De div.

Alter Auguftini locus eft hic: Infantes non &tus Auguftinus de Sacerdotio fecundùm ordi-
noverunt quod in Altari ponitur, & peracta pietatis nem Melchifedech: Fidelibus loquor. Si quid non
celebratione confumitur, unde vel quomodò confi-intelligant Catechumeni, auferant pigritiam, fe- fermone
ciatur, unde in ufum religionis adfumatur. Et fi finent ad notitiam. Et in Tractatibus fuper San- 109.
nunquam difcant experimento fuo vel aliorum, &o &ti Joannis Evangelium adfirmat eos, quibus
nunquam illam fpeciem rerum videant, nifi inter JESUS fe, utique per Euchariftiam, non credit,
celebrationem Sacramentorum, cum offertur & da effe Catechumenos, & profequitur: Quid fa-
tur, dicaturque illis auctoritate graviffima, cujus ciant, ut fe illis credat JESUS? Renafcantur ex
corpus & fanguis fit, nihil aliud credent, nifi omni. aqua & Spiritu Sando. Et in fermone de Domini Tract. 12.
no in illa fpecie Dominum oculis apparuiffe morta- verbis exponit verba, Caro mea verè eft cibus,.
Ser. 46.
lium, & de latere tali percuffo liquorem illum omni-fanguis meus verè eft potus, ac adjungit: Quomo- cap. 1.
nò fluxiffe. Agit de antiquis Divinæ Majeftatis
ac Sanctorum Angelorum in igne, nube, aut
quovis alio corpore apparitionibus, atque ad-
jungit: Illas nubes & ignes quomodò fecerint vel
adfumpferint Angeli, quis novit hominum? Quòd
nempè iftum modum Divina Bonitas humano ge-
neri non revelarit. Adfirmat omnes nos hac in
re effe fimiles cefpitantibus circà Euchariftiam
pueris, qui audientes ipfam effe crucifixum Do-
mini Corpus, & de ejufdem latere effufum fan-
guinem, opinantur Dominum in tali corpore
apparuiffe. Quæ omnia, nifi fubftantialem Eu-feram vobis, qui baptizati eftis, fermonem quo
chariftiæ veritatem Ecclefia tunc docuerit, funt
frivola ac vana.

do manducatur caro Domini, & bibitur fanguis Do-
mini? Putamus quid dicit? Quis contrà te claufit,
ut boc nefcias? Velatum eft. Sed fi volueris, erit
revelat'ım. Accede ad profeffionem, & solvisti quæ-
ftionem. Quod enim dixit Dominus JESUS, jam
fideles norunt. Tu autem Catechumenus diceris :
Audiens, & furdus es. Aures enim corporis paten-
tes babes, fed aures cordis adhuc claufas babes.
Ecce Pafcha eft, da nomen ad Baptifmum. Si non.
te excitat feftivitas, ducat ipfa curiofitas. Et in
Pafchali ad Neophytos Sermone fcribit: Promi De divers.
fer. 83.

exponerem menfæ Dominicæ Sacramentum, quod
modò etiam videtis, & cujus nocte præterita parti-
cipes jam facti eftis. Ejus veritatem ac fignifica
tionem infigniter exponit, & pergit: Non tibi
videatur vile, quia vides, quod vides, tranfit,
fed quod fignificatur invifibile, non tranfit. De fa-
cro fonte egreffis, & facro Chrifmate confirma-
tis Neophytis facro-Sancta, de qua audierant &.
patefieri exspectarant tot ænigmata ac myfteria,
Euchariftia ftatim oftendebatur: Utpote om-:
nem ipforum curiofitatem expletura, adoranda
atque fumenda. At ecce nihil oftendebatur, nifi
panis ac vinum. Hinc Auguftinus dixit: Non
tibi videatur vile, quia vides. Etiam Baptifte-
rium ingredi, & facrum fontem infpicere non
poterant Catechumeni: Quam difciplinam Au-
guftini tempore viguiffe etiam apud Afros, do- Cap. 3.
cet ejus liber de catechizandis rudibus. Nam &
ifta aqua erat confecrata Dominico fanguine,
illius fignum & figura. Et tamen de ipfa non di-

