Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

DRIE-EN-TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

Ximenesia.

X.

Ximenia.

XIMENESIA, in 't fransch Ximenesia, in 't latyn Ximenesia, is door Jussieu onder de familie van de bloemtrosdragende planten gesteld, en onder de 19° klasse van Linnaeus, Syngenesia polygamia superflua, samenhelmigen, 2o orde, planten die met tweeslachtige bloempjes op de schyf of vruchtbodem samen bloeijen, met vyf meeldraedjes onderlinge met hunne helmknopjes samengegroeid.

De Ximenesia encelioïdes van Cavanilles, is eene éénjarige kruidplant van Mexiko, die alhier vroeg in het voorjaer in de planthuizen wordt gezaeid, om verder met dolkens in de bloemtuinen te verplanten; bloeit meest van july tot in september, volgens dat die plant vroeg in de lente gezaeid wordt, met roodachtige bloemen op den vruchtbodem en zeer lieflyke bloemstralen, die somtyds door het zaeijen van kleur verschillen.

Deze schoone bloemplant, waervan ik de krachten niet ken, is enkelyk sedert eenige jaren van Amerika alhier overgevoerd en wordt in den Kruidhof der Hoogeschool gezaeid.

XIMENIA, in 't fransch Ximenia, in 't latyn Ximenia, is door Jussieu onder de familie van de Oranjeboomen gesteld, en onder de 8° klasse van Linnaeus, Octandria monogynia, planten die met acht meeldraedjes bloemen en maer één stampertje hebben.

De Ximenia americana van Linnaeus, is een langlevend klein boomgewas van Amerika, met schoone langwerpige groene bladen zeer lommerryk versierd; bloeit meest in juny, met gewolde bloemkelken en vier gerolde bloembladen, en brengt vruchten als nootjes met veel kerntjes voort, welke eenen bitterachtigen smaek bezitten.

Dit lieflyk houtgewas, welk in het land zyner afkomst tamelyk hoog groeit, wordt om zyne schoone welriekende bloemen, die eenen aengenamen geur verspreiden, veel in Zuid-Frankryk en andere warme landen als versiering in de lusttuinen en engelsche hoven geplant en door inleggers en uitloopers voortgekweekt; maer kan alhier in België zeer moeijelyk onze koude winters wederstaen, en moet in de planthuizen bevryd zyn of met stroo of dorre bladen bedekt worden.

VIER-EN-TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

Yzerhout.

Y.

Yzerkruid.

YZERHOUT, in 't fransch Argan, Bois de Fer, in 't latyn Sideroxylon, is door Jussieu onder de familie van den Bryappelboom gesteld, en onder de 5° klasse van Linnaeus, Pentandria monogynia, boomen die met vyf meeldraedjes bloemen en maer één stampertje hebben.

De Yzerhoutboomen groeijen meest in de Oost- en West-Indiën, Afrika en andere warme landen, alwaer de volgende soorten zich bevinden:

De Yzerhoutboom, die aen den Boksdoorn gelykt (Sideroxylon lycioïdes van Linnaeus), is een langlevend boomgewas van Canada, dat in het land zyner afkomst tamelyk hoog en dik groeit, met scherpe doorns op de takken verspreid en zwakke, lansvormige bladen; bloeit meest in mei, met tien bloemblaedjes in de kransen, die enkel geteekend zyn en brengt beziën met vyf kerntjes gevuld voort. Het hout van dezen boom wordt om zyne natuerlyke harde eigenschap en schoon zwartachtig kleur veel gebruikt om stokken, staven, roeden en alle slach van sieraedwerken mede te maken. Men begint deze boomen ook sedert eenige jaren in Italië, Spaenje en andere warme landen van Europa te planten; zy worden door uitloopers, afzetsels, inleggers en door het kernzaed voortgekweekt, maer kunnen alhier te lande onze wintersche koude niet wederstaen.

De zwartachtige Yzerhoutboom (Sideroxylon melanophleum van Linnaeus) is een boomgewas van de Kaep, dat alhier in de matige serren wordt gekweekt en heestergewys groeit, met altoos groenblyvende, lansvormige bladen, die zeer lommerryk versieren, en hoekige stelen, waerop in mei de bloemen bloeijen, die aen deze van den voormelden gelyken.

De Yzerhoutboom zonder doorns (Sideroxylon inerme van Lin

naeus) is een langlevend boomgewas van Ethiopie, dat met altoos groenblyvende, eironde bladen groeit.

