hare langdurige bloemen zeer lieflyk versiert. Zy kan door struikscheiding in de lente vermenigvuldigd worden.

Men vindt nog de éénjarige Zeerotte met smalle bladen (Crucianella angustifolia van Linnaeus), van Montpellier, die alle jaren vroeg in het voorjaer in de bloemhoven wordt gezaeid, en groeit met ruwe stengels en zes of meer lynvormige, regte bladen; bloeit met aren op de toppen, die aen de Gerst gelyken.

De Crucianella potula is eene langlevende plant, die veel in Spaenje wast. Al de Kruidbeschryvers houden die gewassen voor goede wondkruiden; zy zyn een weinig samentrekkend en droogmakend van krachten. De Rotte, door hare bitterheid van smaek, verjaegt uit het lichaem de vuile vergaderingen en slymachtige overvloedige vochten, verwekt den eetlust en helpt de spyze verteren. De Rotte gezoden, zegt Clusius, en het water daervan gedronken, is goed om de verstoptheid der borst, maeg, aderen en gansch het ingewand te ontsluiten; zy wordt ook als wondkruid ingenomen voor die van hoog gevallen zyn en bloed spuwen, en veel met Roozewater gemengd en tot zalve gemaekt om de verhardheid der leden mede te stryken.

RUDBECKIA, in 't fransch Rudbeckia, in 't latyn Rudbeckia, van Tournefort Corona solis genoemd, en onder zyne 14° klasse, 2o sectie der straelbloemen gesteld; door Jussieu onder de familie van de bloemtrosdragende planten, en onder de 19a klasse van Linnaeus, Syngenesia polygamia frustranea, samenhelmigenveelechtigen-vruchteloozen. Men vindt heden de volgende soorten van die lieflyke kruidplanten :

De ingesnedene Rudbeckia (Rudbeckia laciniata van Linnaeus) is eene langlevende kruidplant van Noord-Amerika, die wel omtrent 2 meters hoog wast, met getakkelde stengels en breede, vingervormige bladen, en alhier meest in juny bloeit, met groote, gele bloemen op de toppen.

De purperachtige Rudbeckia (Rudbeckia purpurea van Linnaeus) is ook van Noord-Amerika, en groeit met stengels en langwerpige bladen; bloeit meest van july tot in augusty, met groote bloemen, bruine lange middenknopjes en gulden meeldraed

kopjes, met veel lange purpere stralen, die zeer schoon versieren. De gevingerde Rudbeckia (Rudbeckia digitata van Willdenow) is eene langlevende kruidplant van Amerika, die kleiner dan de voormelde wast.

De Rudbeckia Drummondia is eene nieuwe langlevende kruidplant, die met zeer lieflyke bloemen in july bloeit.

De Rudbeckia hirta van Linnaeus is eene tweejarige kruidplant, die omtrent 1 meter hoog wast.

De Rudbeckia triloba is cene langlevende kruidplant, die alhier in july met zeer lieflyke bloemen bloeit.

Al deze schoone gewassen, waervan ik de krachten niet ken, kunnen zeer wel onder alle andere kruidplanten, in de bloemtuinen onze koude winters wederstaen, en begeren eenen goeden ligten grond; zy kunnen door wortelscheiding en door het zaed in de lente vermenigvuldigd worden.

RUELLIA, in 't fransch Ruellie, Crustolle, in 't latyn Ruellia, is door Jussieu onder de familie van de Berenklauwplanten gesteld, en onder de 14° klasse van Linnaeus, Didynamia angiospermia, planten die met twee lange en twee korte helmstyltjes bloeijen, en welker zaedjes in een zaedhuisje besloten zyn.

De Ruellia met eivormige bladen (R. ovata) is eene schoone, nieuwe langlevende plant van Mexiko, die met vyf bloembladen in de kelken, trechtervormige bloemkransen en zeer lieflyke blauwe bloemen, met meeldraedjes in twee vereenigd, alhier in de warme serren meest in july bloeit.

