PRO.

PRO.

CONTRA.

XXXVIII.

ADULATIO.

PRO.

CONTRA.

rum.

MORA.

PRO.

rum.

CONTRA.
XXXVII.

tiosis permitte, ut ad imitatur, quod novationes AMICITIA.

exempla res agant. ita insinuat, ut sensus

Sicut qui nobilitatem fallant ?

in familiam introducunt, Quod præter spem eve. Eadem facit amicitia, Qui amicitias arctas digniores fere sunt pos- nit, cui prodest, minus quæ fortitudo, sed sua- copulat, novas necessita- teris; ita novationes acceptum ; cui obest, vius. tes sibi imponit.

rerum plerunque præ- magis molestum. Suave condimentum Animi imbecilli est, stant iis, quæ ad exemomnium bonorum amici- partiri fortunam.

pla fiunt. tia.

Morosa morum retenPessima solitudo, non

tio, res turbulenta est, veras habere amicitias.

æque ac novitas. Digna malæ fidei ultio

Cum per se res mutenamicitiis privari.

tur in deterius, si consilio
in melius non mutentur,
quis finis erit mali ?

Moris servi, temporis
ludibria.

XLI. Adulatio magis ex Adulatio stylus servomore, quam ex malitia.

Laudando instituere, Adulatio calx vitiosemper formula fuit de

CONTRA. bita potentioribus.

Adulatio aucupii illud

Fortuna multa festi- Occasio primum angenus, quod similitudine nanti vendit, quibus mo sam vasis porrigit, deinde vocis aves fallit. rantem donat.

ventrem. Adulationis deformitas

Dum initia rerum am- Occasio instar Sibyllæ comica, nocumentum tra- plecti properamus, um- minuit oblatum, pretium gicum. bras prensamus.

auget. Auribus mederi diffi. Fluctuantibus rebus Celeritas, Orci galea. cillimum.

advertendum, inclinanti- Quæ mature fiunt, jubus agendum.

dicio fiunt; quæ sero, per XXXIX.

Prima actionum Argo ambitum. committenda sunt, ex

trema Briareo.

CONTRA. Vindicta privata, jus- Qui injuriam fecit, titia agrestis. principium malo dedit;

CONTRA. Qui vim rependit, le- qui reddidet, modum gem tantum violat, non abstulit.

Qui parvis copiis rem Optimus terminus pahominem.

Vindicta, quo magis magnam aggreditur, fin- randi, prima occasio Utilis metus ultionis naturalis, eo magis co- git opportunitatem, ut agendi. privatæ ; nam leges ni- ërcenda.

speret.

Nemo speret, se fortumium sæpe dormiunt. Qui facile injuriam

Parvis apparatibus non nam apparatu ligare reddit, is fortasse tem- fortuna, sed prudentia posse. pore, non voluntate pos- emitur.

Alteratio apparatus et terior erat.

actionis, politica sunt: distinctio tumida et infelix.

Magnus apparatus. prodigus et temporis et

rerum. Omnis medicina inno- Novi partus deformes vatio. sunt.

XLIII. Qui

remedia Nullus auctor placet, fugit, nova mala operitur. præter tempus. Novator maximus tem- Nulla novitas absque

CONTRA. pus : quidni igitur tem- injuria ; nam præsentia Plura pericula fallunt, Docet periculum propus imitemur? convellit. quam vincunt.

gredi, qui accingitur, et Exempla remota in- Quæ usu obtinuere, si Minus operis est peri- periculum figit remedio. epta sunt; recentia cor- non bona, at saltem apta culo remedium adhibere, Etiam in remediis perupta et ambitiosa. inter se sunt.

quam progressum ejus riculorum, levia pericula Imperitis et conten- Quis novator tempus observare et custodire. subsistunt.

VINDICTA.

PRO.

XLII.

PRÆPARATIO.

PRO.

XL.

INNOVATIO.

PRO.

CONTRA.

nova

PRINCIPIIS OBSTARE.

PRO.

CONTRA.

XLIV.

