te hebben, moet men het vervolgens in een ruim of stroomende water wasschen. Deze wassching geschiedt met het graen, welk in eene mande gevuld is, sterk tusschen de handen te vryven en vervolgens in de zon te laten droogen. De hoeveelheid kalk, die men tot het inkalken des Koorns dient te bezigen, verschilt veel in evenredigheid zyner hoedanigheid. Men doet doorgaens in eenen bak zes oncen goeden ongebluschten kalk, voor eenen halven liter loogwater, waerin genoegzaem zout gedaen zy; deze loog dient gemaekt te worden uit goede houtassche; men laet in dezelve het zaeigraen gedurende vier-en-twintig uren ten langste genomen, weeken; men draegt zorg de vuiligheid en bedorvene. korrels er af te visschen, en men zaeit dit gewasschen graen na het weder gedroogd te hebben, des anderendaegs; indien nogtans men hierin door eenige omstandigheden belet was, zal men zorg dragen het met eene schop verscheidene malen wel te roeren, en op deze wyze kan het zich eenige dagen in goeden stand bewaren.

Zeewater is verkiesbaer boven andere tot het vervaerdigen der loog; men moet ook behoedzaem zyn dat er geen stof of masscher van andere kiemen van besmetting zich by het gewasschen graen vermengeld, want dit zou eene nieuwe oorzaek tot de koornkwael kunnen worden. Deze wassching is altyd prysbaer om alle granen te zaeijen, vermits zy het zaed tegen mest en vochtigheid vóór de ontkieming versterkt. Deze eenvoudige bewerking vervult het dubbel oogmerk van de kiem der koornplaeg uit te roeijen, byaldien deze bestaet, en is het zake deze niet bestaet kan zy hare voortteeling voorkomen. Al de landbouwers zouden van de belangrykheid dezes gebruiks overtuigd moeten zyn en dit nooit verzuimen, zoohaest zy een enkel bedorven koornaer ontmoeten, dat in deze landstreek gemeenelyk Grym- of Masscher-Koornaer genoemd wordt, en zy by hunne inzameling wel kunnen bemerken. De koornplaeg en besmettelykheid kan zich ook bezonderlyk door de bewerking der dorsching voortzetten; hierby moet men gelooven dat, byaldien men de gezonde aren, een voor een, in een veld uitzocht en deze afzonderlyk dorschte, om te zaeijen, men geene of weinig verrotting zou hebben; want natuerlyk is het altoos uit het schoonste zaed dat de schoonste Koorns voortkomen.

be

Ik heb door verscheidene herhaelde proefnemingen ondervonden dat de vreemde Tarwe, van Calken en omstreeks Dendermonde, by ons te Waerschoot gezaeid, de drie eerste jaren aen geen derf of grym, zoo als de Tarwe die men veel volgende jaren te voren had gezaeid, onderhevig was; waeruit men kan besluiten dat de landbouwers, om weinig of geen grym in de Tarwe te ontmoeten, ten minste alle vier jaren van zaeigraen moeten veranderen; waeruit zy alle jaren wel 20 p/, voordeel kunnen trekken.

Wanneer in de graenschuer, door de vlegelslagen, het bedorven stof uit de bewimpeling verdreven wordt, vliegt dit rond en kleeft zich over de geheele uitgestrektheid der gezonde zaden, welke er zich aen blootgesteld vinden, vast, bezonderlyk aen het tegenovergestelde einde van de kiem, alwaer een slach van wolligheid hetzelve ophoudt.

De Tarwe in deze gesteldheid wordt gespikkeld Koorn genoemd, ter oorzaek van haer zwartachtig kleur, welk dit bedorvene stof haer geeft; men kan by den eersten oogslag dit bemerken, en de graenkooplieden, bakkers, molenaers en landbouwers die goed ervaren zyn, bedriegen er zich nooit aen; die Tarwe verliest altoos van hare waerde op de markten, en wordt altyd min verkocht dan degene die niet begrymd is.

