pudiavit, nec notorum accepit, fi filios baberent. Quod ipfum de Antonino Pio, & Antonino Philofopho fcribit Julius Capitolinus. Et de perCap. 7. tinace Augufto: Legem tulit, ut teftamenta prio

Cap. 7.

tia, tum Eunuchorum, tum familiarium fibi mulier-
cularum, quæ maximè buic imperabat, undique
addicia effet, vitam omnibus acerbam reddebat
adeò quidem ut modeftis hominibus morte nihil ef-

ra non priùs effent irrita, quàm alia perfecta effet optabilius, In hocce vitium declamabat San-
fent, neve ob boc Fifcus aliquando fuccederet.
Ipfeque profeffus eft nullius fe aditurum hæredita-
tem, quæ aut adulatione alicujus delata effet, aut
lite perplexa, ut legitimi hæredes & necessariis pri-
varentur. Addiditque Senatufconfulto hæc verba:
Sandius eft, Patres Confcripti, inopem Rempubli-
cam obtinere, quàm ad divitiarum cumulum per
difcriminum atque dedecorum veftigia pervenire, Ex
quibus lucet omnes has inftitutiones fuiffe capta-
tas ab avaris Principibus, ideoque fuiffe populi
expilationes atque rapinas. Hinc item lucet,
quod litigiofa bona Regio Fifco, aut etiam
quod hinc inde confuevit, Ecclefiæ legare,
atque ita fuo competenti fufcitare adverfarium
irrefragabilem, fit facinus non tantùm ab Eccle-
fiaftica pietate aut Chriftiana charitate, fed
etiam à Pagana juftitia alienum.

Et dictis rapinis non contenti quidam Impe-
peratores, aliis infuper artibus in hæreditates
funt graffati. Quomodo enim Caius Caligula,
Nero, Domitianus, atque Antoninus Commo-
dus authentiça teftamenta ex frivolis caufis exuf-
flarint, jam audivimus. Hinc proceffit & ifta,
per Pertinacem caffata, lex quæ jam perfectum
teftamentum per alterius inchoationem irritabat,
atque ita hæreditatem iftam devolvebat ad Fif
cum. Quin & de Cæfare Augufto, quòd illu-
ftris viri Titi Vinii teftamentum ob opum ma-
gnitudinem caffarit, atque in Fifcum tranfcrip-
ferit, fcribit in primo Hiftoriarum libro Corne-
lius Tacitus. Ex quo fonte proceffit & multa
in Christianos carnificina. Etenim quod Gale-
rius Maximinus, non propter fidem, fed pro-
pter opulentorum patrimonia moverit nobis per-
fecutionem, teftatur in Ecclefiaftica Hiftoria
Anaftafius Bibliothecarius. Quod ipfum de Li-
cinio Augufto affeverat in magni Conftantini
vita Eufebius Cæfarienfis Epifcopus, addens
ipfius rapinas fuiffe Martyrum hæredibus, aut
ubi illi deficerent, Ecclefiis à laudato Con-
c. 21. 35. ftantino reftitutas.
36.

Cap. 48.

Lib. 2.

Lib. s.

&tus Joannes, ideoque meruit deportari denuò,
ac in ærumnis mori. Scio Zozymum effe in
omnes Chriftianos Imperatores maledicum Pa-
ganum, ideoque non folùm Arcadium & Eu-
doxiam de ftoliditate & avaritia, fed & lauda-
tum Joannem de tumultibus ab ipfo argui:
Hac tamen in parte adftipulatur ei in Sancti
Epiphanii vita Polybius Rhinocurura Epifco-
pus, affirmans nobilis, improlis, ac delati, fed
nondum auditi, longè minùs damnati, in Cypro
viri Fauftiniani hæreditatem fuiffe invafam ab
Arcadio: Et de invafo Callitropes viduæ agro
nota eft Hiftoria. Quòd interim à laudato Epi- Cap. 58.
phanio correptus Arcadius Fauftiniani viduæ red-
diderit omnia, addit laudatus Polybius. Et ra-
ra funt in Chriftianis Imperatoribus fimilia ra-
pacitatis exempla.

