Eadem epiftola non cogitavit effe moriturum Et tandem in Papalem Cathedram electus & confecratus fuit Sanctus Cornelius. Qui ifta De-creta confirmavit omnia: Immò & ampliavit. Ejus electio fuit paffa difcordias. Etenim à quibufdam factiofis contra illum intrufus eft Presbyter Novatianus. Et hic, quo fuam intrufionem ac factionem foveret, non tantummodò Sancti Cornelii judicium, fed etiam proprium in fu pra fua Decreta ipfe Clerus plena authoritate mifit ad omnes fub cœlo Ecclefias, ac in omnem Chriftianitatem exercuit plenum Principatum. Ex quibus etiam lucet labi in opufculo de Conftantinopolitani Patriarchatus inftitutione Dominum Petrum de Marca, ubi fcribit: Quia jus nullum Synodi Patriarchalis cogende Conftantinopolitanis competebat Epifcopis, ut illius aliquo modo vices implerent, ingeniofo commento minutionem iftam farciverunt. Commento Synodi ex Epifcopis advenis. Exiftimat Epifcopi Conftantinopolitani ambitum effe primam originem fimilium Synodorum, ideoque has nullo Canone niti, fed fola confuetudine. Ex dictis lucet effe omninò antiquiffimas. Nec tantùm à Romano Pontifice aut aliis Patriarchis, fed etiam à viduato Romanæ Ecclefiæ Clero fuiffe ufitatas. Suum Synodale Decretum Clerus elucidat in datis ad Carthaginenfis, cujus Epifcopus Cyprianus tunc exulabat, Ecclefiæ Clerum litteris : Videtis Fratres, quoniam & vos boc facere debetis, ut illi, qui ceciderunt, hortatu veftro corrigentes animos corum, fi apprehenfi fuerint iteratò, confiteantur, ut poffint priorem errorem corrigere. Et alia , que incumbunt vobis, etiam fubdidimus, ut fi qui in banc tentationem inciderunt, cœperint apprehendi infirmitate, & agant pœnitentiam facti fui, & defiderent communionem, utique fubveniri eis debet. Decrevit duo. Primò, ut lapfi, qui ob profeffam pœnitentiam & resumptam Chriftianitatem denuò apprehenderentur à durante perfecutione, plena conftantia confiterentur, atque ita apud Deum & homines fuum crimen expurgarent. Et hanc Decreti partem refpicit in Ep. 14. litteris ad fuum Clerum exul Cyprianus: Acies adhuc geritur, & agon quotidiè celebratur. Si verè commiffi fortiter pœnitet, & fidei calor prævalet, qui differri non poteft, poteft coronart. Quam fententiam laudat ac firmat etiam in epiftola ad Anthonianum Epifcopum. Quofvis corpore fanos quantamcumque agant poenitentiam, & qualefcumque à Martyribus habeant litteras, lapfos vult non per Ecclefiæ Claves, fed per novum Martyrii Baptifina effe Deo reconciliandos. Altera Decreti pars ex quavis corporis infirmitate moribundos lapfos permittebat in ipfo exitu per Ecclefiæ claves reconciliari. Non quofvis infirmos, fed folos illos, quorum vitæ finem urgens exitus dilationem non poterat ferre. Et addi dit Synodus: Deo ipfo fciente quid de talibus faciat, & qualiter judicii fui examinet pondera. Statuit cum fummo tremore: Quòd rem novam ftatueret contra veterem difciplinam. Hinc ftatuere etiam non præfumpfit folus Clerus fine numerofa Epifcoporum Synodo. Item addidit: Ada pænitentia, & profeffa frequenter fuorum deteftatione faclorum. Elucidat in litteris ad Anthonianum Epifcopum Sanctus Cyprianus: Et id-fuit primus, & puto folus exemplo, plus fide posse circò pænitentiam non agentes, nec dolorem delictorum fuorum toto corde & manifefta lamentationis fuæ profeffione teftantes, prohibendos omninò cenfuimus à fpe communicationis & pacis, fi in infirmitate atque periculo cœperint deprecari. Quia illos non delidi pœnitentia, fed mortis