14

C. 22.

idem falvus ac integer? Ad hanc quæftionem Sa-
monas reponit: Cum panis fanctificatus in partes
dividitur, qui Sacrofandlum Chrifti Corpus eft, ne
exiftimes quod particulatim diducatur aut avellatur,
aut more membrorum à se avulforum dividatur incon-
taminatum illud Corpus, nam immortale eft &
incorruptibile, quodque nunquam exhauriri & con-
fumi poteft, fed quod partitio ea eft accidentium, quæ
fub fenfum cadunt, dumtaxat poft fanctificationem
ad fidei robur & exhibitionem figni vifibilis rerum
quæ permanent, fimul & in arrbabonem & in viati
cum paranda nobis vitæ æterna. Immortale Do-
mini Corpus effe illic modo fpirituali totum fub
toto, & totum fub quolibet elementi puncto,
infignibus Sancto etiam Auguftino ufitatis exem-
plis demonftrat. Eandemque fuiffe Sancti Ger
mani, feptimæ Synodi, cun&orumque Græco-
rum Patrum unanimem fenfum, certum eft, ac
Jucidè poffit oftendi. Iconoclaftici Conciliabuli
Refutator loquitur ex Sancto Joanne Damafce-
Lib. 4. c. no: Quod fi nonnulli panem ac vinum Corporis ac
Sanguinis Domini figuram effe dixerunt, quemad-
modum ille divinitus afflatus Bafilius,
non boc
poft confecrationem dixerunt, fed antequam obla
tio ea confecraretur, hoc vocabulum ufurparunt.
Quod tamen non plenè fubfiftit. Etenim in
fua, de cujus auctoritate Orientalis Ecclefia nun-
quam dubitavit, Liturgia Sanctus Bafilius con-
fecrata panis & vini elementa difertè appellattatibus fubjeciffe. Quidquid fit, Euchariftia
Antitypa Corporis & Sanguinis Domini noftri JESU
Chrift. Quod ipfum in fororis fuæ Gorgoniæ
funebri encomio fecit Sanctus Gregorius Nazian
zenus. Sub typo feu fpecie panis nobis Corpus
Domini & Sanguinem dari affirmat in quarta
Myftagogica Catechefi etiam Sanctus Gyrillus
Hierofolymitanus. Et in oratione de Palmarum
ramis Andreas Cretenfis: Chriftus fub Antitypis
Symbolis Immolatur & facrificatur. Et magnus
Euthymius: Sub Antitypts eft inclufus. Ubi per
Antitypa intelligi figuras feu figna, rectè in fuis
ad Græcorum Euchologion Notis oftendit erudi-
tus Joannes Goar. Hinc vocem, Symbola, ad-
junxit Andreas Cretenfis. In factis à Samona
Epifcopo interrogationibus voce Antitypon usus
fuit etiam fuprà memoratus Saracenus. Et hinc
in marginali ad laudatam Iconoclaftici Concilia-
buli confutationem Scholio rectè fcripfit Anafta-
fius Bibliothecarius: Græci Patres jam fanétificata
non rarò vocant Antitypa .

nem Altaris verfum in carnem vinum Calicis in
Janguinem propalam oftenderet, & denuò in genui
nam speciem retorta ufui bumano conducibilia face-
ret. Nam & Joannes Erigena dubitans hujus
veritatis investigator videri magis voluit, quàm
manifeftus & pertinax negator. Etiam à nefcio
quo nobili Frifone Euchariftiam fub Albaldo
Trajectenfi Epifcopo fuifse blafphematam, fe-
ductamque rufticanam plebem fcribit in Camera-
cenfis Ecclefiæ Chronico Baldricus Epifcopus
Tornacenfis. Verùm cum divinitùs percuffo Lib. 3.
blafphemo ceffavit & blafphemia, nec profecit
in Sectam. Cardinalis Cæfar Baronius notat &
Leothericum Senonenfem Archiepifcopum,
quem de exactis per Euchariftiam examinatio-
nibus fuiffe à Roberto Francorum Rege gravi-
ter redargutum, fuprà audivimus ab Helgaldo
Monacho Floriacenfi. Examinationes iftas exi-
ftimat fuiffe dubitationes de Sacramenti veri-
tate. Verum fuiffe judiciales, quæ veritatis iftius
plenam fidem fupponunt, examinationes eft
manifeftum. Interim Leothericus fuit homo
vanus, ac etiam in fide & dogmate laboraffe
evincunt hæc Roberti Regis verba : Cur Divinita-
ti attribuis ærumnas corporis, & infirmum doloris
bumani Divine conne&is nature? Videtur cum
Apollinario aut Eutychete divinam in Christo
Domino naturam humanis paffionibus ac infirmi

veritatem hic error non tangit. Licet Coætanei
fuerint Leothericus ac Berengarius, nullibi hie
ex illius dictis, fed ex folis Joannis Erigena
fcriptis legitur ac fertur fuiffe perverfus. Leothe
ricum, Metropolitam fuum, de variis arguit in
variis Epiftolis Sanctus Fulbertus Carnutenfis E
pifcopus, fed nunquam de ifto errore. Non item
fedulus rerum ad Senonenfem Ecclefiam fpe&tan-
tium Adnotator Clarius Monachus in Chronico
Sancti Petri vivi.