CONCILIA VIOLENTA.

PRO.

CONTRA.

XLV.

SUSPICIO.

PRO.

CONTRA.

XLVI.

VERBA LEGIS.

PRO.

juvenilis fructum perire: præsertim cum (si quis Non jam leve est peri- Præstat cum paucis acutius introspiciat) semina sint, non flores. In illo culum, si leve videatur. remediis, quæ invalue- autem adolescentiam plane spirant, quod sint in

runt, rem habere ; quam morali, sive demonstrativo genere, uberiora; in cum minis singulorum.

deliberativo, et judiciali, perpauca.

Tertia collectio, quæ pertinet ad promptuariam, atque etiam desideratur, est ea, quam vocare placet, formularum minorum. Illæ autem sunt, veluti vestibula, posticæ, ante-cameræ, re-cameræ, transitus,

etc. orationis ; quæ indiscriminatim omnibus subQui lenem istam pru- Omne remedium vio- jectis competere possint. Quales sunt præfationes, dentiam amplectuntur, iis lentum, prægnans novi conclusiones, digressiones, transitiones, promissiones, augmenta mali salubria mali.

declinationes, et plurima ejusmodi. Quemadmodum sunt.

Violenta consilia nemo enim in ædificiis, plurimum facit et ad voluptatem et Necessitas, quæ vio- dat, præter iram et me- ad usum, ut frontispicia, gradus, ostia, fenestræ, lenta consulit, eadem tum.

aditus, transitus, et hujusmodi, commode distribuanexequitur.

tur; eodem modo etiam in oratione fit, ut additamenta et interpositionis istæ (si decore et perite formentur et collocentur) plurimum tum gratiæ, tum commoditatis, universæ orationis structuræ adjiciant.

Harum formularum exemplum unum aut alterum Diffidentia, nervi pru- Suspicio fidem absol. proponemus, neque diutius iisdem immorabimur. dentiæ; at suspicio medi- vit.

Etsi enim sint res haud exigui usus, tamen cum camentum arthriticum. - Suspicionum intempe- nihil in his addamus de nostro, sed tantum formulas

Merito ejus fides sus- ries est mania quædam nudas, ex Demosthene, aut Cicerone, aut alio quopecta est, quam suspicio civilis.

piam selecto auctore, describamus, inferius quiddam labefacit.

videntur, quam ut in eo tempus teramus. Suspicio fragilem fidem solvit, fortem intendit.

EXEMPLA FORMULARUM MINORUM.

CONCLUSIO DELIBERATIVÆ. “ Sic et culpam præteritam fas erit redimere, et

futuris incommodis eadem opera prospicere." PRO.

CONTRA. Non est interpretatio, Ex omnibus verbis sed divinatio, quæ receeliciendus est sensus, qui

“ Ut omnes intelligant, nihil me et subterfugere dit a litera. interpretetur singula.

voluisse reticendo, aut obscurare dicendo." Cum receditur a litera, Pessima tyrannis lex judex transit in legislato. in equuleo. rem.

“ Verum hæc ita prætereamus, ut tamen intuentes XLVII.

et respectantes, relinquamus." PRO TESTIBUS CONTRA ARGUMENTA.

PRÆOCCUPATIO CONTRA OPINIONEM INVETERATAM. Secundum oratorem,

“ Faciam, ut intelligatis in tota causa, quid res Si testibus credendum non secundum sit contra argumenta,

ipsa tulerit, quid error affinxerit, quid invidia con

flaverit." pronunciat, qui argu- sufficit, tantum judicem mentis nititur.

esse non surdum. Qui argumentis potius Argumenta antidotum

Hæc pauca enumerasse, ad exempla, satis fuerit; credit, quam testibus ; contra venena testimonio

cum quibus, appendices rhetoricæ, quæ ad prompetiam ingenio magis rum.

tuariam spectant, concludimus. debet fidere, quam sensui. lis probationibus tutisTutum foret argumen- simo creditur, quæ raris

