Cap. 7. Cap. 6. Cap. 9. Epift.3. Græca docet vulgaris Canon Apoftolicus: Innu- Cap. 27. ptis qui ad Clerum provecti funt, præcipimus ut fi voluerint uxores accipiant, fed Lectores & Canto dine, ac ipfis forfan Sanctis Apoftolis vetitas, ab Apoftolis, atque à Nicæna item Synodo in- nus. Eandem fanctitatem femper fuiffe in Ecclesia C. 5. nimium dulces, ideoque addens natas ex ejuf- Apud nos Latinos, licet quandoque graviter vel dubitare. Quod validitatem iftam Leo nonus, Favere videbatur Pafchalis fecundi ad Compo- CAPUT XI Solvuntur adverfa argumenta. Rimo poffit objici decimus nonus Canon Anr profeffionem fuam irritam reddunt, Bigamorum definitionem impleant. Utique non fimultaneorum, fed fucceffivorum Bigamorum, quorum fecundæ nuptiæ femper valuerunt apud omnem Ecclefiam, & quibus ab Orientalibus Patribus definita pœnitentia fuit unius dumtaxat anni. Canonem ità intelligendum tradit non folus in ejus commentario Theodorus Balfamon, fed & in Canonicis ad Sanctum Amphilochium litteris Sanctus Bafilius. Ait Canonem ftatuere in facras Virgines folemne fuum votum attentato matrimonio prævaricatas. Refpondeo hæc vera effe, addoque L. 19, à Sancto Bafilio rectè adjungi Canonem effe justo mitiorem, ideoque Virgines iftas non fucceflivis Bigamis, fed adulteris in pœnitentia & actus invaliditate comparandas. Eas enim à prætensis maritis mandat omnino feparari. Verum folas Virgines, quæ fponte ac liberè poft fextum decimum ætatis annum fuerint profeffe. Emiffum ab inferiori ætate votum cenfuit non folemne. Loquitur conformiter ad regula Latinæ Ecclefiæ, Quam omnem doctrinam in feptimo Theologica eruditionis Tractatu docet, atque infigniterà qua lapfas in matrimonia facras Virgines fuiffe elucidat etiam Hugo de Sancto Victore: Virgines devota, poftquam ab Epifcopo funt confecrate, ¿ viduæ velata, nullo modo poffunt facere conjugium. Probat ex Pauli Apoftoli, Innocentii Pontificis, & quorumdam aliorum Patrum Decretis, quæ & nos laudavimus. Quorumdam fententiam, omnia ifta facrilega virorum & mulierum conjugia habentem rata & valida, refert in undecima parte fecundi libri de Sacramentis, acriter impugnat, votum publicum feu folemne diftinguit ab occulto feu fimplici, facrilega poft hoc conjugia fatetur effe ac femper fuiffe valida, & pergit: Aliud eft de illis qui poft votum etiam profeffione publica fub teftimonio Ecclefiæ erga Deum fe obligarunt, fortè adhuc quod amplius eft ad continentiæ fanelimoniam confecrati funt, de quibus verè dicimus, quod poft tale Propofitum & poft tale votum, manifefta profeffione confirmatum, ad conjugale fœdus defcendere non poffunt. Etfi forte hoc aliquando attentaverint, non conjuges, fed fornicarios, ritualis caftimonia violatores ad priftinam fui propofiti integritatem reparandam & confervandam diftriciè revocandos. Hanc effe dicit mentem omnium antiquorum Canonum, & addit de fuo tempore: Sic Ecclefia tenet. Quare certum eft cunctarum, quæ mutata folemniter vefte, aut fimili publico ritu figillarant profeffionem fuam, virginum ac viduarum vota fuiffe olim folemnia, & iftorum Canonum revivifcentiam effe à cunctis optandam Quod non nifi circa laudati Hugonis tempora cœperit ad Monafticam profeffionem & facros Ordines contrahi ifta folemnitas, lucet ex hac ejus difputatione, nec non ex feptuagefima fexta Epiftola Şancti Bernardi. Res non eft hujus loci. femper tractatas ut fimultaneè Bigamas, eft fu pra ex Innocentio primo Pontifice oftenfum. Nec defunt qui ita intelligant etiam Ancyranum Canonem. Ego fanè fic mallem intelligere, fed nolim Sancto Bafilio fine firmo fundamento adverfari . Secundo poffit objici primus Canon Neocæfareenfis Presbyter, fi uxorem acceperit, ab Ordine deponatur; fi verò fornicatus fuerit, vel adulterium perpetraverit, amplius propelli debet, & ad pænitentiam