Lib. 4. C

Verùm Barbari, qui Romanum pofteà lacerarunt Imperium, Reges refumpferunt ista omnia, & facti Chriftiani quædam retinuerunt. Etenim de Charegifilo Sigeberti Francorum Regis Secretario, fcribit Sanctus Gregorius Turonenfis Epifcopus: Charegifilus fuit levis opere, gravis cu piditate, competitor rerum alienarum teftamento> rumque effractor cui talis fuit vitæ exitus, ut non mereretur voluntatem propriam morte imminente complere, qui aliorum voluntates fæpè deftruxerat. Fuit enim à ficariis infeliciter trucidatus. Et in quinte Parifienfis Synodi confirmatorio Edicto ftatuit Clotharius fecundus: Cuicumque defundo, fi inteftatus decefferit, propinqui abfque contrarietate Judicum in ejus facultate juxta legem fuccedant. Legem utique Romanam Nempe inteftatorum hæreditates fibi Judices rapuerant, aut fuerant partiti cum Regio Fifco. Nec violentia fuit tunc plenè exftincta, aut fanè pofteà revixit. Etenim de Hincmaro Remenfi Archiepifcopo fcribit in ejufdem Ecclefiæ Hiftoria Presbyter Flodoardus: Hincmarus Amalberta Lib. 3. G illuftri Comiti fcripfit pro injuftitia, quam audierat eum in fuo perpetraffe judicio, exigendo res cujuf dam interfecti ab eo, qui fecundùm commendationem ipfius eas in illius eleemofynam diftribuerat, perhorrefcens quòd Chriftianus & moriturus admittere talia non expaverat, timens Dei futurum judicium. Quifpiam ex lethali vulnere defunctus nuncupativo teftamento inftituerat pauperes, & piam hanc voluntatem amico fuo commiferat exequendam qui & fuit executus. At ecce Amalbertus Comes interceffit, exfuflavit teftamentum iftud, defunctum tractavit uti inteltatum tum, & pium executorem compulit ad reftituenda omnia, quæ manus pauperum deportaverant in Cœlum. Facinus iftud non folùm divinis ac humanis legibus, fed etiam fuorum

Malum profecit etiam ad quofdam Chriftianos
Imperatores. Etenim de Arcadio Augufto, uxo-
re ejus Eudoxia, ac reducto ad Cathedram San-
to Joanne Chryfoftomo fcribit Zozymus: Joan-
nes reverfus eadem tractabat, confimiles in Urbe
tumultus excitati. Utique concionando in vi-
tia Imperatricis . Calumniatorum verò natio ma-
gis, quàm antehac unquam, velut inundans, &
Eunuchos Aulicos perpetuò flipans, fi quis opulen-
tus vita decederet, ejus facultates nuntiabat, quafi
mulli liberi vel cognati exftarent. Hinc Refcripta
Principis adferebantur, quibus hujus patrimonium
illi tradi jubebatur. Simul hæreditates illis cedebant
qui eas petiverant, adftantibus interim liberis, &
parentes cum gemitu implorantibus. Denique fimpli-Regum Capitularibus adverfari clamavit Hinc-
citer nihil erat quod non lamentis impleret oppida,
suivis municipi detrimentum præter rationem affe-
vens. Nam cum Princeps extreme folidus con-
jux ejus fuprà fexum arrogans, & infatiabili avari-

marus, atque ita lucet, non Clotharium dum-
taxat, fed etiam Carolum Magnum ac ejus Suc-
ceffores ad evertendam iftam barbariem fuiffe
compulfos.

26.

gnoque reddidit avitas libertates, inter quas apud
Richardum Huguftaldenfis Monafterii Priorem
in libro de Bello Standardico habentur hi arti-
culi: Si aliquis Baronum meorum, vel Comitum,

res fuus non redimat terram fuam, ficut faciebat
tempore fratris mei, fed legitima & jufta releva-
tione relevabit eam. Similiter bomines Baronum
meorum legitima & jufta relevatione relevabunt ter-
ras fuas de Dominis fuis. Plures habet iftiufmo-
di articulos, & concludit: Si quis pro hæreditate
fua aliquid pepigit, illud condono, & omnes releva-
tiones, quæ pro ratis hæreditatibus pade erant. Et
fi quis Baronum vel hominum meorum infirmabitur,
ficut ipfe dabit vel dare disponet pecuniam fuam, ità
datam effe concedo. Quòd fi ipfe præventus vel armis
vel infirmitate, pecuniam fuam non dederit
dare difpofuerit, uxor fua, five liberi, aut parentes