De Yzerhoutboom met doorns (Sideroxylon spinosum) groeit meest in Malabar. Deze beide boomgewassen worden door sommige liefhebbers in de matige serren gekweekt.

YZERKRUID, Yzerhard, in 't fransch Verveine, in 't latyn Verbena, is onder de 4 klasse, 3° sectie der lipvormige bloemplanten van Tournefort gesteld; door Jussieu onder de familie van den Kuisboom, en onder de 2o klasse van Linnaeus, Diandria monogynia, planten die met twee meeldraedjes bloemen en maer één stampertje hebben.

Voordezen waren hier te lande maer twee soorten van dit Yzer ́kruid bekend, maer men heeft by onze bloemisten zeer veel nieuwe soorten van 'Amerika verkregen, waervan de volgende om hare lieflyke bloemen alhier worden gekweekt.

Het gestrekt Yzerkruid (Verbena stricta van Ventenat) is eene langlevende kruidplant van Noord-Amerika, die met getakkelde stengels en steellooze blaedjes omtrent 30 centimeters hoog wast, en bloeit van juny tot in augusty, met aren op de toppen der bloemstelen en zeer lieflyke blauwachtige, violette bloemen, die eenen aengenamen reuk inhouden, welke de hersens verheugt.

Het Yzerkruid met drie bladen (Verbena triphylla van L'Héritier) is een langlevend heester-houlgewas van Chili, in Amerika, dat alhier omtrent 1 meter hoog groeit, en waervan de gekneusde bladen, die sommige menschen als Thee gebruiken, eenen sterken citroengeur verspreiden; bloeit meest in july, met trosjes op de toppen en veel kleine witte bloempjes, die eenen zeer welriekenden geur inhouden.

Het Yzerkruid met netelachtige bladen (Verbena urticifolia van Linnaeus) is eene langlevende kruidplant van Noord-Amerika, die byna geheel den zomer met trosjes bloeit, en met roode, violette en witte bloempjes, die zeer welriekend zyn.

Het Yzerkruid (Verbena meliandris van Amerika) bloeit langen tyd in den zomer, met schoone levendige, hoogroode, zeer welriekende bloemen.

Men kan by onze bloemkweekers de volgende soorten bekomen, die meest allen uit het zaed zyn gewonnen : de Verbena Alexandria, Alphonso, amabilis, Anna, antwerpiensis, — grandiflora, superba, Barnesii, Bur

[ocr errors]
[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]

[ocr errors]

[merged small][ocr errors]

- Hylandsii, Ingramii, inlactea, -londoniensis, — miNelsonii, - Nevenii coerulea,

[ocr errors]

[ocr errors]

- odoratissima, — picta nova, — Prince Royal, - Queen, rosea elegans, Reibii, - sanguinea, -Smithii, speciosa, -superba lilac, - purpurea, triumphans, tuberosa (is onlangs alhier van Chili, door Mr L. Van Houtte te Gentbrugge, overgevoerd); Verbena Van Geertii, variegata, vesta, met zeer veel andere, die hier allen in de planthuizen gekweekt en door het zaed, inleggers en afzetsels op lauwe broeibakken, onder het glas vermenigvuldigd kunnen worden, maer moeten in de lente en by drooge saizoenen veel water hebben.

Het officineel Yzerkruid (Verbena officinalis van` Linnaeus) is eene tweejarige kruidplant van Europa, die in België op steenachtige drooge plaetsen groeit, met getande bladen en eenzamen, getakkelden stengel, die dikwils by de aerde ligt; bloeit meest in july, met trosjes, draedvormige aren en zeer veel roode witachtige bloempjes, die vier meeldraedjes in de kransjes hebben en eenen zeer lieflyken geur inhouden. Dit officineel Yzerkruid heeft eene verdroogende kracht, by dewelke ook eene matig verkoelende en samentrekkende eigenschap gevoegd is; in het water gezoden en gedronken, kan het de kolyk en krimping van den buik verdryven en den steen van de nieren en blaes afdryven : dit kruid, zegt Dodonaeus, in den wyn gezoden en gedronken, is zeer goed voor de inwendige gebreken des lichaems, en opent de verstoptheid van de lever, nieren en longer. Er wordt ook een welriekend water uit de bloemen van het Yzerkruid gedistilleerd en met roozewater vermengd, om de pyn des hoofds te stelpen en de duisterheid der oogen te verklaren. Het Yzerkruid dat in Amerika groeit, wordt van de Indianen zeer geacht en veel als hulpmiddel gebruikt.

« VorigeDoorgaan »