Ep. 53.

Ep. 14.

Ep. 51.

fe ad pugnam paratos effe, & pro Domini fui nomine ac pro fua falute stare fortiter & pugnare profi tentur. Hoc in tempore pacem nos non dormientibus, fed vigilantibus damus. Pacem non deliciis, fed armis damus. Pacem non ad quietem, fed ad aciens damus. Rursùs per pacem non folam Sacramentalem abfolutionem intelligit, fed etiam reftantium fatisfactionum, fine qua prævia dari illa non poterat, plenam remiffionem. Etenim pœnitentes lapfos non ad folam Confiftentiam admittendos fuadet, fed ad perfectam cum oblatione & Euchariftiæ perceptione communicationem: At verò hæc impendi non poterat, nifi poft plenè expletas aut plenè remiftas fatisfactiones.

Sanctus ergo Cyprianus Romanum de 'naturaliter moribundis Decretum cenfuit extendendum ad violenter moribundos, qui novum in nova perfecutione certamen fpondebant aggredi, certare felicius, & confummari victores. Uti in

Ecclefiam, & toto triennio diligenter inftite-,
rant fatisfactionibus. De his Fortunatus Thuc-
caborenfis Epifcopus cum quibufdam Collegis,
cenfuit confulendum, an eos ad communicationem
jam fas effet admittere? Et Sanctus Cyprianus
refpondit: Et quidem quod ad mei animi fenten-
tiam pertinet, puto his Indulgentiam Domini non
defuturam, quos conftat fetisse in acie, nomen con.
feffos effe, violentiam Magiftratuum & populi furen-
tis incurfum immobilis fidei obftinatione viciffe. Eo-
rum in primo congreffu conftantiam, & de fub-
fecuto lapfu triennalem poenitentiam facundè
commendat, atque concludit: Exiftimamus ad
deprecandam clementiam Domini poffe fufficere, quod
triennio jugiter ac dolenter cum fumma pœnitentiæ la-
mentatione planxerunt. Certè non puto incautè &
temerè his pacem committi. In perfecutione lapfi
tunc ad plenam totius vitæ pœnitentiam obftrin-
gebantur. Hinc de quibufdam pacem prætenden-
tibus fcripfit olim ad fuum Clerum exul Cypria-Claromontano Concilio Urbanus fecundus Pon-
nus: Acies adhue geritur, & agon quotidiè celebra-
tur, fi commiffi verè & firmiter pœnitet, & fidei
calor prævalet, qui differre non poteft, poteft coro-
nari. Afferit eos, nec per Martyrum libellos,
nec per Ecclefiæ claves, fed per folum refum.
ptum certamen & confummatum Martyrium effe
Deo reconciliandos. At verò nunc cenfet dili-
gentem folius triennii pœnitentiam, licèt plena
non fit, tamen effe fufficientem difpofitionem,
ut lapfis pax, feu plena reftantium fatisfactio-
num remiffio, nec temerè, nec incautè indul-
geatur. Ita ipfe cenfuit, folus autem non aufus
definire, poft inftans Pafcha celebranda Synodo
propofuit referre & commendare.

tifex omnibus, etiam fceleratis, contra Saracenos in Syriam profecturis & pugnaturis dedit, ita cunctis lapfum fuum novo certamine corre turis Sanctus Cyprianus dandam cenfuit plenam Indulgentiam. Omne reftantis illis pœnitentiæ debitum cenfuit in iftius certaminis labores commutandum. Urbani Decretum adeò non caruit fulcro antiquiffimorum exemplorum. Quinimò Cypriani gratia fuic Urbaniana longè amplior. Etenim Urbanus gratiam plenam fecit folis in ifto bello morientibus, Sanctus autem Cyprianus ipfam fieri voluit cunctis, licet morte non confummarent Martyrium, generosè certantibus. Et adversùm naturaliter moribundos mota difficultas, Quid fi convalefcant & fupervivant, mota etiam fuit adverfum hofce certaturos: Si, quod Dominus avertat à fratribus noftris, aliquis lapforum fefellerit ut pacem fubdolè petat, & im

liaturus accipiat, feipfum fallit & decipit
› qui
aliud corde occultat, & aliud voce pronunciat. Nos,
in quantum nobis & videre & judicare conceditur,