redigi. Hic non tantum degradari, fed & excommunicari debet, adigi ad omnes Presbyteralis pænitentiæ gradus, & fic tandem reponi in Laicam dumtaxat communionem. Cur Presbyteri conjugium quam fornicatio caftigatur mitius? Quod validum tunc fuerit, ideòque li cet Ecclefiafticæ Regulæ prævaricatorium, à for nicationis tamen ac adulterii forde purum. Hic eft Canon, quem jufto mitiorem attentati mafpi-trimonii nullitate adauxit Juftinianus Auguftus, ideoque ipfe apud Græcos videtur fuiffe primus. auctor iftius nullitatis. Refpondeo non hunc folum, fed & fupra adductum Sancti Bafilii Canonem, qui talia Matrimonia palam cenfet irrita, fuiffe refpectum & adauctum à Juftiniano, ideoque ipfum talis nullitatis nequaquam fuiffe auctorem. Sed neque fuit Sanctus Bafilius. Etenim per Nicænam Synodum, imo per antiquiffimum Canonem fuiffe femper in omnibus fub cœlo Ecclefiis damnata talia matrimonia, eft nimis cla rum. Per Acaciani fchifmatis licentiam ipfa in Orientalibus Ecclefiis invaluerant. Hinc novis poenis, poftmodum per Leonem Sapientem mitigatis, Imperator Juftinianus cenfuit effe opus, Etiam poft illum fub Juftiniano fecundo Syno- fito ceciderit, & extra manens Clericus fuerit, di- Objicitur etiam Sancti Cypriani adverfum Virgines fœdè cum Diaconis concumbentes locus in litteris ad Pomponium Epifcopum DionyfienEpift.62. fem: Quod fi ex fide se Chrifto dicaverint, pudicè caftè fine ulla fabula perfeverent. Ita fortes & fabiles præmium Virginitatis exfpectent. Si autem perfeverare nolunt, vel non poffunt, melius eft mubant, quam in ignem delictis fuis cadant. Refpondeo fenfum hunc effe à Sancto Cypriano alienif fimum. Etenim fi ille facris, continere nolentibus aut non valentibus, virginibus matrimonia fuafit, manifeftus fuit Chriftianæ legis prævaricator, nequaquam cuftos & doctor. Obfcurum ejus locum mutuatus eft Sanctus Hieronymus in Epift. 8. Epiftola ad Demetriadem: Sandum Virginum Propofitum quarumdam non benè fe agentium nomen infamat. Quibus apertè dicendum eft, ut aut nubant, fi fe non poffunt continere; aut contineant, fi nolunt nubere. Elucidat verò in libris adverfus Jovinianum, Apoftoli verbum, fi nupferit Virgo, non peccavit, exponens: Non illa Virgo, quæ L.I. C.7. femet Dei cultui dedicavit. Harum enim fi qua nupferit, babebit damnationem, quia primam fidem irritam fecit. Virgines, quæ poft confecrationem nupferint, non tam adulteræ funt quam incæfte. Eas quæ fe continere nolunt aut non poffunt affirmat non poft, fed ante acceptam confecrationem debuiffe nubere. Eodem modo Apoftoli locum exponunt in litteris ad Lucaniæ ac Siciliæ EpiEpift. 9. fcopos Sanctus Papa Gelafius, in libro de Sancta Viduitate Sanctus Auguftinus, & pluribus in locis Sanctus Joannes Chryfoftomus. C. 4, C. 34. Idem tamen Auguftinus in libro de fancta > tamen Hærefi 61, 1.6. &7. Objicitur etiam Sanctus Auguftinus in libro de eft cadere à Propofito, fed pejus eft fimulare Propofilapfus ruinas a caftitate fanétiori, que vovetur tum. Clericus duas res professus eft: San&itatem, Deo, effe adulteriis pejores. Hæc ideò difputo, ne C. 9. L. 5. c. 2. quafcumque nuptias, cum fint crimen, effe malum. Non itaque illas à te damnatas effe velim, fed Spretas. Fateor locum effe difficilem. Movit ille etiam duos Carnutenfes monachos, ad quos in libro de præcepto & difpenfatione Sanctus Bernardus : Poftulatis abfolvi vobis, cur Sanctus Auguftinus conjugii legi votum quodammodò fubjiciat continentiæ, ita ut in libro de Viduitate afferere videatur, nec cœlibis quidem vitæ Propofitum præfcribere posse copulæ conjugali, quo minus indiffolubile maneat etiam quod à continentibus, fallente diabolo, fracto Sanctitatis voto, initum fuerit matrimonium. Et ad hoc nihil ad præfens certius breviufque refponden dum occurrit, nifi quod ita Sanctus Antiftes fapuit ; reclène, ipfe viderit. Nam ego in fenfibus, actibufque illuftrium Patrum cautus profeciò sum omninò non aliud exiflimare, quam quod beato Apoftolo tefte quæritur inter Difpenfatores ut videlicet fidelis quis inveniatur. Certus fum enim, five in fuo abundaverint fenfu, five in Dei Spiritu, ficut & in cæte ris, ita & in hoc Auguftinum fuiffe fidelem. Debita cum fubmiffione & reverentia afferit Auguftinum iftic ut hominem deviaffe. In libris de continen. tia Claudius Efpencæus locum iftum fcribit faci lius poffe negari, quam folvi. In libro de Monachis Robertus Cardinalis Bellarminus ait Ecclefiafticum Canonem, facrarum perfonarum conjugia irritantem, fuiffe ab Auguftino ignoratum. Et reverà facrorum Canonum ille non fuit plenè peritus dudum enim octavum Nicænum, per omnem vitam ignoravit cunctos Canones Sardicenfes. Verum quomodo ignoraffe poffit à fe editum atque fubfcriptum, poftremum quartæ Carthaginenfis Synodi Canonem, qui profeffarum mutata vefte Viduarum matrimonia lucidè definit effe adulteria ac fecundas nuptias, omni communione privat, mandatque feparanda? Quomodo ignoraffe poffit Sancti Optati Milevitani Epifcopi notiffimos adverfus Parmenianum libros, in quibus lucidè docetur profeffarum cum affumpta Mytra Virginum conjugia non valuiffe? Quo circà melior videtur Hugonis Victorini fententia, in poftremo fuperius laudato loco, afferens Auguftinum, non de folemniter ac publicè, fed de folis fimpliciter & occultè profeffis loqui viduis. Loquitur enim ad nobilem Vi duam Julianam, quæ cum omni fua priori pompa degebat in defuncti viri domo, atque ità videtur non affumpfiffe humilem Vidualis profes fionis veftem, ideoque nec folemne votum ha buiffe. Et ante quartam Carthaginenfem Synodum poffit effe fcriptus hic libellus, atque illic, fi quidem de folemni voto agat, retractatus. Verum quid ad Sanctum Epiphanium, qui attentatas à folemniter profeffo Monacho nuptias difertè affirmat legitimas? Lucidè affirmat in ipfis committi dumtaxat unicum peccatum: nempe in ipfarum contractu. Earum, quod validas cenfeat, ufum credit non effe peccatum. Et adjungit: Hunc in modum prædicare confuevit Cap. & ecclefia. Hæc ad remedium comparata funt medicamenta. Refpondeo originalem ejus textum fona re hoc modo: Satius eft à curfu lapfum accipere fibi pelam mulierem fecundum legem, Nequaquam ra tas ac legitimas ejufmodi nuptias, fed dumtaxat vult fatius effe cum una palam pellice vivere fecundum matrimonii leges, quam vagè cum pluribus clanculo volutari. Quod de unico peccato haber, videtur non de individuo, fed de unica fpecie intelligendum. Quidquid fit, uti in Canonicis litteris, ita & in Patrum fcriptis occurrunt loca obfcura & dubia, quibus lucidi Ecclefiæ Canones funt omninò præponendi. Et Sanctum Epiphanium conftat non effe ubique authenticum. Opponitur nobis & Sancti Gregorii Magni factum circa Venantium Monachum Apoftatam. Nobilis vir Venantius, pravis confiliis circumductus, fub Pelagio fecundo Pontifice excutit Monafticam profeffionem & habitum, fit Italiæ Cancellarius, ac ducit uxorem. Sanctus inte- L.1.Ep. 33 rim Gregorius fit Romanus Pontifex, Venantium acriter monet & arguit, conatus reducere ad Monafterium, fed non fuit exauditus. Ex Italia Cancellario fit ille Siciliæ Patricius, feù Romanis per iftam provinciam militiæ atque ærario Præfectus, & cum Joanne Syracufæ Epifcopo habet graves contentiones. Joannes ejus ob. L.s. Ep.42 lationes fufcipere noluit, nec in ipfius ædibus celebrari Miffas; ille autem iratus in Epifcopum immifit armatos milites, hoftili more graffaturos. Contentionis caufa non eft liquida. Ego exiftimem fuiffe Monafticam apoftafiam, ob quam generofus ac primus Siciliæ Epifcopus no luerit homini communicare. Nihilominus pacem inter ipfos compofuit Sanctus Pontifex, & Joanni Epifcopo fcripfit, ut & oblationes Venantii, ficut antea, fufciperet, & Miffas in domo ejus non folum celebrari permitteret, fed etiam ipse perageret, & caufam fuam fervata charitate exequeretur. Hinc ergo quidam exiftimant Apoftafiam fuiffe diffimulatam à Pontifice, & matrimonii, licet facrilegè, tamen validè initi ufum Apoftate ex caufis difpenfatorie indultum. Omnes olim Moe nachos, uti hodie Clericos Societatis Jefu, volunt folutis & exftinctis votis liberos potuiffe à Prælatis remitti ad fæculum, atque id Gregorium Venantio feciffe, Refp. non feciffe. Lucet ex Teftamento mo. rientis Venantii. Omnia quippe fua Barbara & Antoniæ filiabus reliquit, conjurans Pontificem de ipfis curam gerere, & Mauritio Impera- L9. Ep.31 tori fupplicare, quatenus aut in Romana Urbe ponantur, aut certè non extrahantur de Sicilia, fed hic aut ibi juxta Principis placitum ordinentur. Et ipfas & omnem fuam fubftantiam co. ram laudato Joanne Epifcopo pofuit fub tutela & protectione Apoftolicæ Sedis. Verum Regii Fifci Curatores omnia defuncti bona mox invafe runt, arreftarunt, & Regia illis figilla appofue. runt, tamquam fpectantibus ad Fifcum. Utique ex Juftiniani Augufti ad Julianum Prætorio Præfectum lege, mandante majorum Clericorum & Monachorum ex attentato facrilegè matrimonio proles tractari ut natas ex nefario & damnato congreffu, nihil illis relinqui, nihil donari, ne quidem per interpofitam perfonam. Hinc ex hujus legis & Fifcalium Miniftrorum metu ad Apoftolicam protectionem, & benignum Ponti ficem, qui orphanarum filiarum rem apud Principem ageret, Venantius confugit. Porro Pontifex ex Johanne Epifcopo intellexit hæc omnia, ac refcripfit: Uno tempore auditis & Venantium defperatè ac graviter ægrotare, & in rebus orphanorum homines iniquos infiftere, vix fe dolor in corde meo capere poterat. Veftra Sanctitas primam, quam decet, curam negligere non debet, ut de anima ejus cogitare debeat, exhortando, rogando, terribile Dei Judicium proponendo, ineffabilem ejus miferi cordiam promittendo, ut ad babitum fuum redire vel in extremis debeat, ne ei tantæ culpæ reatus in eterno Judicio obfiftat. Hæc verba demonftrant Venantium non fuiffe fæculo redditum, nec à votis liberatum. Ejus Filias Joanni Epifcopo cuftodiendas Pontifex tradidit, & omnem caufam Mauritio Augufto per Anatholium Diaconum, fuum in Regia Urbe Apocrifarium, commendari fecit, dolens quod in Teftamento fuo Venantius Principis opem implorandam rogaffet. Maluiffet folam Apoftolicæ Sedis protectionem fuiffe invocatam. Tunc enim Fifcales Ministri manus rapaces in ejus bona extendere non præfumpfiffent. Tanta tunc erat Authoritas Apoftolicæ protectionis, imploratæ etiam adverfum publicas de rebus temporalibus leges. Ex his interim lucet facrilegum Venantii conjugium neque à Pontifice neque à Principe fuiffe habitum pro valido, fed pro clarè nefario, atque per Canones & Leges damnato. Quæftio eft, Quomodo igitur Gregorius ipfum diffimularit, quomodo Venantium in Monafterii carcerem non conjecerit, quomodo juf ferit ejus oblationes fufcipi, & in illius domo per ipfum etiam Epifcopum Divina Sacrificia celebrari? Refpondeo effe quæftionem difficilem. Eamdem Sancto Bernardo propofuerunt fupra L.1.Ep.40 memorati Monachi Carnutenfes, & ille in Libro de præcepto & difpenfatione non fcivit aliud, quam Sanctum Gregorium credere & laudare fuiffe fidelem Dei difpenfatorem, qui egerit ex legitimis caufis, fed à fefe ignoratis. Et certè laudatus Gregorius quofdam in publica Matrimonia lapfos Surrentinæ Ecclefiæ Monachos per Anthemium Subdiaconum, Apoftolici in Campania Patrimonii Rectorem, juffit apprehendi, & redL.3.Ep.24 di fuis Monafteriis ad agendam in carcere pœni L.4.Ep.18 L.2. Ep.9. tentiam. Lapfas in conjugia Moniales tractari eodem modo juffit per Januarium Calaritanum Epifcopum, Sardinia Metropolitam. Romanum. Ravenna Exarchum eis patrocinia præbentem graviffimè monet, graves inde difcordias minatur, & adjungit: Hujufmodi iniquitatem impunitam propter Deum nullo modo patimur permanere. Etiam Marinianum Ravennæ Archiepifcopum in ejufmodi conjugiis feparandis & vindicandis tardiorem, graviter arguit fpondens auxilia per Vitalem Romanæ Ecclefiæ Defenforem. Arguit & Leonem Catanenfem Epifcopum ob fimiliter lapEpift. 