Cap. 31. 344 Lib. 11. fter Sguropulus: Dux & quotquot eum circumflipa Cap.4. bant, noftris ritibus applauferunt. Quamquam alii| obtrectatores, quod Latinorum in Ecclefiis Sacra peregiffemus, nobis immeritò quidem & invidè calumnia bantur. Nam non nifi noftra ufurpavimus Antimenfia, & noftra facra vafa, ut anteà in profanis Latinorum ædibus adfuevimus. Eandem Liturgiam refert, & ab omni Venetiarum populo laudatam fcribit Orthodoxus Ducas: Affirmat tamen non poft, fed antè Florentinum Concilium fuiffe ceJebratam. Verum Sguropulo, qui fuit unus ex Altaris & Antonii celebrantis Miniftris, eft potiùs credendum. Et antè peractam unionem nec Eugenius Pontifex, nec Ferrarienfis Epifcopus illis ad celebrandum Pafcha voluit vel ullam Monafterialem permittere Bafilicam: Quomodo igitur Venetorum Patriarcha permififfet & obtuliffet fuam Patriarchalem? Lib. 5. Antimenfia item laudat antiqua notitia dignitatum & officiorum magnæ Conftantinopolitanæ Ecclefiæ. Etenim in quinto Quinario hic eft ultimus: Præfectus Antimenfits eos, qui Sandam Communionem percipere volunt, introducit. Et Matthæi Jatri Monachi catalogus: Præpofitus Antimenfis. Ad quæ verba fcribit Joannes Goar: Antimenfia, quafi facræ Mensæ vice assumpta, funt Græcorum Altaria portatilia. Lintea nimirum Sacris Reliquiis ditata, unguento quoque facro delibuta, Pontificis benedictione ad Miffam in eis celebrandam dedicata. Iconoclaftæ non folùm facras Imagines, fed & Sanctorum Reliquias fpernebant, & fine ipfis contra perpetuum Ecclefiæ morem dedicarant plura Altaria. Hinc adversùm ipfos ftatuit feptima Synodus: Si à præ- Cap. 7. fenti Canone inventus fuerit Epifcopus abfque Lypfanis confecrare Templum, deponatur. Et ad iftum Canonem fcribit Theodorus Balfamon: Dixit Antimenfiorum frequens eft & antiqua memoria. Græcorum quippè Euchologium habet & quifcumque, Quomodo Oratoria hodiè fine Reliquiahunc titulum Ordo fieri confuetus in Antimenfiorum rum depofitione confecrantur? Et audivit, quod quæ funt ab Antiftitibus Antimenfia eo tempore, quo fit confecratione. Et confecrationis preces ipfa affiduè vocant Dei Thronum, & Altare. Antimenfium Templi confecratio, Oratoriis tradita fufficiunt pro enim eft Græcis iftud ipfum, quod nobis Altare confecratione five dedicatione, inthronizatione, enportatile. Et in jure Græco-Romano exftat hæc ceniis, & apertione. Græci non Capellas, fed folas Bafilicas, & fola harum Altaria plenè cum quæftio: Quid Græcè fignificent Antimenfia ? Et quomodò fcribendum fit, per Eta, an Jota? Et Reliquiis confecrant, ideòque in iftis non licet Joannes Cithri Epifcopus refpondet: Appellatio fine Antimenfio celebrare. Etiam in trigefimi ipfa deducitur à minfo, quod fecundum Grecos figni- primi, qui in privatis nobilium domorum Oraficat Caniflrum, & fecundùm Italicam linguam præ- toriis Presbyteros fine Epifcopi venia celebrare vetat Trullani Canonis commentario pergit paratum à quovis edulium. Hac enim ratione & in dictus Theodorus: Is qui non eft exprefsè probimenfis explicate mappe dicuntur menfalia, ad ornabitus, videtur tacitè ex Epifcopi fententia hoc fatum puta menfæ & minforum, id eft Eduliorum, ornatum pofitæ. Vulgari autem fermone dicuntur