Cap. 5.

mat in animæ gemma Honorius Auguftodunen-1 | Pontificatu habita Synodo Oxonienfi ftatuit

fis. Addit de utroque laudato Antiftite lauda-
tus Strabo: Qui & non longè ante noftra tempora
fuerunt, & ambo tam fcientia, quàm gradu præ-
cipui. Itaque unufquifque in fuo fenfu abundet,
dum fides concordet, ut nec fæpius offerentes æfti-
ment Deum aliter petitiones non poffe difcernere,
nec femel per diem hoftias immolantes putent fuæ
fidei fubtilitatem potiùs, quàm Superiorum devotio-
nem Divinitùs acceptari. Et de folo Leone Pa-
pa Fidelium relatione virorum in noftram ufque

Stephanus Archiepifcopus Cantuarienfis: Ne Sa-
cerdos quifpiam Miffarum folemnia celebret bis in
die, excepto die Nativitatis & Refurrectionis Do-
minica. Nempè Miffa illa, quam hodiè in Sab-
batho fancto dicimus, olim dicebatur in nocte
Dominicæ Refurrectionis. Et hinc non folùm
in Parafceve, fed etiam in Sabbatho fancto Sa- Epift. 1.
cramenta penitùs non celebrari ex traditione Apo- cap. 4.
ftolica, ad Decentium Eugubinum Epifcopum
fcripfit olim Innocentius primus. Quod ipfum

pervenit notitiam, Leonem Papam, ficut ipfe fate-in Binianis Conciliorum Tomis innovatum di

citur à prima Synodo Arauficana. Priorem Mif-
fam de nocte celebrari teftatur etiam in libello
de Pafchalis feftivitatis ratione Sanctus Ambro-

batur, &c. Leo tertius Walafrido fuit coætaneus,
adeoque laudatus ifte Pontifex fuit Sanctus Leo
fecundus Ejus tempore celebratæ duodecima &
tertia decima Toletana Synodi eundem frequen-fius. Item alii paffim Patres. Ipfam enim pro
ter celebrandi morem affirmant viguifle in Hif
pania, nihilque in ipfo reprehendunt, nifi quòd
quidam Sacerdotes in ultimo dumtaxat facrifi-

novellis Neophytis fuiffe factam, rectè affirmat
in litteris ad fuæ congregationis Eremitas Sanctus
Petrus Damiani, & adjungit: Missa, quæ infrà

Lit. 6.

Cap. scio communicarent, Rectè dicunt effe fœdiffiipfum Sabbathi fandt diem probibetur, nocte cele- Ep. 35.

mam confuetudinem. Quale enim eft facrificium cujus oblata nequidem offerens participat? Et apud Guilielmum Malmesberien fem exftat diploma, quo Anglorum Rex, qui noni fæculi anno trigefimo octavo cœpit regnare, Ethelnulphus Regni fui Ecclefiis varia impartit fub hac lege, ut omni feria quarta unufquifque Presbyter Fol. 41. duas Miffas, unam pro Rege, & aliam pro Duci. bus ejus dicat.

Lib. 11. cap. 7.

brari præcipitur, ut nimirùm in quodam meditullio,
bine mortis Chrifti, indè Refurrectionis, generalis
Baptifmi conftituatur falutare Myfterium. In Baptif
mi fiquidem Sacramento ad imitationem Chrifti &
morimur & refurgimus. Et in Synodicis ad Cle-
rum fuum litteris ftatuit Ratherius Veronenfis E-
pifcopus: Septima majoris feptimanæ feria antè ho-
ram dici decimam, id eft, antè noctis exordium,
nullus præfumat Miffam cantare, nec Baptifmum
generalem agere. Quod ipfum repetit in fermone
primo de Quadragefima, Græcos hora tertia tunc
celebrantes arguens de exceflu in Canones. Et
in Claromontana Synodo ftatuit Urbanus fecun-
dus: Ne Sabbathi fancti Officium antè boram nonam

Matutinam: Verùm non de matutina, fed de
nona totius diei hora loqui Synodum, eft ni-
mis manifeftum. Quem morem Florentini ad-
huc Concilii tempore viguiffe, audivimus fuprà
à Sylveftro Sguropulo. Quin imò in quibusdam
Ecclefiis ac Monafteriis adhuc vigebat fub Pio
quinto. Ipfum exftinxit Pontifex, volens Ec-
clefiam etiam in ifto ritu effe deinceps unifor-
mem. Eandem olim Regulam habuit Penteco-
ftes Vigilia, cum modico tamen difcrimine, de
quo antiquus Ordo Romanus: Sabbatho in Vigiliis
Pentecoftes omnes jejunium faciunt, & omne Di-
vinum Officium vel Ordinem, tam lectiones quàm
& Baptifmum, ficut in Sabbatho fando Vigiliarum
Pafcha. Tantùm hora octava ingrediuntur ad Vi-
gilias, vel Miffarum folemnia, ut hora nona exple-
ta, omnia confummentur.