A malignis fratribus in Egyptum venditus
Jofeph projectum à perfidis Judæis ad gentes
Chriftum Dominum, Egyptios fubmergens
mare rubrum fignificavit Dominico fanguine,
in quo occiduntur omnia peccata noftra, con-
fecratum regenerationis fontem . Illuftrat hæc
in octogefimi Pfalmi commentario Sanctus Au-
guftinus, & pergit: Cùm tranfieris mare rubrum,
cùm eductus fueris à delictis tuis, percepturus es
myfleria, que non noveras, quia & ipfe Jofeph,
cùm exiret de terra Egypti, linguam, quam non
noverat, audivit. Audies linguam, quam non no-
veras, quam modò audiunt & recognofcunt te-
fantes & fcientes, qui norunt. Audies, ubi de-
beas babere cor. Quod modò cùm dicerem, multi
intellexerunt & adclamaverunt, reliqui ftet erunt mu-
ti, quia nondum linguam, quam non noverant,
audierunt. Accelerent ergò, tranfeant, difcant.
Figuratè ac ænigmaticè agit de Euchariftia.cebatur intrantibus: Non tibi videatur vile. Eis

dicebatur, quòd etiam ifta aqua non effet nifi
aqua. Nullus etiam Gentilis ipfam aquam, fed
folos ejus à Chriftianis prædicatos effectus fuit
admiratus. Nam & hic item hæfit ad Domini
prædicationem Nicodemus. Cur ergò ad Neo-
phytos in Euchariftiæ veritate firmandos fuit
opus tot verbis & fuadelis? Audi fuadelas Au-
guftini ex fermone de verbis Apoftoli. Exponit
Domini verbum, Nifi manducaveritis carnem filii
hominis, non babebitis vitam in vobis, ac pergit:
Quis alius hoc diceret de vita, nifi ipfa vita? Erit Serm. 2.
autem illi homini mors, non vita, qui mendacem cap. 1.
putaverit vitam. Utique errando cum Capharnai-
tis. Habet plures iftiufmodi fuadelas. Quia
nempe Euchariftia habet aliquid repugnans
fenfibus, ideoque carnalibus mentibus incredi-
bile. Utique veritatem Dominici corporis &

Verba, Ubi debeas habere cor, alludunt ad folen-
nes in facrificio preces: Sursum corda. Habemus
ad Dominum. Concioni aderant Fideles, Cate-
chumeni, Pagani, Judæi. Porrò omnia Sacra-
menta, Euchariftiam præfertim, tunc & Paga-
nis, & Judæis, & Catechumenis ftudiofiffimè
occultabat Ecclefia, ideoque ad ista Auguftini
ænigmata adclamarunt, & ità demonftrarunt fe
intelligere fideles, ifti autem fteterunt muti, &
de adclamantibus ftupuerunt, quia nempè au-
diebant loquentes lingua, quam non noverant.
Hinc ad illos Auguftinus: Accelerent, tranfeant,
difcant. Exponit in Epiftola ad Honoratum
Catechumenum: Gratias agimus Domino Deo no-
firo, quòd eft magnum Sacramentum in facrificio
novi teftamenti, quod ubi, & quando, & quomo-
do offeratur, cùm fueris baptizatus, invenies.
Cuncti tunc Epifcopi ac Doctores iftam curiofi-fanguin's.
tatem accendebant in Catechumenis, atque ita

Reftat quæftio, Quo fenfu Auguftinus Eunem, fimilitudinem, figuram? Primus ejufmodi

ipfos ad accelerandum Baptifmum inflamma-chariftiam appellet Dominici corporis imagi-
bant. Hinc & in alia concione declamat San-

Cap. XI.

Cap. 57.

164

locus eft in libro contra Adimantum. Adfirmat brutorum animas non effe ipfum fanguinem, & hæc Deuteronomii verba, Sanguis eorum pro anima eft, docet effe figuram locutionem, & exemplo elucidat: Sic eft enim fanguis anima, quomodo Petra erat Chriftus. Et alio iterum exemplo: Poffum Præceptum illud interpretari in figno effe pofitum. Non enim Dominus dubitavit dicere, Hoc eft corpus meum, cùm fignum daret corporis fui. In libro de Euchariftiae veritate Joannes Heffelius refpondet duobus modis, atque adjungit: Omitto non parum probabilem effe illorum opinionem, qui hæc verba Auguftino ab aliquo VVicleffifta, vel alio Sacramentario adfuta exiftimant. Quod nec Berengarius, nec VVicleff ea unquam pro fua defenfione protulerint: Neque quifquam Catholicorum adversùs eos fcribentium ca tractaverit. Addit iftas phrases ab Auguftini exacta locutione

limato fermone multùm recedere, ac fine ifta periodo conftare totum iftius capitis contextum, ideoque concludit: Hæc eo dixerim, ut ftudiofis confulendi exemplaria vetera manuscripta occafionem præbeam, in quibus vel omnia ifta verba defint, vel faltem accuratiùs legantur.