urgentis admonitio compellit. Nec dignus eft in morte accipere folatium, qui fe Ep.52. laudata Synodo datum fuffragium impugnare cœpit, & palàm delirare cum Tertulliano & Montaniftis. Delirare quòd prior Ecclefiæ in lapfos rigor non ad difciplinam fpectaret, fed ad dogma. Quòd idololatria crimen per Evangelicam legem effet refervatum Divina Majeftati, quòd Petri Apoftoli claves non extenderentur ad ipfum, adeoque quòd Cornelius & ipfi adhærens Ecclefia ab Evangelio apoftataf fent. Porrò uti ob Sancti Zephyrini Edictum omnes ubique mochi & fornicatores, ita ob Romani Cleri & Sancti Cornelii Decreta cuncti ubique facrificati, libellati, ac alii lapfi cœperunt obfidere Martyrum carceres, & metalla Con. fefforum, profufis pœnitentialium lachrymarum ftagnis ipfa inundare, per miferandos gemitus extorquere ab ipfis pacis litteras, & tunc harum vigore ipfam Sacramentalis reconciliationis pacem ante mortis exitum fperare & poftulare. Et uti illos Tertullianus, ita hos damnavit Novatianus: Ex iifdem principiis. Ille moechorum, hic idololatrarum pœnitentiam voluit effe perpetuam, & alienam ab omni pacis fpe, ideoque per Ecclefiæ claves nec remitti poffe nec mitigari. Secundus ac directè oppofitus circa indulgen-. tias error fuit Novati Africani Epifcopi, Feliciffimi Archidiaconi Carthaginenfis, & quinque illis adhærentium ibidem Presbyterorum. San&tum Cyprianum fuiffe ex Neophyto promotum Carthaginenfem Epifcopum feribit in ejus vita Pontius Diaconus, atque adjungit: Ille quàm tempore promoveri. Exiftimo illum loqui de fola Carthaginenfi Ecclefia. Et hinc in virorum Illuftrium catalogo labitur Sanctus Hieronymus: Cyprianus poft non multum temporis eledus in Presbyterum, etiam Epifcopus Carthaginenfis conftitutus eft. Etenim è paucorum adhuc dierum Neophyto fuit immediatè in Epifcopum ele &us. Ep. 40. Ep. 49. tus. Et hinc contra ejus promotionem, uti ad- Ep. 38. : nus in alia ad Sanctum Cyprianum Epiftola. Novatus & Novatianus, licet fuerint ad la- bertamenta tribuebant, ne concordarent cum Epifcopo fuo. Ne Neophyti electionem admitterent. Res ita cucurrit ufque ad Sancti Cypriani exilium. Duravit hoc ad biennium. Quod ille prævidens, Ecclefiæ fuæ adminiftrationem commifit Calidonio & Herculano Epifcopis Eos dedit quafi Vifitatores aut Interventores. Erat tunc in Africa nefcio quis Novatus, ob crimina olim degradatus Epifcopus, atque hic occafione hac abufus fecit quod Sanctus Cyprianus fcribit ad Sanctum Papam Cornelium: Idem eft Novatus, qui apud nos primum difcordie & fchifmatis incendium feminavit, qui quofdam iftic ex fratribus ab Epifcopo fegregavit, qui intermiffis precibus & orationibus, quibus Domiin ipfa perfecutione ad evertendas fratrum mentes nus longa & continua fatisfactione placandus eft, ad alia quædam perfecutio noftris fuit. Ipfe eft qui exitiofam temeritatem mendacio captiofæ pacis invi Feliciffimum, Satellitem fuum, Diaconum nec per- tent. Hanc novam prædicationem affirmat effe mittente me, nec fciente, fua factione & ambitio- novam Ecclefiæ perfecutionem, & dat caune conftituit. Cum quinque illis Presbyteris no- fam: Eadem quæ nuper per perfecutionem, nunc vam conjurationem Novatus iniit, blateravit ratio per quinque Presbyteros Feliciffimo copulatos Cyprianum effe intrufum Pfeudo - Epifcopum, ad ruinam falutis inducitur, ut non rogetur Deus, ejecit Calidonium & Herculanum, invafit ipfe nec qui negavit Chriftum, eundem Chriftum, quem Vifitatoris officium, tanquam