Sunt verò dies, in quibus quilibet Sacerdos
non folùm poteft, fed & quafi debet pluries ce-
lebrare. Primus eft feftum Dominica Nativita-
tis. Tres tunc celebrandas Miffas uti rem vetu-
ftam laudat Magnus Gregorius: Paffim creditur
effe Inftitutum Sancti Martyris & Pontificis Te-celebretur. Nefcio quis fciolus addidit vocem,
lefphori. Earum introitus incipiunt: Dominus
dixit ad me. Lux fulgebit. Puer qui natus eft.
Prima æternam Chrifti ex patre nativitatem,
fecunda ejus pro nobis ex Virgine nafcituri pro-
miffionem, tertia hujus nativitatis impartitio
nem repræfentat. Et quia Agnus ille à mundi
exordio fuit apud falvandorum fidem immolatus,
prima ad mediam noctem, fecunda fub auro-
ra, tertia dici debet hora diei tertia. Prima
enim mundi antè legem ætas fuit quafi in noctur-
nis tenebris, fecunda poft legem fub Prophetis
habuit auroram, tertia fub Evangelio obtinuit
plenam neceffarii ad falutem dogmatis notitiam
& lucem. Quare Sylvefter Sguropulus, Jofe-
phi Patriarchæ Conftantinopolitani in Floren-
tina Synodo Diaconus Cruciger, in ejufdem
Concilii Hiftoria peffimè de nobis fcribit: Ne-
farium eft in diebus Nativitatis Chrifti aut Refur-
reclionis, ut unus idemque Sacerdos à noclis conti-
cinio ad horam quartam diet infequentis quoties
vult facrificet. Affirmat effe unum ex erroribus,
quos nos Latini non poffimus purgare. Verùm
non toties quoties volumus, fed ter dumtaxat
facrificamus in Natali Dominico, idque ob ra
tiones dictas, quas homo ille fchifmaticus non
poffit maculare.

Tertius dies eft Feftum Sancti Joannis Baptiftæ, de quo Amalarius Fortunatus: Tres Mile celebrantur in feftivitate beati Joannis Baptifte, quia tribus infignibus triumphis excellenter refulfit. Ad hoc enim venit, ut viam Domino præpararet exemplo fue converfationis. Qui triumphus celebratur in Vigilia ejus. Per Baptifmi Minifterium claruit infignis: Hujus Minifterii triumphus recolitur in prima Miffa. Nazaræus verò permanfit ex utero matris: Hoc donum recolitur in fecunda Miffa in die.

Alter ergò dies eft feftum Dominicæ Refur-
rectionis, in quo duas olim Miffas dicebatQuod ipfum tradunt in libro de Divinis Officiis
quifque Sacerdos. Hinc enim etiam pofteriori-
bus Ecclefiæ fæculis in fua fub Honorii tertii

Fol. 90.

Alcuinus Flaccus, & in animæ gemma Honorius Lib. 3.
Auguftodunenfis. Prima Miffa fpectabat ad cap. 38.

Vi

Cap. 29.

Lib.

3.

Vigiliam, & pridiè ad Vefperam dicebatur. Se-
cunda fpectabat ad ipfam feftivitatem, & dice-
batur ad Diurnæ lucis exordium: Quod illum
inquit laudatus Amalarius, ex matris utero di-
ghatus effet Deus bonorare. Quæ omnia in Theo-
logicæ eruditionis opere confirmat Hugo de San-
ao Victore, capiti ifti apponens hanc Epigra-
phen: Quare in fefto beati Joannis Baptiste Missæ
dua in quibufdam Ecclefiis celebrentur? Tunc er-
gò mos decrefcere cœperat & abrogari. Verùm
vefpertinarum Miffarum origo, ratio, & omnis
feries eft alibi elucidanda.

fiam, ut recipiat ibi peregrinos illius loci, & ibi à
Clero & Populo celebrare compellitur. Undè fuper hoc
imploravit confilium Papæ. Et Papa refpondet quod
tantùm in Sipontina Ecclefia, in qua tenetur Chrif
ma conficere, debeat celebrare. Quia nempè Do-
minica Cæna non fit dies feftus, ideoque non
fit ratio binandi. Jam pridem enim binari non
permittitur, nifi in gratiam popularis obliga-

tionis.