Primus ergo Scotica Hærefios refufcitator fuit
Berengarius, de quo Matthæus Parifienfis: E-
dem tempore Berengarius Turonenfis Archiepifcopus
prolabitur in Hæreticam pravitatem. Hic panem &
vinum in Altari pofita poft Confecrationem Sacerdotis
effe verum & fubftantiale Corpus Domini, ficut San-
da & univerfalis prædicat Ecclefia, denegabat.
Addit ipfum à Leone nono, qui Victori fecundo
fucceffit, Vercellis fuiffe damnatum. Paucis in
verbis multi errores. Etenim diu ante hunc an-
num Berengarius infaniit, non fuit Turonen-
fis Archiepifcopus, & Victor fecundus Leoni
nono fucceffit. Guilielmus Malmesberienfis re-
&tiùs fcribit Berengarium fuiffe Hærefiarcham
Turonenfem. Fuit enim natus Turonibus, &
pofteà Archidiaconus Andegavenfis, habetque
Magnum Belgii Chronicon: De ifto Berengario
vulgò narratur fuiffe in adolefcentia Nigromanti
cum. Primò, quia Turonis ufque Romam diabo-
lus eum una nocte detuliffet. Secundò, quia puer
Clericus, nobilis genere, el commendatus, Magi-
Aro abfente, dum libros Nigromanticos legeret, ef-
fet à diabolo occifus. Tertiò, quia idem diabolus,
coadus à Berengario, corpus pueri mortui intrans,
per aliquod tempus buc & illuc deambulare pue-
cum cæteris cantare, in Choro

rum,

A. 1057.

nenfis Ecclefiæ Archidiaconus. Hilarium purgare
in laudata Epiftola totus conatur Sanctus Lan-
francus; An rectè & validè, eft alia quæftio.
Vide Joannem Gellotum in Commentario de
Sancti Hilarii vita & fcriptis. Certùm interim
eft orthodoxè, etiam in ifto puncto, fenfiffe
& fcripfiffe Hilarium, & Berengarii audaciam
effe omninò calumniofam atque intolerabilem,
Quæ tamen hic non ftetit. Pergit enim ad ef-
fræenem linguam in libro de Euchariftia lauda
tus Lanfrancus: Traditus es in reprobum fenfum,
fanctam Romanam Ecclefiam vocans Ecclefiam mali-

Et hoc impio ore garrifti, quod garrisse nemo legitur :
non Hæreticus, non Schifmaticus, non falfus ali-
quis Chriftianus. Quotquot enim à primordio Chri

funt, etfi aliqui, reli&o veritatis tramite, per de-
via erroris incedere maluerint, fedem tamen Sandi
Petri Apoftoli magnificè bonorarunt, nullamque ad-
verfus eam bujufmodi blafphemiam vel dicere, vel
fcribere præfumpferunt. Reverà enim hæc blaf-
phemia eft propria Hæreticis Sacramentariis..