De witte melkachtige Ruellia (R. lactea van Willdenow) is eene langlevende kruidplant van Mexiko; zy bloeit alhier in de warme serren in augusty, met allerschoonste witte bloemen.

De Ruellia met groote blauwe bloemen (R. varians) en de Ruellia eranthemum pulchellum zyn twee planten van de Indiën, met gerankte, hoekige stengels en ruwe, eivormige, geribde bladen, die even wyd groeijen; bloeit alhier meest in mei, met aren en lieflyke blauwe bloemen, die een purperachtig kleur verkrygen.

De schoone prachtige Ruellia (R. formosa van Curtis Bot. Mag.) is eene langlevende kruidplant van Brezilië, die meest in july bloeit, met zeer schoone roodblozende bloemen.

Men heeft onlangs by onze bloemisten nog de Ruellia infundibuliformis, sabiniana, — paniculata, — balsamica en andere soorten van de Indiën verkregen, die hier allen in potten in den wel vermengden heigrond, in de warme serren worden gekweekt en door uitspruitsels, afzetsels en het ryp zaed kunnen vermenigvuldigd worden.

RUITE, tamme Hof- of Wynruite, in 't fransch Rue, in 't latyn › Ruta, is onder de 6o klasse, 4o sectie van Tournefort gesteld, der roosvormige bloemplanten; door Jussieu onder de familie van de Ruitplanten, en onder de 10° klasse van Linnaeus, Decandria monogynia, planten die met tien meeldraedjes bloemen en maer één stampertje hebben.

De sterkriekende tamme Hof-Ruite (Ruta graveolens van Linnaeus) is eene langlevende kruidplant van Oost-Europa, die met houtachtige stengels wast, en met uitgesnedene, groene bladen, lommerryk versierd, op welker takjes meest in july zydelingsche, bleeke, geelachtige bloemen bloeijen. Deze plant wordt om hare nuttige en heilzame deugden veel in de kruidhoven door wortelscheiding vermenigvuldigd. Het schynt dat elk land zyne soort van Ruite heeft, om in de medecynen te gebruiken, want de Ruta patavina groeit veel in Italië, omtrent Padua; de Ruta pinnata, met gevleugelde, lansvormige bladen, groeit meest in Spaenje; de Ruta chalepensis van Linnaeus, komt van Afrika, en groeit veel in Egypten; maer deze planten kunnen onze wintersche koude niet wederstaen, en moeten derhalve in de planthuizen worden bevryd.

De Ruite (Ruta graveolens) is sterk van reuk, heet, bitter van smaek en verdroogend van krachten; het is van alle ervarene doctors en kunstscheiders bekend, dat de Ruite zeer veel vlugtige olie bezit, dewelke, op wat deelen des lichaems zy wordt gelegd, eene werkende aenprikkeling veroorzaekt. Het sap wordt veel in de trekplaesters met zalve gemengd, en het gestooten kruid met gerstemeel in de pappen gebruikt, om de heuppyn en flerecyn te stillen.

De Ruite, zegt de doctor Roques, in zyne verhandeling over

de kruiden, met eene behoorlyke hoeveelheid ingegeven, is een zeer geschikt middel voor de menschen die met den bloedloop en bloedvloed zyn gekweld. Dit Ruitekruid op franschen brandewyn getrokken en op het vel zachtjes ingewreven, verwarmt de koude deelen van het lichaem, die door het rhumatisma of sciatica zyn besmet. De geneesheeren hebben dikwils bemerkt, zegt G. Grimaud de Caux, dat een stukje neteldoek, in het sap van de Ruite geweekt en op de hollige deelen van de borst der zieken gelegd, eene prikkeling verwekt, de borst weldra ontlast en eenen toeval van longerziekte kan doen verdwynen; maer de Ruite inwendig genomen, verdroogt zeer de natuerdeelen; het sap in den neus gedaen, stelpt het bloeden, en met roozewater of roozenazyn gemengd, is het zeer dienstig voor alle voortetende zeeren, en indien men er het hoofd mede smeert, verdryft het de pyn en verklaert het gezigt. De Ruite gestooten, met wyn bereid en dit klaer door een doeksken latende vloeijen, is zeer goed voor die vergiftige Kampernoeliën of eenige andere vergiftige spyzen ingenomen hebben. De eenvoudige landlieden stampen de Ruite met honig en azyn, om op den navel der kinderen te leggen, hetgeen de wormen in den buik doodt en afdryft. De olie van Ruite heeft ook alle die krachten.