Vifitator Feli- negaverat, deprecetur. Poft culpam criminis tollaciffimum confecravit Archidiaconum, tandem tur omnis pænitentia, nec per Epifcopos & Sacerdodegradavit Cyprianum, ac in ejus Sedem intes Domino fatis fiat, fed relictis Domini Sacerdotibus trufit Fortunatum, unum è quinque Presby- contra Evangelicam difciplinam nova traditio facriteris. Nec folam Africanam, fed etiam Ro- lege inftitutionis exurgat. Cumque femel placuerit, manam ita turbavit Ecclefiam. Pergit enim tam nobis quàm Confefforibus & Clericis urbicis, de ipfo Cyprianus: Et cum fua tempeflate Ro- item univerfis Epifcopis, vel in noftra Provincia, mam navigans, fimilia illic & paria molitus eft, vel trans mare conftitutis, ut nihil innovetur circa à Clero portionem plebis avellens, fraternitatis lapforum caufam, nifi omnes in unum convenerimus, fibi benè cohærentis & fe invi em diligentis, con & collatis confiliis cum difciplina pariter & mifericorcordiam fcindens. Planè quoniam pro magnitudi- dia temperatam fententiam fixerimus, contra hoc ne fua debeat Carthaginem Roma præcedere, illic confilium noflrum rebelletur, & omnis facerdotalis majora & graviora commifit. Qui iflic adversùs authoritas ac poteftas factiofis confpirationibus deEcclefiam Diaconum fecerat, illic Epifcopum fecit.fruatur. In datis ad Sanctum Papam Cornelium Illic excitavit & complevit fchifma Novatiani. litteris varia factioforum crimina enumerat per Quæ Que omnia quidam diftinctè ignorantes, peffi- præteritionis figuram, atque adjungit: Unum me confundunt Novatianum cum Novato. Et illud, in quo non mea nec hominum, fed Dei cau- Ep. 55. fuo officio Cyprianus non defuit. Etenim om- fa eft, de eorum facinore non puto esse reticendum, nem illam factionem communione privavit & quod à primo ftatim perfecutionis die, cum recengradu, ac per plurium Epifcoporum, fuique tia delinquentium facinora ferverent, & facrificiis fidelis Cleri ac populi auxilium ejecit è civita-nefandis non tantùm diaboli altaria, fed adbuc te Carthaginenfi. Et hinc in litteris ad Calidonium & Herculanum Epifcopos poft enumerata Feliciffimi facinora atque flagitia fcribit: Feliciffimus comminatus eft fratribus noftris potentatu improbo & terrore violento, quòd fecum in monte non communicarent, qui nobis obtemperare voluiffent. Civitate pulfus Feliciffimus in nefcio quo propre Carthaginem monte erexic novum Altare, manifefto fchifmate laceravit Ecclefiam, illic fe oftentavit Archidiaconum, & cœpit novum Evangelium prædicare. Quod Pfeudo- Epifcopus Fortunatus etiam illic fue peftilentiæ Cathedram erexerit, teftatur Cypria manus ipfe lapforum atque ora fumarent, communicare cum lapfis, & pœnitentiæ agendæ intercedere non deftiterunt. Exaggerat hoc facinus, fperni lamentatur jim laudatum Romanæ Synodi decretum, & profequitur: Elaborant ne Divina clementia vulneratos in Ecclefia fua curet, miferorum pænitentiam mendaciorum fuorum fraude corrumpunt, ne Deo indignanti fatis fiat, ac Chriflum Dominum fuum, qui Chriftianus effe vel erubuit ante vel timuit, poftmodum quærat, ne ad Ecclefiam, qui de Ecclefia recefferat, redeat. Da tur opera, ne fatisfactionibus & lamentationibus juftis delicia redimantur, ne vulnera lachrymis ab luan. Ep. 10 dant ante exflinctum perfecutionis metum, ante reditum noftrum, ante ipfum penè Martyrum excef luantur. Pax vera falfæ pacis mendacio tollitur chariftiam tradant. Quod ipfum fcribit in alia ad Innumera tunc lapforum multitudo anhelabat