Refpondeo hanc corruptelam carere fundamento. Etenim Wicleffi factio eft admodum recens: Quomodo igitur non illius auctor, fed nefcio quis fectator potuerit fuam audaciam traducere in omnia toto mundo fparfa Sancti Auguftini exemplaria? Majores noftri, qui Auguftini opera vulgarunt Piantinianis typis luftrarunt plurimos variarum Bibliothecarum antiquif fimos codices: Et harum nullus caruit adduais contra Adimantum verbis. Et quid faciamus de tertii Pfalmi commentario? Auguftinus illic dicit de Domino: Dedit fui corporis figuram. Et antiqui teftamenti figuras oforibus Manichæis,

ae aliis duplicis Divinitatis fabulonibus per Eucharifticam figuram exponere, ac venerandas Cap. 37. fuadere, eft Auguftino familiare. Hoc enim L.2.c.7. fecit etiam in libro de fide contra Manichæos,

per

Dominum in cœna porrectis dicit Sanctus Auguftinus: Sui corporis fignum dabat. Signi qualitatem exponit in quæftionibus fuprà librum Levitici, denuò fcribens pecoris fanguinem effe, animam, quia fignificat animam, & adjungens: Quærende etiam locutiones per id, quod continet, Q51. fignificandi id, quod continetur, & quoniam anima fanguine tenetur in corpore, nam fi fuerit effufus, abfcedit, per ipfum aptiùs fignificata fit anima, & ejus nomen fanguis acceperit. Sicut Ecclefia dicitur locus, quo Ecclefia congregatur. Nam Ecclefia homines funt. Eodem locutionis genere adfirmat Eucharifticum panem effe Dominici corporis fignum: Non qualecumque, fed quod ipfum contineat ac repræfentet. Palam hoc firmant verba fequentia: Sed cùm Dominus dicat: Nifi manducaveritis carnem meam, & biberitis meum fanguinem, non habebitis vitam in vobis, quid fibi vult quod à fanguine facrificiorum, que pro peccatis offerebantur, tantoperè populus prohibetur, fi illis facrificiis hoc unum facrificium fignificabatur, in quo vera fit remiffio peccatorum, à cujus tamen facrificii fanguine in alimentum fumendo, non folùm nemo prohibetur, fed ad bibendum potiùs omnes exhortantur, qui volunt habere vitam? Manifeftiffimè profitetur Euchariftiæ veritatem. Profitetur Domini carnem & fanguinem non dumtaxat fignificari per panem & vinum, fed etiam in ipfis contineri ac repræfentari.

Hunc Auguftini locum lucidè apud Sancti Cypriani appendicem imitatur in fermone de Domini cœna Auctor fermonum de cardinalibus Chrifti operibus. Proponit enim & ipfe hanc quæftionem: Nova eft hujus Sacramenti doctrina,. &fchola Evangelicæ hoc primum Magifterium prætulerunt, & Doctore Chrifto bec primum mundo innotuit difciplina, ut biberent fanguinem Chriftiani, cujus efum legis antique auctoritas diftrictiffimè interdicit. Lex efum fanguinis prohibet, Evangelium præcipit ut bibatur. Hanc apparentem legis ac Evangelii diffonantiam eleganter conciliat, &

& in libro contra Adverfarium Legis ac Prophe-Evangelici mandati litteram demonftrat in Eu-
tarum. An ifto contra Adimantum loco fuas
nugas non tentarint adjuvare Berengarius aut
Wicleffus, non poffum adfirmare: Pleraque ipfo-
rum Scripta interciderunt.

Iftum ergò locum infigniter exponit in poftrema ad Joachimum Weftphalum admonitione ipfe Calvinus: De figura difputans VVefiphalus negat Auguftinum unquam verba Chrifti, Hoc eft Corpus meum, ita interpretari, quafi panis corpus fignificet. Hoccinè eft perfidiæ connivere, ubi verbis minimè obfcuris inftructi ingenuè prodi mus in medium? Auguftini verba funt, Dominum non dubitaffe dicere, Hoc eft Corpus meum, cum fignum daret corporis fui. Et quorfum ita loquitur? Ut Scripturam fæpè figuratè loqui probet. Mifcet vera falfis. Interim profitetur ligni iftic rationem adfcribi facro pani. Dicat, Ejus refiduis accidentibus: Et eft Romanus. Etenim ifta accidentia effe fub fe contenti ac velati corporis fignum & figuram Romana Ecclefia credi dit femper ac docuit. Hoc in Sacramento tria diftinguit: Sacramentum tantum, rem tantùm, & rem ac Sacramentum fimul. Et hinc de illis

chariftica veritate ac tranfubftantiatione funda ri. Quare Henricus Artopæus, qui fermonem iftum tentat detorquere in fuum fenfum, impingit in lucem meridianam. Etenim fermonis mens eft ifta luce clarior.