CAPUT QUARTUM. tis credere, si homines sime mentiuntur. nihil absurdi facerent. Argumenta, cum sint

Appendices generales due traditive ; critica, et contra testimonia, hoc

pedagogica. præstant, ut res mira

SUPERSUNT duæ appendices traditivæ in genere ; videatur, non autem ut

altera critica, altera pædagogica. Sicut enim pars vera.

traditivæ præcipua in scriptione librorum consistit,

ita pars ejus relativa in librorum versatur lectione: Atque hæc antitheta (quæ nunc proposuimus) for- lectio autem, vel magistrorum ope regitur, vel industasse tanti non fuerint ; sed cum jam olim parata et tria cujusque propria perficitur; atque huic rei collecta a nobis essent, noluimus diligentia nostræ | inserviunt doctrinæ illæ, quas diximus, duæ. VOL. II.

2 c

PARTITIONIS ACCURATÆ COROLLARIUM.

TRANSITIO CUM MONITO.

PRO.

CONTRA.

causam

a

Ad criticam spectant, primo, auctorum probatorum autem et modo disciplinæ, illud imprimis consuluelimata correctio et emendata editio; quibus et ipso- rim ; ut caveatur a compendiis ; et a præcocitate rum auctorum honor vindicatur, et studiosis lumen quadam doctrinæ, quæ ingenia reddat audacula et, præfertur. Qua tamen in re studiis aut parum de- magnos profectus potius ostentet, quam faciat. Quin trimenti intulit quorundam hominum diligentia te- et favendum nonnihil ingeniorum libertati, ut si quis, meraria. Criticis enim haud paucis mos est, ubi quæ ex more diciplinæ sunt, faciat, et simul tempus incidunt in quidpiam, quod non intelligunt, vitium ad alia, in quæ propensus est, suffuretur, ne utique statim in exemplari supponere.

Veluti in illo loco cohibeatur. Porro operæ pretium fuerit, diligenter Taciti: cum quædam colonia jus asyli apud senatum animadvertere (quod fortasse adhuc fuerit non notaassereret, narrat Tacitus, non æquis admodum auri-tum) esse duos assuefaciendi, et exercendi, et præpar-, bus, quæ ab iis proferebantur, fuisse ab imperatore andi ingenia modos, eosque tanquam antistrophos

. et senatu audita: itaque legati, causa diffisi, bonam Alter incipit a facilioribus, et ad magis ardua paulatim pecuniæ summam Tito Vinio dederunt, ut eis patro- deducit; alter ab initio duriora imperat et urget ut, cinaretur. Hoc itaque pacto res obtinuit: “tum” iis obtentis, facilioribus quis etiam suaviter perfungi (inquit Tacitus) dignitas et antiquitas coloniæ possit. Alia enim est methodus, incipere natare valuit :" quasi argumenta, quæ antea levia videban-cum utribus, qui sublevent; alia, incipere saltare tur, accedente pretio, novum tum pondus accepissent. cum calceis ponderosis, qui aggravent. Neque facile At criticus quidam, non ex infimis, verbum “ tum" est dictu, quantum harum methodorum prudens inexpunxit, et “ tantum" reposuit. Atque hac prava termixtio conferat ad promovendas, tam animi, quam criticorum consuetudine factum est, ut (quod non corporis facultates. Item applicatio et delectus nemo prudenter notavit) exemplaria maxime casti studiorum, pro natura ingeniorum, quæ erudiuntur, gata sint sæpenumero minime omnium casta. Quin- res est singularis et usus et judicii : quam etiam imo, ut verum dicamus, nisi critici fuerint eruditi in bene et vere notatam et perspectam magistri parenscientiis illis, de quibus libri ab ipsis editi tractant, tibus adolescentium debent ; ut de genere vitæ, cui periculo diligentia eorum non vacat.

filios suos destinent, consulere possent. Verum et Secundo ad criticam spectant, auctorum interpre- illud attentius paulo observandum, non tantum in iis

