plaetsen, half vol water, waerboven men eenig kaf met Tarwezemels strooit, die zy zoeken te eten en daertoe in den ketel springen; hunue klauwen in het gladde koper niet kunnende dringen, eindigen zy met te versmooren.

Men kan ook een wynstuk te midden doorzagen, waervan men de helft plat met den grond in de aerde zet, met omtrent 16 centimeters water gevuld, en boven met wel gepaste planken digt, in dewelke men eene wip of bascule maekt, op zoo eene wyze geschikt dat die kan omtuimelen en weder toevallen. Men bindt dan op de cene zyde van die wip, met een fyn draedje, het lokaes vast, en als de ratten of muizen daerop kruipen om het lokaes te vatten, tuimelen zy van de wip in het water, welke wip weder toevalt, en zy aldus in het water versmachten.

Men kan de ratten en muizen ook vernielen, met rattenvergift te gebruiken; maer dit middel moet met zorge worden gebruikt, en het vergift op eene plaets gelegd worden, waer geene katten, honden, noch andere vierpootige dieren verkeeren, noch kinderen aen kunnen raken. Die schadelyke dieren, die het koorn en veel andere voedzame granen verkwisten, leven ten koste van de landbouwers; derhalve moeten zy alle poogingen acnwenden om die te kunnen ter dood brengen.

9. Middel om de molenaers of meikevers te verdelgen.

Molenaers of kevers is eene algemeene benaming van gekorvene, gevleugelde ongedierten, die eerst witte wormen zyn en dan harde dekschilden verkrygen; dewyl dit ongedierte, om de schade welke het door zyne afknaging aen het plantenryk toebrengt, het meest bekend is, wordt het van sommigen knauwworms en kauwen genoemd.

Om de witte wormen, meikevers of molenacrs te verdelgen, mackt men met een stokje scheeve kleine gaetjes onder de wortels der planten, welke van dit ongedierte aengerand of aengetast worden, waerin men loog van lynzaed-meel gemaekt tot boven vol stort. Men besproeit of begiet ook de oppervlakte der aerde, waer de planten aengetast worden, met hetzelfde nat. Men kan ook met eenen plantstok in den vasten grond, grootere gaten maken

en half vol met die loog gieten; wanneer die ongedierten daer willen overkruipen, vallen zy er in zonder er te kunnen uitvlugten, want hunne beweging is zeer traeg. Het is genoeg eens daegs de gaten te bezoeken, om die schadelyke wormen te dooden en aen de kiekens voor te werpen, die er zeer op verlekkerd zyn. Men ziet veel die witte wormen de Aerdbeziënplanten aentasten, de wortels geheel afknagen en die zoodanig hinderen, dat zy geene vruchten dragen; maer met die planten in den herfst en lente met oude zeeploog, waerin lynmeel gekookt wordt, te besproeijen, kan men zich zeer gemakkelyk van al dit ongedierte ontmaken; hetgeen ik met voordeel sedert verscheidene jaren heb verrigt. De kiekens, eendvogels en veel ander pluimgedierte verslinden ook zeer veel molenaers, die hun een krachtig voedsel verschaffen, waervan zy veel eijers leggen, maer waerdoor zy tot broeijing genegen zyn.

S 10. Middel om de wespen of appelbiën, en peerdewespen te verdelgen.

De wesp is een bekend insect, waervan men verscheidene soorten telt, zoo als akkerwespen, boschwespen, steenwespen, veldwespen, bastaerdwespen, honigwespen, moerwespen, werkwespen, enz. Twee afzonderlyke soorten, alhier te lande onder den naem van appelbien (guêpes) en peerdhorzels (frelons) bekend, brengen aen de rype vruchten dikwils veel schade toe, en het is zeer moeijelyk om die te verdelgen. Het beste middel is als men eenen wespennest, met het beginne des zomers, aen de takken of in de gaten der boomen, hollen, enz., bemerkt, van dit ongedierte met een handvol stroo aenstonds te verbranden. Wanneer men hunne nesten, die verscheidene gaetjes hebben daer zy kunnen uitvlugten, boven in de muren der gebouwen of gaten vindt, zorgt men die gaetjes met moortel of potaerde toe te stoppen, uitgezonderd het grootste, dat men open laet, waerin men eene dunne wiek, langs de eene zyde drie of vier mael in den gesmolten sulfer gedoopt, zoo diep mogelyk zynde, dringt en op zoo eene wyze sluit, dat de wespen er niet uit kunnen vlugten; dan steekt men het vuer aen die sulferlont, welker

damp of rook zich naer binnen in de nesten verspreidt en al die ongedierten doet versmachten.

Als men de wespennesten in de aerde bemerkt, is het gemakkelyk die te verdelgen met enkelyk het bovenste dier nesten met eene spade te ontblooten, en er kokende water in te gieten, zal dit ongedierte welhaest verbrand zyn; maer al deze bewerkingen en middels van verwoesting moeten 's avonds na zonnenondergang worden verrigt.

Men vindt byna geen ongedierte dat zooveel schade, by heete zomers, aen de Druiven, Appels en Peren veroorzaekt als de wespen; derhalve om die te vernielen is het ook zeer voordeelig van aen die boomen, met vruchten geladen, eenige flechjes half vol honigwater of syroop te hangen, waerin de wespen weldra kruipen en versmooren, hetgeen altoos het getal der nesten voor de toekomende lente vermindert; want het zyn maer gewoonlyk de moederwespen die zich in de strooijen dakken der huizen en gaten verbergen, en op die wyze aen onze koude winters kunnen wederstaen. Volgens de natuerkenners kan ééne dezer moeders vyf honderd jongen voortbrengen, die men meest met het beginne der lente op de botten der Peren- en Esschenboomen vindt en met een vlinder- of kapelnetje kan vangen, dewyl hunne vlugt nog eene zeer trage beweging heeft; de gemeene wespen zyn dikwils by heete saizoenen zoo overvloedig in de fruithoven verspreid, dat zy op weinige dagen al de Druiven en andere vruchten beschadigen.