Anti- cere. Proptereà enim, ut eft verifimile, excogitata menfia, ut in veftimentis Antipana, vel quæcumque funt Antimenfia, & fiunt ab Antiftitibus qui funt in propter effectus reflexionem funt appellationem fortita. regione, quo tempore faciunt inthronizationem, ut Hæc autem in fanctis ponuntur menfis, quas confe- ponantur fupràfacras Menfas Oratoriorum, & fuffi cratio non fanctificavit. Nam ex Antimenfiis ipfa no- ciant non folùm pro iis, quæ Sandum Altare perfibis confecrata menfa, &facrificata oblatio Sanctifica- ciunt, fed & Sancte Menfe tabule exiftimantur, tionem fumunt. Quæ enim fanctificata eft ex feipfa fcilicet inthronizatione apertionum & dedicationum, fanctificat dona: Cum per fe non fint fancta. Ad fed ut oftendatur ex Epifcopi permissione fieri hoc facrtaddit in fuis Euchologii ficium. Affirmat Antimenfia effe non folùm vica. vocem Antipana Scholiis Joannes Goar: Pravè interpres vertit fim-||ria Altaria, fed infuper plenæ cum Epifcopo combrias ante annos, cum potiùs pannos veftibus fubdu- munionis fymbola: Ad illum fermè modum dos vox fignificet. Pergit Cithri Epifcopus: Siigi- quem Melchiades & Siricius Pontifices adfcribunt tur haud dedicatum eft Templum, quod ei deeft, fan-tranfmiffæ Euchariftiæ fermento. dificatoria Antimenfii vis fupplet, ideòque in Templo Aliam de Antimenfiis quæftionem proponit Jus in aliis Provinciis & Diœcefibus, an folùm in Diœce nes Cithri Epifcopus denuò refpondet valere ubi- non confecrato Sacris operari fine Antimenfio nunquàm, Græco - Romanum: An Antimenfia etiam valeant conceffum eft. Quonam enim modo Altare fanctificabit donum, fifanctificationis non fuerit particeps? Etfi Epifcopi Antimenfia illa confecrantis? Et JoanSacerdoti, qui boc aufus fuerit, pœna erit depofitio. Alii Græci meliùs afferunt vocem non à minfo, fed à menfa derivari, & hinc Theodori Balfamonis Interpres ipfam rectè vertit: Super - Altaria. Sylveftri Sguropuli Translator Robertus Creygthonus vertit: Inftrata Menfalia. Eft vox partim Græca, partim Latina, ideòque palam non antiquiffima. Res tamen videtur antiquiffima. Ete nim de fefe invicem impugnantibus Arianis fcribit ad fuos Monachos magnus Bafilius: Si OrtboEpift. 73. doxus eft Bafilides, quamobrem cum è Dardania redirent, Altaria ipfius fubverterunt in agro Gangrenorum, Menfafque fuas fubftituerunt? Per hafce menfas videtur omninò intelligere deportata ab Epifcopis per viam Antimenfia. mittuntur. Nec hac vel illa regione circumfcribuntur, fed in aliam quoque Provinciam transferuntur, ficut & facrum Unguentum. Et hinc Ariani illi ex Dardania per Paphlagoniam in fuam Regionem redeuntes Epifcopi etiam propè Gangras fuerunt ufi fuis Antimenfiis . Ipfos non fuiffe Paphlagones lucidè fupponit magnus Bafilius. Et non quod ipfis ufi fuerint, fed dumtaxat quod in alienis Parochiis Altaria fibi fub Epift. 