Sanctus ergò Auguftinus adfirmat panem & vinum effe Dominici corporis & fanguinis figuram, at non negat ipfis adjunctam veritatem. Nullibi adfirmat effe folummodò figuram. Adjunctam ipfis veritatem conftantiffimè ac lucidiffimè confirmat in plurimis locis. Quam doctrinam illuftraturus Hugo de Sancto Victore, in fecundo libro fuper primum caput Sancti Dionyfii Areopagite de Angelica Hierarchia, demonftrat Chrifti Domini mortem ac refurrectionem fuiffe fimul veritatem ac imaginem, & profequitur Quare ergò Sacramentum _Altaris fimilitudo effe non poteft & veritas, alio quidem fimilitudo & alio veritas? Nam cum unum fit Sacramentum, tria ibi difcreta proponuntur. Species › fcilicet vifibilis, & veritas corporis, & virtus : gratie fpiritualis. Aliud eft enim vifibilis fpecies, que vifibiliter cernitur; aliud eft veritas corporis & San

fanguinis que fub vifibili specie invifibiliter creditur ; ||
atque aliud fpiritualis gratia, quæ cum corpore &
fanguine invifibiliter & fpiritualiter percipitur. Quod
enim videmus, Species eft panis & vini; quod
autem fub fpecie illa credimus, verum corpus eft,

verus fanguis Chrifti JESU, quod pependit in cruce, & qui flaxit de latere. Nec per panem & vinum corpus & fanguinem tantùm fignificari, fed Sub Specie panis & vini verum corpus & verum fanguinem confecrari. Et fpeciem quidem vifibilem effe Sacramentum veri corporis & veri fanguinis, corpus autem & fanguinem effe Sacramentum gratiæ fpiritualis. Cum Auguftino & ex Auguftino lucidè demonftrat Eucharifticas, quas Dominus Difcipulis dedit, & nos quotidiè confecramus, fpecies effe Dominici corporis fignum ac figuram: At quæ iftud non tantùm fignificet, fed L. 1. C. 94' contineat infuper ac repræfentet. Quod ipfum

Ep. 63.

165

adeo in profluente illis Petra & data nobis Eųfignificatum atque contentum. Quod ipfum trachariftia Chriftum Dominum fuiffe pari modo dit in vigefima feptima Homilia, ubi istam paritatem extendit etiam ad Judaicum Manna, & hæc Apoftoli de ipfo verba. Eumdem cibum Spiritalem manducaverunt, commentatur: Suffecerat ut diceret, Cibum fpiritalem manducaverunt. Eumdem, inquit. Eumdem non invenia quomodo intelligam, nifi eum quem manducamus nos. Quid ergò, ait aliquis? Học erat Manna illud, jam ante fuit? Ergò evacuatum eft fcandalum cru quod ego nunc accipio? Ergò nibil modò venit, fi cis? Quomodo ergò eumdem, nifi quia addidit, ad folam corporis indigentiam, ab aliis fpiritaSpiritalem? Adfirmat Manna ab aliis carnaliter liter fuiffe manducatum ad profitendam de venturo Doming fidem, & concludit: Erant ibi, qui quod manducabant, intelligebant ; erant ibi, quibus Chriftus in corde plus, quàm manna in ore fapiebat. Quicumque in manna Chriftum intellexerunt, eumdem quem nos cibum spiritalem manducarunt. Quicumque autem de manna folam faturitatem quæfierunt, Patres infidelium, manducaverunt, & mortui funt. Redit ad voces, Petra erat Chrifius, & pergit. Eumdem ergò potum, quem nos, fed fpiritalem, id eft, qui fide capiebatur

> non

oftendit

alter nunc. Nempè apud fpiritales. Nam & hos
etiam in antiquo ante Chriftum natum tefta-
mento fuiffe veraciter Chriftianos
multis in locis Sanctus Auguftinus. Et iftam
de manna doctrinam firmat item in vigefimo
fexto Tractatu fuper Sancti Joannis Evange
lium.