fare fecit, donec ab alio Nigromantico falfitate de-
prehenfa, puer ut erat mortuus videretur. Iftud
ob facinus addit Berengarium extremo fuiffe fup-
plicio adjudicatum, & fimulata pœnitentia eva-
fiffe, Quod ipfum, licet hominis laudes admi-
fceat, non obfcurè fatetur Chronicon Ecclefiæ
Turonenfis: Clarebat Berengarius Grammaticus,
Andegavenfis Archidiaconus & Thefaurarius, nec-
non Magifter Scholarum, & Camerarius Sandi Mar-
tini, in Grammatica & Philofophia clariffimus, &
in Neomantia peritiffimus. A Roma decedens Tu-
ronis venit, ibique in Infula, quæ Sancti Cofmæ di-
citur, fæculi pompis abrenuntians, fide per vigintignantium, Concilium vanitatis, fedem Sathanæ.
octo annos affiduè Domino militavit, aliique plures
Canonici Sandi Martini Sando Spiritu, necnon falu-
tari ejus admonitione mutatis veftibus, fefe in illam
Insulam tranflulerunt. Floriacenfe Francice Hi-fiane Ecclefiæ Chriftiani nominis dignitate gloriati
ftoriæ fragmentum affirmat illum inter divinæ
Philofophiæ Sectatores fuiffe celeberrimum. Ju-
venem fuiffe periculofi ac petulantis ingenii
oftendunt fecreta & vefpertina, per Adelmannum
ex Leodienfi Clerico Brixienfem Epifcopum,
ejus olim collactaneum & cariffimum condifcipu-
Jum, laudata Colloquia, quibus illum difcipulum
fuum magnus Fulbertus, facræ Theologiæ in
Carnutenfi Schola Doctor celeberrimus
ejufdem Ecclefiæ pofteà fanctiffimus Epifcopus,
cum lachrymis & fingultibus admonebat & ob-
teftabatur, ut viam Regiam direclim graderetur,
Jandorum Patrum veftigits obfervantiffimè inhære
wet nullum prorfus in diverticulum, nullam in
novam &fallacem femitam defiliret, atque ita de-
eideret in fcandala & laqueos errorum. Lauda-
tum quippe Fulbertum non litterarum folummo-
dò, fed & morum fuiffe difcipulis fuis inftructo-
rem affirmat in Centulenfis Coenobii Chronico
Monachus Hariulphus. Hæc quarto poft mille-
fimum anno facta fcribit Cardinalis Baronius.
Ex tunc à Berengario futurum prævidit Fulber-
tus, quod completum dolet in litteris ad Rai-
naldum Pictavienfem Abbatem Sanctus Lanfran-
cus: Schifmaticus ille Berengarius conftanter afferit,
quia beatus Hilarius, urbis veftræ & gentis quon-
dam Epifcopus, in tractatu fidei perverfa fenferit,

ac

in libro de Divinitatis Trinitate improbabiles fententias de Domino JESU Chrifto protulerit. San&um Hilarium, cujus libros probavit omnis Ecclefia, aufus ille eft de Hærefi damnare. Quod Patrum teftimonia, folemni omnium Hareticorum more, truncarit ac variè vitiarit, quòd item Sanctorum, exceptis tamen Sancti Gregorii Dialogis, vitas fpreverit, teftatur in opere de Euchariftia laudatus Lanfrancus. Et hinc errorem iftum non refutavit, fed ipfum dumtaxat ad exhibendam Sanctis Patribus reverentiam & obedientiam adhortatus fuit in laudata fuperius Epiftola Adelmannus Brixienfis Epifcopus. Porrò Sancti Hilarii culpata loca funt præ. fertim in decimo de fanctiffima Trinitate libro, ubi videtur Dominum noftrum Redemptorem ab omni mortis ac paffionis metu, dolore & fenfu eximere, illi adfcribere corpus impaffibile, & præcurrere Julianum Halicarnaffi Epifcoà quo cœptam effe iftius impaffibilitatis hærefim fcribit in Breviario Liberatus Carthagi

pum

.

Eandem ingenii petulantiam in Berengario notat Sanctus Guitmundus, ex Sancti Leofredi apud Normannos Monacho Epifcopus Averfa. nus: Berengarius, cum juveniles adhuc in fcbolis ageret annos, ut ajunt qui eum tunc noverunt, elatus ingenii levitate, ipfius Magiftri fenfum non adeò cu rabat, condifcipulorum pro nihilo reputabat, libros infuper artium contemnebat. Et hæc eft caufa, cur Lib. 1. ipfum ad Sanctis Patribus & communi Ecclefiæ fenfui exhibendam reverentiam Sanctus Fulbertus fuerit cum lachrymis, at fine fructu, obteftatus. Et hinc anno poft millefimum vigefimo nono agonizans, ac inter plurimos vifitantes videns adftantem & Berengarium, Nifu quo valuit , inquit Guilielmus Malmesberienfis, expellendum cenfuit, proteftatus immanem Draconem propè cum confiftere, multofque ad eum fequendum blandiente manu & illice anhelitu corrumpere. Agonizans prævidit de Berengario quod in Martyrii fui carcere prævidit de Clerico fuo Ario Sanctus Petrus Patriarcha Alexandrinus. Et reverà blandientem ac illicientem linguam habuit Berengarius. Quomodo enim Sanctum Hilde. bertum, ex fuo difcipulo Turonenfem Archiepifcopum, fibi adftrinxerit, lucet vel ex folo Epitaphio, quod ab illo poft mortem confecutus eft, & in quo per nimias Hæretici laudes Hildebertus fanctitatis regulas eft omninò tranfgreffus. Eum ut virum non dumtaxat doctiffimum, ac potentibus amicis circumcinctum, fed & infigniter Sanctum reveretur in editis per Lucam Dacherium litteris Frotlandus, qui Leonis noni Remenfi Concilio adfuit, Epifcopus Sylvanectenfis. Et in Sancti Petri vivi Chronico fcribit Tom. 2. Clarius Monachus, Berengarius Turonenfis Magi fer, & admirabilis Philofophus, amator pauperum effloruit Hic compofuit Orationem illam, que incipit: Juftus Judex JESU Chrifte. Poft bec fidelis verè Catholicus vitam finivit. Quod iftam orationem ad evadendam capitalem A. 1083. de Nigromantia fententiam compofuerit in carcere teftatur magnum Belgii Chronicon. Eufe