nore, quem Eos arguit de tribus exceffibus. Primò, Quòd idololatriæ lapfum fine omni fatisfactione abfolverent, atque ita Evangelicam legem manifeftè prævaricarentur. Etenim Evangelica lex fanxit fatisfactionem effe Sacramentalis pœnitentiæ partem, & unicum nummum, quo reconciliationis gratiam à Divina Clementia emeremus. Juffit effe nummum juftum, non rafum, non fcalptum, non adulterum. Difertè enim edicit: Agite fructus dignos pœnitentiæ. Eleganter fcribit in libro de Penitentia Tertullianus: Quàm ineptum, quàm iniquum, pœnitentiam non adim- Cap. 6. plere, & veniam aeliciorum fuftinere? Hoc eft, pretium non exhibere, & ad mercem manum emittere. Hoc enim pretio Dominus veniam addicere inftituit. Fac pœnitentiæ compenfatione redimendam preponit impunitàtèm. Si ergò qui venditant, priùs nummum, quo pacifcuntur, examinant, ne fcalptus, ne rafus, ne adulter, etiam Dominum credimus pænitentiæ probationem priùs inire, tantam nobis mercem, perennis fcilicet vitæ, conceffurum. Hoc eft, gratiam juftificationis. Ex hoc enim principio primitiva Ecclefia non tantummodò ante reconciliationem, fed etiam ante Baptifmum exquifivit dignos fructus poenitentiæ. Divinæ juftitiæ reftans pro peccatis pœnitentia quibufdam in cafibus potuit mitigari aut etiam plenè remitti, atque ita ad aliquam ejus portionem impartiri abfolutio : Verùm non nifi ex graviffimis rationibus. Et hinc factionem Cyprianus arguit, quòd paffim cunctis, & citra caufam tantum munus impartiretur. Secundò arguit, quòd etiam fine poteftate id attentaret: quòd id ageret non tantummodo per Epifcopos, fed etiam per Presbyteros. Hinc fcribit ad fuos Presbyteros atque Diaconos : Quod non periculum metuere debemus de offenfa p. 10. Domini, quando aliqui de Presbyteris, nec Evangelii nec loci fui memores, fed neque futurum Domini judicium, neque nunc fibi præpofitum Episco pum cogitantes, quod nunquam omninò fub Antecessoribus noftris factum eft, cum contumelia & contemptu Præpofiti totum fibi vindicent. In Epiftola ad Martyres & Confeffores fcribit ab iftis Presbyteris nec Dei timorem, nec Epifcopi honorem cogitari. In Epiftola ad fuum populum queritur Ep. 11. ab eis nec Sacerdotii nec Cathedræ bonorem Epifcopo refervari: In Epiftola ad lapfos affirmat Ecclefia claves à Domino effe datas folis Epifcopis, & hunc effe ipforum ex Divina lege honorem. In alia ad fuum Clerum Epiftola Gajum Ep. 27. Diddenfis Ecclefia Parochialem Presbyterum, quod lapfis pacem dare attentaffet, arguit durif fimè; fuos Presbyteros ac Diaconos, quòd ab ejus fe communione separaffent, plurimum laudat; & omnes Presbyteros, qui deinceps fimi Ep. 28. lem Ep. 12. Ep. 40. Ep. 55. 30. lem audaciam præfumpferint, minatur Ecclefia ejicere. Nempe Gajus aut factiofis adhæferat, aut certè ipforum audaciam imperitè attentarat . In alia ad fuum populum Epiftola fcribit: Relidis Domini Sacerdotibus, contra Evangelicam difciplinam nova traditio facrilegæ inflitutionis exurgit. Et in Epiftola ad Sanctum Papam Cornelium: Defpectis Epifcopis atque calcatis, pax à Presbyteris verbis fallacibus prædicatur. Quod Ep. 26. ipfum in fuis ad Sanctum Cyprianum litteris confirmant Romani Clerici, itemque Romani Martyres & Confeffores. Et hi omnes datam à Presbyteris pacem conftanter adfeverant effe attentatam, irritam, nullam, feductoriam, quæ non fanet, fed graviùs lædat. Nempe Apoftolicus Canon omnem publica pœnitentia vindicandorum peccatorum abfolutionem refervavit Epifcopis. Et hanc