20. fos Sancti Viti ad Ethnæ montem Monachos, 821. lamentans talia matrimonia apud Siculos quafi licita graffari. Forfan Venantii peffimum exemplum dederat anfam licentiæ. Duos item Sancti Georgii Monachos Apoftatas, quorum alter etiam uxorem duxerat, per Stephanum Carthu L.12. Ep. larium apprehendi juffit ac recludi. Ita palam lucet facrilega ifta conjugia apud Gregorium fuiffe omninò irrita & nulla. At cur Venantium toleravit? Caufam edicere videtur in fcriptis ad ipfum litteris: Sic culpam L.1.Ep.33 tuam infequor, ut perfonam diligam; fic perfonam diligo, ut culpæ vitium non amplectar. Si igitur à me amari te credis, Apoftolorum liminibus præfentare, meque confiliario utere. Si autem fortaffe in caufa Dei minùs credor, & pro Zeli mei ardore fufpectus fum, cunctam fimul Ecclefiam in confilio hujus difceptationis adhibeo, & quidquid omnibus fieri falubriter placet, ego in nullo contradico, fed quod in commune decernitur, lætus subscribam & implebo. Venantius reclamarat adverfus profeffionem, ex caufis dixerat invalidam, ejufque circumfcriptæ cupiditati plures adulabantur. Hinc non illos, fed fe audiendum clamabat Gregorius, fpondens rem nequaquam fuo folius judicio, fed Synodaliter tractandam, datamque illic fententiam à fe probandam & exfequendam. Verum Venantio examen iftud non potuit perfuadere. Res videtur fuiffe dubia. Hinc fuæ confcientiæ Pontifex reliquit Romanæ militiæ Ducem, qui graves in omni Italia motus potuerat concitare. Attamen in extremis pofitum denuò admonuit redire tandem vel tunc ad Monafticum habitum. An impetrarit ignoro. Adverfus nos adducitur etiam Sancti Bernardi Epiftola ad Artaldum Pultarienfis Monafterii Epift 76. Abbatem Periculofum eft, ac fortaffe illicitum, hominem poft diutinam in doma & babitu religionis converfationem ad fæculum rediiffe, quique prius, &adhuc priori uxore vivente & confentiente, fortiffimè ac diutiffimè continentiam tenuit, fecundis rurfum amplexibus fe ineptiffimè atque inhoneftiffimè implicuiffe. Quia tamen publicè ac folemniter juxta morem cæterorum hominum, & fine querela vel calumnia ipfum qualecumque conjugium celebratum fuit, nobis non videtur tutum, illum illam non confentientem dimittere, nifi prius Epifcopalis auctoritatis vel confilio fretum, vel imperio, aut certè Ecclefiaftico Canonicoque Judicio. Nefcio quis pius fidelis poft fuæ, cum qua ex mutuo confenfu dudum caftè vixerat, uxoris mortem affumpfit in propria domo monafticum habitum, que votum fuum majori fecuritate muniret; quin & Paltarienfis Coenobii ingreffum petiit. Verum dum ab Artaldo Abbate differtur, fuæ carnis infirmitati tentatus fuccubit, & folemniter in Ecclefiæ facie duxit uxorem. Hinc quæftio de matrimonii validitate. Et in perplexa facti fpecie tam ille quam Abbas recurrerunt ad Oraculum Sancti Bernardi, qui & ipfe definire non aufus cenfuit effe opus authoritate Epifcopalis Judicii. Et hinc nafcitur alia quæftio, quo ex fundamento res hæc perplexa fuerit, & indiga tantæ authoritatis? Quod enim mutata veste figillatum Caftitatis votum fit folemne, & fubfecutum conjugium ab ipfo dirimatur, antiqui Canones nobis jam lucidiffimè & abundantiffimè dixerunt. Refp. tunc cefpitaffe iftam difciplinam, fimilis voti folemnitatem ad folam in Clauftro profeffionem coepiffe contrahi, varias fuiffe Doctorum fententias, ideoque Bernardum hæfiffe quafi inter incudem & malleum, 1 |