, tatio et explicatio, commentarii, scholia, notæ, spici- ad quæ natura quisque sua fertur, longe maximos legia, et similia. In istiusmodi autem laboribus, fieri profectus ; sed etiam ad ea, ad quæ vitio natupessimus ille criticorum nonnullos quasi morbus ræ quis maxime fuerit inhabilis, reperiri in studiis invasit, ut multa ex obscurioribus transiliant, in satis ad hoc proprie delectis remedia et curationes. Exvero perspicuis ad fastidium usque immorentur, et empli gratia ; si cuipiam ingenium tale sit, quale expatientur. Scilicet, non tam illud agitur, ut auc- est avium, ut facile abripiatur, nec per moram tor ipse illustretur, quam ut criticus ille multiplicem (qualem oportet) intentum esse sustineat; remedium suam eruditionem, et variam lectionem, ubique ar- huic rei præbebunt mathematica, in quibus, si evarepta occasione, ostentet. Optandum imprimis foret getur paulo mens, de integro renovanda est demon(licet hæc res ad traditivam principalem, non ad stratio. Etiam exercitiorum, in erudiendo, partes appendices pertineat) ut qui argumenta obscuriora liquet esse vel maximas. At illud a paucis notaet nobiliora pertractet scriptor, suas ipse explicatio- tum est, quod exercitiorum debeat esse non solum nes subjungat; ut et textus ipse digressionibus aut prudens institutio, sed etiam prudens intermissio. explicationibus non abrumpatur; et notæ a scriptoris Optime siquidem Cicero notavit, quod in exercitiis mente non recedant. Cujusmodi quidpiam suspica- plerunque exerceri contingat, non minus vitia, quam mur de Theone Euclidis.

facultates ; adeo ut malus habitus quandoque simul Tertio ad criticam spectat (quod etiam nomen acquiratur, et se insinuet cum bono. Itaque tutius eidem indidit) de auctoribus, quos edunt, breve ali est intermittere exercitia, et subinde repetere, quam quod judicium interponere ; et illos cum cæteris assidue continuare et urgere. Verum de his satis. scriptoribus, qui eadem tractant, comparare; ut per Sunt certe hæ res primo aspectu minus grandes et hujusmodi censuram studiosi et de librorum delectu solennes, sed fructuosæ tamen et efficaces. Quemmoneantur, et ad ipsam lectionem eorum instructiores admodum enim in plantis, ad felicitatem vel infeliaccedant. Atque hoc ultimum, est criticorum tan. citatem ipsarum, plurimum faciunt injuriæ, aut auxquam cathedra, quam certe nostra ætate nobilitarunt ilia, quæ iisdem, cum teneræ fuissent, intervenerint: viri nonnulli magni, majores certe, nostro judicio, quemadmodum etiam incrementa illa immensa imquam pro modulo criticorum.

perii Romani merito a quibusdam attribuuntur virAd pædagogicam quod attinet, brevissimum foret tuti et prudentiæ sex illorum regum, qui eidem in dictu ; Consule scholas Jesuitarum : nihil enim, pueritia sua veluti tutores fuerunt, aut nutritii : sic quod in usum venit, his melius. Nos tamen pauca, certe cultura et institutio annorum puerilium, aut more nostro, monebimus, tanquam spicas legentes. teneriorum, eas habet vires, licet latentes, et minime Omnino institutionem pueritiæ et juventutis collegi- in cujusvis observationem incurrentes, quas neque atam probamus ; non in ædibus privatis; non sub temporis diuturnitas, neque laborum assiduitas et ludimagistris tantum. Adest adolescentulis in col-contentio, postea, ætate maturiore, possint ullo modo legiis æmulatio major erga æquales ; adest quoque æquiparare. Non abs re fuerit etiam notare, faipse vultus et aspectus virorum gravium, quod facit cultates vel mediocres, si in magnos viros aut res ad verecundiam, et teneros animos etiam a principio magnas inciderint, graves et insignes interdum proconformat ad exemplar: denique sunt quidem plu- ducere effectus. Ejus rei ponemus exemplum merima educationis collegiatæ commoda. In ordine morabile ; quod eo magis adducimus, quia Jesuitæ