diciplinam plurimi pofteriores Canones ftabilierunt. Apoftolicus item Canon omnem pœnitentiæ remiffionem feu indulgentiam refervavit Epifcopis. Etenim incaftuofo Corinthio nemo præfumpfit indulgere, nifi Paulus Apoftolus. Et hinc intelliges Synodales Saneti Cypriani ad Fidum Epifcopum litteras, quæ Therapium Bullenfem Epifcopum, quod imma turo tempore ac præpropera feftinatione pacem dedif fet, durè increpat, atque adjungit: Librato apud nos diu confilio fatis fuit objurgare Therapium Colle gam noftrum, quòd temerè hoc fecerit, & inftruxiffe, ne quid tale de cætero faciat. Pacem tamen quomodocumque à Sacerdote Dei femel datam non putavimus auferendam. Contra Romanæ Synodi ab Africana Ecclefia probatum Decretum excefferat Therapius Quia tamen Epifcopus erat, per ipfum data Indulgentia & pax fuerunt judicatæ validæ & firmæ. Quòd nempè tunc nullius, nifi forfitan folius hærefis, culpæ abfolutio effet fubtracta Epifcopis, & Apoftolicæ Sedi aut Provinciali Synodo refervata. Proindè utriufque laudati Apoftolici Canonis prævaricatio fuit fecundus iftius factionis exceffus. Ep. 59. Ep 55. Tertius exceffus fuit, quòd à Martyribus directas ad Epifcopos litteras factiofi Presbyteri exequerentur. Etenim & Evangelii legem & Ecclefiæ difciplinam fcientes ac obfervantes Mar rum, |pum factum, fruftratos & deceptos fe effe didicerunt, & remeant quotidie, atque ad Ecclefiam pulfant. Aperitur hic fundamentum, ex quo factiofi Presbyteri præfumpferint Martyrum lit teras exequi, fatisfactiones remittere, & ipfam etiam pacem citra Cypriani authoritatem impartiri. Nec enim fine aliquo fuco præfumpfiffent Apoftolicos Canones palàm violare. Eos populus lapidaffet. Itaque blaterarunt fefe folos effe legitimum Carthaginenfis Ecclefiæ Cle cæteros intrufo Cypriano adhærentes Clericos fordere ex vitiofa communione, & omni præfidendi jure excidiffe. Et Novatum Epifcopum fibi intruferunt Visitatorem, fpondentes brevi Cyprianum majori authoritate damnandum, & cuncta fua Acta firmanda. Proinde ex fcelerati iftius Vifitatoris Præcepto præfatos Epifcopales actus attentarunt. Ita fibi vifi funt non impingere in Apoftolicnm Canonem. Et lapforum multi crediderunt. Crediderunt fe non in fchifma recipi, fed in EccleGiam. Aft ubi viderunt contra omnem regulam & difciplina confequentiam, & per manifeftas prævaricationes in Cypriani Cathedram intrudi Fortunatum, ac factionis temeritates damnari ab omni Africana, ipfaque etiam Romana Ecclefia, deferuerunt fchifma, & acceptam ab ipfo pacem duxerunt novum lapfum, & pœnitentes ad matrem Catholicám rediverunt. Proindè & in Evangelicum dogma, & in Apoftolicam difciplinam exceffit ifta factio. Et videtur intra folam Carthaginenfem Ecclefiam fuiffe graffata. CAPUT III. Exponuntur alii antiqui abufus circa Indulgentias. Martyribus & Confefforibus quidam in pro Ep. 10. mittenda lapfis pace, & dandis illius po ftulatricibus ad Epifcopos litteris etiam excefferunt olim modum, & abufus induxerunt. De hifce ad fuum Clerum fcripfit Sanctus Cyprianus: Etiamfi Martyres per calorem gloriæ Scriptu ram minùs contemplantes, contra legem Domini plus aliquid cuperent, à Presbyteris & Diaconis fuggerentibus admoneri deberent, ficut femper in præteritum factum eft. Et in Encyclicis ad ipfos Ep. 11Martyres & Confeffores litteris: Quoniam audio, fortiffimi & chariffimi Fratres, impudentia vos quorumdam premi, & verecundiam veftram vim pati, oro vos, quibus possum precibus, ut Evangel memores, & confiderantes