrengen, die smakiger en aengenamer zyn. Sommigen zeggen eindelyk, dat men die boomen, om ze van het mos te genezen, met een mes van boven tot beneden, door het mos en schors moet snyden, om die zuigplanten te krenken, wanneer die geheel den stam bedekken. Deze bewerking doet wel het sap bewegen, maer toch het mos niet verdwynen; wy bepalen ons dus met te herhalen dat het beste middel is, de boomen met kalkwater te bewitten, en dit alle drie of vier jaren te verrigten.

ELFDE HOOFDSTUK.

OVER DEN FRUITBOOMTEELT EN AENLEGGING VAN BOOMPLANTERYEN.

Dewyl de lust tot het voortteelen van alle slach van fruitboomen in België byna algemeen is, en het voordeel welk men daeruit kan trekken, noodwendig eene uitgebreidene kennis van dezelve vereischt, zoo heeft dit my aengemoedigd nog eene kortbondige verhandeling op te stellen over de fruitboomen, die in onze luchtstreek de winterkoude kunnen verduren. Men vergadert eerst de rype en welgevormde kerns van de vruchten, die men op eene

bezondere plaets in den hof, in wel gemeste tuinaerde zaeit; verder kiest men een stukje bouwland, dat niet te hoog noch te laeg gelegen is, maer welk open ligt, om van alle zyden aen de lucht eenen vryen toegang te verschaffen. Een goede grond, die uit gelyke deelen met leem, klei of zand gemengd is, en zich in eenen matigen staet van vruchtbaerheid bevindt, voldoet aen al de vereischten voor eene jonge boomplantery; maer het is zeer voordeelig, dat men een zoodanig stukje bouwland in de onmiddelyke nabyheid van huis verkiest, van waer een kweeker hetzelve overzien kan; daerby heeft men het genoegen, als de jonge boompjes daerin geplant staen, zich gedurig in hunnen groei te kunnen verlustigen, en zich gemakkelyk daerin te begeven, dewyl er gedurig in eene boomkweekery iets na te zien of te verrigten is. De bewerking van een zoodanig stukje bouwland, moet noodzakelyk een geheel jaer, eer men de jonge boompjes daerin plant, geschieden. Wanneer de grond zeer ryk in mestaerde is, behoeft men voor het omspitten niet veel mest le gebruiken, maer is de grond te schrael of te mager, dan moet men by het omploegen in den herfst wel mesten, om het land in het voorjaer met ander gewas, hetwelk eene versche bemesting goed verdraegt, te verbeteren; vóór den winter, wanneer de eerste gewassen ingeoogst zyn, spaeit men dit land ten minste omtrent 1 meter diep, wel zorgende van den ondersten grond naer boven te brengen; als die zeer slecht is, moet men hem in den winter met mest bestrooijen, dat door de vochtigheid van regen, sneeuw, enz., goed doorweekt; die grond dan in het voorjaer ondiep omgespit, is zeer goed om met aerdappelen te beplanten, en wordt door het aenaerden en vetten dezer gewassen, zeer vruchtbaer gemaekt. Na het imoogsten der aerdappelen, dient men den grond nog wat te effenen, om dan terstond met jonge boompjes bezet te worden.

Veel behendige boomkweekers verzetten de jonge boompjes uit de zaeiplaets in den herfst, die altyd in ligte, drooge, zandachtige gronden de beste tyd schynt te zyn; maer op zwaren en vochtigen klei- en leemachtigen grond, waer de jonge boompjes door de natte en vorst kunnen beschadigd worden, door het losvriezen der jonge worteltjes, enz., kan men ook tot het verplanten het

vroeg voorjaer verkiezen. By het verplaetsen der jonge boompjes in de plantery, zet men dezelve regelmatig langs den draed of lyn, op omtrent 50 of 55 centimeters afstand van elkanderen, welken afstand men ook voor de ryen van elkanderen moet nemen, waerby men nog moet in het oog houden, van de ryen van het zuiden naer het noorden te doen loopen, omdat de zonnestralen er alsdan beter op treffen. Hoewel de jonge boompjes in den eersten tyd zooveel plaets niet noodig hebben, is toch die afstand zeer voordeelig, omdat zy zich daerdoor later beter ontwikkelen kunnen, en men by het verplanten de wortels niet zou beschadigen. Als de jonge boompjes hunne groeikracht hernomen hebben, kan men tusschen de ruimte of afstand der jonge stammetjes aerdappelen planten of alle andere éénjarige moeskruiden zetten, welke door hunne lommer, ranken en klauwiertjes, de ontwikkeling der jonge boompjes niet kunnen hinderen. By het verplanten der jonge stammetjes, is het niet noodig de putten grooter te maken dan de wortels zyn, dewyl de grond, vooraf diep omgespit, los genoeg is om de wortels zich daerin te ontwikkelen; maer na de peenwortels een weinig ingekort te hebben, zonder de jonge vezeltjes te schenden, is het zeer voordeelig dat zy even geplant worden, gelyk zy in de zaeiplaets gestaen hebben. By het uitnemen en wederplanten der zacijelingen, moet men behoedzaem te werk gaen men mag ze niet uittrekken, maer met de spade opnemen; dan besnoeit men den stam naer mate dit noodig schynt en de peenwortels op de helft, naer mate zy lang zyn. Men tracht by het verplanten een bevalliger voorkomen aen de plantery te geven, met de grootste en zwaerste langs achter te plaetsen, en gedurig tot de kleinere en zwakkere langs voren af te dalen.