Alter cafus eft in litteris ad Sanctum Pontificem Cornelium. Affirmat oves in periculo non deferendas à Paftoribus, colligendum difperfum gregem, Domini exercitum armandum ad certamen cœleftis militiæ, atque profequitur dependentis prælii tempore communicationem non præjam fæpiùs laudato Romanæ Synodi Decreto : Meritò trahebatur dolentium pœnitentia tempore longiori, ut infirmis in exitu fubveniretur, quamdiu quies & tranquillitas aderat, quæ differre diu plan-faciem fingulorum videmus, cor fcrutari men• gentium lachrymas, & fubvenire ferò morientibus in infirmitate pateretur. At verò nunc non infirmis fed fortibus pax necessaria eft, nec morientibus, fed viventibus communicatio à nobis danda eft, ut quos excitamus & bortamur ad prælium, non inermes

nudos relinquamus, fed protectione Sanguinis
Corporis Chrifli muniamus. Et cùm ad hoc
fiat Euchariflia, ut poffit accipientibus effe tute-
la
, quos tutos effe contra adverfarium volumus,
munimento Dominice faturitatis armemus. Nam
quomodo docemus aut provocamus eos in confeffione
nominis fanguinem fundere, fi eis militaturis Chri-
fti fanguinem denegamus? Aut quomodo ad Mar-
tyrii poculum idoneos facimus, fi non cos priùs ad
bibendum in Ecclefia poculum Domini jure commu-
nicationis admittimus? Intereffe debet inter eos qui
vel apoftataverunt, & ad fæculum cui renun-
ciaverant, reverfi gentiliter vivunt vel ad be-
reticos transfuge facti contra Ecclefiam parricida-
tia quotidiè arma fufcipiunt, & inter eos qui ab
Ecclefie limine non recedentes, & implorantes ju-
giter ac dolenter Divina & paterna folatia, nunc
Chrift. Lupi Opera T. VI.

cùm

tem perfpicere non poffumus. De his judicat occultorum fcrutator & cognitor citò venturus, & de arcanis cordis atque abditis judicaturus. Obeffe autem mali bonis non debent, fed magis mali à bonis adjuvari. Nec ideò Martyrium facturis pax neganda eft, quia funt quidam negaturi, propter hoc pax danda fit omnibus militaturis, ne per ignorantiam nofiram ille incipiat præteriri, qui habet in prælio coronari. Affirmat duo. Primò, dolosè citra præliandi mentem poftulantibus impartita pax fit irrita & nulla. Utpote extorta per obreptionem. Secundò, quòd fincerè petentibus, at per carnis infirmitatem in certamine iterum labentibus facta gratia fit firma & rata, & quòd ipfius fructus fit refervatus Divino judicio. Cenfet ipfam non effe ad reincidentiam, fed abfolutè donari, ideoque effe irrevocabilem. Urbaniana gratia fuit ex alia parte amplior. Etenim non folis pœnitentiam profeffis, & ipfam fedulò exequentibus, fed etiam cunctis ipfam profeffuris & amplexuris fuit conceffa. Per

Bb 3

mentum. Secundò, Quòd fit neceffarium falutis
medium, Hinc enim de illorum Confefforum,
qui in montibus aut defertis fine ipfa morieban-
tur, æterna falute Sanctus Cyprianus dubitat, af-
firmatque ipforum animas, à crudelibus Paftori-
bus per Divinam juftitiam repetendas. Eft dura
fententia. Etenim fimilium Confefforum chari-
tas, licet non perfecta aut robufta, fuit tamen
adulta. Et ipfa formatam contritionem Cypria-
nus cenfuit nec in mortis articulo citra Sacra-
menti adjutorium juftificare. Quòd juftificet,

ptifmate contra Donatiftas Sanctus Auguftinus
Tertiò difcimus, quòd Sacramentalis reconcilia
tio non tantummodò nobis reftituat Spiritum
Sanctum, fed etiam addat arma & vires ad denuò
contra fæculi ac diaboli illecebras ac violentias
pugnandum. Quartò, quòd propter hujus effe-
&tus & doni neceffitatem non conveniat infirmis