27. fubjugaverit, arguit. Loquitur de Euftatio Se-ad Georgium Codinum rectè fcribit Jacobus Gret- Lib. 1. bafteno apud Armenios, Acacio Cæfarienfi apud &ta. zerus Antimenfia erant partes tegumenti illius, Cap. 9. pro Antimenfiis fuit diftributum. Quod ipfum Aliam infuper quæftionem propofuit Belle E- iftorum Canonum auctor: Si per ignorantiam Antimenfia itaque Græcorum Epifcopi non confecrabant quovis die, fed in folis Ecclefiarum folemnibus confecrationibus. Quod enim haberent illa confecratæ Ecclefiæ virtutem, videbantur aliter non confecranda. In Scholiis Noftri in novo Teftamento Sacrificii Altaria, licet forfan non divinum, omnino tamen funt inftitutum atque mandatum Apoftolicum. Nam ipfa laudat in fuis Epiftolis Sanctus Paulus Apoftolus, & vetuftiffimi Ecclefiæ Patres. Ipfam Altaris vocem habet ille in Epiftola ad Hebræos. Et quòd in Epiftola ad Corinthios per Domini menfam intelligat Altare, rectè affirmat vigefima Cap. 10. fecunda feffio Tridentini Concilii. Durantibus Gentilium perfecutionibus illa erant non tantùm in Bafilicis, fed infuper in Cœmeteriorum cryptis & privatis ædibus. Erant non folùm lapidea, fed etiam lignea, ac faciliter tranfportabilia. Nobis Latinis effe lapidea, ac in folis Bafilicis figi juffit Sanctus Sylvefter. Et Decretum omnis etiam Orientalis Ecclefia conftanter admifit. Etenim fub ejus Pontificatu ftatuit Laodicenfis Synodus: Quòd non oportet in domibus oblationes celebrari ab Epifcopis vel Prebyteris. Privata, ad quæ Gentilium perfecutio compulerat, facrificia vult jam pacatis Ecclefiæ temporibus profcripta penitus ac eliminata . Atta men femper fuit locus Epifcopali difpenfationi. Nam de S. Anachoreta Mari ac femetipfo Epifcopo fcribit in Monaftica hiftoria Theodoretus. Cap. 20. Cum Marts fpiritualis & myftici facrificii videndi defiderio diuturno teneretur, rogavit ut illic divini dont fieret oblatio. Ego verò libenter obtemperavi, &facra vafa adferri juff, Diaconorumque manibus ufus pro Altari, myfticum & divinum ac falutare facrificium obtuli. Quin & celebranda in rufticana domo Miffa facultatem & juffionem PresbyCap. 8. teris fuis dedit Sanctus Auguftinus. Sic ipfe teftatur in noviffimo Libro de Civitate Dei. Sunt plurima hujufmodi exempla, Et quòd nobiles Viri domefticam Capellam, fuumque illic Altare & à proprio Sacerdote facrificium habeant, eft antiquus ufus omnium Ecclefiarum. Porro nec publica Oratoria, nec ipforum Altaria confecrari unquàm permiferunt Græci Hinc domefticis privatorum Capellis aut Altaribus honorem hunc longè minùs detulerunt. Et uti iftius Anachoreta cella, ita longè magis ifta rufticana domus non habuit Altare. Et extrà verum vel vicarium Altare nunquàm licuit facrificii oblatio. Quocircà videtur certum, quòd fuorum Diaconorum manibus Theodoretus Antimenfium, & rufticanæ menfæ vel portatile Altare vel quid fimile impofuerit Presbyter Sancti Auguftini. Ep. 72. tilibus Altaribus utendi. In concedenda hac gratia largus adeò fuit Bonifacius nonus, ut inter ejus exceffus Thomas Walfinghamenfis ponat hunc articulum: Bonifacius Altaria porta- Fol. 247. tilia nulli pecuniam offerenti negavit. Quòd etiam Epifcopi poffint facere hanc gratiam, lucidè fupponit in laudato Decreto Honorius tertius. Eifdem, quòd quandoque Dioecefes fuas egredi ex caufis, & quotidiè Miffam audire debeant, ubicumque locorum in viatico Altari celebrandi facultatem impertivit Bonifacius octavus. Et ita fuit ufque ad Tridentinum Con- Lib. 5. tit. cilium, à quo & omnia hæc Regularium pri- 70.cap. 12. vilegia, & Epifcoporum