Etiam apud Britones graffata fuit iniquitas | Etenim ipforum Ducem Nomenoium, quòd Nobilium hæreditates auferret, arguit Landrannus Archiepifcopus Turonenfis, & cum ipfo celebrata ibidem quarta Synodus. Iftius item fuc-five aliorum qui de me tenent, mortuus fuerit, bæcefforem & filium Salomonem per ipfius Epifcopos de variis exceffibus admoneri juffit Tullenfis apud Saponarias Synodus, quos inter & hic fuit: Ut proprietates à parentibus relictas, vel quolibet modo rationabiliter acquifitas, juftos possesfores habere permittat. Aliam adhuc rapacitatis fpeciem fuiffe iftic graffatam refert in litteris ad Honorium fecundum Sanctus Hildebertus Archiepifcopus Turonenfis: Ufque in Namnetenfis Concilii diem bujufmodi confuetudo in terra ComiEpift. 65. tis exftiterat, ut decedente marito vel uxore, univerfa decedentis mobilia in proprietatem Poteftatis tranfirent. Poteftas apud Britones & quofdam Francos eft oppidi Præfectus aut pagi. Abufum exftinxit Hildebertus in laudato Concilio, Comes & ejus Proceres folemniter abjurarunt, & omnia laudatus Pontifex Apoftolica auctoritate confirmavit. Longè fœdior fuit quorumdam præfertim Germanorum confuetudo , quæ cuncta penes defunctum peregrinum reperta mobilia tranfcribebat in poteftatem Cauponis. Eam damnavit Honorius tertius Pontifex, & Imperator Fredericus fecundus.

Epift. 66

C. 7.

Eandem iniquitatem viguiffe in Anglia, docent apud Joannem Bromptonum Abbatem Jornalenfem leges Canuti Regis: Siquis ex hac vi ta decedat fine diftributione rerum fuarum, vel per incuftodiam, vel per mortem improvisam, non ufurpet fibi Dominus ejus de pecunia fua, nifi quantum ad juftam relevationem pertinet, que Anglicè dicitur Heeregelt, fed fit fecundùm dictionem ejus ipfa pecunia reclè divifa, uxori, pueris, & propinquis, unicuique fecundùm modum, qui ad eum pertinet. Faciendæ per hæredem relevationis imC. 100. penfas præfigit, ac pergit: Perfolvat omnis vi

C. 66.

L. 7.

L. 2.CY.

dua relevationem fuam infrà duodecim menfes fine
forisfactura, fi non poffit anteà. Guilielmi Lam-
bardi verfio eft clarior: Si quis incuria, five mor-
te repentina fuerit inteftatò mortuus, Dominus ta
men nullam rerum fuarum partem, præter eam
que jure debetur Hereoti nomine, fibi affumito,
verùm eas judicio fuo uxori, liberis, & cognatione
proximis, pro fuo cuique jure, jufte diftribuito.
Itaque ufque ad undecimi, quo regnavit Canu-
tus, fæculi exordium Rex aut alius directus Do-
minus cuncta defuncti per negligentiam aut re-
pentinam mortem fine teftamento Vafalli mo-
bilia invadebat, excludens etiam uxorem & li-
beros. Hinc enim præfatur laudatus Rex: Hæc
eft alleviatio, quam omni populo meo providere volo,
in quibus omninò nimis fuerant gravati. Et eft
hæc omninò iniquitas, adversùs quam in Gallia
graffantem ftatuit Rex Clotharius, & decla-
mavit Metropolita Hincmarus.

Guilielmi Rufi in Anglia Regis iniquitas fuit
longè major, de qua Henricus Archidiaconus
Huntindonienfis: Guilielmus omnium bæres effe
ftudebat. Quod ipfum iifdem verbis teftatur Hen-
ricus Cnyghtonus. Ejus frater & fucceffor Hen-
ricus primus circumduxit ejus violentias, Re-

vel

A. 1135.

legitimi homines ejus eam pro anima ejus divi-
dant, ficut meliùs eis vifum fuerit. Eadem fcri-
bit Matthæus Parifienfis, & ad ipfa præfatur :
Henricus promifit emendationem legum, quibus op-
preffa fuerat Anglia tempore patris fui, & fratris
nuper defuncti. Hac arte feniorem fratrem fuum
Robertum, in terra Sancta militantem, exclu-
fit à Regno, Quocirca non folùm Guilielmus
Rufus, fed etiam ipfius Pater Guilielmus Con-
quæftor decedentium fuorum vafallorum inva-
fit mobilia, feuda non relevari tantùm juffit,
fed de manu fua etiam redimi, & quafi de no-
vo vendi. Omnem antiquorum Regum, quam
Canutus Rex correxerat, in fuorum Feudalium
hæreditatem ac teftamenta violentiam refum-
pferunt. Ipfamque denuò correxit & abjuravit
Henricus primus, reddens legem Regis Eduar
|di, id eft, legem laudati Canuti noviffimè con-
firmatam à Rege Eduardo. Nempè Guilielmus
Conquæftor Anglorum Proceres habebat fufpe-
&tos Hinc fero ifto jugo cenfuit domandos.
Violentiam refumpfit ejus ex filia nepos, & poft
Regem Stephanum fucceffor Henricus fecundus.
Etenim inter feptem articulos, quos in ipfius
regimine corrigendos fuafit nobilis in Norman-
dia miles Philippus de Eftrebi, Quartus fuit de
ablatis hæreditatibus reftituendis. Exftat apud
Joannem Bromptonum.