Het vernuft der menschen heeft ook wel middelen gevonden om dit begrymd Koorn klaer en zuiver te maken, en sommigen koopen dit gespikkeld graen goeden koop, om hetzelve, na het opgeklaerd te hebben, weder te verkoopen. De meest algemeen gebruikte middelen om dit te zuiveren, bepalen zich tot twee; het eerste bestaet in het gespikkeld Koren in met water gevulde bakken te wasschen; hetzelve naderhand omroerende en het water vernieuwende tot dat het er byna helder uitkomt; men kan het gelykelyk in korven doen en in den stroom eener rivier houden, in acht nemende van het om te roeren en het vervolgens in het zonneschyn te laten droogen, terwyl men het op dorschkleeden of lakens uitbreidt, enz.

Het tweede middel vordert meer zorg en tyd dan het eerste; men zygt het gespikkeld Koorn door eene zift van koperdraed, met eenen hellenden platten grond, en welker gedaente alhier

bekend is; men herhaelt dit verscheidene malen, naermate het meer of min gespikkeld is. Dikwils na twintig ziftingen ondergaen te hebben, is het vuil begrymde stof nog niet genoegzaem afgescheiden. Met het een of ander dezer middelen te gebruiken, bekomen de kooplieden en landbouwers wel hun doelwit om dit Koorn te verkoopen; maer toch kunnen zy het nooit op die wyze zuiver genoeg krygen om het weder te zaeijen, want er blyft altoos eenig stof van dit grym aen de granen vastgehecht, en zoolang een landbouwer koornaren in zyn veld bemerkt, die met het grym zyn besmet, moet hy alle jaren het Zaei-Koorn inkalken, hetgeen het eenigste middel schynt om dit grym of masker te doen verdwynen. Ware het dat alle landbouwers deze inkalking met zorg verrigtten, men zou welhaest deze koornplaeg zien staken.

2o De boom-bederving is eene ziekte die ook Carie wordt genoemd, en deze plaeg die by het dierenryk denzelfden naem heeft, is eene verrotting van het hout die het midden der boomen bederft, en eindigt met geheel den boom te doen versterven. De oorzaek dezer verrotting is nog niet geheel bekend, want eene kwetsuer kan op eene zekere wyze door de vochtigheid voortkomen en eene groote wonde veroorzaken, die den boom doet verrotten. De ouderdom des booms brengt ook dikwils dergelyke uitwerksels mede. Gemeenlyk begint deze verrotting van aen den krop der wortels, van waer zy langzaem naer de kruin opklimt, natuerlyk de takken aenrandt en doet verdroogen. Deze takken afgekapt zynde, dringt het vuer der takken, die alreeds van hun levend sap zyn beroofd, voort in den boom, die welhaest door den regen, koude vochten, enz., rot; by deze omstandigheden kan men wel de verrotting doen ophouden of ten minste doen verachteren, en de wonde met potaerde, moortel of St-Fiakerszalve, en byaldien de kwetsuer te groot is, met griffellak toestoppen; maer als dit door den ouderdom voortkomt, zyn al die middelen vruchteloos; voor de wonden echter die men by het afsnoeijen van de groene takken verrigt, zyn zy zcer prysbaer, want zy beletten de vochtigheid, die dikwils de verrotting veroorzaekt, in den boom te dringen.

De oppervlakkige verrotting is degene welke boven aen de

takken begint; door die tot aen het levende hout af te kappen en met griffellak wel toe te stoppen, kan men dezelve doen ophouden.

§ 4. Over den koornbrand of meeldauw.

Zeer langen tyd hebben de kruidkenners en landbouwers den koornbrand, met de verrotting van de Tarwe door grym of masscher verward : maer de nieuwe kruid- en natuerkenners hebben deze ziekte geheel anders bevonden, en bemerkt dat dit twee verschillende plagen zyn, welke men zeer gemakkelyk uit elkander onderscheiden kan. Deze kwael, die ook ieder jaer aen de landbouwers een groot verlies toebrengt, is heden in 't algemeen onder den naem van koornbrand of meeldauw bekend.