Pergit Cyprianus in fua Epiftola: Nec quif quam dicat › Qui Martyrium tollit, fuo fanguine baptizatur, nec illi pax ab Epifcopo neceffaria eft babituro gloriae fuae pacem, & accepturo maiorem de Divina dignatione mercedem. Eft argumentum ad hominem. Etenim vacante adhuc Romana Ca thedra, lapforum quidam indulgentialibus Martyrum libellis fulti, afferebant perfecutionem adhuc fervere, quotidiè imminere novi certaminis periculum, pacem fibi effe neceffariam, ideo que volebant fibi ftatim ab Epifcopo repræfentari. Et Romanæ Synodi Decreto infiftens Cy-clementiùs & rectiùs docuit in quarto libro de Baprianus conftanter refpondit: Qui differri non poteft, poteft coronari. Dixit certaturis & victuris pacem à Deo dandam, ideoque Ecclefiæ claves illis non effe neceffarias. Hoc argumentum jam aliqui retorquent in præfentem Cypriani fententiam. Et ille repofuit: Primò idoneus effe non poteft ad Martyrium, qui ab Ecclefia non armatur ad prælium. Et mens deficit, quam recepta Euchari-lapfis negari abfolutionem. Et quòd ipfam peftia non erigit & accendit, Dominus enim in Evangelio dixit: Cùm vos tradiderint, nolite cogitare quid loquamini, dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini. Non enim vos eftis qui loquimini, fed Spiritus Patris veftri qui loquitur in vobis. Quando autem dicat in traditis atque in confeffione nominis conftitutis Spiritum Patris loqui, quomodo poteft ad confeffionem paratus aut idoneus inveniri, qui non priùs pace accepta receperit Spiritum Patris, qui cor. roborans fervos fuos ipfe loquitur & confitetur in nobis. Addit perfecutionis tempore non omnes præliari aut effe aptos ad præliandum, fed mul tos fuæ infirmitati diffidentes fugere in montes & deferta, & illic non rarò emori morbo aut fame, occidi à latronibus, aut à belluis devorari. His dicit pacem neceffariam, & edicit caufam: Nonne nobis imputabitur, quod tam bonus miles, qui omnia fua dereliquit, & contempta domo & parentibus & liberis, fequi Dominum fuum maluit, fiue pace&fine communicatione decedit? Nonne nobis vel negligentia fegnis, vel duritia crudelis adfcribe. tur in die Judicii, quòd Paftores creditas & commiffas nobis oves nec curare in pace, nec in acie voluerimus armare? Hæc animarum pericula facundè exaggerat, & tandem concludit: Ne igitur ore noftro, quo pacem negamus, quo duritiam magis humanæ crudelitatis, quàm Divinæ & paternæ Pietatis opponimus, oves nobis commiffe à Domino repofcantur, placuit nobis, Sando Spiritu fuggeren te, & Domino per vifiones multas & manifeftas ad-mi Diaconi factionem monente, quia boftis nobis imminere prænunciatur

oftenditur, colligere intra caftra milites Chrifti, examinatis fingulorum caufis, pacem lapfis dare, imò pugnaturis arma fuggerere. Quod credimus vobis

ticuli tempore negare fit ipfos præcipitare in novos lapfus. Et hoc non de fecretis aut minoribus delictis, fed de publica idololatria Cyprianus cenfuit. Quiato difcimus, quòd fua Synodalia non tantùm de fide, fed etiam de difciplina ac moribus Decreta Cyprianus retulerit Romano Epifcopo, ejus judicio fubjecerit, & fupplicaverit approbari. Hujufmodi relatio femper fecum ducit jus appellationis. Hinc ergo & talia non tantum Provincialium, fed & Dioecefanarum Synodorum Decreta per appellationem potuerunt devolvi Romam, & ibidem exfufflari. Quod nota adversùs novum Dogma Domini Pe tri de Marca. Sextò difcimus, quòd non tantùm plenarias, fed etiam generales indulgentias Sanctus Cyprianus & omnis Africana Ecclefia dederit. Septimò, quod Romana tunc Ecclefia admiferit hæc omnia, & probarit. Lucet ex aliis Sancti Cypriani ad Cornelium litteris: Nec Ef. 55 Ecclefia iftic cuiquam clauditur, nec Epifcopus alicui denegatur; patientia, & facilitas, & huma nitas noftra venientibus præfio eft. Opto omnes in Ecclefiam regredi, opto univerfos commilitones noftros intra Chrifti caftra, & Dei Patris domicilia concludi. Remitto omnia, multa diffimulo, Audio

voto colligendæ fraternitatis, etiam que in Deum commissa sunt, non pleno judicio Religionis examino Delictis plus quàm oportet remittendis penè ipfe delinquo. Purgat fe adversùs Feliciffimi Diaconi factionem, quæ ipfum Romæ de nimia in lapfos ac alios pœnitentes duritia accufarat: Quòd nempè tunc etiam Romana Ecclefia in lapfos effet clementior. Etenim & Novatianenfis factio accufavit ipfum Sanctum Cor

quoque Paternæ mifericordiæ contemplatione placitu-nelium, quòd lapfum Epifcopum Trophymum rum. Quod fi de Collegis aliquis exftiterit, qui urgente certamine pacem fratribus & fororibus dandam non putat, reddet ille rationem in die judicii Domino vel importunæ cenfuræ, vel inbumanæ du ritiæ fuæ.