Idem Scriptor refert ac laudat ab illius filio
& fucceffore Richardo, dum ad facrum Bellum
proficifceretur, pro fua & parentum fuorum æter⚫
na falute remiffam antiquam fervitutem, & fta-
tutum fuiffe: Quòd omnis naufragus, qui ad ter-
ram vivus pervenerit, omnes res fuas liberè habeat

A. 1103.

quietè; fi autem in navi mortuus fuerit filii vel filiæ, fratres aut forores ejus res fuas ha beant, fecundùm quod oftendere poterunt se esse pro pinquiores bæredes illius. Et fi defunctus filios vel filias, fratres aut forores non habuerit habeat Rex Catalla. Anteà igitur Rex excludebat etiam filios & fratres. Certè nullo juftitiæ fundamento. Nec etiam nepotes, confobrinos, aut alios confanguineos excludi permifit juftitia, atque ita Richardus Rex plenam non meruit laudem. Exftat ibidem alia ejufdem necnon & Ludovi ci Francorum Regis de Sacrorum militum teftamentis conftitutio: Reges fanxerunt, quòd

quoad Normandiam cefferit ac renuntiaverit

omnes Peregrini, qui in via hujus peregrinationis
morerentur, de omnibus armaturis fuis, equitatu-Rex Richardus, in loco fuperiùs laudato di-

ris & vestibus, quibus ufuri erant, difponerent.
Et de medietate poffeffionum fuarum, quas in via
fecum babent, pro arbitrio fuo fimiliter faciant,
dummodò nihil in patriam remittant, Et Clerici
de Capellis, & omnibus utenfilibus ad Capellas
pertinentibus, & de omnibus libris pro voto fuo
liberè ordinabunt. Altera verò pars tradetur ad
fubventionem terre Hierofolymitana. Certè pere-
grinos iftos ad nihil de fuis rebus remitten-
dum in patriam, aut ad ipfarum medietatem
faero exercitui legandam compelli æquitas non
permittebat.

Quòd Richardi frater ac fucceffor Joannes quafvis hæreditates à fe redimi denuò jufferit, 13. c. ideoque graves cum Regno quæftiones habuerit, 26. 27. teftatur in Scotorum Annalibus Hector Boetius.

fertè teftatur Abbas Joannes Bromptonus. Uxo-
rem dumtaxat & filios, ac fratres & forores cef-
favit etiam illic, nepotes & confobrinos Rex
omninò perrexit excludere. Graffata ibidem sunt
& alia Populi & Cleri gravamina, adverfum quæ
cum eodem Rege ftrenuè pugnavit Guilielmus
Rothomagenfis Archiepifcopus, & quorum ar
ticulos refert Radulphus de Diceto. Hic eft no-
nus articulus: Si quis fubitanea morte, vel quo-
libet alio fortuito cafu præoccupatus fuerit, ut de
rebus fuis difponere non poffit, diftributio bonorum
ejus Ecclefiaftica au&oritate fiet. Damnat violen-
tiam illam, quam fuprà audivimus etiam à Ca-
nuto Anglorum Rege damnatam. Hic eft fextus
articulus Diftributio eorum, quæ in teftamento
relinquuntur, aucloritate Ecclefiæ fiet, nec decima

norum Augufti vigefimam, ita Normandie Du-
ces omnium hæreditatum habebant decimam
partem. Et huic in populum violentiæ Richar-
dus Rex etiam valedixit.

flentem mortem mariti fui, & præfertim propter
mortuum maritum auferri culcitram fuam ab Epi-
fcopo. Quapropter Epifcopus ifte anno Pontifica-
tus fui tertio, primus omnium inter Prædecef

