vierden dag. Daar is altoos eene aanmerkelyke ver- ́ mindering van koorts en toevallen wanneer de uitbreeking voleindigt is; men heeft nog een tweede koorts, zelfs in de befte Kinderpokjes, met het begin van de verzweering of rypwording; ook zweerd ieder pok wel of kwalyk volgens de gefteldheid van het vogt dat daar in befloten is, het zy goed of kwaad.

Volgens deze tekens, is het ligtelyk te begrypen, dat de andere foorten van puiftigen uitslag, geen ware foorten van Kinderpokjes zyn, al fchoon dat de puiften, in couleur en gedaante, zomtyds vry wel na de Kinderpokjes zweemen; want die puiften vergaan zeer fchielyk, zonder te etteren of te verzweeren, ook houden zy die order, nog bezitten die befimetting niet.

De aller kwaadaardigfte Kinderpokjes zyn, daar de pokjes het aller digtfte by elkanderen zitten, en zoutyds op elkanderen gehoopt zyn, gaande veeltyds gepaard met een brandende koorts, en zomtyds met de purperkoorts; daar de andere foorten van puiftigen uitflag, maar eenige weinige puiften, verre van malkander zittende, voortbrengt en byna nooit van na deelige gevolgen is.

De algemeene tekens van de Kinderpokjes zyn; de koorts, eene traagheid en vermoeying of verdoving van 't lighaam, de braaklust en de pyn in het hoofd.

De uitbreking gefchied gemeenlyk, den derden of vierden dag: de drie volgende dagen nemen zy toe in grootheid; drie dagen daar na zyn ze vol etter en worden witachtig: ten tyde van deze rypwording komt de koorts wederom, maar houd allengs op; de drie laatfte dagen drogen en vallen de pokjes af, dat is, tuffchen de twaalfde en vyftienden dag.

De Kinderpokjes worden gevaarlyk en zelfs dodeLyk, wanneer het fenyn niet uit wil komen, en zich met de pokjes niet na buiten wil zetten; dat is, wan

M 3

neer

neer de pokjes niet na behoren uit willen komen, zo dat ten minsten een gedeelte van de befinetting, in het bloed blyft zitten, en dan moet men aanstonds den toevlucht nemen: 1. Tot het zetten van een gemeen lavement of clyfteer. 2. Zo de verdovingen, en de moeijelyke ademhalingen zeer aanmerkelyk zyn, moet men tot een aderlating op den arm befluiten; en helpt dit niet, maar blyft dit aanhouden, dan moet men de zieke een braakdrank, in geven. 3. Zo dra de uitbreking begint, en de pokjes voor den dag beginnen te komen, geeft men de zieke een hertverfterkend, of zweetdryvend drankje in, om de kwade humeuren na buiten te dryven, en uit te dampen.

By voorbeeld: de geprepareerde varkens gal; men geeft vyf grein daar van aan de kinderen; en van tien tot twaalf grein aan de volwaffene, ontbonden of vermengt met een weinigje gerste water; men houd de zieken dan wat warmer als anders, en men mag hem dan niet verfchoonen of fchoon lywaat geven. Zes uuren daar na, geeft men hem dezelve dofis daar van in, en men gaat daar mede voort tot dat de pokjes ten vollen uitgekomen zyn; en als ze beginnen te drogen en af te vallen, geeft men ze maar eenmaal daags dezelve dofis daar van in, tot de volle genezing toe. Gedurende het zweeten, geeft men de zieke, van vier tot vier uuren, een halve drachma confectie van hyacinthen: Men kan zich zelfs verge. noegen met de zieke dit van den beginne af aan te geven, zonder zweetmiddelen te gebruiken, wan. neer de pokjes met gemak uit komen, en dat de koorts niet zeer fel is. De mazelen worden op dezelve wyze behandeld.

Maar zo de Kinderpokjes kwaaraardig en purperachtig zyn, het geen men ontdekt uit de felle koortzen, verdoving en zwaarte der ledematen, opvliegingen na boven en ontroering of ylheid der herffenen, als mede uit eene geftadige ongeruftheid, of buiten gewone rusteloosheid, dan moet men de zieke op de

voet doen aderlaten; maar ten tyde van de uitbreeking doet men beter den toevlucht tot een braak-middel te nemen; voornamelyk indien de zieke te zwak is om purgeer-middelen te gebruiken, dog het moet met voorzichtigheid gefchieden, en alleen zo lang, tot dat de pokjes wel uitgekomen zyn, wanneer men alleen van de varkens-gal gebruik maakt, als zeker gaande.

Indien, niet tegenftaande deze behandeling de toevallen nog verergeren en zwaarder worden; by voorbeeld, wanneer de koorts verdubbeld; wanneer de pokjes in het aangezigt plat worden en een zwart ftipje in het midden krygen; zo 'er een uitbarsting zich vertoond van kleine puisjes, zo groot als de gierft; zo de zieke fterk word aangetast door eene verfchrikking, door donder, blixem, of eenig ander toeval veroorzaakt; zo de pols flaauw en onegaal of ongelyk word; zo 'er een yligheid en beweging van ftuipen by komt; dan moet men van de bovenftaande geneesmiddelen afzien, en men neemt de toevlucht tot de aller geeftrykfte cordialen.