Ifta interim iterandi eadem die facrificii con.
fuetudo dudum viguit in Latinis Ecclefiis. E-
tenim de beato etiam Alcuino Flacco fcribit ejus
vita: Alcuinus omni die celebrabat Missarum folemnia
multa cum honeftatis diligentia, babens fingulis
hebdomadæ diebus Miffas deputatas proprias. Do-
minico porrò die, nullo umquam tempore, poftquam
lux inchoaffet apparere aurore, se tradebat sopo-
ri, fed velociter Leviticè fe præparans cum Sigulfo
Presbytero Miffarum colebat folemnia Specialium uf
que boram tertiam: Et tunc nimia cum reverentia
publicam intrabat ad Miffam. Et in fecunda
fuorum de Divinis Officiis librorum præfatione
Amalarius Fortunatus: Dicamus de ordine ora
tionum. Utique ad Miffam. Principium habuit
idem ordo de Miffa nocte Nativitatis Domini, ubi
duplex oratio eft: Una de Nativitate Domini, &
altera de Santa Anaftafia. Ubi Reliquiæ funt San
de Anaftafie, vel ubt Corpus ejus eft, dicantur
orationes de Sancta Anaftafia juxta Romanum mo-
rem. Ubi hoc non reperitur, dicantur de Incarnatio-
ne Domini. Quando in Dominica die fuerit aliqua fe-

Sunt item aliqui fingulares cafus, in quibus
antiqui etiam Canones facrificium eadem die ab
eodem Sacerdote permittunt iterari. Primum
laudat tertia Synodus Carthaginenfis: Sacramen-
ta Altaris non nifi à jejunis bominibus celebrentur.
Nam fi aliquorum poftmeridiano tempore defuncio
rum commendatio facienda eft, folis orationibus
fiat, fi illi qui faciunt, jam pranfi inveniantur.
Ad ipfum animæ egreffum Majores noftri fta-
tim offerebant facrificium, atque ita ipfam ad
tremendum Dei Tribunal comitabantur. Age-
bant iftud quavis diei hora, etiam post meri-
diem, etiam non jejuni. Hocce pofterius huic
Synodo non placuit, ideoque poft meridiem &
Presbyteri Parochialis prandium defunctas ani-
mas fanxit deinceps folis orationibus Deo Judici
commendandas. Dum ergò Presbyter adhuc erat
jejunus, ex more antiquo permifit ab illo facrifi
cium iterari. Ita Canonem in fuis Commenta-
riis intelligit etiam Theodorus Balfamon, &ftivitas Sanctorum, fufficere poteft illa oratio
adjungit: Hoc autem hodiè non fervatur. Ut nem.
pè poft meridiem pro defunctis celebretur. At-
tamen in die depofitionis bis ab eodem Sacerdo-
te celebrari, difertè hic permittit Alexander fe-
cundus. Etiam in laudata Oxonienfi Synodo
Stephanus Archiepifcopus Cantuarienfis: Ne Sa
cerdos quifpiam Miffarum folemnia celebret bis in
die, exceptis exequiis defunctorum, cùm videlicet
corpus alicujus in Ecclefia fuerit codem die tumulan-
dum. Et tunc prior Missa de die, pofterior pro de-
fundo celebretur. Præfentem Alexandri Ganonem
in Occidentalis Ecclefiæ Hiftoria laudat etiam,
qui fub Gregorio nono floruit, Jacobus Cardi-
nalis de Vitriaco.

Alterum cafum habemus ab Emeritenfi fub Vitaliani Papatu celebrata Synodo, quæ pluCap. 19. res pauperes Parochias committi permittit uni Presbytero, & de ipfo adjungit: Pro fingulis quibufque Ecclefis, in quibus juffus fuerit præeffe, pro fingulis diebus Dominicis facrificium Deo procuvet offerre. Et hujus mandati neglectorem jubet à fuo Epifcopo excommunicari. Et hinc intelliges Honorii tertii Refcriptum ad Archiepifcotit. 41. c. pum Sipontinum: Cum cuilibet Sacerdoti, quacumque dignitate præfulgeat, unam in die celebrare Miffam fufficiat, Fraternitati tua mandamus quatenùs die Cone Domini in Ecclefia Sipontina dumtaxat, in qua teneris Chrifma conficere, Miffarum ftudeas folemnia celebrare. Gloffa exponit: Archiepifcopus Sipontinus die Cone Domini de antiqua confuetudine conficere tenetur Chrifma in Ecclefia Sipontina. Sed idem Archiepifcopus eadem die manè de confuetudine accedit ad Garganicam Eccle

12.