Eer men aen het planten gaet, spant men den draed of de lyn over het midden der putten, opdat de jonge boompjes volkomen in eene regte linie zouden staen, hetgeen altyd eene versiering aen de plantery geeft. Als men de jonge boompjes in de putjes plaetst, spreidt men de wortels naer hunnen natuerlyken loop uit; men brengt er den goeden grond met de handen tusschen, zonder dezelve heen en weêr te schudden. By het vasttreden van

den grond moet men ook zeer voorzigtig te werk gaen, en het is zeer prysbaer de aerde rond de wortels vast te spoelen, door dezelve zoo lang met water te begieten als er by het wegzakken der aerde holligheden ontstaen, welke men gedurig met andere aerde vult en op nieuw met water begiet, tot dat er geene holligheden meer komen. Er bestaet geene betere wyze om, zoowel groote als kleine boomen, by het verplanten vast te doen staen, en de ondervinding heeft ons doen zien dat men hierdoor zelfs reeds. vry oudbejaerde boomen nog laet in den herfst verplanten kan, en byna zeker zyn dat zy goed zullen groeijen. Men heeft by deze wyze, waerdoor men ook by zeer langdurige droogte van het begieten verschoond blyft, slechts de bovenste losse aerde wel vast te trappen.

De zwakke achtergeblevene jonge boompjes der zaeiplaets, die nog niet genoeg aengewassen zyn om in de plantery verzet te kunnen worden, neemt men insgelyks allen uit met de spade; men besnoeit ze volgens noodzakelykheid boven en beneden, en plaetst die op een afzonderlyk plantbed, hetwelk op dezelfde wyze als de zaeiplaets toebereid is, in ryen van omtrent 22 centimeters afstand van elkander en op dezelfde ruimte in de ryen. Hier worden zy op dezelfde wyze als de voormelde behandeld door het zuiver wieden, losmaken van den grond en gedurig met water of somtyds met vette te begieten, zullen zy doorgaens zooveel aengroeijen, dat men ze het volgende jaer in de boomplantery plaetsen kan, en by de hand heeft om, als er dan eenige in de plantery mislukken, die te vervangen.

Men bekomt somtyds van de wilde stammen goede en groote soorten van vruchten, die enkelyk met op andere tamme alreeds geënte boomen te enten, vergrooten, van smaek zeer verbeteren en dikwils nog ook van gedaente veranderen; want de ondervinding heeft my bewezen, dat als men eene wilde of Winter-Peer op eene witte Calabas-Peer ent, zy niet alleenlyk van gedaente verandert, maer ook eenigzins den smack der laetste verkrygt en vroeger in den herfst ryp wordt. Zoo is het ook met eene Winter-Peer, die met steenen in hare vleezige deelen wast : met die enkelyk op eene Zomer-Peer te enten, zal men in hare

vruchten geene steentjes meer ontmoeten, dewyl het sap van die tamme alreeds geënte zomervrucht zich in die wintervrucht zet en geheel doet veranderen. De wilde stammen van de boomplantery, waervan men onzeker is welke vrucht zy geven zullen, kan men ter plaets met goede uitgekozene tamme vruchten enten. Voor de meest gebruikelyke wyze van enten, verzoek ik myne lezers zich naer het eerste boekdeel, 19° hoofdstuk, bladz. 94, te wenden, alwaer zy alles zullen beschreven vinden; want elke hovenier doet poogingen om daermede het beste nut te bereiken en goede vruchten voor de huishoudelyke gebruiken te verkrygen Men weet dat de enting in ons klimaet meest in het voorjaer in de maend april geschiedt, en de oculatie meest van in july tot het einde van augusty wordt verrigt, volgens de vervroeging van het saizoen en de bezondere soorten van boomgewassen, wacrin het sap vroeger of later in beweging is.

Eindelyk, dewyl de manier van dit te verrigten reeds beschreven is, denk ik niet noodig iets meer daervan te moeten melden; maer toch moet ik hier byvoegen dat de bekwaemste tyd tot de zaeijing van fruitboomen en andere gewassen door zaedkorrels is in maert, april of zoodra de grond van de vorst bevryd, wat opgedroogd en bewerkbaer is. Ook kunnen de gewassen, als zy niet te teder zyd, verplant worden, indien het voor eenen droogen grond is, op het einde van october of in november, zoo ras de bladen vallen; doch indien het voor eenen zeer natten grond is, kan die verplanting ook in het voorjaer geschieden.

Terwyl ik hier van het zaeijen en planten van jonge boomen. spreek, zal ik ook trachten aen te toonen hoe men de boomen snoeit de Pynen, Masten, Denen en veel andere boomen, die 's winters hunne groene bladen behouden en veel sappigen terpentyn bezitten, verdienen onder alle boomen meest de aendacht der kweekers te vestigen, dewyl die door het afkappen der takken in de lente of in het voorjaer, meest hunnen terpenlyn laten loopen, en te digt aen den stam afgekapt, niet haest overwassen, maer de wonde aen den regen en vochtigen dampkring der lucht te lang bloot staet, tot groot nadeel der boomen, die daer door kunnen verrotten of verkankeren; hetgeen geene