nium epistolas continente. Quem ego cum evolverem, ubi in Augustini litteras incidi, eas, ut pote hispani hominis, & tanto doctrinæ nomine illustris, avidius legere cœpi, & mihi postea describendas curavi: vehementerque opto ut exurgat aliquis ex doctissimis illis ambrosianæ bibliothecæ præfectis, qui totum illum codicem e pulvere excitet, doctasque Sigonii, Pantagathi, ceterorumque his similium epistolas in eo contentas in lucem emittat, uti nos modo augustinianas producimus. His accedunt paucæ aliæ item italicæ ad Carolum Gualterutium, quas aliquot post annis ex bibliothecæ Alterianæ codice (a) excerpsimus. Habemus insuper latinarum litterarum volumen, quæ serius in nostras manus devenere, quibus tamen, cum longo ante italicas tempore datæ sint, priorem in hac editione locum dabimus, quæque cum non ad unum tantum, sed ad complures amicos, neque de re antiquaria solummodo, verum de rebus inter se diversis scriptæ sint, & licet non gravitate & copia doctrinæ, sed rerum tamen varietate aliis quodam modo superiores videri queant, longiorem a nobis sermonem postulare videntur.

Ac primum quidem, quibus nos grati animi significationibus viri clarissimi Cajetani Marinii sive sedulitatem, & diligentiam, sive humanitatem faci

(a) XVII. F. II.

litatemque prosequemur, cui totum hunc codicem latinarum epistolarum acceptum referre debemus! Prætergrediebatur ille forte ante salsamentarii tabernam, cum oculos in chartas farciminibus involvendis destinatas conjiciens Augustini nomen, manumque agnovit, codicemque salsamentis omnibus pretiosiorem ab iniqua salarii servitute redemit, atque Em. Xaverio Zeladæ, utpote hispano homini & cultioris litteraturæ amantissimo ad splendidius locu pletissimæ suæ bibliothecæ ornamentum donavit. En quibus ille verbis munus hocce suum comitatus est. Avendo io fortunatamente salvata da una bottega di salumi, nella quale erano condannate a perire cento sei lettere d'Antonio Agostino a' suoi amici, e di questi a lui, non parmi di dovere poter essere della nuova vita lor data contento, se non le pongo eziandio nella luce della splendida biblioteca di V. E. Imperocchè io non credo di poterle per altro modo meglio ristorare della gravissima ingiuria sofferta, nè di potere ad esse trovare più degno, e più giocondo e più nobile albergo. Avranno quivi compagni per copia infiniti, per rarità singolari, per bellezza pregiatissimi, tutti i vostri letterarj tesori, che tanto commendano il genio, e la magnificenza del Signor loro. Così l' Agostini ornamento grandissimo della vostra nazione viene finalmente a ricoverarsi in casa d'uno Spagnuolo d'altissi

ma dignità, e di maggiore animo godendo di trovare presso di lui il ricovero di tutte le buone lettere. A me è bastante felicità l'essere co...e mezzano tra l'Agostini e l' E. V. ed il lasciarvi un monumento durevole della mia divozione e riverenza. Settantadue di queste lettere sono di propria mano dell' Agostini e stanno tutte ne'primi tre quinterni.... Cumque plura de hisce epistolis dixisset, ad aliasexquirendas eminentissimum Mecanatem hortatus est. Atque hæc quidem ad Zeladam Mari

nius.

Sed antequam hunc codicem quasi de cœlo delapsum e suis manibus dimitteret, quoddam aliud exemplar sibi inde exprimendum voluit, quod diligenter, amiceque servavit. Habent sua fata libelli. Autographus ille codex a salsamentario ergastulo liberatus & in cl. purpurati bibliotheca sancte repositus per varios casus, atque inopinatarum rerum discrimina ab hac in toletanæ Ecclesiæ bibliothecam evolavit, aut saltem eo migrare jussus est, Aliud vero exemplar ex illo descriptum, dono mihi ab amico Marinio datum, modo in lucem publicam emittitur, seseque omnium oculis legendum sistit. Quare quidquid ab eo lucis in historiam, quidquid commodi in rem litterariam emanarit, totum id Marinii studio, diligentiæ, humanitatique

debemus..

Verum illius egregii viri tot sunt, tamque insignia in pleraque disciplinarum genera merita, ut hoc qualecumque sit, vix in aliquo numero haberi queat. Siquidem & archiatrorum pontificiorum, & archigymnasii romani, seu potius medicinæ universæ liberaliumque artium historiæ, & rei item diplomaticæ ab ejus voluminibus magnum lumen accessit, & tota quam late patet romanarum inscriptionum doctrina, quæ plus habet in reccessu, quam prima fronte apparet, tota inquam, aperta nobis est in plerisque jus scriptis, sed in eo præsertim, quo fratrum arvalium acta & monumenta diserte explanat; & quæ maxima laus in laudato scriptore haberi debet, non suis tantum modo, sed aliorum etiam scriptis, optime de. universa re litteraria meritus est. Ejus enim benigno studio prudentique facilitate patet omnibus vaticana bibliothecæ thesaurus, ipsius litterariæ opes per universam Europam propagantur; plenaque sunt eruditorum hominum scripta monumentis a Marinii sagacitate & industria detectis, & ab ejusdem benignitate communicatis. Faxit Deus ut amplum opus de antiquis papyris explicandis illustrandisque, in quo adornando nunc solerter laborat, possit confectum dare ad universæ historiæ splendorem; & quod magis etiam optandum est, ut ingens illa christianarum inscriptionum copia, quam ipse summo studio, laboriosa pervestigatione, assiduoque

tot annorum speculatu deprehendit, subtili ingegnio, oculata calliditate, accurataque fidelitate descripsit, atque in suas classes bene dispositas in quatuor amplissimæ molis volumina collectas asservat, possit aliquando publico commodo in lucem prodire: erit quo litteraria æque ac christiana respublica nova emolumenta capiat, possitque tam eximio illustratore gloriari. Verum Marinii laudes abunde doctorum hominum litteris, & linguis prædicantur; nobis ejus benevolentiæ largitatique gratias & agere, & habere maxime incumbit. Vix enim ab ore meo excidit ineditum me quidpiam Antonii Augustini perquirere sive epistolarum id foret, siye aliorum opusculorum, nihil ille moratus ad scrinia sua ultro accurrit, atque inde hoc volumen depromens manibus meis amice sistit, eoque meo prorsus arbitratu utendi facit plenissimam potestatem. Quod quidem debitum testimonium viro clarissimo dandum duximus, non quo major ipsi honor accrescat, sed ut norint omnes cui hocce Augustini doctrinæ, judiciique monumentum debeamus, atque huic muneri a tanto viro venienti novus quidam honor clariorque dignitas accrescat. Verum jam rem ipsam penitius inspiciamus.

Centum sexque epistolæ in hoc codice reperiuntur, pleræque omnes Augustini sunt ad amicos scriptæ, paucæ vero quædam amicorum ad Augustinum;