Hujus filius & fucceffor Henricus tertius ob il-pars, ut olim, fubtrabetur. Uti Gentiles Roma-
lata Populo & Clero gravamina duras item cum
Epifcopis habuit contentiones, de quibus Mat-
thæus Parifienfis: Rex promifit fe certiffimè Eccle-
fiæ oppreffiones temperando ad ftatum debitæ liberta-
tis revocare. Undè formati funt articuli, circiter Nec mireris violentiam iftam in Nortmanno
quinquaginta, quos Prælati in fcripta redegerunt, Principe. Etenim ad duodecimi fæculi annum
ut apto tempore coram Rege & Magnatibus, & vigefimum tertium fcribit de venerabili Albero-
Prælatis letti effectum debitum fortirentur. Qui ne Leodienfi Epifcopo, Ducis noftri Godefridi
articuli vel capitula fuerunt fimilia illis, pro qui- Barbati fratre, Magnum Belgii Chronicon:
bus Beatus Thomas Arcbiepifcopus Cantuarienfis di- Venerabilis Albero, hujus nominis primus, frater
micavit Martyr, vidor effectus gloriofus. Articu- Ducis Godefridi Lovanienfis ex parte matris, ex
lorum Brevem feu indiculum fuo additamento- Clero Sandi Stephani Metenfis Electus, Leodienfium
rum libro inferuit idem Matthæus cum hac Epi-ordinatur Epifcopus. Maxima pax Leodienfium hoc
graphe: Articuli pro quibus Episcopi Angliæ fue- || tempore fuit. Undè de nocte dicitur orare solitus hic
rant pugnaturi, Hi funt vigefimus quartus & vi- Epifcopus pro grege fibi commiffo ante fores diver-
gefimus quintus: Cùm quis tenens Laicum feu-farum Ecclefiarum. Ubi femel audiit mulierem
dum de Domino Rege, decedit, Ballivi Regis omnia
bona defuncti faifiunt, nec permittunt ejus execu-
tores de eis difponere, donec inquifitum fuerit à
Scacario, utrùm aliquid debeat Regi. Et boc juri
diffonum eft, & contrarium chartæ, qua cavetur,fores fuos, juri fuo vel fervituti, que dicitur ma-
quod licet Ballivis fic facere cùm litteras Domini
Regis de fummonitione talis debiti patentes often-
dunt, & fic poffunt attachiari Catalla aliqua ad ho-
norem ipfius debiti, per vifum legalium bominum
donec illud debitum perfolvatur, in aliis catallis li-
bera adminiftratione executoribus omninò dimiffa.
Item mortuo Laico inteftato, Dominus Rex & cæteri
Domini feudorum, bona defuncti fibi applicantes,
non permittunt de ipfis debita folvi, nec refiduum
in ufus liberorum & proximorum fuorum, &alios
pios ufus per loci Ordinarium, quorum intereft ali-
qua converti. Eos cum Sancti Thomæ articulis.
non malè comparat laudatus Matthæus. Etiam
ob fimilia, quæ Henrici Pater Joannes Populo
& Clero intulerat gravamina fcribit apud Francif-
cum Bofquettum antiqua Innocenti tertii Ponti-
ficis vita Licet Beatus Thomas Archiepifcopus
aximam fuam pro Ecclefiaftica pofuerit libertate,
nulla tamen utilitas quoad hoc in fanguine ejus
erat, quoniam Anglicana Ecclefia per Principum
infolentiam in profundo fervitutis ancillata jacebat

Barbara confuetudo, quæ omnium naufragio pereuntium catalla tranfcribebat in Principem, viguit etiam apud Nortmannos. Quòd enim ipfi non folùm quoad Angliam, fed etiam

A. 1190.

nus mortua, que adbuc in quibufdam partibus
Dominis temporalibus à fuis fubditis exhibetur
ex fuperaffluentia innatæ fibi mifericordiæ in tota
terra Epifcopatus Leodienfis renunciavit, & hanc
abufionem fuftulit. Quæ quidem fervitus conditions
bumane, quàm liberam in exordio Deus condidit ›
penitus adverfatur. In eo verò confiftebar jus, ue
quandocumque aliquis paterfamilias, qui hanc de-
buit fervitutem, moreretur, in fignum fervitutis
præteritæ optimum pignus vel jocale, quòd in ipfius
domo reperiri contigerit, à Dominis exigeretur; fing
autem nihil effet, ut tum defundi dextera manus
abfciffa Dominis offerretur? Leodienfis enim E-
pifcopus eft unà temporalis Dominus, ideoque
hac olim violentia ad Laicorum in Germania
Procerum morem utebatur. Eadem ufi fuerunt
Conftantienfes ibidem Epifcopi. Etenim do
Sancto Epifcopo Gebehardo fcribit in ipfius
vita ejufdem Ecclefia Chronicon : Gebehardus
convocatis fervis fuis elegit ex eis optimos quofque,

