dit legt men op het Gezwel, zo heet als den lyder het kan verdragen.

GEZWEL in de Liefch Geneesmiddel. Neem kruim van brood, korf rozynen, daar de pitten uitgedaan zyn, van ieder een once; verfche boter, varkensfmeer van ieder zes drachmas; zuurdeeg, vyf drach. mas; faffraan, een fcrupel, mengt dit te zamen met twee oncen koe-melk, en leg dit heet op het Gezwel, om het te doen verdwynen.

GEZWEL, (Borft) dat zich dikwils, als men de pleuris gehad heeft, aan de borft zet. De tekens daar van zyn: wanneer men de veertiende of vyftiende dag na dat men de pleuris gehad heeft, eene geftadige zware ademhaling en een weinig koorts gewaar word, die nu vermeerdert en dan verminderd, en wanneer men met geen gemak op de rechter of flinker zyde kan leggen; dat men met een drooge hoeft gequeld word, en dat zich, zomtyds uiterlyk eenig gezwel openbaard. In dit geval moet men aanftonds tot de operatie befluiten, en de chirurgyn moet een opening maken tuffchen de laat. fte en derde korte ribbe, van onderen na boven te ftellen, vier. vingers breed afstand van het rug wervelbeen maar zo 'er aangroeying van de long aan het bort vlies is, het geen men ontdekt, wanneer de zieke, fchielyk een geftadige vaft zittende pyn tuffchen de ribben gewaar word, en dat men een klein gezwel ontdekt, dat zich uitzet onder het sterk hoeften of adem halen; dan moet de opening gemaakt worden ter plaatze daar dit Gezwel zich openbaard. Na de operatie moet men 1. eene infpuiting in de borst werkstellig maken, maar het moet lang-zaam en zonder eenig geweld gefchieden: Dit infpuitzel moet te zamen gefteld zyn, uit het afkook. zel van garst en rozen-oly,met het gediftelleerde Eau d'arquebufade Zo 'er veel verrotting is, mengt men onder het infpuitzel, de tinctuur van mirrhe en

aloë,

aloë, maar in een kleine quantiteit; dog men doet 'er dit in 't geheel niet by, indien het een Gezwel is dat door een flag van yzer of vuur is veroorzaakt. 2. Men maakt gebruik van het borft versterkende poeijer, en de zwitzerfche kruiden, als thee gedron ken: De zieke neemt daar van een halve drachma des morgens nuchteren, en ten drie uuren na de middag; en men voegd ieder maal daar by, tien of twaalf druppels van de balzem van Mekka of van Peru, maar die zwartachtig en vloeibaar is. 3. De zieke moet een maand na de genezing, geiten of ezelinue-melk drinken, en het afkookzel van fchildpadden, drie uuren daar na: Het zelve word gemaakt van een half pond vleefch van een zee-fchildpad; en heeft men dit niet, gelyk het zelden te bekomen is, dan maakt men die bouillon van twee kalfs zwezerikken en een once ryft. Dog al eer men tot de operatic overgaat, zo is het goed, de zieke ter toebereiding te doen gebruiken, de aardveil, ofde mannelyke veronica, als thee getrokken of in fyroop gebruikt.

GIERST, is het kleinfte van alle de granen, zynde rond en glansryk, de fteng fchiet wel agtien duimen hoog op. Daar is roode en witte Gierft, of geelach tig. De roode word alleen tot voedzel der vogelen gebruikt. De Gierft, die het land sterk uitput, eifcht 1. Een ligte en zandachtige grond. 2. Men zaaid ze van half May tot het einde, maar dunnetjes, en men moet het zaad onder ploegen; de tweede zaai tyd is in 't laaft van Juny. 3. Een maand na dat het opge: fchoten is, trekt men de fcheuten uit die te digt by malkanderen staan, zo dat tuffchen ieder een ruimte van zes duim blyft. 4. Als het in 't zaad ftaat fteekt men rondom stokken waar aan men bindgaren dwars over elkander fpand; dan zullen de vogels dit aan. zien voor een net, en de airen niet komen uitpikken gelyk ze anders gewoon zyn te doen. 5. Half September begint men het in te oogften; dat is, men

fnyd

fnyd de airen by de eerfte knoop, met een mes af, en men legt het op de dorsvloer op een hoop; als het vyf of zes dagen gelegen heeft, legt men het in de open lucht, en als het wel droog is, word het gedorchft gelyk de tarwe. 6. Na dat het gedorchft is, moet men het nog eens drogen, en tweemalen alle weken verfchieten.

GIFT-WORTEL. Zie SCORZONERA.

GIST. Is een foort van dik fchuim, dat het versch getonde bier opwerpt, en verzameld word, om het geen men op nieuw brouwd te doen giften, en klaar of fchoon te doen worden: Het word ook gebruikt om het brood en andere gebakken te doen ryzen en lugtig te maken.