etiam poteftatem effe fublata, difertè affirmat in laudato Clericis Societatis JESU dato privilegio Gregorius decimus tertius. Concilii verba funt in Decreto de obfervandis & evitandis in celebratione Miffe: Ordinarit non patiantur privatis in domibus, neque omninò extrà Ecclefiam, & ad divinum tantum cultum dedicata Oratoria, ab eifdem Ordinariis defignanda & vifitanda, fandum hoc Sacrificium à fæcularibus aut Regularibus quibufcumque peragi. Non qualemcumque, fed folùm extrà Ecclefias aut Oratoria portatilis Altaris ufum interdicit. Et Oratoria, quæ in fuis Conventibus erigunt exempti Regulares, nec designari debent ab Epifcopo, nec vifitari. Addit Dominicus Cardinalis Thufcus: Epifcopus poteft conce Lib. 1. dere bofpitali prophano Oratorium cum Altari viatico cap.311. feu portatili, in quo celebretur pro infirmis. Amplia, quòd etiam poteft concedere hoc in aliis privatis domibus fine confenfu Redoris Parochia. Quod ipfum docent hodiè plures Canonum periti. Undè qui mant non effe hanc poteftatem. Noftra enim portatilia Altaria, licet nullum huc ufque noverim lucidum teftimonium, credo effe antiquiffima. Antiquus eft Ecclefiæ Canon: Altare fi motum fuerit, Ecclefia denuò confecretur Altare enim, quod unicum habebat olim omnis Ecclefia, fignificat fidem & ficut mota fides omnem hominis juftitiam, ita motum Al-dam Epifcopi exiftimant fibi effe, quidam exiftitare omnem evertit Bafilicæ Sanctitatem. Et hinc ob lapidis motum longè magis debebat ipfum Altare iterùm confecrari. Verùm aliqui objiciebant Altaria portatilia, quæ licet de loco ad locum moveantur, non tamen denuò confecrantur. Et refpondit in litteris ad Gerardum Sancti Gandregefili Abbatem Sanctus Ivo Carnutenfis, Epifcopus; Portatilia Altaria non aliter confecramus, nifi vel in tabulis ligneis, vel in aliquo competenti fubfiratorio compacta & firmiter fint affixa. Undè licet de loco ad locum portentur, non tamen de loco, in quo confecrata funt, moventur. A quo fi avulfa fuerint, ficut cætera Altaria, denuò funt confecranda. Quod ipfum repetit in litteris ad Guilielmum Abbatem Fifcanenfis Monafterii. Loquitur de his Altaribus, tanquàm de re antiqua. Apud Gregorium nonum Honorius Cap. 30. tertius ad titulum de privilegiis vocat Altare Viaticum, & ipfo ubicumque utendi facultatem concedit Fratribus Prædicatoribus & Minoribus & queritur fuam gratiam prava interpretatione Conftit. 7. à quibufdam Epifcopis truncari. Eandem gratiam Prædicatoribus firmavit Gregorius undecimus, Carthufienfibus quoad fuas Gangrias Urbanus quintus, Benedictinis Pius quartus, Societati JESU etiam quoad Caftrenfes miffiones Gregorius decimus tertius, degentibus in Africa Trinitariis dedit Urbanus octavus. Or thodoxis Græcis Clemens octavus fecit libertatem vel fuis Antimenfiis, vel noftris porta Ep. So. Quæftio eft, An apud antiquam dignitatum & officiorum magnæ Conftantinopolitanæ Eccle. fiæ notitiam verba, Præfectus Antimenfiis cos, qui fandtam Communionem percipere volunt, introducit, intelligantur de jam laudatis Antimenfiis? Negat Balduinus Junius. Intelligi affirmat Prefectum anteceffut menfæ, adducentem eos qui erant venturi ad facram Communionem. Vult hic intelligi non