que & qualia in præteritum anteceffores veftri Martyres concefferint, quàm folliciti in omnibus fuerint, vos quoque follicitè & cautè petentium defideria ponderetis, utpotè amici Domino, & cum illo poftmodum judicaturi, infpiciatis actum & opera, & merita fingulo & rum: Ipforum quoque delictorum genera & qualitates cogitetis. Ne fi quid abruptè & indignè vel à vobis permissum, vel à nobis faclum fuerit, apud fatisfactionis moderationem ac reconciliationis pacem fupplicabant à folis Epifcopis: Et quidem juxta Decretum Romanæ Synodi. At verò ifti factiofi ad fe non directas litteras rapiebant, referabant, exequebantur, ac ipfa-plus aliquid cuperent rum limites horrendè excedebant, atque ita non tantùm Evangelii legem & Ecclefiæ difciplinam, fed ipfas etiam litteras peffimè prævaricabantur. Dabant pacem ante exftinctam perfecutionem, ante Synodalem hujus quæftionis decifionem, ante Martyrum confummationem. Et hinc de variis, quos in fui montis communionem admiferat factio, lapfis fcribit ad San&tum Cornelium Beatus Cyprianus: Scire debes, Frater chariffime, Fortunatum, poftquam PfeudoEpifcopus ab hæreticis factus eft, jam penè ab omnibus effe defertum. Namque ii, quibus in preteritum præftigia prætendebantur, & dabantur verba fallacia, quòd fimul ad Ecclefiam regreffuri dicerentur, pofteaquam viderunt illic Pfeudo-Epifco apud gentiles quoque ipfos Ecclefia noftra erubefcere Ecclefiæ: Denique bujus feditionis origo jam cœ- mas accipientes in beneficiis veftris, aut gratifican-Martyrum nomine fcripta Lucianus Martyr om- nibus ubique lapfis dederat plenam ac generalem pacem. Iftam lapforum audaciam culpat etiam in aliis Epiftolis, additque ejus fundamentum fuiffe indifcretas Martyrum preces. Unde & in Ep. 27. Semone de lapfis mandat Martyres effe religio- 18. fe moderatos, atque adjungit: Non poteft Evanzelium in parte confificre, & in parte nutare. Aut utrumque oportet valeat, aut utrunque vim veritatis amittat. Si negantes rei criminis non erunt, nec confitentes præmium virtutis accipiens. Porrò fi fides, que vicerit, coronatur, neceffe eft ut vica perfidia puniatur. Ita Martyres aut nihil poffunt, fi Evangelium folvi poteft; aut fi Evangelium non poteft folvi, contra Evangelium facere non poffunt, qui de Evangelio Martyres fiunt. Affirmat idololatriam, omnemque alium lapfum non poffe dimitti fine pœnitentia, & hanc effe Evangelicam legem, ideoque iftud poftulantes Marty; res Evangelio adverfari. Per ejufmodi indifcretas petitiones affirmat infamari Martyrum dignitatem, eorumque gloriam & coronas deftrui. Pluribus hæc, ftabilit, atque concludit: Martyres, ut ab Epifcopis contra mandatum Dei fiat, authores effe non poffunt. Ep. 11. Inter hofce indifcretos Martyres fuit in Africa dio enim quibufdam fic libellos fiert, ut dicatur: Communicet ille cum fuis. Quod nunquam omninò à Martyribus factum eft, ut incerta & cæca petitio invidiam nobis poftmodùm cumulet. Latè cnim patet, quando dicitur: Ille cum fuis. Et poffunt nobis viceni & tricent, & amplius offerri, qui propinqui, & affines, & liberti, & domeftici effe affeverentur ejus qui accepit libellum. Et ideò peto, ut cos, quos ipfi videtis, quos roftis, quorum penitentiam fatisfactioni proximam confpicitis, defignetis nominatim libello, & fic ad nos fidei & difcipline congruentes litteras dirigatis. Porrò Epiftola, quæ ex omnium Confefforum & Martyrum nomine cunctis generatim per Africam lapfis dabat pacem, & à qua non |