in

qua precatur adeffe cum oratione Sacerdotis inter-
ceffio Sancti illius, cujus feftivitas celebratur. Ju
vat multos, quandò tempus vacat lectionis & pfal-
modiæ, atque ceterarum orationum, feorfum Sa-
cramenta celebrare de Dominicis diebus, & feorfum
de feftivitatibus Sanctorum. Simili modo cæteris
diebus, quando feftivitas fit plurimorum San&orum,
duas aut tres Miffas. Huic ordini congruit Sacra-
mentarium & Cantorius, in quibus fæpè invenimus
duo Officia Sanctorum uno die. Et fuprà in eadem
præfatione Veni Romam, interrogavique Miniftros
Ecclefie Sand Petri, quot orationes foliti effent
celebrare ante Epiftolam Miffe per dies feftos, in
quibus duas folemnitates celebramus, ficuti eft in
Nativitate Domini ad fecundam Miffam de nocle, in
qua continetur duplex Officium in Sacramentario, id
eft, unum de eadem Nativitate Domini, & alterum
de Santa Anaftafia. Romana ad fecundam Do-
minicæ Nativitatis Miffam ftatio fit apud San-
&tam Anaftafiam. Hinc quifque ibi Sacerdos di-
cebat duas Miffas, de Sanéta Anaftafia unam,
alteram de Nativitate, ideoque & duas habebat
Romanum Miffale feu Sacramentarium. Quare
iftius Bafilicæ Presbyteri ifta die quater celebra
bant. Quod ipfum in quavis per omnem Eccle
fiam fimili Bafilica poffe fieri affirmat Amala
rius. Eandem confuetudinem Romæ fuo adhuc
tempore viguiffe teftatur in animæ gemma Ho-
norius Auguftodunenfis: Semel in die debet Miffa Lib. I.
ab uno Sacerdote celebrari, ficut & Chriftus femel cap. 114
voluit immolari. Si autem neceffitas cogit, id
eft, fi due feftivitates fimul occurrunt, due vel
tres celebrari poterunt. Quia & Romani hoc in die

Cap. 1.

Natalis Domini faciunt. Utique ad Miffam Auro-celebrat, poft primam celebrationem & fanguinis

ræ. Et huc forfan refpexit Sylvefter Sguropulus,
arguens nos quod in Dominico Natali quifque
Sacerdos tres vel quatuor Miffas ad libitum cele-
braret. Quod fi verum fit, Romanus ifte mos
tunc adhuc perdurabat. Plurium eadem die con-
currentium Sanctorum feftivitates quidam, quod
eadem in Miffa plures Collectas feu orationes non
admitterent ex rationibus, duabus aut tribus
Miffis, quidam unica de principali Sancto Miffa
cum adjunctis aliorum commemorationibus ho-
norandas cenfebant: Et utrorumque morem pro-
bant Amalarius atque Honorius, & quemque
permittebant in fuo fenfu abundare.

fumptionem nibil infundatur calici. Sanè poft pri
mam celebrationem diligentiffimè abforbeantur ftillula
de calice, & digiti fugantur, vel lingua lambantur,
laventur, refervata lotura in vase mundo ad id
Specialiter deputato. Que lotura fumatur poft fecun-
dam celebrationem. Hæc ita fefe babeant, nifi in
prima celebratione adfit Diaconus, vel alius Mini-
fter bonefius, qui loturam fumere posit. Nempè
non folùm in Italia, fed etiam in Anglia vigebat
abufus fumendæ ablutionis etiam in prima Mif-
fa, atque ita fecundam celebrandi poft folutum
jejunium. Adversùs quem abusum Sanctus Pe-
trus Damiani fcripfit laudatas litteras ad Huber-
tum Presbyterum. Et in exftantibus apud Gre
gorium nonum litteris ad Vigornenfem Epifco Lib. 3.
pum Innocentius tertius: Excepto die Nativitatis tit. 41.
Dominica, nifi caufa necessitatis fuadeat, fufficit Sa- cap. 3.
cerdoti femel in die unam folummodò Miffam celebra-
re. Verùm quæ, qualis, & quanta debet effe
ifta neceffitas? Exponit Gloffator: Refpondeo,

Promifcuam hanc fæpiùs eodem die celebrandi
licentiam contrahere coepit Leo quartus Ponti-
fex, de quo antiqua incogniti Auctoris Hiftori-
ut nullus
ca compilatio: Leo Papa conftituit
Presbyter plures Miffas in die celebret quàm unam
An. 844. tantùm, excepto die Nativitatis Domini, & in Do-
minica, præfente funere. Decretum periit aut la-
tet. Admirari quis poffit, cur Dominicæ etiamfi celebravit de die, & poftea etiam moriatur aliquis,
Refurrectionis diem non exceperit. Quidquid
fit, non quovis, fed folo, in quo contingit fe-
peliri cadaver, die permittit binari. Ex quo lu-
cet Decretum iftud à multis Ecclefiis non fuiffe
admiffum. Et hinc fub Benedicti octavi Papatu
celebrata Saleguftadienfis Synodus ftatuit: Unuf
quifque Presbyter non plus quàm tres Miffas in die ce-
lebrare præfumat. Et antiqui Anglicanæ Ecclefiæ
fub Edgaro Rege editi Canones: Nullus Sacer-
dos Miffam fæpius in uno die celebret, quàm ter ad
fummum. Et Luidulphum Corbeienfem in Sa-
xonia Abbatem, quod paffim quotidiè bis, fe-
mel de occurrenti officio, femel pro defunctis ce-
lebraret, laudat Ditmarus Epifcopus Mersebur-
genfis. Et in litteris ad Joannem Monachum
fcibit in laudem cujufdam Perufini Abbatis San-
Aus Petrus Damiani: Quotidie Miffas gemino ce-
Ep, 25, lebrabat officio. Et in litteris ad Hubertum Pref-
byterum De celebrandis Miffarum folemnis nos
banc confuetudinis Regulam in disciplinatis Ecclefiis

Lib. 3.