Ex quibus verbis addifcimus plura. Primò, Quòd data per Epifcopos & Ecclefiæ claves pax feu reconciliatio nobis peccatoribus reddat Spiritum Sanctum, ideoque virtutem habeat ex opere operato, & fit verum novi Teftamenti Sacra

recepiffet in communionem. Et in litteris ad Antonianum Epifcopum Sanctus Cyprianus refpondit: De Trophymo non ita res habet, ut ad te pertulit rumor & mendacium malignorum. Nam ficut Anteceffores noftri fæpè fecerunt, colligendis fratribus noftris charissimus frater nofter Cornelius neceffi tati fuccubuit, & quoniam cum Tropbymo pars ma xima plebis abfcefferat, redeunte nunc ad Ecclefiam Trophymo, & fatisfaciente, & pœnitentia deprecationis errorem priftinum confitente, & frater

nita

Ep. 31.

pondera, nobis tamen anxiè curantibus, ut nec pronam noftram improbi homines laudent facilitatem, nec verè pœnitentes accufent noftram quafi duram crudelitatem. Agit de data in extremis pace Sacramentalis abfolutionis, & reftantium fatisfa&tionum Indulgentia; Et palàm profitetur ejus

mitatem, quam nuper abftraxerat, cum plena humi-
litate & fatisfactione revocante, auditæ funt ejus
preces,& in Ecclefiam Domini non tam Trophymus,
quàm maximus fratrum numerus, qui cum Trophy-
mo fuerat, admissus eft: Qui omnes ad Ecclefiam
regressuri non essent, nifi cum Trophymo comitante ve-
niffent. Tractatu ergò illic cum Collegis plurimis ba-fructum & applicationem pendere à gratiofo &
bito, fufceptus eft Trophymus, pro que fatisfaciebat
fratrum reditus, & reftituta multorum falus. Sic
tamen admiffus eft Trophymus, ut Laicus communi-
tet, non fecundùm quod ad te malignorum litteræ
pertulerunt, quafi locum Sacerdotis ufurpet.

incerto Divinæ miferationis arbitrio. Proindè id longè potiori jure profitendum eft de datis ante mortis articulum Indulgentiis. Hinc etiam de Nino, Clementiano, & Floro, qui per ni miam tormentorum crudelitatem dejecti fuerant, & toto triennio egerant feriam pœnitentiam,

caborenfem Epifcopum; Et quidem quod ad met animi fententiam pertinet, puto his Indulgentiam Domini non defuturam. Sperat illis dandam per Ecclefiæ claves Indulgentiam à Divina Clementia fore comprobandam: Solvenda in terris vincula fore foluta, & in cœlis. Et in fermone de lapfis fcribit: Poteft Dominus Deus Indulgentiam dare, fententiam fuam poteft ille deflectere. Pœnitenti, operanti, roganti poteft clementer

Ex his iterùm habemus plura. Primò, quòd etiam hæc Romana Sancti Cornelii Synodus de-Sanctus Cyprianus fcripfit ad Fortunatum Tucderit & plenariam & generalem Indulgentiam. Etenim dedit cuncto, cujus Trophymus fuerat Epifcopus, civitatis populo. Totus cum fuo Epifcopo fuerat lapfus, ac ejus pravo exemplo in lapfum circumfcriptus. Et ifte populus, & ejus præfertim Epifcopus debebant tota vita pœnitere, & non nifi in exitu accipere Sacramentalis reconciliationis Viaticum. Quanto tempore pœnituerint, ignoro. Interim omnem illis reftantem fatisfactionem gratiosè remifit Cor-ignofcere, poteft in-acceptum referre quidquid pro nelius omnes admifit ad Chriftianæ commu- talibus petierint Martyres, & fecerint Sacerdotes. nionis pacem, atque ita & plenam & genera- Affirmat Divinam Clementiam poffe facere, non 1em dedit Indulgentiam. Secundò difcimus, debere. Hinc profequitur: Vel fi quis plus eum quòd antiquus, idololatris nec in exitu dans Sa- fuis fatisfactionibus moverit, fi ejus iram, fiincramentalis pacis Viaticum, Ecclefiæ Canon dignationis offenfam jufta deprecatione placaverit, fuerit femper difpenfabilis. In uno cafu. Dum dat ille arma rursùm, quibus victus armetur, nempè plena aliqua lapfa communitas pœnite- reparat & corroborat vires, quibus fides inftauraret, & maternam Ecclefiæ pietatem imploraret. ta vegetetur. Repetet certamen fuum miles iteIn talem civitatem nequibat induci novus popu-rabit aciem, provocabit hoftem, & quidem factus lus Hinc aut omnis turma erat reconcilianda ad prælium fortior per dolorem. Qui fic Deo faaut exftinguenda illic Ecclefia. Ifta fuit difci-tisfecerit, qui pœnitentia facti fui, qui pudore plina Antecefforum: Et ipfam in Trophymo fecutus eft Cornelius. Tertiò habemus, quòd ifta Antecefforum difciplina etiam plenas ac univerfales dederit Indulgentias. Etenim omnes ifti lapfi debebant per omnem vitam pœnitere, & ipforum quidam etiam in futuro fæculo. Qui nempè hìc fuiffent negligenter executi pœnitentiæ officium. Omnes has fatisfactiones expungebat tunc Ecclefia. Quartò habemus, quòd lapfos Epifcopos & Clericos, licèt omnem lapfam plebem fecum reducerent, Ecclesia numquam reparaverit in fuum gradum, fed in laicam dumtaxat communionem. Demonftrari hoc poffit lucidis & multis exemplis. Et hinc Cornelium effe indifpenfabilis paternæ difciplinæ prævaricatorem, ideoque irregularem demonstratura Novatianenfis factio ipfum de reparato in Epi fcopalem communionem Trophymo fuit ca lumniata. Hinc pleno impetu Sanctus Cyprianus refutavit calumniam.