Fol. 153:

conftituit ex eis coquos & piflores, &c. Ut autem bono animo miniftrarent, bujufmodi donario cu- L. 1. c.19. mulavit ipfos, fcilicet cùm quis præfentium, vel fuccefforum qui de progenie illorum effet, morere. tur, exuvia de eis non fumerentur, fed hæredes

relt

relictam hæreditatem indivisam possiderent. Quin tetur Idem fiet de portionibus uxoris & filiorum & eadem violentia utebatur Abbas Lobbienfis. ejus poft mortem ipforum. Normandia ergò Dux Lucet ex Fulcardi Abbatis apud Henricum variè excedebat. Primò etiam Clericorum ufuquartum Imperatorem de fui Coenobii Advoca- rariorum invadebat bona, quod lucidè fpectat tis, & ipforum in illud ac ejus fubditos vio- ad Epifcopos. Secundò, etiam bona quæ ufulentiis querimonia: In mortua manu nihil debet rarius in vita donarat aut vendiderat, revocababere Advocatus, nifi Minifter Abbati declamave- bat ad Fifcum, atque ità bonæ fidei emptores rit apud cam, & ipfe Advocatus ei redemerit. Mo- iniquè fpoliabat. Tertiò, apud ufurarium redò aliquando tertiam partem, & aliquandò totas perta mobilia pignora aut immobiles etiam hyBres partes deripiendo fibi vindicat. Queritur cir-pothecas rapiebat. Item uxoris dotem, & leca fibi competens mortuæ manus jus ab Advo-gitima bona filiorum. Ad hæc omnia emencato prætendi tertiam partem, imo quandoque totum diripi ac invadi. Exftat querula Epiftola apud Lucam Dacherium in fupplemento ad dicti Monafterii Chronicon, fcriptum ab Abbate Folquino. Exftat & Diploma, quo Imperator Henricus Advocatorum rapacitatem comTom. 6. pescuit, & Abbates in avito mortuæ manus jure confirmavit.

A. 1190.

danda Richardum Guilielmus coegit. Acta
exftant apud Radulphum de Diceto, & apud
Matthæum Parifienfem. Etiam ad Philippum
Auguftum, invafe Normandiæ tunc poffeffo-
rem fcripfit Innocentius tertius: Ad noftram
noveris audientiam, referente Venerabili fratre no-
ftro Rothomagenfi Archiepifcopo pervenisse, quod
Juftitiarii tui per Normandiam conftituti, & qui-
dam alii Regie ditioni fubjeci, poftponentes pe-
nitus zelum Dei, præpediunt Laicos agritudine
laborantes, ne de terris, vel fuis hæreditatibus
aliquid in eleemofynam alicui largiantur, five pro
fuarum animarum falute fecundùm Ecclefiafticam
Sanctionem, vel condant teftamentum exindè in ul-
tima voluntate. Imponentes illis poft obitum crimen
ufurarium, qui pœnitentes, judicio Ecclefiæ fatisfa- L. 2. E-
Elione præmissa, viam funt universæ carnis ingref. pift. 131.
f, ut prætextu criminis ufurarum decedentium bona
Fifco Regio in detrimentum juris Ecclefiaftici appli
centur. Ad abufui renunciandum Pontifex Re-
gem graviter adhortatur & Epiftolæ annexa
fubnotatio habet: Super boc fcriptum eft Dilectis
Archidiacono,
Cancellario Parifienfi, ut Regem ad hoc efficaciter
moneant, & prudenter inducant. Sola manifefto-
rum aut convictorum ufurariorum bona affirmat
fpectare ad Fifcum, ideoque ex fola fufpicione
aut accufatione nullum moribundum aut mor-
tuum effe iniquè vexandum. Philippus Rex
abufus eft hifce initi inter Richardum Regem
& Guilielmum Archiepifcopum Concordati ver-
bis: Etfi ufurarii fuisse dicantur. Credidit non
requiri plenam probationem, fed vulgarem fa-
mam fufficere. Præfentis Synodi tempore graf
fabantur pleræque hæ in hæreditates & teftamen-
ta violentia Ipfos Canon conatur corrigere.
Verum non plenè correxit. Nam adductarum
violentiarum plures funt ipfo pofteriores.