Lib. 6.

Lib. 5.
Ep. 28.

didicimus & tenemus, ut calicem differamus in Miffarum fine perfundere, fi nofmetipfos eodem die facrificium denuò fperamus offerre. Nempè Alexander fecundus non quovis modo, fed dumtaxat ex recipiendæ oblationis cupiditate duas eodem die celebrari ab eodem Sacerdote Miffas videtur interdixiffe. Alii tamen volunt laudatas litteras effe præfenti Decreto anteriores, & Miffæ iterationem fuiffe ab ipfo abfolutè profcriptam. Hinc Fol. 162. enim de Alberone Leodienfi Epifcopo fcribit ma

gnum Belgii Chronicon: Sub boc Alberone cœpit rure difciplina Clericalis. Presbyteri bis in die Miffam cantabant. Et in Synodalibus fuis Statutis habet Odo Parifienfis Epifcopus: Nullus bis in die Miffam audeat celebrare, aut cum duplici introitu, nifi in magna neceffitate. Et in additionibus ad Gualonis Epifcopi Capitula fucceffor ejus GuiCap. 5. lielmus: Presbyteri uno die Miffas duas non celebrent, nifi in neceffitate. Et in Londinenfi fua Synodo, exftante apud Rogerum Hovedenfem, fanxit Hubertus Cantuarienfis Archiepifcopus: Non liceat Presbytero bis in die celebrare, nifi meceffitate urgente. Et tunc idem, cùm in die bis

vel etiam caufa boneftatis vel utilitatis. Ut fi dicta
Miffa de die, fuperveniat aliqua magna persona,
que velit Miffam audire. Et post laudatum præsen.
tem Alexandri Canonem addit Jacobus Cardina❤
lis de Vitriaco Valdè felix eft, qui unam in die
Miffam poteft celebrare. Si tamen necesse fuerit, una
de die, altera pro defunctis poteft celebrari. Et fub
Clementis quinti Papatu facta Ravennæ Syno-
dus: Ne quis de cætero nifi unam tantum in die Mif. Cap. 9.
fam celebret, nifi in cafibus à jure permiffis. Et fub
Joannis vigefimi fecundi Papatu habita Syno-
dus Toletana: Nullus abfque caufa neceffitatis,
excepto die Nativitatis Domini, præfumat nifi
unam Miffam celebrare in die. Et in fuis ad Ger
manos conftitutionibus Joannes Tufculanus E-
pifcopus, ac Martini quinti per Germaniam
Cardinalis Legatus, eos qui in eadem Ecclefia,
nulla neceffitate urgente, fed ad folum quæftum cele-
brant Miffam bis in die, deteftatur, & adjungit;
Singulis Presbyteris inhibemus, ut nifi unam Mis-
fam, aut duas in cafibus à jure conceffis, in die can.
tare aut legere præfumant. Et in quinta fua Syno-
do Sanctus Carolus Borromæus: Quidam Sacerdo-
tes non femel tantùm, fed pluries in die offerunt.
Abufum rigidiffimè damnat, & neque ob Paro-
chialis vel alterius Ecclefiæ egeftatem, neque ob
Sacerdotum penuriam, neque ob locorum di-
ftantiam , neque ob ullam aliam neceffitatem
permittit ab Epifcopis concedi facultatem binan-
di, & concludit: Si quæ ejus generis facultas an-
teà vel certo loco, vel Sacerdoti data eft, eam ftatim
planè refciffam, irritamque ac nullam omninò esse
jam nunc decernimus. Quod Decretum eft nimii
rigoris. Nam ob Sacerdotum penuriam, loco-
rum diftantiam, aut Parochialium Ecclefiarum
egeftatem Epifcopi omninò poffunt dare faculta-
tem binandi. Ex nulla poffunt alia caufa: Ita
confuetudo induxit. Ex his interim vides iteran.
di facrificii libertatem ægrè potuiffe auferri.

Oritur hinc quæftio, An ficut olim unus Sa-
cerdos plures eodem die Miffas, ita etiam quotie
die faltem unam celebraret? Refpondeo fuiffe
varias variarum Ecclefiarum vario tempore con

fue

gnus: Ut in omnibus obfervantia noftra concordet,
illud quoque volumus cuftodiri, ut cùm folemnior fe-
fivitas conventum populi numerofioris indixerit,
& ad eam tanta fidelium multitudo convenerit,
quam recipere Bafilica fimul unà non poffit, fa-