Byna al de grasplanten die stroohalmen dragen, zoo als de Haver, Gerste, spaensche Tarwe, enz., worden van die kwael beschadigd; inzonderlyk als die planten op vochtige plaetsen, aen de kanten der moerassen, enz., groeijen, zyn zy gemeenlyk meer aen deze ziekte onderworpen. Men weet dat de koornbrand door eene zuigplant wordt veroorzaekt, welke onder de familie der Kampernoeliën wordt gesteld, en van het slach Urédo is, waervan M. Ch. Morren, lecraer by de Hoogeschool te Luik, schryft, en zegt dat dezelve ook zeer veel andere gewassen aentast; het teeltstof van deze zuigplanten dringt in de oppervliesjes der granen, en verwoest de kiem met de meelachtige deelen, waeruit zy haer voedsel neemt. Deze soort van Kampernoeliën zet zich gelyk alle andere planten door het teeltzaed voort, maer het is te gelooven, dat hare ontwikkeling misschien door andere omstandigheden, zoo als by voorbeeld de ziekte der planten waerop zy haer gemeenelyk zet, wordt veroorzaekt; men kan gemakkelyk de zwarte koornaren bemerken, die met dezen brand zyn besmet, en dit zwart stof, met een vergrootglas aenschouwd, biedt een weinig slymerachtige kleine bollekens aen, die anders niet schynen te zyn dan de botjes der zaedvorming, die de soorten moeten voortbrengen, en met de rypheid hun zwart kleur verkrygen; dan klieven die kafvliesjes open, en dit zwart stof zet zich voort op de gezonde granen. By het volgende jaer kan

ieder bolleken eene nieuwe Kampernoelie voortbrengen, die ten nadeele van het Koorn groeit en een groot verlies aen de landbouwers veroorzaekt. Het zwart stof van dezen koornbrand is uitermate ligt, het zwemt zelfs op het water, en kan zeer gemakkelyk door den wind van de eene plant op de andere vliegen; het kleeft aen de beenen der menschen en dieren, die het overdragen, het vliegt door de velden en zet zich weder op de planten en granen. Dit zwart stof heeft geenen reuk, zoo als het masscher van de Tarwe, maer het neemt zeer ligtelyk het kleur van grym aen, en verbrandt zeer hevig het Koorn te velde en in de schuren. Volgens verscheidene bemerkingen is de Haver, Spelt, Gerst en spaensche Tarwe, meest aen dezen koornbrand onderworpen. Het zekerste middel om deze kwael te voorkomen, is van de natuerkiempsjes dezer Kampernoeliën te verdelgen, door de inwassching van den kalk, op de wyze als men voor het zaeijen van de Tarwe verrigt; maer deze inkalking moet voor de Haver sterker zyn, dewyl hare kafvliesjes dikker en eenigzins harder dan de pellekens van de Tarwe wezen.

Deze inkalking, waermede men deze kwael zeer gemakkelyk kan voorkomen, kost aen de landbouwers geenen langen tyd noch zware moeite. Men kan zich geen denkbeeld vormen van de schrikkelyke verwoesting die alle jaren door die kwael te lande geschiedt.

S. 5. Over de beschimmeling en kanker der boomen.

Men kan zich moeijelyk een denkbeeld vormen van al de kwalen waeraen de planten en boomen, wylen hunnen levenstyd onderworpen zyn; het ware een groote dwaling te denken, dat de menschen en dieren maer alleen met ziekten zyn gekweld, want er zyn ook veel ziekten die de planten en boomen hinderen en hun geheel doen versterven; ten eerste, de beschimmeling der wortels en stammen is eene ziekte die door de verzameling van de vezelige draedjes, die door de vochtigheid verrotten, gemeenlyk voorkomt; maer deze beschimmeling der boomen wordt ook als teeken der zwakheid aenschouwd. Men noemt deze ziekte beschimmelde wortels, omdat deze, door breking en wonden daeraen