RYS, Rysplant, in 't fransch Riz, in 't latyn Oryza, is onder de 15° klasse, 3° sectie van Tournefort gesteld, der planten die met stuifdraden bloeijen; door Jussieu onder de familie van de Grasplanten, en onder de 6o klasse van Linnaeus, Hexandria digynia, planten die met zes meeldraedjes bloeijen en twee stampertjes hebben.

De tamme Rysplant (Oryza sativa van Linnaeus) is eene éénjarige kruidplant van de Indiën, met wortels die aen de Tarwe gelyken, regte, ronde, geknoopte stengels, die omtrent 1 meter hoog wassen, en lange, dikke, gestreepte bladen; bloeit op de toppen der stengels, met trosvormige aren en purperachtige bloempjes, die hard, wit, puntig graen voortbrengen, dat in gegroefde bloemkelken besloten is. Deze plant is van over zeer oude tyden in China, Azië en andere warme landen bekend; zy dient

tot dagelyksch voedsel aen de volkeren, en eenieder kent den goeden Rys van de Karolinsche Eilanden, die in verscheidene zuidelyke deelen van Europa, zoo als in Spaenje, Italië, Savoyen en elders wordt gezaeid.

Men heeft ook veel medesoorten van de Rysplanten verkregen, die in al de warmste deelen der wereld, meest in vochtige landen, aen de loopende waters, die dikwils overvloeijen, worden gezaeid.

Men vindt in de Indiën langlevende Rysplanten (Oryza perennis) die in het water groeijen, en door het zaed en uitloopers vermenigvuldigd worden.

De kweek der Rysplanten is in de warme gewesten zeer voordeelig, dewyl hy aen de inwoners eene groote inkomst verschaft, en dat de Rys, die eene zeer voedzame en zachte spyze inhoudt, en een aengenaem stoppend middel bezit, door de volkeren dier streken tot brood wordt gebakken, zoo als men hier het Tarwemeel gebruikt; ook in veel gewesten van Europa wordt gemeenelyk een zevende gedeelte gepelde Rys, met tarwe meel gemengd, hetgeen het brood zwaerder en voedzamer maekt, en er eenen aengenamen smack aen verschaft. De Rys wordt ook veel als voedzaem geneesmiddel, aen de menschen die door eene ziekte zyn afgemat, bevolen, als welriekend in den melkroom bereid, en met kaneelwater als verkoeldrank gebruikt. Eindelyk de Rys, die alhier door den koophandel wordt overgevoerd, is zeer nuttig om tot velerlei spyzen te bereiden en als voedsel voor het menschdom te gebruiken.

Men vindt in het verslag van M. Arnal, lid der Akademie te Parys, geschreven, dat de kapitein Philibert laetst een Rysboom naer Frankryk heeft gebragt uit Cochinchina, die volgens de beschryving wel met het klimaet van Zuid-Frankryk zou overeenkomen, en waeruit zy denken in 't vervolg veel nut te kunnen trekken. De heer M. D. Peluguer schryft ook in zyne verhandeling over den landbouw van eene langlevende Rysplant, die M. Poivre van Cochinchina naer de fransche eilanden heeft gebragt, die maer in het water kan worden gekweekt, kleinen Rys voortbrengt en derhalve weinig wordt geplant.