fuetudines. Etenim ad Cæfariam Patritiam, quæ
de quotidiana populi communione interrogarat,
refcripfit Magnus Bafilius: Quater nos fingulis
Ep. 289. feptimanis communicamus. Dominico die, feria
quarta, in Parafceve, & Sabbatho. Sed & per
dies etiam alios, fi Martyris alicujus memoria cele-crificii oblatio indubitanter iteretur, ne his tantùm
bretur. Lucidè agit de Sacerdotibus celebranti-
bus, aut certè publico facrificio communicanti-
bus. Addit Domefticam populi communionem
adhuc vigere apud Alexandriam ac omnem
Ægyptum, & adjungit causam : Quod illic fe-
mel, utique in feptimana, Sacerdos facrificium pe-
ragat ac diftribuat. Et in fermone adversùm eos
qui Pafcha jejunant, fcribit Sanctus Joannes
Chryfoftomus; Non idem funt Pafcha & Quadra-
gefima. Siquidem Quadragefima femel in anno fit,
Pafcha verò ter in hebdomada. Nonnumquam etiam
quater, vel quotiefcumque volumus. Eft enim Paf-
cha non jejunium, fed oblatio & facrificium, quod
in fingulis fit Collectis. Quia nempè in jejunio-
rum, quadragefimalium præfertim, diebus apud
Græcos non fiebat vera oblatio, fed facrificium
ex præfanctificatis. In fexta fuper primam ad
Timotheum Epiftolam Homilia demonftrat Cru-
cis & Altaris facrificium effe unum ac idem, &
fubnectit. Unum atque idem eft, eadem eft Sancti
Spiritus gratia, femper Pafcha eft. Noftis profe-
&ò qui initiati eftis, id quod dicimus: Sive fexta
feria, five Sabbatho, five Dominica die, five in
celebritate Martyrum, eadem litatur boftia, idem
facrificium confummatur. Et in tertia fuper Apo
ftolicam ad Ephefios Epiftolam Homilia: Fru-
Ara eft quotidianum facrificium, fruftra adftamus
Altari. Nemo eft qui participet. Affirmat quo-
tidie celebrari. Ejus tempore quidam pagi nec-
dum habebant Bafilicam, ideoque in decima
octava fuper Apoftolorum Actus Homilia decla-
mat ad iftorum poffeffores: Preces illic perpetuæ
propter te, laudes & finaxes propter te, oblatio
per fingulos dies Dominicos. Ita hortatur ad Ba-
filicas illic exftruendas. Et in Catholicæ fidei
Cap. 22. expofitione Sanctus Epiphanius: Sacri Conventus

admiffis ad hanc devotionem qui primi advenerint,
videantur fi qui poftmodum confluxerint non recepti, Ep. 81.
cùm plenum pietatis atque rationis fit, ut quoties
Bafilicam, in qua agitur, præfentia novæ plebis
impleverit, toties facrificium fubfequens offeratur
Neceffe eft autem, ut quædam pars populi fua de-
votione privetur, fi untus tantùm Missæ more fer-
vato facrificium offerre non poffint, nifi qui prima
diei parte convenerint. Studiosè ergò Dilectionem
tuam & familiariter admonemus, ut quod noftræ
confuetudini ex forma paternæ traditionis infedit,
tua quoque cura non negligat, ut per omnia nobis

Par. 4.

fynaxes ab Apoftolis inftituti funt his diebus, quarta fextaque feria, & Dominica. Et infrà: Quibufdam in locis facri Conventus & fynaxes etiam Sabbathis indicuntur. Proindè omnes Pagenfes folis Dominicis, quædam Civitatenfes Ecclefiæ ter aut quater in feptimana, quædam quotidiè habebant facrificium. Diverfæ habebant diver. fas confuetudines. Nam & de magna Sanctæ Sophiæ Conftantinopolitana Ecclefia fcribit Michael Glycas: Quod in magna Dei Ecclefia Conftantinus Monomachus inftituit, laudem meretur. Cùm enim iftic res facra peragi propter inopiam redituum non poffet extra quam fingulis Sabbathis, diebus Dominicis, aliifque feftis infignibus, Imperator hoc animadverfo, proventibus certis conftitutis effecit, ut Sacrum ibi fingulis diebus perficeretur. Quod ipfum fuprà audivimus à Georgio Cedreno.

Græcorum Ecclefiæ non habent nifi unicum Altare, & in uno eodemque Altari, adeoque & in una eademque Ecclefia nequit eodem die iterari facrificium. Eft Canon apud ipfos adeò antiquus atque folemnis, ut ad Diofcorum Alexandriæ Patriarcham refcripferit Sanctus Leo Ma