11. Middel om de kleine insecten, zooals scharlakenluizen, wandluizen, boomvlooijen, kermes, enz., te verdelgen.

Het is dikwils voor eenen behendigen hovenier zeer moeijelyk al de kleine insecten, die sommige planten hinderen, te verdelgen; hiertoe wascht men die met af kooksels van tabak, of men bereidt op de volgende wyze een water: ten eerste een 1/2 kilogramme zwarte zeep; ten tweede een 1/2 kilogramme sulfer; ten derde een 1/2 kilogramme tabak, met af kooksels van Okkernoot- en Vlierboombladen vermengd; het vierde van 1 kilo zout, 1 kilogramme Bosch-Kampernoeliën of Paddestoelen, met omtrent 40 of 45 liters water, die

men in twee verdeelt, en de helft in eene kuip giet om de zeep en kampernoeliën fyn in te verbryzelen; men kookt dan afzonderlyk de andere helft water, omtrent twintig minuten, met den tabak en sulfer, in een klaer doeksken gewonden, om op den grond van den ketel te houden, en roert die gedurig met eenen stok. Men giet dan dit te samen in de kuip, wel doorcen geroerd; na eenige dagen gestaen te hebben, zal dit nat beginnen te rieken, maer hoe ouder het is, hoe betere uitwerksels het veroorzaekt om de planten mede te wasschen en van die ongedierten te zuiveren. Om de hooge boomen met dit nat te besproeijen, bedient men zich van eene spuit of handpomp, met kleine gaetjes op het eene einde doorboord; deze bewerking in mei op de kostelyke planten en fruitboomen verscheide malen verrigt zynde, zullen die van geene dezer ongedierten worden aengetast, en zelfs de kleine wandluizen, die men gewoonlyk Tigers noemt en op den rug van sommige plantbladen, maer meest op de Peerboombladen leven, het sap en merg daeruit pompen en de bladen met de vruchten voor hare natuerlyke rypheid doen afvallen, kunnen ook aen dit gemelde nat niet wederstaen.

Sommigen maken eene loog waerin sulferbloem en gebluschte kalk gekookt wordt, die zeer goed schynt om de stammen en takken der boomen mede te wasschen, maer niet de botten noch bladen, dewyl zy die deelen hindert en verbranden kan, tenzy men dit in january of nooit later dan in february verrigt, of vóór dat de botten, bladen en bloemen zich vertoonen, om geene schade aen de vruchten of boomen toe te brengen.

S 12. Over de middelen om de Perzikboomen tegen boomluizen of hondsluizen, teekjes, meelmpjes, krinkel of krul te behoeden.

De krinkel of krul, in 't fransch Cloque, is eene slymerachtige ziekte, door overvloedige kleine ongedierten veroorzaekt, die in 't algemeen meest in de lente zich op de Perzikboomen zetten, de knopbotten en jonge bladen teenemael ontsieren en cen zwartachtig kleur doen verkrygen; dikwils zyn zy met zeer veel groenachtige meelmpjes bedekt, die den val der bladen en het mislukken der vruchten veroorzaken, en somtyds de boomen

zoodanig kwellen dat zy er van versterven. Men ziet somtyds die ziekte zich zoo schielyk openbaren, dat zy in 24 uren al de bladen aentast, en de meelmpjes op de slymerachtige jonge bladen overvloedig vastgehecht zyn, zonder dat men die eenigzins heeft zien voortkomen.

Volgens myne nauwkeurige opmerkingen vertoont de krul zich meest in ons klimaet t'einde april, somtyds wel vroeger of later, volgens de warme saizoenen, by dage door heete zon en 's nachts door koude vorst en hinderlyke noordsche winden verzeld, die wy dikwils omtrent dit saizoen geweldig beproeven, de bladen gansch beroeren, de ribben doen fronsen en door de koude het sap doen verdikken, hetgeen geheel de beweging van den omloop verstopt en belet dat het sap zich door gansch den boom verspreidt. Het gebeurt menigmael, dat enkelyk de bladen op de knopbot gekruld en de andere bladen gezond zyn : by dit laetste geval heeft dikwils de krul geen kwaed gevolg; maer wanneer het grootste gedeelte der bladeren gekruld zyn, dan ziet men altoos de botten en bladen afvallen, en de vruchtbotten by hetzelfde saizoen mislukken, op eene zoodanige wyze dat die kwael niet alleen op dit zelfde oogenblik aen de boomen nadeelig is, maer die nog het volgende jaer zeer kan hinderen. Sommigen willen ons doen gelooven dat de krul zelfs van de natuer der boomen voortkomt, omdat zy somtyds bemerken dat van verscheidene boomen nevens elkanderen geplant, de eene van den krul bevryd en de andere er van aengetast wordt; maer dit is heden door jaerlyksche opmerkingen geheel anders bevonden; want als die kwael zich aen eenen muer met Perzikboomen beplant, in die gemelde saizoenen vertoont, en als men aenstonds daertegen geene hulpmiddelen gebruikt, ziet men weldra al de boomen aen den muer aengelast worden. Anderen zeggen ook dat er geene middelen bestaen om de boomen tegen die kwael te behoeden, dan met de gekrulde bladen af te plukken; maer dezen bederven de vruchten en boomen, op zoo eene wyze dat zy nooit geene vruchten kunnen bekomen; want zy doen het kwaed nog vermeerderen, dewyl zy daermede geheel den omloop van het sap beletten, die de bladen en vruchten het voedsel moet verschaffen; het ware