Om de oogen voor alle kwade toevallen te bewaren, maakt men gebruik van een oog middel, gemaakt van faffraan gemengt met weegbree-water. Voor de geweldige keel qualen, door de pokken veroorzaakt, moet men den mond fpoelen en gorgelen met garfte water en honing. Voor de opzwelling en verftoptheid van de neus, beftrykt en ontfluit men de neusgaten met rozen oly.

Om voor te komen dat het aangezicht niet door de pokdalen word gefchonden, zo moet met het zelve des morgens en 's avonds betten met oly van zoete amandelen en garfte water, van het ogenblik af, dat de pokken witachtig beginnen te worden, en men moet negen dagen aan een daar mede blyven voortgaan. Men maakt dan een pap van de lentille ter dikte van een ryksdaalder, en men laat 'er die opleggen, tot dat die pap verdroogd zynde, in fchobben van

M 4

zelve

zelve daar af valt; waar na men het aangezigt be frykt met pommade, gemaakt van oud fpek, tot den zeftiende dag toe, en als dan bestrykt men het met de gewoone witte pommade.

Voor het overige, zo lang de koorts aanhoud, moet men de zieke alleen voeden met bouillons, gemaakt van offen vleefch, kalfsvleefch of van hoen ders. Voor den dorft doet men hem gebruiken een drank, gemaakt van fcorfeneerwortels, van de lentille, van de hondstand en van de regliffe: wanneer de koorts ophoud kan men hem voeden met toespys, verfche eyeren en andere ligte fpyzen, en wat wyn, tot de eenentwintigste dag, wanneer men het lighaam van de zieke door eene goede purgatie, van alle de overgeblevene onreinigheid moet zuiveren.

De minst fchadelykfte Kinderpokjes, zyn by ons het aller gemeenfte, welke byna altoos genezen, door de enkele bystand van de natuur, zich niet aan de lucht bloot te ftellen, en eene matige levenswyze, maar ten opzichte van de zeer gevaarlyke en byna dodelyke Kinderpokjes, die veel zeldzamer zyn, dezelve hebben de bystand van alle de middelen der konft, en van een voorzigtig en ervaren geneesheer nodig. I die zware Kinderpokjes, verdwynd het gevaar, wanneer de pols wederom vry begint door te flaan, al is ze nog ongelyk of ongeftadig.

Nadere aanmerkingen omtrent de Kinderpokjes. Wanneer men ziet dat de pokjes niet dikker worden; dat ze uitgekomen zynde, zich niet ftaande konnen. houden, maar dat ze (zo ook met de mazelen) dreigen in te flaan, door de zwakheid van het herte en de flaauwte der levensgeeften, dan maakt men gebruik van het navolgende cordiaal, of hertsterkende drank: Neem enkel gediftelleerd water van meliffe, en cardebenedict, van ieder twee oncen; een drachma confecti van hyacinthen; oranjewater, twee drachmaas; fyroop van nagelbloemen en van.

citroe.

eftroenen, van ieder een halve once: meng dit wel onder een, en geef 'er de zieke alle uuren een lepeltje vol van in. Dit drankje is goed tegens alle groote verflaauwingen: zelfs die ontftaan, wanneer de vrouwen lang in zwaren arbeid en kinder geboortens zitten.

Ander Geneesmiddel, om de Kinderpokjes wel te doen uitkomen. Neem geiten meft of fchapen-meft, versch gemaakt, dat gy mengen moet in een glas fpaanfche wyn, of voor arme menfchen, in een glas bier; en als het redelyk, maar niet al te dik is doet men dit de zieke, die te bed moet leggen inzwelgen, en dan dekt men hem wel toe om aan 't zweeten te geraken. Of neem drie of vier grein saf fraan die wel gedroogd is; knoop dit in een neteldoeks doekje, en laat dat trekken in witte wyn, tot dat al de kracht en couleur uit de faffraan getrok ken is, en dan wringt men de faffraan fterk uit dit vogt geeft men de zieke in om hem te doen zwee

ten.

Ander Geneesmiddel, om voor te komen dat men door de pokdalen niet geschonden word. Wanneer de pokken ryp zyn, moet men het aangezicht verfcheide malen daags tegen een fterk vuur houden, dat de pokjes zal doen opdrogen. Ook moet men het aangezicht dikmaals beftryken, gedurende twee dagen, met voorloop, waar in poeijer van mhyrre ontbonden is; en dan met de veder van een fchryfpen, gedoopt in het ontbindzel van de fuiker van Satur nus, in rooze-water, dat men van tyd tot tyd moet herhalen of, neem de dooiren van zagt gekookte eyeren, en klop dezelve met drie lepels vol oly van hennip zaad, dat het een foort van pommade word, waar mede men de pokjes, wanneer ze wit beginnen te worden, moet betten, om dezelve fchielyk te doen drogen en afvallen.

Ander middel, om te beletten dat de kinderpokjes geene pokdalen op het aangezicht na laten. Wanneer de

M. 5