Antimenfia, fed Antemenfales, qui ad facram Menfam recipiebantur & Communionem Euchariftiæ. Hi enim priufquàm admittefolebant ante Menfam fifti, coram Antemenfalium Præfecto, & pofteà eodem præeunte adduci ad Communionem ut pa lam teftatum ille faceret hos fuos comites in unum Corpus coaluiffe cum Chrifto & ejus Ec clefia. Hic autem ritus apud Græcos dicebatur τὸ Αντιμένσιον. Verum hæc Commentaria Jacobus Gretferus in fuis ad Georgium Codinum fcholiis Lib. I. affirmat effe imperitas, quas fatis nequeat admi- cap.9. rari, ineptias, & plufquàm fopicas fabulas, quibus refellendis non fit immorandum. Porrò in fuis ad Sylveftrum Sguropulum notis Robertus Creyathonus conftanter defendit Junium, & dentato Gretferi calamo reddit talionem. Laudat locum, in quo Sguropulus refert fui Principis & Patriarchæ ad Venetos ingreffum, fuamque cum Bis-Confule legationem ab illis & acceffum ad Ducem & pergit: Lib. 4. cap. 11. Lib. 11. cap. 4. Dux nos peramanter recepit, vultu fereno, fermone gius Pachymeres, appellarunt albos Saracenos: CAPUT XIV. Quando caperit Græcorum in Latinos ritus Creyathonus fic commentatur: Venetiarum Dux, REfpondeo illud antiquis fuiffe penitus igno Legati, & Senatores manus manibus intexebant dedi Lib. 4. Ep. 36. Græci Latinis advenis Epifcopis olim publicè Refpondeo Robertum Crey&honum vera fcri- Ravennatem Ecclefiam bonorare defidero. Proindè advenam Diaconum cum loci Epifcopo procedere eft illum huic miniftrare in folemni Miffa, & cum illo celebrare. Hinc & S. Ambrofius duos non optimè moratos Clericos non permifit fecum procedere. Ita fcribit in Libris officiorum. Et de Arfenii Patriarchæ . Epift. 66 fcopo, omnes item præfentes Presbyteros cum olim fuifse univerfalem, demonftrat octavus de- Conftantinopolitani in ordinatos ab intrufo Patriarcha Nicephoro Epifcopos vindicta fcribit L. 3. c. 2. Georgius Pachymeres: Ordinatis à Nicephoro omnem functionem Sacerdotii permifit Arjenius, excepto folùm fecum unà pariter, ubi Sacris folmniter empre operabatur, miniftrandi ufu. Etenim cum Patriarcha non folum Diaconi procedebant & Prefbyteri, fed etiam Epifcopi. Hinc de Dorothæo Marcianopolitano Epifcopo, fecundæ Mœliæ Metropolita, ad S. Coeleftinum Pontificem fcripfit Sanctus Cyrillus Alexandriæ Patriarcha: Dorothæus, dum Sacra peragerentur, Reverendiffimo Neftorio in Cathedra Conftantinopolitana Ecclefiæ fedente, furrexit, & magna ac elata voce inclamare aufus eft, &c. Nempè Patriarcham oftentabat Neftorius, feceratque Dorothæum fecum procedere. Et de Alexandro Bafilonopolitano apud Bithynos Epifcopo, qui motam in S. Joannem Chryfoftomum & ipfi adhærentes Epifcopos perfecutionem fugiens advenerat Ptolomaidem Pentapolios, fcribit iftius Civitatis Epifcopus San&us Synefius ad fuum Alexandriæ Patriarcham Theophilum: In Ecclefiam quidem illum admittere nolui, nec facram cum eo Menfam communem ha bui, domi verò juxtà atque innocentes bonoravi. Que mea agendi cum indigenis ratio eft. Alexandrum non permifit fecum procedere. Synefius enim, licet non Patriarcha, erat tamen Metropolita. Et Zacharias Chalcedonenfis ac Theophilus Tauromeniæ in Sicilia Epifcopus, ut Photii Patriarchæ, à quo ad Nicolaum primum