Lib. 1

ufque ad Romanam Nicolai fecundi Synodum occultatione, ac ipfius illic cum Berengario dif

Eufebium Brunonem, Epifcopum fuum Ande-
gavenfem, virum eruditione ac virtutibus cla-
rum, ob nimium in fe affectum traduxit in gra-putatione fubnectit, non fubfiftunt, uti lucet
viflimam participati erroris fufpicionem: quod
nempè Bruno nafcenti veneno Epifcopaliter non
obftitiffet. Etiam à Turonenfis Ecclefiæ Chro-
nico eximiè laudari Berengarium fupra audivi-
mus. Quin & Adelmannus Brixienfis Epifco-
pus, dum hominem jam manifeftè infanum re-
vocare ftudet per litteras, non defiit dulciffimum
condifcipulum intitulare.

ex illis, quæ de hac præfenti Synodo audituri fumus ab ipfo Lanfranco. Lanfrancus Monachus ftatim in fuo Beccenfi Monafterio litteras ac Philofophiam publicè profiteri cœpit, atque ita ipfum ex pauperrimo reddidit opulentum. Etiam tunc per litteras pugnavit in Berengarium, ideoque tamdiu non poteft latuiffe. Ejus interim Monaftica feceffio Berengarium omnino reddidit audaciorem...

Quòd Berengarius anno poft millefimum quinquagefimo primo palam infanire ac latrare coeperit, affirmant Beccenfis Monafterii Chro nicon, & Sigebertus Gemblacenfis: Floriacenfe Francicæ hiftoriæ fragmentum quadragefimo quarto, magnum Belgii Chronicon adfcribit anno quadragefimo nono. Et hoc videtur veriùs. Cardinalem Cæfarem Baronium, qui anno trigefimo quinto adfcripfit, fefellit famofa ac erudita contra Berengarium Epistola, dudum adfcripta Durando Leodienfi Epifcopo, qui anno iftius fæculi vigefimo primo factus Epifcopus deceffit ad vitam meliorem anno vigefimo quinto, atque ita iftius Epiftolæ non poteft effe Auctor. Epiftola eft Theoduini ex Sancti Donatiani Brugenfis Præpofito Leodienfis Epifcopi, qui ejufdem fæculi anno quadragefimo feptimo promotus fedit ufque ad annum feptuagefimum quintum. Non folum Berengarium, fed & Eufebium Brunonem Andegavenfem Epifco, pum de introductis in fua tempora antiquis Hærefibus accufat: Quòd adftruerent Corpus Domini non tam Corpus effe quam umbram & figuram ejufdem Corporis, & quod legitima conjugia deftruerent, quod item quantùm in ipfis erat everterent Baptisma parvulorum. Epistolam fub Leodienfis Epifcopi titulo laudat & exponit Sanctus Guitmundus, affirmans à Berengario dogmatizatum fuiffe vagum concubitum, & Baptifma differri juffum ad majores annos, quò fic carnales adolefcentes per laxatæ libidinis licentiam fibi conciliaret. Verùm quod fideles popuiorum aures nec audire fuftinerent hæc flagitiofa dogmata, ad folum de Euchariftia errorem fe plenè contulit, Ubi & quodam velut teftimonio fen