Eorum, qui inteftati nullos relinquunt con-
fanguineos, bona, omnium ferè gentium jure,
femper fpectarunt ad Principem. Et meritò.
Quidam Principes noluerunt eis effe facultatem
teftandi. Ejufmodi teftamenta cenfebant condi
in fui fraudem & injuriam. Quidam ifta bo-
na tradebant Epifcopis, diftribuenda in pau-
peres. Chriftiani Principes his æquarunt bona
acquifita per ufuras. Hæc enim reftitutioni funt
obnoxia, ideoque dum ifti quibus debentur,
aut defuncti funt aut ignoti, effe in pias Eccle-
fiæ caufas aut in publicas populi neceffitates im-
pendenda, in opufculo ad Brabantiæ Duciffam
rectè tradit Doctor Angelicus. Hinc varii Prin-
cipes ifta bona in fuum Fifcum tranfcripferunt.filiis, Abbati Sandit Victoris
Et ecce hinc iterùm abufus. Etenim inter re-
formationis articulos, quos Richardo primo
Anglorum Regi extorfit Guilielmus Rothoma-
genfis Archiepifcopus, fuerunt & hi: De bonis
Clericorum, etfi dicantur fuiffe ufurarii, vel quo-
cumque genere mortis præventi, nihil pertinet ad
fæcularem poteftatem, fed Epifcopali au&oritate
in pias caufas diftribuentur. Item quidquid Laici
in vita fua donaverint, vel quocumque titulo à se
alienaverint, etfi ufurarii fuiffe dicantur, poft mor-
tem non revocabitur. Quæ verò poft mortem non
alienata invenientur, fi recognitum fuerit ipfos
tempore mortis fuiffe ufurarios, confifcabuntur
Item fi mortuus habuerit aliquod vadium, undè
fortem fuam perceperit, portio ipfius libera ad
cam qui invadiavit, vel ad bæredes ipfius rever

من

Tatuimus etiam, ut Ecclefiæ ad Sedem pertinentes, quæ folvunt tertium, aut Paratam, vel Synodum, folito more perfolvant Epifcopis vel Clericis. De iis verò Ecclefiis, quæ non dant tertium, vel Paratam, tertia pars Decimarum cum Primitiis & Oblationibus, quæ de Cemiteriis & defunctis confequuntur, Epifcopo & Clericis affignetur. Simili quoque modo ftatuimus de Ecclefiis ad Monafteria pertinentibus.

C. S.

SCHOLION,

Ecclefiafticae fubftantiæ adminiftrationem ac

difpenfationem Epifcopali fidei credidit &
commifit Apoftolicus Canon. Hinc inter vul-
gares quadragefimus primus non fine fundamen
to ftatuit. Præcipimus ut in poteftate fua Epifcopus
Ecclefie res habeat. Et adducit caufam: Si enim
anime bominum pretiofe illi funt creditę, multò ma-
gis oportet eum gerere curam pecuniarum, ita ut
poteftate ejus indigentibus omnia difpenfentur per
Presbyteros Diaconos & cum timore ac omni
folicitudine miniftrentur. Ex iis autem, quibus
indiget, fi tamen indiget, ad fuas neceffitates &
peregrinorum fratrum ufus ipfe percipiat, ut nihil
eis poffit omninò deeffe. Addit Canon trigefimus
nonus: Omnium Ecclefiafticorum negotiorum curam
Epifcopus habeat, & ea velut Deo contemplante
difpenfet. Plenam omnium administrationem ac
difpenfationem committunt fidei & arbitrio fo-
lius Epifcopi, qui utramque functionem aut per
fe aut per Vicarios Clericos poffit exercere, &
quidem tamquam contemplante Deo
id eft,
foli Deo obligatus ad rationes. Nam & de omni
generatim Epifcopali officio fcribit aliquoties
Sanctus Cyprianus: Habet arbitrii fui poteftatem
quifque Epifcopus, actus fui rationem Domino red-
diturus. Quæ omnia iifdem ferè verbis per fuum
quartum & quintum fupra vigefimum Canonem
fanxit Antiochena Synodus. Et quia iftos Apo-
ftolicos Canones non laudat, videtur ipfa effe
verborum origo & mater, & Apoftolicam tra-

divifiones menfurnas equatis quantitatibus partiantur. Etiam de Philumeno ac Fortunato Subdiaconis, & Favorino Acolytho, qui Apoftatæ ftatim ad Ecclefiam redierant, fcribit exul ad fuum Clerum: Interim fe à divifione menfurna Epift. 28. tantum contineant, non quafi à Miniflerio Ecclefiafico privati effe videantur. Clerici ergò tunc partim ex fportulis, partim vivebant ex divifione menfurna: Et aliam partem Epifcopus, aliam Presbyteri, aliam Diaconi, aliam percipiebant inferiores Clerici, finguli juxta fui Minifterii gradum & meritum. Omnes de manu Epifcopi. Hinc portionem & augere & minuere ille poterat, & Lectori ex caufis adfcribere portionem Presbyteralem. Etiam quem privare divifione menfurna poterat, & fportulas relinquere. Eadem fuit ratio viduarum & pauperum. Hinc enim converfum Hiftrionem, quem Thenenfis Ecclefia alere non poterat, per Euchratium Epifcopum mitti Carthaginem Cyprianus juffit fpondens iftic alendum. Quin ad Numidiæ fratres è Barbarica captivitate redimendos Epifcopis mifit partim ex fuæ Ecclefiæ Gazophylacio, partim ex populi collatione Seftertia centum millia nummum. Quæ omnia fapiunt, imò manifeftè referunt formam Romanæ Reipublicæ. Etenim Apoftoli & proximi ipforum Succeffores, uti Christianitatis Hierarchiam, ita & Ecclefiafticæ annone adminiftrandæ ac difpenfandæ rationem è Romano Imperio funt mutuati.