Tertia quæftio eft, An hæ plenariæ Indulgentiæ apud Divinæ Majeftatis tremendum Tribunal femper habuerint plenum ac infallibilem effectum? Refpondeo non femper habuiffe. Etenim in datis ad Sanctum Cyprianum litteris fuum, quod pœnitentibus lapfis cautè & follicitè jubebat in exitu fubveniri, Synodale Decretum laudat Romanus Clerus, & de data tunc abfolutione fubjungit: Deo ipfo fciente, quid de talibus faciat, & qualiter judicii fui examinet

delicti, plus & virtutis & fidei de ipfo lapfus fut dolore conceperit, exauditus & adjutus à Domino › quam contriftaverat nuper, lætam faciet Ecclefiam, nec jam folam Dei veniam merebitur, fed coronam. Mavult lapfos per plenam fatisfa&tionem, quàm per Indulgentiales Martyrum libellos reparari: Et hanc reparationis viam af. firmat apud Divinum Tribunal effe multò fecuriorem,

Quæftio quarta eft, An hafce & plenas & generales Indulgentias impartiri Ecclefia femper perrexerit? Refpondeo, perrexiffe. Quæ enim ratio fuafiffe poffit interpolationem? Hæc tamen forma magis frequentari cœpit mediis Chriftianæ fidei fæculis, Etenim Rhemenfium Metropolita Turpinus cunctis Magnum Carolum ad Hifpanicum contra Saracenos bellum comitaturis Francis dedit plenarias Indulgentias. Quin & Græcorum Imperator Nicephorus Phocas cunEtos in tali bello morientes voluit non tantùm ifto donari beneficio, fed etiam Martyres declarari. Et Græcorum plures iftam fententiam comprobarunt. Ex quibus vides Urbanum fecundum fimilis Indulgentia non effe primum authorem. Exindè tamen plena ac generalis Indulgentia cœpit effe frequentior, Præfertim post inftitutum à Bonifacio octavo in fingulis fæculis, & à Clemente fexto ad fingulos quinquaginta annos extenfum Jubilæum. Tunc enim Romani Pontifices, quòd totus mundus

Fol. 334.

non eft aliquatenùs formidandum, tum propter in»

res ex ejus applicatione trabuntur ad juftitiam,
tantò magis accrefcat ipforum cumulus meritorum,
Diftinguit duplicem, alium ex folis Chrifti Do-
mini, alium ex omnium aliorum San&torum me-
ritis conflatum thefaurum, affirmat neutrum
poffe exhauriri, & priori adminiculum præbe
ri à pofteriori. Et hinc quæftio eft, Quale fit

ter in libris de pænitentia exponi à Sancto Am-
brofio. Sanctus Paulus Apoftolus, dum inco
Atuofum Corinthiorum Doctorem juffit redigi
in pœnitentiam, atque ita parari ad Divinam
reconciliationem, adjunxit: Expurgate vetus

mentatur Velut enim operibus quibufdam totius cap. 15,
populi purgatur, & plebis lachrymis abluitur, qui
orationibus & fletibus plebis redimitur à peccato,

