Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

De breedbladige Oogentroost (Euphrasia latifolia van Linnaeus) groeit meest in Zuid-Frankryk, met breede, handvormige bladen, getand en met haertjes bedekt.

De Winkel-Oogentroost, die in Vlaenderen wast, is droog van aerd, heet van krachten en bitter van smaek; dit kruid werd voordezen in poeijers gebruikt, en ook het sap daeruit gedistilleerd, met Vinkel bereid en suiker gemengd, om de loopende, vochtige, belemmerde oogen te genezen en het gezigt te verklaren; maer het schynt dat die middelen nu geheel verworpen zyn, want volgens verscheidene oogmeesters, is dit sap te inbytende en prikkelt te zeer op de deelen der oogen, die de doctor Haller Tutamina oculi noemt; dit gedistilleerd sap kan echter met andere verzachtende oogmiddelen in zalve gemengd worden, en wordt op die wyze by de apothekers verkocht. Dit kruid met wyn gekookt en langs buiten op de oogen gelegd, doet al de vurigheid verdwynen en de oogen verklaren; met wyn gekookt en gedronken, versterkt het 't geheugen en geneest de geelzucht; maer te veel daervan ingenomen, doet geweldig zweeten, en kan hinderen en schadelyk aen den mensch wezen; doch met mate genomen, is het goed, zegt Lobel, voor de zwakke en kwellende vrouwen. Deze plant wordt om hare deugden in veel kruidhoven alle jaren gezaeid.

OOIJEVAERSBEK, in 't fransch Bec de Cigogne, in 't latyn Pelargonium, is door Jussieu onder de familie van den Geranium of Kraenbek gesteld, en onder de 16° klasse van Linnaeus, Monadelphia heptandria, éénbroederigen met zeven helmdraden.

Deze plant, waervan men heden op sommige bloemlysten wel 200 verschillige soorten vindt, heeft den naem Pelargos uit het grieksch verkregen, die in onze tael Ooijevaersbek bediedt; zy is van de Kaep de Goede Hoop, in Afrika, oorspronkelyk. De volgende soorten worden hier by onze bloemisten en liefhebbers gekweekt, en op de wyze van de Kraenbekken en Reigersbekken, door het zaed en afzetsels vermenigvuldigd de Pelargonium rapaceum, van Willdenow; de Pelargonium lobatum, van Linnaeus; P. triste, van Linnaeus; P. flavum, van Willdenow;

P. ovale, van Willdenow; P. blattarium, van Willdenow; P. elegans, van Willdenow; P. pulchellum, van Curtis; P. tabulare, -alchemilloïdes, odoratissimum, van Linnaeus, met zyne roode, welriekende bloemen; P. tricolor, van Willdenow, met zyne driekleurige bloemen; P. myrrhifolium, van Willdenow; P. lacerum, P. coriandrifolium, van Willdenow; P. glaucum, van den Hortus Kew.; P. lanceolatum, van Cavanille; P. diversi· stenopetalum, — hybridum, van Willdenow; P. betuacetosum, - zonale, inquinans, van Linnaeus; tetragonum, - cucullatum,- papilionaceum, vitifolium, -capitatum, hispidum, quercifolium,

folium, linum,

P. peltatum,

[ocr errors]

scabrum, hermanniaefolium,

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

fulgidum,

gibbosum, van Linnaeus; P. heterogamum, van den Hortus Kew.; P. monstrum,

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

geteekend zyn; P. inodorum, — rubens, speciosum, — maculatum, van den Hortus Cantabrigensis; P. penicellatum, saniculifolium, grandiflorum, cotyledonis, -australe,

radula,

sum,

[ocr errors]

denticulatum,

[ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][ocr errors]

abrotanifolium, van Willdenow; P. balsameum, van Jacquin; P. formoquinquevulnerum, lacinatum, van Andrews. De Pelargoniums die onlangs uit het zaed zyn gewonnen, zyn volgende: Pelargonium denisianum, — Schmithii, — pavonium, van Londen; P. Duc de Bordeaux, chrisanthemifolium,

--

de

Welsanum, spectabile, candium, ― involucratum, scutanum, — obscurum, — venustum, macrocanthos,-Wastonii,

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]

natum,-grand Commandeur, grand Amiral,— Bayleianum, solubile, duchesse de Glocester, — Bellulum

[blocks in formation]

d' Yorck, atrofuscum, — majestum, — principressae, mouriae en veel meer andere, die hier alle om hunne wonderlyke en schoone bloemen 's winters in de matige serren worden bevryd en des zomers in de belommerde planthuizen gezet,

om lang hunne bloemen te behouden. Plinius verhaelt dat het kruid van den Pelargonium met wyn gekookt en gedronken, den vloed stelpt.

ORANJEBOOM, in 't fransch Oranger, in 't latyn Citrus aurantium, is door Jussieu onder de familie van de Limoen- en Citroenboomen gesteld, en onder de 18° klasse van Linnaeus, Polyadelphia icosandria, veelbroederigen, met twintig helmdraden.

De Oranjeboom (Citrus aurantium malum en de Aurantium sinensis van Linnaeus) is een langlevende. boom van de OostIndiën en Persië, die van over veel eeuwen in Europa is overgevoerd, en ten alle kanten is verspreid; hy groeit zeer getakkeld, wel 2 meters hoog, met gevleugelde bladstelen en groene puntige bladen, en op zyne dunne takjes bloeijen hier meest in juny en july zeer lieve witte bloempjes, die eenen aengenamen geur verspreiden.