Poft Sancti Fulberti, ac Roberti Francorum Regis, duri in Hæreticos flagelli, mortem priùs cœpit palam delirare. Occafionem exponit San&tus Guitmundus: Berengarius, cum per fe attin gere Philofophiæ altioris fecreta non poffet, neque enim bomo ita acutus erat, fed & tunc temporis liberales artes intra Gallias penè obfoleverant, novis faltem verborum interpretationibus, quibus etiam nunc nimium gaudet, fingularis fcientia laudem fibi arrogare, & cujufdam excellentiæ gloriam venari, qualitercumque poterat, affe&abat. Factumque eft ut pempatico incessu & fublimi præ cæteris fuggeftu dignitatem Magiftri potiùs fimulans, quam rebus oftendens, profunda quoque conclufione intra cucul lum, ac fimulatione longe meditationis & vix tandem fatis defiderate diu vocis lentiffimo quodam quafi plangore incautos decipiens, Doctorem fefe artium penè infcius profiteretur. Sed poftquam à Divo Lanfranco in Dialectica in re fatis parua turpiter eft confufus, cumque per ipfum Divum Lanfrancum, virum æque docliffimum, liberales artes Deus recalefcere atque optimè revivifcere feciffet, defertum fe ifle à difcipulis dolens, ad eructanda impudenter divinarum fcripturarum Sacramenta, ubi ille adbuc adolefcens, & aliis eatenus detentus ftudiis nondum adeò intenderat, fefe convertit. Sed & ibi infipiens, quippe in malevolam animam non intrabit fapien tia, &ea, quorum novitate omnium corda permoveret, atque ad fe oculos traberet, ftudiosè perquirens, maluit effe fub aliqua bominum admiratione Hæreticus, quàm fub Dei oculis privatè vivere Catholicus. Eminendi & hominibus placendi cupiditas, atque hinc procedens in Sanctum Lanfrancum invidia vanum hominem ex confufo ac imperito Philofopho demutavit in imperitiorem, ac tandem hæreticum Theologaftrum. Lanfrancum adhuc fæcularem, in Gallia docentemfuum niti videbatur, nec tam copiofiffimè ab aliquo litteras & artes liberales, alteque de fanctiffimæ Trinitatis Myfterio fcrutantem, à puello totum Sequanam in parvulam fcrobem cogere tentante fuiffe retufum fcribit in Anglicanis Annalibus Henricus Cnygtonus, & adjungit: Lanfrancus nolens amplius perfcrutari Majeftatem, ne opprimeretur, ftatim Beccenfe Monafterium intravit in Norfcripturæ, per egenos Scholafticos, jam per alimoniam mandia fub Herluino Abbate. Et fimulans fe quafi pauca aut nulla fcire, pro fatuo quafi fimplice babebatur. Eodem tempore quidam famofus & im providus, Berengarius nomine, qui antea tenuerat opiniones contra Ecclefiafticam doctrinam, & per Lanfrancum fæpius retufus, eo tempore de Lanfranco nec audiens nec videns, credidit eum de meIib. 2. dio fublatum. Et fic fecurus per Galliam fuam bærecap. 5. fim feminavit, fcilicet quod verum Chrifti Corpus non fit fuper altare. Quæ de continuata Lanfranci

fanctiffimorum Patrum, quippè non indigente adeò temporibus illorum Ecclefia, cùm tamen quid inde tenerent, præcipuè & lucidiffimè fapientiffimi ipforum multi fcripferunt, contra hanc difputatum fentiebat. Aucupatis nonnullis velut ratiunculis, adhibitis quoque paucis malè intellectis capitulis facrę

qua fuftentabat eos, & per fuos dulces fermones corruptos, quaqua verfum potuit clanculò hujus tanti mali nefandiffimum virus effudit. Quod & in Francia, & in Normandia plurimos feduxerit, fcribit Durandus Abbas Troarnenfis. Et ifte funt eleemofynæ, quas in Sancti Petri vivi Chronico laudat Clarius Monachus.

Duorum priorum errorum vix quifquam meminit præter Theoduinum & San&tum Guitmundum. Quod nempè fidelis Populi zelum, ipfof

naturæ rationem. Afcelinum, quòd Euchari-
ftiam effe verum Domini Corpus affereret, una-
que tamquàm rem corruptibilem in feceffum mit-
teret, deridet ut fibi ipfi adverfantem: nempe
credebat accidentia à panis & vini fubftantia
effe infeparabilia. Quod pofteà fuit palmare
principium etiam Joannis Wicleffi. Et hinc in
libro de hocce admirabili Sacramento fcribit
Sanctus Anfelmus: Rotunditas, albedo, fimilitu
do illa panis, quæ in Altart carnis fe oculis ingerit,
per fe infpecta, non eft Corpus Domini. Sed cùm
effet quiddam priori fimile, id eft, pani inhærens
vel accidens, migrante in Dominicum Corpus fub-
ftantia, cut inhærebat, remanfit ad peragendum