docet in libris Mifcellaneorum, & in octava parte C. 6. 7. Eruditionis Theologica de Sacramentis. Et eft doctrina omnium Patrum, intelligendo myfterio neceffarium fundamentum. Eucharifticum calicem ex Chrifti Domini mandato effe vino & aqua mifeendum demonftrat in Epiftola ad Cęcilium Sanctus Cyprianus, & adjungit: Cùm dicat Chriftus, Ego fum vitis vera, fanguis Chrifti non eft aqua utique, fed vinum. Nec poteft videri fanguis ejus, quo redempti & vivificati fuqui corpore bauriebatur. Non alter Chriftus tunc, mas, effe in calice, quando vinum defit calici, qui Chrifti fanguis oftenditur. Et infrà: Aqua fola Cbrifti fanguinem non poteft exprimere. Et iterum: Videmus in aqua populum intelligi, in vino oftendi fanguinem Chrifti. Panem ac vinum fupponit pro Eucharifticis fpeciebus. Has dicit effe corpus & fanguinem, & eifdem ipfis illa intelligi, exprimi, oftendi, id eft, fignificari. Effe & veritatem & figuram. Quia nempè Domini corpus ita fignificent, ut etiam continendo & realiter exhibendo repræfentent. Eodem modo loquitur in Epiftola ad Magnum, ac in aliis locis. Similiter loqui omnes paffim Patres poffit luci-Judæis Deus tantam gratiam præftitit dè demonftrari. Quòd quoufque Sacramentarii Errones non videant, velamen eft fuper eorum oculos, & non poffunt non cefpitare de lapfu in lapfum.

Refpondeo hæc elucidanda ex Sancto Ambrofio, fcribente in opere de Sacramentis: Venifti L.4. C. 3. ad Altare, vidifti Sacramenta pofita fuper Altare, &ipfam quidem miratus es creaturam. Tamen creatura: Solemnis & nota. Fortè aliquis dixerit :

manna

illis pluit è cælo. Quid plus dedit fidelibus fuis?
Quid plus tribuit eis, quibus plus promifit? Judæo.
rum manna exaltat & in hoc & in fequenti ca-
pite, & profequitur: Tu fortè dicis, Meus panis
eft ufitatus. Hæc verba diriguntur ad egreffos è
facro fonte Neophytos. Laudat morem,
ipfos ftatim deducebat ad Altare, & iftic exple-
qui
bat ipforum defiderium & curiofitatem, often-
dendo Euchariftiam. Exponit quorumdam titu-
bationem, dicentium nihil fibi admirabile exhi-

Porrò hafce propofitiones, Euchariftia eft corpus Chrifti, & Petra erat Chriftus, in libro adversùs Adimantum Sanctus Auguftinus non æquiparat. Videtur tamen ipfas æquiparare in Tra&tatibus fuper Sancti Joannis Evangelium. Etenim hæc Apoftolica de noftris in antiquo feftamento Patribus verba, Eumdem potum fpiritalemberi, fed folennes & notas creaturas, ufitatum biberunt > commentatur : Spiritalem eumdem Tract. 45. nam corporalem non eumdem. Quid enim illi bibe

panem, ideoque Judaicum manna, quod folum-
modò figuram effe audierant in catechifmis,
fuiffe Euchariftia longè excellentius Erat
quippè non folennis & notus, fed per grande
miraculum de cælo datus panis. His refponfurus
Ambrofius demonftrat nova generatim Sacramen.
ta effe antiquis longè eminentiora, & pergit:

bant? Bibebant ex fpiritali fequente eos Petra :
Petra autem erat Chriftus. Videte, fide manente,
figna variata. Ibi Petra Chrißus, nobis Chriftus
quod in Altari ponitur. Et illi pro magno Sacramen-
to ejufdem Chrifti biberunt aquam profluentem de
Petra, nos quid bibamus, norunt fideles. Si fpe-Sed panis ifte eft panis ante verba Sacramentorum,

ciem vifibilem intendas, aliud eft; fi intelligibilem
fignificationem, eumdem potum fpiritalem biberunt.
Antiqui & novi teftamenti fidelibus adfirmat
fola Sacramentorum elementa difcrepaffe, figni-
ficata fuiffe eadem, eademque contenta, atque

ubi accefferit confecratio, de pane fit caro Chrifti.
Quomodo poteft, qui panis eft, corpus esse Chrifti?
Confecratione. Tranfubftantiativam confecrantium
verborum virtutem, & ex ipfa natam realem præ-
fentiam profitetur ac demonftrat verbis lucidio.