eandem disciplinam non videntur aspernari, sano nostri de doctrinis rationalibus. In quibus, licet a (ut nobis videtur) judicio. Atque est res, quæ, si sit partitionibus receptis interdum recesserimus, nemo professoria, in famis est ; verum disciplinaria facta, tamen existimet, nos illas omnes improbare partiex optimis est. Intelligimus autem actionem thea- tiones, quibus usi non sumus. Duplex enim nobis tralem. Quippe quæ memoriam roborat; vocis et imponitur necessitas partitiones mutandi : una, quia pronunciationis tonum atque efficaciam temperat; hæc duo, nimirum, res natura proximas in unam yultum et gestum ad decorum componit, fiduciam classem redigere, et res ad usum promendas conjinon parvam conciliat, denique oculis hominum ju- cere in unum cumulum ; fine ipso et intentione, venes assuefacit. Erit autem exemplum e Tacito sunt omnino diversa. Exempli gratia; secretarius desumptum, Vibuleni cujusdam, olim histrionis, aliquis regis aut reipublicæ in museo chartas suas tunc temporis autem militantis in legionibus Pan- ita procul dubio distribuit, ut quæ similis sint nanonicis. Ille, sub excessu Augusti, seditionem mo- turæ simul componat, veluti fædera seorsum, seorsum verat ; ita ut Blæsus præfectus aliquos ex seditiosis mandata, literas ab exteris, literas domesticas, et in carcerem conjiceret. Milites vero, impressione similia, seorsum omnia. Contra, in scrinio aliquo facta, illos effractis carceribus liberarunt. At Vi- particulari illas simul componit, quas, licet diversi bulemus, apud milites concionabundus, sic orsus est: generis sunt, simul tamen usui fore existimet: sic " Vos," inquit, “ his innocentibus et miserrimis lu- nimirum in hoc universali scientiæ repositorio, nobis cem et spiritum reddidistis: sed quis fratri meo vi- pro natura rerum ipsarum partitiones erant institutam, quis fratrem mihi reddit? quem missum ad vos endæ: cum tamen, si particularis aliqua scientia a Germanico exercitu, de communibus commodis, fuisset pertractanda, partitiones fuissemus secuti, usui nocte proxima jugulavit per gladiatores suos, quos et praxi potius accommodatas. Altera necessitas in exitium militum habet atque armat. Responde, partitiones mutandi est, quia desideratorum ad sciBlæse, ubi cadaver abjeceris? Ne hostes quidem entias adjectio, et eorum cum reliquis in integrum sepulturam invident. Cum osculis, cum lacrymis corpus redactio, etiam per consequentiam, scientidolorem meum implevero, me quoque trucidari arum ipsarum partitiones transtulit. Nam (demon. jube; dum interfectos, nullum ob scelus, sed quia strationis gratia) esto quod artes quæ habentur, rautilitati legionum consulebamus, hi sepeliant.” Qui- tionem habeant numeri 15, adjectis autem desiderabus verbis invidiæ ac consternationis nimium quan- tis numeri 20. Dico quod partes numeri 15, non tum concivit; adeo ut, nisi brevi postea innotuisset sunt eadem partes, quæ numeri 20. nihil horum fuisse, quin etiam fratrem eum nun- numeri 15, sunt 3, et 5. Partes vero numeri 20, quam habuisse, vix a præfecto milites manus ab- sunt 2, 4, 5, et 10. Itaque patet quod hæc aliter stinuissent: ille vero rem totam, tanquam fabulam fieri non potuerint. Atque de scientiis logicis hæc in scena peregit.

dicta sint. Nunc vero ad colophonem pervenimus tractatus

Nam partes

FRANCISCI

BARONIS DE VERULAMIO, VICE-COMITIS SANCTI ALBANI,

DE

DIGNITATE ET AUGMENTIS SCIENTIARUM.

LIBER SEPTIMUS.

AD REGEM SUUM.