que Chriftianarum civitatum lapides metuens
Berengarius, ftatim tacuerit, atque ita flagi-
tiofa prædicatio paucos turbarit. Tertium erro-
rem lucidè exponit in fua ad Berengarium Epi-
ftola Adelmannus Epifcopus Brixienfis: Spargi-
tur ufquequaque, quafi te ab unitate fanda Matris
Ecclefia divulferis, & de Corpore ac Sanguine Domi-
mini, quod quotidiè in univerfa Ecclefia fuper San-
dum Altare immolatur, aliter quàm fides Catholica
teneat, fentire videaris. Hoc eft, ut illorum de te
didis utar, non esse verum Corpus Chrifti, neque
verum Sanguinem, fed figuram quandam & fimi-
Aitudinem. Et Sanctus Lanfrancus: Sententiam
qua panem in veram Chrifti Carnem, & vinum in
verum Chrifti Sanguinem converti credimus, vecor-facri inftitutum Myfterii. Quod quidem eft vifum
diam nominas. Domini Corpus & Sanguinem contra rationem omnis mundanæ fapientiæ, ut fubla-
dixit effe incorruptibilia, ideoque in Sacramen- ta fubftantia accidens fubfiftat, fed legi naturæ non
to nec edi poffe nec frangi. Varia facrarum lit-fubjacet Deus, imò ipfius legis lex eft. Infigniter
terarum, & fanctorum Patrum, Auguftini præ- & multifariè veritatem hanc confirmat, difertè
fertim & Ambrofii, congeffit loca, truncavit, afferens fe agere adverfus mundanam fapientiam
& variè vitiata detorfit, eis ineptiffimas ex car- Berengarii Turonenfis.
nalibus Capharnaitarum de Domino fufpicioni.
bus defumptas ratiunculas adjunxit, atque ex
illis Sacrofanctum Sacramentum effe folam, ex-
clufa etiam impanatione, Dominicæ fubftantiæ
figuram cæcus ac infelix conclufit. Et hanc effe
Sancti Fulberti fententiam, & ita fe ab ipfo
didiciffe, fcribere non erubuit ad nefcio quem
Richardum. Addit in eadem Epistola de Magi-
ftro Afcelino: Beati Auguftini verba ad pravita-
tem fui erroris detorquere non timuit, ficut quidam
Compatriota illius, qui apud Piclavium inter difcu-
tientes eandem beati Auguftini fententiam, hanc con-
jecturam non eft confufus inferre ; Propheta dicit
tranfitorium Sacramentum, quod per fauces tranfiret
in ventrem. Et in Epiftola ad ipfum Afcelinum :
Sapis contra omnes naturæ rationes, contra Evan-
gelicam & Apoftolicam fententiam, fi cum Pafchafio
fapis in eo quod folus fibi confingit Sacramento Domini-
ci Corporis decedere omninò panis fubftantiam. Ad
quæ Afcelinus refpondit. Cæterum cum Pafcha-
fo, aliifque Catholicis non folùm fapio, fed etiam
veneror & amplect or verum Corpus, verumque San-
guinem Chrifti à fidelibus in Altari sumi sub specie
panis & vini. Sed neque hoc ut dicis, contra
naturæ rationes ago. Neque enim aliud naturam di-
xerim, quàm Dei voluntatem. Porrò voluntas Dei
tam efficax eft & omnipotens, ut ejus velle folum
feri fit. Tranfubftantiationis poffibilitatem ac
veritatem nervosè demonftrat, & concludit:
Hæc tibi breviter refponderim, oftendens me cum
Pafchafio neque contra naturæ rationes, neque con-
tra Evangelicam & Apoflolicam sapere fententiam .
Tota inter Berengarium & Afcelinum quæftio
erat ea ipfa, quæ olim inter Joannem Erigenam
& Venerabilem Pafchafium Ratbertum fuerat
agitata: An panis & vinum fola verbali bene-
dictione in folam Dominici Corporis & Sangui-
nis Sacramentalem figuram, an per realem &
tranfelementativam confecrationem in ipforum
fubftantialem veritatem fan&tificarentur ? Et
Erigenæ adeò pertinaciter adhæfit Berengarius,
ur Eucharifticam veritatem effe folus Pafchafii
commentum garriret, effe contra Evangelicum
dogma, contra Patrum doctrinam, ac omnem