L. 2. C. 28.

166

Scripturis non rarò receffit à littera. Lucida funt
Apoftoli verba: Patres noftri omnes fub nube fue-
runt omnes eandem escam spiritalem manduca-
verunt,& omnes eumdem potum fpiritalem bibe-
runt. Comprehendunt cunctos ex Ægypto edu-
tos Judæos Etiam Deo rebelles ac infideles
murmuratores. Affirmant quòd cuncti eandem
fpiritalem efcam & fpiritalem potum fumpferint:
Eandem & eundem, non nobifcum, fed inter
fe. Nam & murmuratores participarunt de
manna & confequente petra. At verò Sanctus
Auguftinus diftinguit inter fideles Chriftiani
populi, & inter infideles reproborum Judæorum
Patres: Non hos, fed folos iftos affirmat fuiffe
fpiritali esca & potu donatos. Eadem fpiritali
efca, eodemque fpiritali potu, quibus in novo
teftamento donamur ac reficimur & nos. Quòd
nempè non iftorum, fed foli noftri Patres in
manna ac in petra intellexerint promitti Chri-
ftum Dominum, in ipfum credendo ac fperan-
do manducaverint illa & biberint, atque ita
fpectaverint ad gratiam & juftitiam novi Tefta-
menti. Ita eundem nobifcum fpiritalem cibum
& potum fumpferunt: Utique eundem non
Chri-
corporis, fed animæ cibum ac potum,
ftum Dominum, per ifta elementa fignificatum
atque promiffum. Eandem nobifcum fitierunt,
efurierunt, & manducaverunt juftitiam, de qua
Apoftolus. Chriftus fadlus eft nobis fapientia à
Deo, & juftitia, & fanctificatio, & redemptio.
Per hæc omnia Auguftinus aliud non vult,
quàm quòd Judaica olim Sacramenta celebrarent
multi, pauci intelligerent: Quòd hi pauci ea-
dem nobifcum fide viverent, & per ipfam gratis
à Deo juftificarentur. Quæ omnia palàm rece
dunt ab Apoftoli littera, & nihil faciunt adver
sùs Euchariftiæ veritatem. Abfit ut Auguftinus
antiqua Sacramenta novis æquipararit. Omnia
lucidè exponere non erat ejus fcopo neceffarium.
Quòd tamen ipfum non tacuerit, evincunt hæc
ejus verba: Ergò nihil modò venit? Evacuatum
eft fcandalum crucis? Evincunt ipfum à Sancti
Ambrofii fenfu non receffiffe.

ribus, quàm valeat quis Scholafticus Doctor.||rit Africano more, qui in exponendis Sacris
Scio hofce de Sacramentis libros à Joanne Oeco-
lampadio profcribi ad Ambrosiastra Apocripha :
Ab illis adfertam Euchariftiæ veritatem ille alia
arte non potuit evadere, aut eludere. At ipfos
effe legitimum Ambrofii fætum demonftrat in-
figniter in libro de Euchariftiæ veritate Joan-
nes Heffelius. Et liber de Initiandis, quem effe
Ambrofii conftat, idem docet. Etiam octavus
decimus fuper centefimum decimum octavum
&
Pfalmum fermo laudat Judaicum manna,
adjungit: Non erat verus ille panis, fed futuri
umbra. Verum panem demonftrat fuiffe refer-
vatum Ecclefiæ. Utique illum panem, & illud
vinum, de quo fcribit etiam in officiorum li
bris: Agnofco auro infufum fanguinem Chrifti
non folùm irrutilaffe, verùm etiam Divine opera
tionis impressisse virtutem redemptionis munere. Et
quis non videat adducta Auguftini verba effe ex
fuprà laudato Ambrofii loco mutuata? Quis non
videat Difcipulum à Magiftro hìc non diffen-
tire? Et Judæorum & Chriftianorum eadem
fuit fides: Uti nos paffum, mortuum, ac re-
fufcitatum credimus, ita illi paffurum, moritu-
rum, ac refufcitandum Deum - Hominem cre-
diderunt. Aliud numquam fuit fub cælo no-
men, in quo quis potuerit falvari. Hinc eum-
dem Chriftum, eamdemque ab ipfo & dandam
& datam falutem antiqua promiferunt, noftra
Sacramenta exhibent & donant. Erant diverfa
figna, eadem res fignificata. Omni autem Sa-
cramento aliud eft proprium, aliud commune
fignificatum. Etiam fignificandi modus eft à fi-
gnificato difcernendus. Omnium, & antiquo-
rum & novorum, commune fignificatum eft
Chriftus Dominus. Verùm ab aliis tamquam
venturus & dandus, ab aliis tamquam præfens
& datus: Et ab horum alio tamquam Regenera-
ab alio tamquam Confortator, ab alio tam.
quam Nutritor, ab alio fignificatur tamquam Re-
conciliator. Et hæc funt cuique propria fignifica-
ta. Ubicumque Auguftinus manna & Euchari-
etiam æquiparat, æquiparat in folo comuni figni-
ficato: A propriis abftraxit, itemque à vario
fignificandi modo. Hifce enim in locis fcribit
adversùs errorem Pelagianum, garrientem an-
tiquos in veteri teftamento juftos ex legis no-
titia ac operibus, non ex Chrifti fide & gratia,
fuiffe mundatos atque adjutos. Errorem con-
vincit ex eodem diverforum Sacramentorum fi-
gnificato, quod eft Chriftus, Deus benedictus in
fecula. Quòd manna non fuerit, nifi prænuntia
Euchariftia figura, difertè tradit in duodeci
mo fuper Joannis Evangelium Tractatu & ad-
jungit Ecce dico manna. Notum eft quid acce-
perint Judæi. Et nefciunt Cathecumeni, quid
accipiant Chriftiani. Erubefcant ergò quia nefciunt.
manducent manna.
Tranfeant mare rubrum
Euchariftiam ignotam, manna affirmat Cate-
chumenis fuiffe notum: Et per illius cognofcen
dæ curiofitatem inflammat illos ad Baptifmi de-
fiderium. Quòd nempè ipforum propria fignifi
cata, itemque fignificandi modus toto cælo dif
ferrent. Et frequenter Auguftinus ita loquitur.