non poflit Romam accedere, cœperunt iftam gratiam fequenti anno dare Primatialibus fide-finita Chrifti merita, tum pro eo, quod quantò plus Hum gentium Ecclefiis, tandemque ad omnes civitates, oppida, & pagos extendere. Quin & alias dare Indulgentias. Eten im de Bonifacio nono fcribit Magnum Belgii Chronicon : Bonifacius conceffit multis locis Alemannie, ut vifitantes certas iflorum locorum Ecclefias confequerentur Indulgentias fimiles, que erant quondam conceffe tali vel tali loco, feu tali vel tali Ecclefie,iftud adminiculum? Refpondeo ipfum infignique in ipfo conceffionis privilegio exprimebatur. De quibus locis vel Ecclefiis fama vulgaris erat, quod vifitantibus ea vel eas conceffe effent olim à Sede Apoflolica Indulgentiæ pleniffime. Prædice verò Indulgentie non folùm concedebantur in locis infignibus, fed in villis etiam non muratis, & in Mo-fermentum. Et hoc ejus verbum Ambrofius com- Lib. 1. nafteriis, vel Ecclefiis fitis in campis. Et in Anglicana Hiftoria fcribit Thomas Monachns Walfinghanenfis: Elienfes per hoc tempus pares effe cupientes Norvicenfibus, qui in fefto Trinitatis, pho Burienfibus, qui in feflo Sancti Edmundi Indulgentias impetrarant, à Sede Apoftolica obtinuerunt peregrè adventantibus & Ecclefiæ fuæ benefacientibus, in fefio Trinitatis à primis ipfius Vefperis ufque ad pofteriores Vefperas ferie Martis in hebdomada Trinitatis, verè contritis & confeffis, plenam remiffionem. Ita plena & generalis per fingulos annos Indulgentia paulatim devenit ad quafvis Ecclefias & Monafteria. Etiam in pagis & campis. Quæ tanta clementia nunquam fuit apud Græcos. Apud ipfos tamen hodie funt quæftuariæ Indulgentiæ. Etenim Patriarchalis Exarchus, dum ad Pefcefium & Charatzium mendicandum circumit, habet poteftatem donandæ Fol. 293: Indulgentia omnibus contribuentibus. Ita habes apud Martinum Crufium in Turco Græcia. Quare mos ille non videtur fuiffe ante Turcicam captivitatem. Nullum fcio exemplum.

CAPUT VII.

Indulgentiarum thefaurus & poteftas

IN

exponuntur.

Nfinitum ac inexhauftibilem Ecclefiæ thefau-
rum laudari fuprà audivimus à Sancto Joan-
ne Chryfoftomo. Eundem in litteris ad Tarra-
conenfis Provinciæ Epifcopos elucidat Clemens
fextus Pontifex: Dominicæ Paffionis meritum
exponit, atque profequitur: Quantum exindè,
aut fuperflua tantæ
ut nec fupervacua, inanis,
effufionis miferatio redderetur, thefaurum militanti
Ecclefie acquifivit, volens fuis thefaurizare filiis,
pius pater, ut fic fit infinitus thefaurus bomini-
bus quo qui ufi funt, Dei amicitiæ participes
funt effecti Affirmat hujus thefauri fidelem ex
caufis difpenfationem elle Sancti Petri clavibus
creditum & commiffum à Domino Deo
pergit: Ad cujus quidem thefauri cumulum, Bea-
tæ Dei Genitricis, & omnium Electorum à primo
jufto ufque ad ultimum merita adminiculum præfta-
re nofcuntur, de cujus confumptione feu minutione

:

ac

cui

in bomine mundatur interiori. Donavit enim Chriftus Ecclefie fuæ, ut unum per omnes redimeret, & per unum omnes redimerentur. Et infrà: Tota Ecclefia fufcipit onus peccatoris, compatiendum eft & fletu, & oratione, & dolore, &quafi fermento ejus fe totam confpergit, ut per univerfos ea, quæ fuperflua funt, in aliquo pœnitentiam agente, viritim mifericordie aut compaffionis velut collativa quadam admixtione purgentur . In fequenti ejufdem operis libro laudat fratrem Lazarum ad fororum preces fuiffe resuscitatum à Domino, & pergit ad peccatorem: Veniat Cap. 7. ad monumentum tuum Chriftus, & fi viderit pro te flere Martham, boni fæminam minifterii, flere Mariam, quæ attentè audiebat verbum Dei, ficut fancta Ecclefia, que optimam fibi partem elegit, movebitur mifericordia, cùm viderit in tuo obitu lachrymas plurimorum, dicet, Ubi pofuiftis eum? Hoc eft In quo rerum ftatu eft, in quo fi lapænitentium ordine? Videam quem fletis, chrymis fuis ipfe fe movet. Videam fi jam peccato ei, cujus venia pofcitur, defunclus eft. Dicet plebs: Veni & vide. Quid eft, Veni? Foc eft, veniat peccatorum remiffio. Ad finceram ac feriam Confeffionem & pœnitentiam hortatur ibidem peccatorem, & profequitur: An teftes precationis