CAPUT PRIMUM.

tem gubernat recta ratio, seducit bonum apparens;

voluntatis stimuli affectus, ministri organa et motus Partitio ethicæ in doctrinam de exemplari, et geor- voluntarii. De hac Salomon, “Ante omnia,” inquit, gica animi. Partitio exemplaris (scilicet boni) "custodi, fili, cor tuum, nam inde procedunt actiones in bonum simplex, et bonum comparatum. Parti- vitæ.” In hujus scientiæ pertractatione, qui de ea tio boni simplicis, in bonum individuale, et bonum scripserunt, perinde mihi fecisse videntur, ac si quis communionis.

scribendi artem tradere pollicitus, pulchra tantum

exhibeat exemplaria literarum tam simplicium Perventum est (rex optime) ad ethicam, quæ quam copulatarum: de calamo vero ducendo, aut voluntatem humanam intuetur et tractat. Volunta- modis characteres efformandi, nihil præcipiat : ita et isti proposuerunt nobis exemplaria bella et lucu- | Certe, si serio hominibus cordi sit, non in otio scri. lenta, atque descriptiones sive imagines accuratas, bere, quæ per otium legantur, sed revera vitam actiboni, virtutis, officiorum, felicitatis, tanquam vera vam instruere et subornare ; georgica ista animi objecta, et scopus voluntatis et appetitus humani : humani non minore in pretio apud homines haberi verum quomodo quis possit optime ad hos scopos debeant, quam heroicæ illæ effigies virtutis, boni, et (excellentes sane, et bene ab illis positos) colli- felicitatis, in quibus tam operose est insudatum. mare; hoc est, quibus rationibus et institutis animus Partiemur igitur ethicam in doctrinas principales ad illa assequenda subigi et componi possit, aut duas ; alteram de exemplari sive imagine boni ; nihil præcipiunt, aut perfunctorie et minus utiliter. alteram de regimine et cultura animi, quam etiam Disseramus, quantum libuerit, virtutes morales in partem georgica animi appellare consuevimus: illa animo humano esse habitualiter, non naturaliter: naturam boni describit, hæc regulas de animo ad distinguamus solenniter, inter spiritus generosos et illam conformando præscribit. vulgus ignobile ; quod illi rationum momentis, hi Doctrina de exemplari (quæ boni naturam intuetur præmio aut pæna, ducantur: præcipiamus ingeniose, et describit) bonum considerat, aut simples, aut animum humanum, ut rectificetur, instar bacilli, in comparatum ; aut genera (inquam) boni, aut gradus. contrariam partem inclinationis suæ flecti oportere : In posteriore horum, disputationes illas infinitas, aliaque insuper hujusmodi hinc inde spargamus: et speculationes circa boni supremum gradum, quem longe tamen abest, ut hæc et alia id genus, absen- felicitatem, beatitudinem, summum bonum vocitarunt tiam rei excusent, quam modo requirimus.