GLAS. Dit te maken is het uiterfte dat de kunft door middel van het vuur kan verrigten; want alle de metalen kan men door 't geweld des vuurs in Glas verkeeren, het geen dit doorfchynend maakt, is dat dezelfs porien regt over elkander ftaan. Het gemeene Gas word gemaakt van het zout van de váren, van witte keitjes en wit wel gewaffchen en ge reinigt zand. Maar het allerfchoonfte word van Engelfche keijen en rots chriftal gemaakt; de stoffen doet men in daar toe gemaakte potten, ftaande in een oven, die op het allerfelfte met eiken hout geftookt word; daarom heeft men veele glasblazeryen in Duitschland en Vrankryk in de boffchen, alwaar men het hout met weinig koften kan bekomen. Men heeft by ons drie foorten; het Engelfche is het befte; daar na volgt het Franfche, en eindelyk het Duitfche.

Glas dat gebroken is, wederom heel te maken. Dic kan men doen met het lymachtig water dat van de flakken afloopt, die men vangt, aan een klein stokje fteekt, daar mede in de zon hangt, en een potje daar onder zet om het afdruipende water te ontfangen; by dit water voegd men wat melk van het wolfskruid, genaamd wolfs-melk; men beftrykt de gebroken ftukken Glas met dit mengzel, en als het wel

in een gevoegd is, zet men het Glas in de zon te drogen.

GLAS KRUID, is een gewas dat tuffchen de steenen der muuren in groeid; ook vind men het in de hagen. Deszelfs bladen zyn verfriffend en verzagtend: Men gebruikt ze inwendig om de nieren fchoon te maken, en van de graveel-ftoffe te reinigen; uiterlyk word het gebruikt in pappen, om de harde gezwellen zagt te maken, en is goed als men zich gebrand heeft.

GLASSé, hoe men dit gebak toebereid, vind men in de Volm. Grondb. der Keukenkunde, Pag. 34. ofan. ders op deze wýze: Men neemt befte geftampte canary fuiker, die men zift door een floers; met zo veel wit van eyeren als men nodig oordeeld, en dit kluft men tot dat het dik is: dan roerd men de fuiker heel sterk en lang daar door, daar in doende twee of drie druppelen zap uit een citroen. Als het dik genoeg is, formeerd men 'er hartjes van, die men te bakken zet.

GOBLETTEN of Franfche wafelen, maakt men, gelyk aangetoond word, in de Volm. Grondb. der Keukenkunde, Pag. 28.

GOM, is een lymachtig vogt, dat uit verfcheide foorten van boomen loopt, en waar van men zich in de geneesmiddelen bediend, als mede tot andere gebruiken: De voornaamste foorten zyn: Gummi Ame moniacum, Anime, Arabicum, Asphaltum, Babylo nicum. Bdellium, Caranna, Chibou, Elemi, Galbanum, Gutta, Hedera, Juniperinum, Lacca, Ladantum, Ly cium, Olibanum, Opopanacum, Sandaracha, Saracenicum, Senegal, Sagapenum, Storax, Tacamahaca, Tragant, waar aan de gebruiken onder de voorgeftelde genees en heelmiddelen voorkomen,

GORCUM. Zie LANDMATEN, alwaar aange. toond word, wat Roeden en Mergen Lands aldaar gebruikt worden.

GORGELDRANK, die zeer goed is tegen een

kwade

kwade keel. Doe een lepel vol garft in drie musjes of wat meer water koken, doe daar by een kleine handvol agrimonie, en een one bloem van fumac, laat het tot op de helft verkoken, en als het door den teems uitgedrukt is, voegd men 'er een once fyroop van moerbeziën by, waar mede men gorgeld; is excelent.

GOUD, is het koftelykfte van alle de metalen, Men vind eenige goud-mynen in Europa, maar die van Peru în America, zyn de rykfte. Het Goud is het allervafte der metalen, te zamen gefteld uit zulke fyne deeltjes, dat het zeer veel moeite koft dezelve. van een te fcheiden. Het fyne Goud wederftaat het fterkfte vuur, zonder daar door iets te verminderen, en het behoud altoos deszelfs natuurlyke couleur; nogtans is het gedwee, en breid zich onder de ha mer veel verder uit als eenig ander metaal, en is tot alle figuren bekwaam, die een konftig werkman daar aan begeert te geven; geen ander vaft lighaam kan zodanig eene uitgeftrektheid aannemen; want men kan een. once Goud in een draad van 230800 voeten lang uitrekken. Schoon' de zelfstandigheid van het Goud niet veranderd kan worden; word het nog. tans met andere metalen vermengd; daarom de zuiverheid, en evenredige waardye van het Goud by het getal der caraten word onderfcheiden. Het Goud van 24 caraat fynte, is zonder eenige vermenging, en zo veel minder caraten het houd, zo veel vermindert ook zyne waarde. Wanneer men een vierde zilver, een vierde koper en de helft Goud onder een mengd zal men Goud van twaalf caraat hebben.

GOUDS-BLOEM. Dezelve is groot, rond en welriekend; dun van fteel, wat langachtig, dik en blank van bladen, zynde zeer gemeen in de bloem tuinen; dezelve begint in May te bloeijen en duurt de ganfche zomer; en dus kan men ze hebben, wanneer 'er byna geene andere bloemen meer zyn; men be. hoefd ze niet te verzetten, want de fcheuten maken wortels,