Quid porrò apud Romanos fuerit fportula,
exponit in Gallieni Imperatoris vita Trebellius.
Pollio Gallienus convivatus in publico eft, con- C. 16.

ditionem per illa innovaffe & confirmaffe. Quingiariis populum mollivit, Senatui Sportulam fedens
imò eft non tantùm Apoftolica traditio, fed
omninò fcriptus per Apoftolum Canon in prio-
ribus litteris ad Timotheum: Qui benè prefunt
Presbyteri, duplict honore digni habeantur, maxi-
mè qui laborant in verbo & doctrina. Et iterùm:
Viduas honora, que verè viduę funt, Ephefio-
rum Ecclefiæ præfectum Timotheum docet &
Glerum & pauperes alendi modum, quòd nem-
pè iftud arbitrium ad folum tunc Epifcopum
pertineret. Nulla igitur tunc erat Ecclefiafticæ
fubftantiæ divifio, nullus Economus nul-
lus pauperum aut fabricæ Curator: Omnia erat
folus Epifcopus. Et hinc de abeunte ad Marty-
rium Sancto Cornelio fcribit liber Pontificalis:
Antequam paffus eft, omnia bona Ecclefie tradidit
Stephano Archidiacono. Quod ipfum Archidiaco-
no fuo Sancto Laurentio fecit Sixtus fecun-
dus. Quia nempè etiam Romanus, licet om-
nium Ecclefiarum follicitudine diftentus, Epi-
fcopus omnia fuæ Ecclefiæ bona habebat folus
in manu, & vicariis præfertim Archidiaconi mi-
nifteriis circa ipfa utebatur.

Epill, 66.7

L. 14. C.

erogavit. Quod item in pompofis Romanorum
Nobilium conviviis fieret folemnium Sportularum 16.
diftributio, teftatur Ammianus Marcellinus. Et
de Domefticorum Protectorum fcholam intranti-
bus fcribunt ad Severum Domefticorum Comi-
tem Imperatores Valentinianus & Valens: Sicu-
ti variis itineribus ad Scholam hanc varios venire
confpicimus, ita etiam fportularum diverfa debebit
effe infumptio. Grave enim admodum eft, viros
poft emenfum laborem, qui nullius rei cupidiores
fuere quam gloriæ, hujufmodi erogationibus fatigari.
Taxant ac præfigunt, quot in ista sua folemni- L. 4. Tit.
tate folidos poffint sportularum nomine in Primates 24.
diftribuere. Eft Theodofiani Codicis lex tertia
fub titulo de Domefticis Protectoribus. Eorun-
dem Imperatorum ad Engrammium lex exftat
fub libri octavi undecimo titulo: Cum anni exor C. 1.
dia certis inchoanda Confulibus nunciantur, à te-
nuioribus fportulæ fpecie conlationis neceffitas fepa-
retur. Ipforum refpectu affirmant effe, non le
gitimum munus, fed injuriofam neceffitatem, ido-
neis tamen per Provincias perfonis permittunt
fpontaneam oblationem. Et ad titulum de ludo-
rum expenfis eft famofa Valentiniani fecundi &

Antiquæ adminiftrationis formam exponit in
litteris ad Furnenfis Ecclefiæ Clerum ac populum
Sanctus Cyprianus: Clerici in honore Sportulan-Magni Theodofii lex Conftitutione folidamus,
tium fratrum, tamquam Decimas ex fructibus,
accipiunt. Et de Celerino ac Aurelio Confeffo-
ribus, quos exul in Lectores ordinaverat, fcri-
Epift. 34 bit ad fuæ Ecclefiæ Clerum & populum: Pref-
byteri honorem nos defignaffe illis jam fciatis, ut
Sportulis eifdem cum Presbyteris honorentur

ut exceptis Confulibus ordinariis, nulli prorfus al-
teri auream Sportulam, Dypticha ex ebore dandi
facultas fit
facultas fit. Cum publica celebrantur officia, fit
Sportulis nummus argenteus, alia materia dyptichis.

Nec majorem argenteum nummum fas fit expende- L. 15. Tito
re › quam qui formari folet, cum argenti libra 9. C, 1.

una