Pontificem fuerant Legati, Conftantinopolita- Et à fimili in Græcorum ritus odio alieniffima nam confecrationem fuifse à dicto Papa admif- femper fuit Romana Ecclefia. Hinc enim plura fam perfuaderent populo, dixerunt ad octavam Græcorum Monafteria femper fovit intrà & cirSynodum: Diximus & iterùm dicimus, quia ut cà Urbem, & de ipfis ad Latinorum Monafteriofummi Sacerdotes fumus fufcepti à Papa Nicolao, & rum everforem Michaelem Cerularium fcripfit S. comminiftravimus ei, & fufcepti fumus ab eo. Et Leo nonus: Ecce in hac parte Romana Ecclefia Ep.1.c.29 de Zacharia & Rothaldo Epifcopis, fuis ad quantò difcretior, moderatior, & clementior vobis Conftantinopolitanam Ecclefiam Legatis, fcri- eft. Siquidem cùm intrà & extrà Romam plurima bit ad omnes eidem Ecclefiæ fubjectos Epi- Græcorum reperiantur Monafteria five Ecclefie, fcopos laudatus Nicolaus: Cum Photio adulte- nullum eorum adhuc perturbatur, vel prohibetur à ro Ecclefiæ invafore atque Neophyto, quod illis paterna traditione, five fua confuetudine, quin pomultipliciter fuerat prohibitum, inter Sacro-fan-tiùs fuadetur, & admonetur eam obfervare. Græda Myfteria communicaverunt. cos ritus tanti fecit Pelagii fecundi Diaconum APhotio procefferunt. pocrifarium Conftantinopoli agens magnus Gre A&t. 4. Hoc eft, cum Indict. 2. Græci in Miffa habent duplicem introitum:gorius, ut factus Pontifex ipforum quofdam traMagnum & parvum. Magnus eft folemniflimus. Iduxerit in Romanam Ecclefiam, & quofdam Omnes præfentes Epifcopi, Presbyteri, Diaco- contra opus iftud murmuratores compofuerit hac ni præcedunt ac deducunt Patriarcham aut Me- fanctiffima regula: Si quid boni vel Conftantino- Lib. 7. tropolitam ad Altare cum fumma gravitate & politana vel altera Ecclefia babet, ego & minores in Epilt. 64. pompa. Et quò folemnior eft Mifsa, eo plures bono imitari paratus fum. Stultus enim eft, qui Epifcopi folent miniftrare. Et hæc proceffio re. in eo fe primum exiflimat, ut bona, quæ viderit, prefentat Domini noftri Incarnationem, quà co- difcere contemnat. Et addit fibi in hoc opere S. mitantibus Angelis à Patris dextera defcendit in Damafum & alios magnos Pontifices præluxiffe. uterum Virginis. Introitum hunc eleganter de- Quæ omnia laudat in ejus vita etiam Joannes Diaconus. Latinos ritus Græcis imponere conapingit in libro de Miffa & Templo Simeon Archiepifcopus Theffalonicenfis, & adjungit : tus eft Innocentius tertius: nempè ob captam Sicut ab ipfo Salvatore inftituta eft, & ab Apoftolis à Flandris Conftantinopolim. Sperabat à Lati ac Patribus tradita, ita & Missam celebramus. Et ni Principis auctoritate facilitandum negotium, ficut quidem Dominus cum Difcipulis adhuc commo- atque ita vetus fchifma radicitùs evellendum. rans confecravit, & panem fregit, & calicem fimi- Verùm quàm non fuccefferit, fuprà audiviliter, ita & nunc Ecclefia exequitur, Pontifice cum mus à Georgio Acropolitano. Et ad unionis Sacerdotibus confecrante, & omnibus diftribuente, poftulatorem Germanum Patriarcham Gregovel certè Sacerdote cum Collegis celebrante. Affir rius nonus refcripfit Græcis & Latinis propter mat omnes Epifcopos ac Presbyteros cum Epi- azyma & fermentum, ac alios diverfos ritus, non |