Men vindt heden hier in België veel medesoorten van de Oranjeboomen, zoo als den Citrus aurantium myrthifolium, van de Indiën; den Citrus aurantium olyssiponense, van Portugael; den Citrus aurantium amarum en violaceum; den Citrus aurantium multiflorum, van Azië; den Citrus aurantium lunatum, van Turkye; den Citrus aurantium nobilis, van China, en den Citrus aurantium malta, op welks stralen der vruchten men een kruis van Maltha bemerkt. Zy bloeijen meest allen in de maend juny, en verkrygen in de matige planthuizen het volgende jaer in january, february en maert hunne rype vruchten. Al deze Oranjeboomen worden hier meest op de wilde Citroenstammen geënt.

De bloemen, vruchten en bladen van deze boomen houden eene krachtige vlugtige olie in, en de welriekende bloemen worden vergaderd om er een kostelyk oranjebloem-water mede te distilleren, dat, volgens alle nieuwe en oude Kruidkenners, en zonder tegenspraek, eene uitnemende goede eigenschap bezit om de stuiptrekkingen, spannende spieren en vezeltjes te herstellen. Die bloemen worden ook wel in het kokende water geweekt en als thee gedronken, hetgeen den weedom der menschen verzacht en de vrouwekwalen en zenuwen herstelt. De schillen der Oranje

appels, die zeer veel vlugtige olie geven, worden in veel landen gebruikt om curaçao mede te maken; die oranjeschillen worden ook veel gekonfyt en met suiker opgelegd, en houden een goed middel in om de spieren en zenuwen te bewegen en zachtjes aen te dryven. Het sap van de Oranjeappels wordt veel in de medecynen gemengd, ook met suiker en water bereid en als verversching in veel brandende ziekten gedronken; de oranjevruchten met kanariesuiker of broodsuiker gekonfyt en daervan geëten, versterken de maeg en doen de vezeltjes en spieren bewegen.

De Oranjeboomen kunnen door de korrels in het voorjaer worden geplant, die alsdan altoos wild hout voortbrengen, waerop men ook de tamme kan enten. Alle de Oranjeboomen kunnen geene acht graden koude wederstaen, en moeten derhalve hier 's winters in de matige planthuizen bevryd zyn.

OREGO, Grove Marjoleine, in 't fransch Origan, in 't latyn Origanum, is onder de 4° klasse, 3° sectie van Tournefort gesteld; door Jussieu onder de familie der lipvormige bloemplanten, en onder de 14° klasse van Linnaeus, Didynamia gymnospermia, tweemagtigen, planten die met twee lange en twee kortere stuifdraedjes bloemen en naekt zaed dragen.

Men vindt veel verscheidene soorten van Orego, die in België en elders in de kruidhoven worden gekweekt.

De Orego van Egypten (Origanum aegyptiacum van Linnaeus) is een houtachtig boomgewas van Azië, dat heestergewys, met kleine, welriekende, wit geschulpte blaedjes wast, en meest in augusty bloeit, met aren en kleine, witachtige, rooskleurige bloempjes, die eenen aengenamen geur hebben.

De Origanum dictamnus van Linnaeus, is een langlevend heester-houtgewas van Griekenland, dat met langs onder door witten dons bedekte blaedjes wast en meest in july bloeit, met hangende aren en witachtige rooskleurige bloempjes.

De Origanum pallidum van Desfontaines, is een langlevend kruidgewas van de Oost-Indiën, dat op de wyze van de Marjoleine wast. Deze drie planten moeten hier 's winters in de matige serren of in de planthuizen in potten bevryd worden.

De grove Marjoleine of wilde Orego (Origanum vulgare van Linnaeus) is eene langlevende kruidplant van Europa, die in België en elders in de zandachtige en belommerde plaetsen wast, met stengels, omtrent 30 centimeters hoog, en blaedjes door haertjes bekleed, die van gedaente aen het Bienkruid gelyken; bloeit meest in augusty, met ronde aren of trosjes op de toppen der stengels en roodachtige witte bloempjes, die dikwils van kleur en meeldraedjes verschillen, dewyl men er ook met witte bloempjes vindt. Deze plant wordt om hare deugden hier veel in de kruidhoven gekweekt en door wortelscheiding in de lente vermenigvuldigd. Dit kruid met zoete melk gekookt en gedronken, is zeer dienstig voor die welke van het dulle Kervelkruid of ander vergift ingenomen hebben. Het kruid met de bloemen gedroogd en in poeijers gestampt, doet niezen, verligt het hoofd, versterkt de hersenen en geheugen en trekt vele kwade vochten uit het hoofd; met wyn of water gekookt en gedronken, zegt Dodonaeus, doet het pissen, verwekt de maendstonden, geneest de geel- en waterzucht en is zeer goed voor eene verkoude borst, lammigheid en kwade magen, en voor degenen die vergiftige spyzen genomen hebben; het wordt zeer geacht om de beten der slangen en andere venynige gedierten te genezen. De Orego met vygen gekookt en eenigen tyd gedronken, is zeer goed om de inwendige kwetsuren, breuken, scheuringen en verknoopte leden te genezen; het sap uit het Oregokruid geperst en met honig ingenomen, geneest den vurigen brand in de keel, verwekt den eetlust en is goed voor de terende menschen. Er wordt ook eene olie uit het zaed van den Orego bereid en in de geneesmiddelen gebruikt, om de leden van binnen en buiten te verwarmen en de spannende aderen en hardheid der moeder te stryken. Galenus houdt de grove Marjoleine of wilde Orego voor de krachtigste; nogtans zeggen sommigen dat de grieksche, die veel in Italië wordt gekweekt, de krachtigste is en beter naer de Marjoleine aerdt.

ORELLANBOOM, Orellan, in 't fransch Roucou, in 't latyn Bixa, is onder de 6o klasse, 2o sectie van Tournefort gesteld, der

« VorigeDoorgaan »