fide & actibus congruamus. Alexandriæ fiebat, quod & in fua Ecclefia factum partim laudat, partim reprehendit in populari fermone San &tus Joannes Chryfoftomus: Quantum mihi cenfetis dolorem inuri, cùm recordor feftis quidem diebus vafta maris æquora Collectarum turbas imitari, jam verò ne quotamvis quidem partem illius multitudinis hic congregari? Quod latiùs urget in fpe ciali fermone adversùm eos qui Divinis non interfunt officiis. Quod ergò in magnis feftis populus tanquam mare irrueret in Bafilicam, & ab ipfa non caperetur, Pontificem confuluit Diofcorus, num ex tali caufa poffet eadem die in eadem Bafilica iterari facrificium, & generalis totius Orientis confuetudo & Canon lædi aut difpenfari? Alexandrinæ Ecclefiæ Fundator San&tus Marcus Evangelifta fuerat Sancti Petri Apoftoli Difcipulus, ideoque & iftam & Romanam Ecclefiam eifdem inftitutionum Regulis directam & dirigendam cenfuit Magnus Leo: Multis ra tionibus fuafit, quin & Apoftolica auctoritate præcepit Latinum in morem iftic non tantùm poffe ex relata caufa iterari facrificium, fed etiam debere. Verum non perfuafit. Etenim etiamnum hodierno die omnes puræ Græcorum Ecclefiæ habent unicum Altare.

Ser. 26.

Dico, Pure: Excipio enim mixtas, feu nobis & ipfis ex inducta per Saracenicam ac Turcicam captivitatem neceffitate communes Ecclefias, in quibus aliud Græci, aliud Altare habent Latini. Et fic etiam eft Romæ in Ecclefia Sancti Athanafii, Et de Græcis fcribit in Euchologii fcholiis Joannes Goar: In eis, Mixtis utique Ecclefiis, Miffas, officia laudefque Divinas, ritibus propriis fervatis, utrique alternis boris peragunt, ita tamen, ut qua bora Sacerdos Latinus celebravit, Græcus deindè facrum facere detractet, non quidem in Latini ritus contemptum vel odium, ut quidam temerariò fufpicantur, fed ne eodem die intra Templi ejufdem fepta facrificium iterare, quod nefas videtur Græcus præfumat. Hacque de caufa cum devotionis adimplendæ affectu, Græcus binc, illinc Latinus in Templi ejusdem ambitu facris operari affectat, Græcus alium prævenire ftudet. Ne facrificio ab eo perado, ipfe religio ne à Sacris retardetur. Nec tamen Latini, quod ipfe expertus fum, temerè confcientiam accusat,

cap. 2.

152

quem ritus licentiam fequi probè novit, fed ipfe ve
terum Canonum obfervantia fe duci oftentat. Me-
tropolitanum Edeflenæ Ecclefiæ Clerum fuiffe
<ducentorum & ampliùs nominum dixit ad Chal-

febiana factio, intelliges Apologiam apud Impe-
ratorem Conftantium: Fadum eft, agnofco, fem
fum erat Pafche, & tanta vis populorum aderat,
quantum Chriftianorum in Urbe esse Chrifticole Prin-

Leg 3 cedonenfem Synodum Ibas iftius Sedis Epifco-cipes optarint. Cum igitur & Ecclefiæ pauca par væque effent, magnoque tumultu pofceretur, ut in pus: Quòd autem magna Conftantinopolitana magna Ecclefia Conventus celebrarentur, atque ibiEcclefia præter centum Oftiarios habuerit quadem preces pro tua falute fierent, quod & factum dringentos viginti quinque Clericos, & in eis eft, egoque reniterer adbortationibus, ut rem aliquo fexaginta Presbyteros, fcripfit in Novella ad Epiphanium Patriarcham lege Imperator Jufti- ufque differrent, & potiùs quomodocumque liceret, etiam cum compreffione & afflictione in aliis Ecclefiis nianus. Lucet ergò tot Presbyteros in unico, cætus agerent, mibi neutiquam eft obtemperatum. ejufdem Ecclefiæ Altari non potuiffe celebrare Quin potiùs urbem egredi parati erant, ut in defere in dies, fed rarò per vices celebraffe. Et hinc tis locis, & fub Dio Conventus facerent, melius esse de Protopapa feu Archipresbytero ftatuit antilaborem itineris ferre, quàm cum luctu feftum celequus laudatæ magnæ Ecclefiæ Catalogus: Diftribrare. Crede mibi Imperator, & in eam rem teftem buit ipfe Patriarchæ Sandłam Communionem, & paveritatem ipfam accipe, in fynaxibus Pentecoftes ob riter Patriarcha Protopapæ. Et vulgaris Canon multitudinem populorum, & in locis anguftis pluApoftolicus ftatuit: Si quis Epifcopus, aut Pref rimos pueros, nec paucas puellas, aniculas com byter, aut Diaconus, aut quilibet ex Sacerdotali plures, adolefcentes multos jacuiffe afflictos, ac Catalogo, facta oblatione non communicaverit, aut domum delatos effe, fed tamen ut nemo eorum be caufam dicat, aut communione privetur. Et quanevolentia Numinis perierit. Multa igitur omnium rumdam, ubi Diaconi Presbyteris porrigebant obmurmuratio in hunc ufum magnam Ecclefiam de Euchariftiam, Ecclefiarum confuetudinem circumfcribit atque abolet decimus octavus Nice-pafcentium: Neque immeritò. Si enim priùs tantà ni Concilii Canon, & adjungit: Diaconi ergò & adjungit: Diaconi ergò compreffio acciderat, quid timendum fuit in tali per ordinem poft Presbyteros gratiam facre Com-fefto ? Omnibus certè modis acerbiora` multo munionis accipiant, aut Epifcopo eis aut Presbytero porvigente. Nempè confuetum certis diebus facrificium aut Epifcopus aut quis per vices Pref byter offerebat, & omnis reliquus Clerus de ejus facrificio communicabat. Non folùm Presbyter, fed & Epifcopus habebat fuas offerendi dies ac vices. Et hinc intellige quod nefcio quis antiquus Auctor apud Sanctum Hieronymum fcribit ad Rufticum Archiepifcopum Narbonenfem: Nulla in conficiendo Corpore Chrifti ac Sanguine inter Presbyteros & Epifcopos credenda eft diftantia. Et Euchariftiam jampridem per Presbyteros benedi&tam, fi ufus exegerit, Epifcopi accipere debent, ac fe Chrifto & plenitudini ejus communicare cogno. fcere. Nam fi quis ad injuriam revocet, aut putet Se accipere non debere Euchariftiam quam Presbyter benedixit, is profectò perverfus eft, credens Dominum duo corpora habuiffe, unum majus, & unum minus: Majus quod Episcopus conficit, quod Pref-fa byter minus. Hic Chriftum dividit, eique facit injuriam. Agit in Epifcopos, qui de fuorum per vices fuas celebrantium Presbyterorum Euchariftia & manu dedignabantur communicare.