Verùm adjungit : Panis fubftantiam poft Do-
minici Corporis confecrationem in Altari fupereffe
femper abboruit pietas Chriftiana, nuperque damna-
vit in Berengario ac ejus fequacibus. Nam fi boc
admitteretur, jam verbum non incarnatum tantùm,
fed etiam, fi dici potefi, impanatum diceretur, fi
ficut illi dicebant, panis fic in Corpus Dominicum
tranfiret, ut tamen panis esse non defineret. Lucidè
contra nos affirmat à Berengario dogmatizatam
fuiffe non folam figuram, fed impanationem,
Refpondeo cum Sancto Guitmundo: Non omnes,
qui de iftis Sacramentis errant, unà incedunt via er-
roris. Nam Berengartani omnes quidem in boc con- Lib. 3.
veniunt, quia panis & vinum essentialiter non mu-
tantur, fed ut extorquere à quibufdam potui, mul-
tùm in hoc differunt, quòd alii nihil omninò de Cor-
pore & fanguine Domini Sacramentis iftis ineffe, fed
tantummodò umbras hæc & figuras effe dicunt. Alii
verò rectis Ecclefiæ rationibus cedentes, nec tamen
à ftultitia recedentes, ut quafi aliquo modo nobifcum
effe videantur, dicunt ibi Corpus & fanguinem Do
mini revera, fed latenter contineri, ut fumi
poffit, quodammodo, ut ita dixerim, impanari .
Et hanc ipfius Berengarii fubtiliorem esse sententiam
ajunt. Alii verò non quidem jam Berengariani,
fed acerrimè Berengario repugnantes, argumentis
tamen ejus, & quibufdam verbis Domini paulifper
offenfi folebant olim putare, quod panis & vinum
ex parte mutentur, & ex parte remaneant. Aliis
verò irrationabilem iftorum fenfum longè abhorrenti-
bus, fed eadem verba Domini, quibus isti moven-
non fatis aptè intelligentibus, videbatur pa-
nem & vinum ex toto quidem mutari, fed cum indi-
gni accedunt ad communicandum Carnem Domini &
Sanguinem, iterum in panem & vinum reverti.
Subtiliorem iftam fententiam medio inter fuam de
Euchariftiæ veritate in Romana Nicolai fecundi
Pontificis Synodo folemnem profeffionem, as
ejufdem manifeftam revelata facie prævaricatio
nem tempore adinvenit Berengarius. Pro-
feffionem iftam erubefcens revomere, & acci-
dentium à panis & vini fubftantia feparabilita-
tem nolens fateri poffibilem, lapfus eft in impa-
nationem: Ut per pavem & vinum Caro Chrift

tur,

quia plurimis obnoxium incommodis, meritò
refutatum eft, & ab ipfis Erronibus quartus po-
tiùs error electus.

Reditur ad Romanum Concilium.

Ujus Synodi Acta compendio exponit

An. 1050.