videat

confcios refugis, cùm fi homini fatisfaciendum fit, multos neceffe eft ambias, obfecres ut dignentur intervenire, ad genua te ipfe profternas, ofculeris veftigia, filios offeras culpe adhuc ignaros, paternæ etiam venie precatores? Hoc in Ecclefia facere faftidis, ut Deo fupplices? Fleat pro te Mater Ecclefia,& culpam tuam lachrymis lavet, ut dicat: Beati triftes, te Chriflus mærentem quia gaudebitis. Amat ut pro uno multi rogent. Denique in Evangelio motus viduæ lachrymis, quia: plurimi pro ea flebant, filium ejus refufcitavit. Ideò citiùs exaudivit JESUS Petrum, ut Dorcas. refurgeret, quia pauperes morte mulieris ingemifce-. bant. Laudat antiquam pœnitentiæ difciplinam, quam edicit in libro de poenitentia Tertullianus: Exomologefis profternendi & humilificandi ha minis difciplina eft, mandat ingemifcere, lachrymari, mugire dies noctefque ad Dominum Deum fuum, Presbyteris advolvi, charis Dei adgeniculari, omnibus fratribus legationes deprecationis fuæ

injun

Cap. 10.

Cap. 9

Cap. 2.

Seff. 6. cap. 7.

injungere Has injungere præfertim defignatis] | culum. Iftud omne per Apoftolicas claves invo
Martyribus, aut damnatis ad metalla Confef-
foribus. Proindè hi omnes, & ipfa etiam ma-
ter Ecclefia, feu univerfa Sanctorum commu

catum corpus jam pro nobis peccatoribus poftu-
lat à Chrifto Domino ac ejus Patre Deo, quod
olim defignati Martyres pro lapfis per Indulgen-

nio iftud ipfum impendunt refufcitandis pecca-tiales libellos ab Epifcopis poftulabant.

Obeffe videntur duo per Pium quintum Pon tificem aboliti & circumfcripti articuli: Quando per eleemofynas, aliaque pœnitentiæ opera Deo

toribus, quod fratri Lazaro Maria & Martha,
quod defuncto filio conflens matri viduæ turba,
& quod defunctæ Dorcadi impendit flens pau-
perum multitudo. Fuerunt validi apud Divi-fatisfacimus pro pœnis temporalibus, non dignum
nam Majeftatem deprecatores. Hoc ergò ipfum
ad impetrandas à Divina Majeftate Indulgentias
confert cœleftis focietas Sanctorum. Uti olim
lapfi accedebant defignatos Martyres, ipfifque
injungebant fuæ deprecationis legationem ad
fuos Epifcopos, ita hodiè Epifcopi accedunt
confummatos Martyres, aliofque omnes San-
&tos, & ipfis eandem injungunt pro lapfis lega-
tionem ad Divinam Majeftatem.

Ad omnem Sacramentalem effectum concur.
runt tres caufæ: Ipfius Sacramenti opus opera-
tum, juftificandi fides, & univerfa Sanctorum
communio. Quòd fine hac nullum Sacramen-
tum poffit effe validum aut ratum, adeoque lon-
gè minus fructuofum, eft fuprà abundè demon-
ftratum. Nec fola militans, fed etiam, & qui-
dem potiori jure, triumphans communio ad ifta
concurrit. Non tantùm Sacramentalis abfolu-
tio, fed etiam Sacramentalis pœnitentiæ impo-
fitio eft grande Dei donum, de quo fcribit duo-
decima Toletana Synodus: Sicut Baptifmum,
quod nefcientibus parvulis fine ulla contentione in
fide tantùm proximorum accipitur, ita & pœniten-
tiæ donum, quod nefcientibus illabitur, abfque ulla
repugnantia inviolabiliter hi, qui illud exceperunt,
obfervabunt. Uti Baptifmus ad accipiendam
Chriftianæ regenerationis gratiam, ita pœni-
tentiæ impofitio ad læfæ per peccata Divine Ma-
jeftati fatisfaciendum nobis applicat & Chrifti
Domini & totius illi circumfubftantialis corpo-
ris merita: Utraque per Sancti Petri claves Sa-
cerdos applicat etiam à fe impofitis in pœniten-
tiam actionibus, atque ita non tantùm ex ope-
rantis, fed etiam ex operato opere facit ipfas effe
fatisfactorias. Qui per Novi Teftamenti Sacra-
menta folam Domini paffionem, Sanctorum au-
tem paffiones exiftimant ab Ecclefiæ clavibus
difpenfari per folas Indulgentias, infigniter la-
buntur. Et quidem de applicatis Christi Domi
ni meritis rectè fanxit Tridentina Synodus: Ju-
fificationis caufa meritoria eft dilecliffimus Dei Uni-
genitus, Dominus nofler JESUS Chriftus
cum effemus inimici, propter nimiam charitatem
qua dilexit nos, fua fanctiffima in ligno Crucis paf-
fione nobis juftificationem meruit, & pro nobis Deo
Patri fatisfecit. Proindè aliter tanti capitis, ali-
ter illi circumfubftantialis, quod eft Sanctorum
communio, corporis merita nobis per Sacramen-
ta applicantur, ac in nobis operantur: Illa ut
caufa de condigno meritoria, hæc dumtaxat ut
impetratorium ac de congruo adminiculum &
me itum. Eodem modo fit in Indulgentiis. Et
capitis & corporis fatisfactiones Epifcopus nobis
applicat: Illas ut fuperabundans pro totius mun-
di peccatis pretium, has ut iftius applicandi im-
petratorium feu de congruo meritorium admini-