Ex eodem principio, dum crevit fidelium,
crevit & Bafilicarum in civitatibus numerus.

Antiochena Civitas habuit trecentas & fexagin-
ta: Conftantinopolis longè plures. Nempè quæ-
vis unicum dumtaxat in die admittebat facrifi
cium, ideoque ad plenum magni populi Minifte
rium debuerunt effe admodum multæ. Hinc &
Magnus Conftantinus Romæ, Alexandriæ, An-
tiochiæ, Hierofolymis, ac in aliis majoribus
Romani Imperii Civitatibus exftruxit novas &
majores Bafilicas: Ejus namque in Chriftum fi
des mirum in modum fubitò multiplicaverat Or-
thodoxum populum, & priores Bafilicas fecerat
ipfius incapaces. Hinc item magni Athanafii,
quem de celebratis intra ejufmodi necdum confe-
cratam Bafilicam Divinis Officiis accufaverat Eu-

lu&uofioraque accidiffent. Verùm undè tanta compreffio? Quod in eadem Bafilica facrificium eodem die non poffet iterari. Nec in fefto Pafchali. Hinc populo compatiendum duxit Athanafius, ac in necdum confecrata Bafilica difpenfatoriè celebrandum.

Quam omnem formam viguiffe olim in Lati na etiam Ecclefia, demonftrat antiquus Canon laudatus à Sancto Jvone Carnutenfi Epifcopo in litteris ad Guilielmum Fifcanenfis Monafterii Abbatem: Altare fi motum fuerit, Ecclefia denuò confecretur. Parietes verò fi moti fuerint, & non Altare, falibus tantum exorcizentur. Ecclefiæ confecratio eft noftri Baptifmi & omnium in ipfo rituum repræfentatio ac imitatio. Altare fignifi cat fidem: Et quia juftus ex fide vivit, ipfa eft primum ac palmare Chriftianæ juftitiæ fundamentum, ideoque ea per abnegationem excuffa aut per dubitationem mota, homo debet de novo parturiri in vitam æternam ac in ipfo Chriftus formari. Etiam lapidea templa. funt imago illius vivi & veri, de quo Apoftolus: Templum Dei fanclum eft, quod eftis vos. Hinc ficut in nobis unica fides, ita in Bafilicis unicum Altare. Ita olim fuiffe, altè clamant antiquæ Romanorum Bafilicæ: Lateralia ipfarum Altaria altè clamant fe effe pofteriores appendices. Nam & ipforum quædam præter antiquum Romanæ Ecclefiæ morem refpiciunt non Orientem, fed Meridiem aut Septentrionem. Quem ritum e tiam apud Afros viguiffe oftendit in tertio fuper Apoftolicam Sancti Joannis Epiftolam tractatu Sanctus Auguftinus: Si cum Donatiftis in unitate fumus, quid in hac civitate faciunt duo Altaria? Loquitur cum Sancto Optato Milevitano Epifcopo: Donatifte populum Dei diviferunt, & Baf licas fecerunt non neceffarias. Quod Optatus Bafili cam, Auguftinus appellat Altare: Quod nempè. illa haberet hoc unicum, & hoc illius effet caput

&

Ep. 80.

Lib. 3.