comedi & Sanguis poffit potari. Subtilitatem ex-mutari, partim remanere: Remanere ab indiponit in litteris ad ipfum Berengarium HugoLin gnis fumendas, & folis dignis dandas panis & gonenfis Epifcopus: Dicis nimis extensè loquens,vini portiunculas tranfmutari. Quod Phantafma in bujufmodi Sacramento Corpus Chriftific efse, ut panis & vini natura & essentia non mutetur, corpufque quod dixeras Crucifixum, intellectuale conftituis. In quo evidentiffimè patet, quòd incorporeum confiteris. Qua in re univerfalem Ecclefiam fcandalizas, ipfumque tuum offendis auctorem, quia palpabile obtulit, quod incorporeum affirmas. Namque fi panis & vini natura & efsentia realt principalitate poft confecrationem perfiflunt, translatum nibil poH Hermanus Contractus: Dominus Papa poft teft intelligi. Et fi quod adjunctum eft fola fit intelledus potentia, revera non capitur, quomodo vel un- Pafcha Synodum Rome collegit, & fubfecuto tempore de vel idem fit quod adhuc non fubfiftit. Non ve- ultra Romam progrediens, nonnullos ibi locorum rum, fed nefcio quòd incorporeum ac intelle- Principes civitates, tàm fibi, quàm Impera&uale Domini Corpus impanari admifit à toto tori, jurejurando fubjecit, Beneventanofque adEucharifticam veritatem profitente mundo com- buc rebellantes excommunicavit. Nonnulli etiam expulfus & confufus Berengarius, ideoque non ve- terarum Principes gentium, miffis ad eum, utram impanationem, fed dolofum hujus erroris potè Apoftolicum virum, Legatis, Subjectionem monftrum. Dolum exponit Durandus Abbas ci promittunt. Hofce inter Principes fuit AngloTroarnenfis: At quia funt nonnulli aliquanto, ut rum Rex Eduardus. Regno in fervitutem abfque fibi videntur, prudentiores atque Religiofiores, qui refurgendi fpe ejectus Sanctus Rex Beato Petro Carnem quidem dicant effe Chrifti non tamen illam, Apoftolo, fi repararetur, Romana limina vifitaquam de Virgine Sancta Chriftus ipfe fufcepit, in re voverat, & reparatus jam fe ad iter parabat: vequa paffus eft, & à mortuis refurrexit, quam ad rùm quod Danorum iterandus timeretur incurfus, Calos cum triumpho victoria vivus & perax dive- & Epifcopi & Proceres graviter intercefferunt, xit, fed quandam novam, quam benedictio confe- dicentes Regni tutelam & adminiftrationem effe cravit. Novam hanc Carnem non fubftantialem omni facra peregrinatione opus longè meliùs, & veram, fed incorpoream ac intellectualem ideoque aut ceffare yotum, aut faltem effe fuf garriebat Berengarius, ideoque varia, ipfam de penfum. Nec fine fundamento. Etenim ad Virgine natam ac in cruce pafsam Domini car- nefcio quem Galliæ, qui Compostellam ad nem in Sacramento adftruentia, Sancti Ambro- Sanctum Jacobum ire voverat, Comitem refii loca adducit laudatus Durandus, ac profequi- &tè fcripfit Sanctus Hildebertus Archiepifcopus. tur: Ex quibus omnibus luce clariùs confiat Dominica Turonenfis: Iter affumpfifti, quòd nos bonum quiSacramenta verè efse Corpus ac Sanguinem Chrifti, dem non negamus, fed quifquis adminiftrationem fu-. Epist 59. non folum per virtutis efficaciam & Spiritualem ||fcipit, alligatur obedientiæ, quam, nifi ad majopotentiam, fed etiam per proprietatem naturalis ra vocetur utiliora, firelinquit, delinquit. Unde veritatis integerrimam, nec aliud omninò quam ean- te, fili cariffime, culpa inexcufabilis spectat, qui dem Carnem, quam Virgo de Spiritu Sancto conce- neceffariis non necessaria, difpenfationi otium, depit. Afseverat non nefcio quod imaginarium, bitis indebita præponis. Multis oftendit promiffiofed verum Domini corpus efse in Euchariftia, nem iftam non fuifse de meliori bono, ideoque ipfi non impanatione, fed tranfubftantiatione fed tranfubftantiatione nec effe votum. Verum timorata optimi Eduarimponi, iftamque efse immobilem Doctrinam di Regis confcientia cum nec fic quietaretur, totius Chriftianitatis. Per corpus intellectuale Ailredus Eboracenfis Archiepifcopus, Hermannon aliud quàm ab intellectu apprehenfam Corpo nus Epifcopus Vintonienfis, & aliquot Abbates ris figuram intellexit Berengarius, atque ita funt Romam legati, poftulaturi Apoftolicam nec veram impanationem docuit, fed dolofis difpenfationem. Rei fucceffum edicit in laudati verbis omnem Ecclefiam conatus eft circumfcri- Regis vita Ailredus Abbas Rievallenfis: Creden◄ bere. Proindè diftingue tempora, & omnia con- dum Dei actum providentia, ut Regit Refponfales cordant. Duæ pofteriores Sectæ funt Difcipulo-congregatam Rome Synodum maximam reperirent, rum Schifinata & concifa frufta, folemnia omni paffim Hæreticæ factioni. Panem & vinum ina-: dæquatè dumtaxat tranfubftantiari docuerunt olim quidam etiam in Ecclefia Theologaftri, adverfum quos Beatus Albertus Magnus: Salvo meliori judicio, mihi videtur quod nihil remaneat de fubftantia panis & vini. Cum Berengario nolebat accidens feparari pofse à fubjecto, ideoque Sacra-) mentales Euchariftiæ fpecies opinabatur efse quid refidui de tranfmutatis elementis. Quam fententiam alii etiam antiqui Scholaftici impugnant. Tertia Berengariorum fententia eft plurimùm diverfa. Non idem individuum elementum, fed eandem dumtaxat mafsam volebant partim tranf

in qua præfidente Papa Leone de negotiis Ecclefiafti-
cis tractabatur. Gaudet eorum in adventu illa San-
corum præclara focietas, & quafi fibi missum de cœ-
lo folatium, tantorum Patrum præfentiam suscepe-
runt, magnum Dei munus judicantes, quod à fini
bus terre tales viri, tali tempore, tali conventul
occurriffent. Igitur Patre Beatiffimo præcipiente,
Nuntii caufam, pro qua venerant, dicturi proce-
dunt in medium, Patribus qui affidebant præbenti-
tibus cum fumma devotione filentium. Exponunt
defiderium Regis, & Regni periculum, difpendium
pacis, clamorem pauperum, lachrymas Orphano.
rum, obductam etiam necdum recentis plage cicatri-
cem afferebant, quæ Danica rabie Anglis inflicta,