qui

8.

pretium Deo pro peccatis noflris offerimus, ficut, quidam errantes autumant, nam alioquin effemus faltem aliqua ex parte Redemptores, fed aliquid facimus, cujus intuitu Chrifti fatisfactio nobis ap plicatur & communicatur. Per paffiones Sandorum in Indulgentiis communicatas non propriè redimuntur noflra delicia, fed per communionem charitatis nobis eorum paffiones impartiuntur, ut digni fimus, qui pretio fanguinis Chrifti à pœnis pro peccatis debitis liberemur. Refpondeo primum articulum elle manifeftè fcandalofum, & fufpectum de Lutherano & Calviniano errore, ideoque meritò circumfcriptum. Quòd enim noftra piæ fatisfactionis opera fint ad emendam à Divina Majeftate peccatorum remiffionem non rafus, non fcalptus, non adulter, fed per omnia juftus nummus, profitetur in libro de poenitentia Tertullianus: Poenitentiæ lachrymas, converfionis laborem, & eleemofyna modum effe folvendorum peccatorum pretia, tam ex lege quàm ex Evangelio demonftrat in libris de adoratione in fpiritu Sancus Cyrillus Patriar- Lib. 7. & cha Alexandrinus.. Et in quarto fermone de Eleemofyna & Collectis fcribit Magnus Papa. Leo: Cibus egeni eft cæleftis Regni pretium. Et certè Sancto Cypriano ufitatiffimum, & omnibus Ecclefiæ Patribus laudatum fatisfactionis nomen altiffimè iftud ipfum clamat. Offenfæ per peccata Divinæ Majeftati non quovis modo, fed plenè ufque ad noviffimum quadrantem, & hoc per bona opera, effe fatisfaciendum affiduè prædicant Scripturæ omnes atque inculcant. Porrò inter Gilberti Porretani Pictavienfis Epifcopi errores Ottho Frinfingenfis Epifcopus in libris. de Geftis Frederici primi Imperatoris ponit & hunc: Quòd meritum bumanum extenuando, nul- Lib. 1. lum mereri diceret nifi Chriftum. De Gilberto, cap. 50. quòd effet moribus integer Epifcopus, varii cenfuerunt varia. Errorem manifeftè docuit, & fuum fenfum exponit in tertio Inftitutionum libro Joannes Calvinus, hæc commentans de Cap. 4. veteri lege: Qui fit ut nullis prorsùs operibus ad- nu. 30. mifta delicta procurari jubeat, fed fola in expiationem facrificia requirat, nifi quod ita teftari vult unicum effe fatisfactionis genus, quo judicium fuum placatur? Nam quæ tunc immolabant facrificia fraelite, non hominum opera censebantur, sed à fua veritate, boc eft, unico Chrifti facrificio æftimabantur. Adducit hæc Danielis Prophetæ ad Regem Nabuchodonofor verba, Pecca- Nu. 36. ta tua eleemofynis redime, atque exponit: Non voluit fignificare juftitiam & mifericordiam effe Dei propitiationem, & pœnarum redemptionem . Abfit enim ut alia nunquam fuerit apolytrofis quam fanguis Chrifti. Et Calviniftæ & Lutherani nobifcum omninò profitentur Chriftianæ pie