tor,

Omittere nolim, quòd iftis in locis proceffe

Premi videmur Auguftini verbis in Epiftola ad Epifcopum Bonifacium: Secundùm quemdam modum Sacramentum corporis Chrifti eft corpus Chri Ali. Et præfertim verbis Facundi Hermianenfis Epifcopi. Non quòd proriè corpus ejus fit panis, fed quòd in fe myfterium corporis ejus contineat. Refpondeo Joannis Calvini de nobis & noftra Romana fide fenfum exponi his ejus verbis: Proindè boc in Summa profectum videmus ifta inge- Cap. 17. niofa fubtilitate, ut panis pro Deo haberetur. Eft nu. 13. horrenda calumnia. Nec enim nos ipfum panem dicimus Deum aut Dei carnem, fed effe iftius carnis vela, involucra, figna, & Sacramenta, ideoque non propriè, fed fecundùm quemdam modum effe iftud corpus: Quia nempè iftius corporis myfterium in fe contineat. Et hinc tam Facundi quàm Auguftini comparatio eft congruentiffima. Etenim ficut Baptifmus & Cir cumcifio funt non cujufcumque, fed realiter donatæ ac repræfentatæ fidei & adoptionis Sacramenta, ideoque dicuntur effe & adoptio & fides;

ita

Lib. 2.

167

Quod

ita quoque panis eft præfentis Dominici corporis || ipfa libidinem fectarentur, alii myfticam in ipfa
Sacramentum ideoque rectè dicitur Domini-figuram caftæ mentis fide exhiberent.
cum corpus. Et Facundus & Auguftinus ratio
nem figni non Dominico corpori applicant, fed
folis ipfum continentibus ac velantibus elemen-
tis. Quoufque Calviniftæ veritatem & figuram
cenfebunt in hoc Sacramento effe incompatibilia,
non poterunt non hallucinari. Sancti Fulgentii
locus non facit ad rem. Nec enim de Sacramen-
to agit, fed de facrificio: Altaris incruentum
comparat cum cruento crucis. Et iftud affirmat
effe hujus non veritatem, fed memoriam ac ima-
ginem. Quæ eft perpetua fides totius Ecclefiæ.

Adducto ex libris de Chriftiana doctrina loco opponendus venit locus, ex libris contra Prophetarum & legis adverfarium: Mediatorem Dei

hominum hominem Chriftum JESUM, carnem

enim Abraham, non minùs quàm Sanctus Joannes Baptifta, in caftitatis virtute fuerit maximus rationem juffus defcenderit, demonftrant varii ac fortiffimus, ideoque in nuptias ob temporis Patres, præfertim in libris adversùs Fauftum Manichæum Sanctus Auguftinus. Hinc ejus polygamiam affirmat non nudam, fed effe inspi ciendam cum fua myftica atque figurali vefte; Tunc ab omni horrore & flagitii malo odore libe ram fplendere & puram. Hoc apud Antiqui Teftamenti ofores, & ipfius nihil audire fuftinentes duplicis Divinitatis fabulones fuadet, per defumptum ex Novo Teftamento exemplum: Per facro-fanctam Euchariftiam. Euchariftia veritatem affirmat & à Catholicis & à Gnofticis non

caf. 9. fuam nobis manducandam, bibendumque fangut-horreri, fed fideli corde & ore fufcipi ab ambo

Cap. 37.

propria forma, fed in velantis Sacramenti figu-
ra effe vefcendum. Ita nihil effe horroris. Simi-
li cum vefte fuadet confiderandam Abrahæ poly-
gamiam, fpondetque tunc apparituram venera-
bilem , puram ab omni malo odore. Proindè
adducta Auguftini loca palàm firmant Euchari-
ftiæ veritatem.