(quæ ethnicis instar theologiæ erant) Christiana Hujusce neglectus causam haud aliam esse reor, tandem fides sustulit, et missas fecit. Quemadmoquam latentem illum scopulum, ad quem tot scientiæ dum enim Aristoteles ait, “ Adolescentes posse etiam naviculæ impingentes, naufragia passæ sunt: nimi- beatos esse, sed non aliter quam spe;" eodem modo, rum, quod fastidiant scriptores versari in rebus vul. a Christiana fide edocti, debemus nos omnes minorum gatis et plebeiis, quæ nec satis subtiles sint ad dis et adolescentum loco statuere, ut non aliam felicitaputandum, nec satis illustres ad ornandum. Sane tem cogitemus, quam quæ in spe sita est. haud facile quis verbis assequatur, quantam calami- Liberati igitur (bonis avibus) ab hac doctrina, tatem attulerit hoc ipsum, quod dicimus : quod tanquam de cælo ethnicorum (qua in parte proculhomines ingenita superbia, et gloria vana, eas ma- dubio elevationem naturæ humanæ attribuerunt materias tractationum, eosque modos tractandi sibi jorem, quam cujus illa esset capax: videmus enim delegerint, quæ ingenia ipsorum potius commendent, quali cothurno Seneca ; “ Vere magnum, habere quam lectorum utilitatibus inserviant. Optime Se- fragilitatem hominis, securitatem Dei") reliqua certe neca, " Nocet illis eloquentia, quibus non rerum facit ab illis circa doctrinam exemplaris tradita, minore cupiditatem, sed sui:” siquidem scripta talia esse aut veritatis aut sobrietatis jactura, magne ex parte debent, ut amores documentorum ipsorum, non doc- recipere possumus. Etenim, quod ad naturam boni torum excitent. Ii igitur recta incedunt via, qui de positivi et simplicis spectat, illam certe pulcherrime consiliis suis id prædicare possint, quod fecit Demos-et ad vivum, veluti in tabulis eximiis, depinxerunt; thenes, atque hac clausula ea concludere, “ Quæ si virtutum et officiorum figuras, posituras, genera, feceritis, non oratorem duntaxat in præsentia lauda- affinitates, partes, subjecta, provincias, actiones, bitis, sed vosmet ipsos etiam, non ita multo post, dispensationes, diligentissime sub oculos repræsenstatu rerum vestrarum meliore.” Ego certe (rex tantes. Neque hic finis : nam hæc omnia animo optime) ut de meipso, quod res est, loquar, et in iis, humano, magno quoque argumentorum acumine et quæ nunc edo, et in iis, quæ in posterum meditor, vivacitate, et suasionum dulcedine, commendarunt dignitatem ingenii et nominis mei (si qua sit) sæpius atque insinuarunt: quinetiam (quantum verbis præsciens et volens projicio, dum commodis humanis stari possit) eadem contra pravos et populares inserviam : quique architectus fortasse in philoso- errores et insultus, fidelissime muniverunt. Quatephia et scientiis esse debeam, etiam operarius et nus vero ad naturam boni comparati, huic rei etiam bajulus, et quidvis demum fio; cum haud pauca, quæ nullo modo defuerunt: in constituendis trinis illis omnino fieri necesse sit, alii autem ob innatam su- ordinibus bonorum ; in collatione vitæ, contemplaperbiam subterfugiant, ipse sustineam et exequar. tivæ cum activa; in discriminatione virtutis cum Verum (ut ad rem redeamus) quod cæpimus dicere, reluctatione, et virtutis jam securitatem nacte, et delegerunt sibi philosophi in ethica massam quan- confirmatæ; in conflictu et pugna honesti et utilis; dam materiæ splendidam et nitentem, in qua potissi- in virtutum inter se libramine, nimirum cui quæque mum vel ingenii acumen, vel eloquentiæ vigorem præponderet, et similibus. Adeo ut hanc partem de venditare possint: quæ vero practicam maxime in- exemplari insigniter excultam jam esse, et antiquos struunt, quandoquidem tam belle ornari non possint, in ea re mirabiles se viros præstitisse, reperiam : ita maxima ex parte omiserunt.

tamen, ut philosophos longo post se intervallo reliNeque tamen debuerant viri tam eximii desperasse querit pia et strenua theologorum diligentia, in de fortuna, simili ei, quam poëta Virgilius, et sibi officiis, et virtutibus moralibus, et casibus conscientiæ, spondere ausus, et revera consequutus est; qui non et peccati circumscriptionibus pensitandis et determinorem eloquentiæ, ingenii, et eruditionis, gloriam minandis exercitata. adeptus est, in explicando observationes agriculturæ, Nihilo secus (ut ad philosophos redeamus) si illi quam Æneæ res gestas heroicas enarrando.

(antequam ad populares et receptas notiones virtutis, “ Nec sum animi dubius, verbis ea vincere magnum

vitii, doloris, voluptatis, et cæterorum, se applicassent) Quam sit, et angustis hunc addere rebus honorem.' supersedissent paulisper, et radices ipsas boni et mali,