Infigniter hæc ftabilit in litteris ad Domnal-
dum Armachanum Epifcopum, Hyberniæ Me-
tropolitam, Sanctus Lanfrancus Archiepifcopus
Cantuarienfis. Adducit Auguftini locum ex ter-
tio libro de do&rina Chriftiana: Facinus vel fla.

nem dantem, fideli corde & ore fufcipimus, quam- bus, & tamen circa ipfam, quafi barbaricam & vis horribilius videatur bumanam carnem manduca- facinorofam, à neutris errari, fed ejus mandure quàm perimere, bumanum fanguinem potare cationem credi figuratam ac velatam, ideoque quàm fundere. Addit effe figuratam, ideoque piam & Chriftianam. Domini de fua manducan. benè intelligendam locutionem, & de eadem da carne & bibendo fanguine Præceptum affirpergit in libro de Fide contra Manichæos: Ma- mat effe adeò lucidum, ut videatur facinus prænicbai poffunt etiam borrere malè intelligentes, cipere, ideoque non carnaliter & litteraliter ex quod Dominus ait, Si quis non manducaverit car-Capharnaitarum errore, fed fpiritaliter & figu nem meam, non habebit in se vitam. Hæc ver-ratè accipiendum: Ifta carne & fanguine non in ba, Fideli corde & ore fufcipiamus, lucidè profitentur Euchariftiæ veritatem. Et tamen eodem in capite Auguftinus, quem abfit fui ipfius fuiffe oblitum, affirmat iftam Domini locutionem fuiffe figuratam. Nempè Manichæus, aut quis alius duplicis Divinitatis fabulator fuit ifte legis ac Prophetarum adverfarius, atque ita fidei noftræ Patrem Abraham, quod duas fimul uxores habuerit, damnat de adulterio . Polygamiam affeverat repugnare Evangelio & naturæ, effe horroris plenam barbariem, manifeftum flagitium, bono Deo non poffe placere, ideoque ejus fectatores non fuiffe Patriarchas aut Prophe-gitium jubere videtur. Figura verò eft præcipiens tas, fed damnatos luxuriæ Profeffores. Et profectò illa, utpotè quam primus attentavit deteftabilis Lamech, habet aliquid pravi odoris. Hunc diffipaturus Sanctus Auguftinus, notat difcernenda antiquæ & novæ legis tempora. Aliud fimplicem & nudam, aliud effe prænunciis divi: narum promiffionum Sacramentis veftitam polygamiam. Hanc, nobis vetitam, demonftrat antiquis licuiffe Patribus, fuiffe futurarum rerum imaginem & figuram, divinæ Majeftatis ad fæculorum fines figuratam locutionem. Nec enim de fola petra, nube, ac rubro mari, fed etiam de plurimis antiquorum hominum actibus verum eft iftud Apoftoli: Omnia in figura contin· gebant illis. Scripta funt autem ad correptionem noAram, in quos fines fæculorum devenerunt. Hoc verum effe etiam de antiquorum polygamia, va riis in locis Sanctus Auguftinus, & in Epiftola ad Galatas demonftrat ipfe Apoftolus. Non in folo Lamech, fed & in aliis ipfam damnant facræ litteræ: In quibufdam tolerant, in quibufdam probant & laudant. Quia nempè alii in ipfam labebantur, alii à fornicandi periculo adfcendebant, alii jubente Deo in ipfam de caftitatis monte defcendebant. Quod alii nudam in

paffioni Dominicæ communicandum effe, & fuaviter atque utiliter in memoriam recondendum, quòd pro nobis caro ejus vulnerata & crucifixa fit. Et com. mentatur: Figuram Auguftinus vocat figuratam lo- Ep. 33; cutionem. Neque enim negat veritatem carnis & fanguinis Chrifti, quod plerifque fchifmaticis visum eft, & adbuc non ceffat videri. Utique Berengarianis. Reverà eft figura præcipiens communicandum Dominica Paffioni. Eft enim Sacramentum, de quo dixit Dominus: Hoc facite in meam commemorationem. Eft non folo dente & ore, fed infuper corde ac fide fumendum Sacramentum de quo Lanfrancus pergit: Neceffe eft Domini fententiam fic intellig!, quatenus fidelis quifque Divini myfterii per intelligentiam capax, carnem Chrifti & fanguinem non folùm ore corporis, fed etiam amore & fuavitate cordis comedat &bibat, videlicet amando, & in confcientia pura dulce babendo, quod pro falute noftra Chriftus carnem affumpfit, pependit, refurrexit, adfcendit, & imitando veftigia ejus, & communicando passionibus ipfius, in quantum bumana infirmitas patitur, & Divina et gratia largiri dignatur. Hoc eft enim verè & falubriter carnem Chrifti comedere,

fanguinem ejus bibere. Ea omnia comple