en velden, omtrent 1 meter hoog groeit, met stengels en bladstelen, ruwe, rondachtige bladen, die aen de stelen wassen, en zytakjes op de toppen verdeeld, en hier meest in juny bloeit, met gelachtige bloemen, waerop lange, dunne, ruwe peulvruchten volgen, die ronde geelachtige zaedjes voortbrengen.

Het zwart Mostaerdkruid (Sinapis nigra van Linnaeus) is ook maer eene éénjarige plant, die in België in de velden wast, met ruwe stengels en bladstelen, op de wyze van de voormelde, en gele bloemen draegt, die peulvruchten voortbrengen met bruine, zwartachtige zaden gevuld, die eenen scherpbytenden smaek inhouden.

Het wit Mostaerdkruid (Sinapis alba van Linnaeus) is eene éénjarige plant, die in de velden en hoven wast, met stengels, bladstelen en ruwe bladen, met witachtige bloemen bloeit en peulvruchten draegt, die zwaerdvormig zyn geschikt, lange bekjes hebben, zaed op de wyze van Raepzaed inhouden, en eenen scherpen, heeten smaek hebben.

Het wild Mostaerdkruid, dat aen de Rakette gelykt (Sinapis erucoides van Linnaeus), wast ten alle kanten in België en elders in Europa, aen de wegen en velden, maer groeit veel kleiner dan het tamme, met stengels en bladstelen, breedgesnedene, ruwe bladen en gele, vierbladige bloempjes, kruiswyze geschikt, waerop ruwe, rondachtige peulvruchten volgen, die vol roodachtige zaedjes zyn, welke eenen scherpen, heeten smaek bezitten.

Al deze Mostaerdkruiden zaeijen veel zichzelve, zelfs in de landen waer zy nooit gestaen hebben. Men heeft ook meermaels bemerkt, dat overstroomde landen, die binnen de vyftig jaren niet waren bewerkt, na twee jaren beploeging, met zeer veel Mostaerdkruid waren bedekt. Men vindt in de Hist. plantarum germanica, dat een groot deel land, aen den Mond van den Oder door de zee overstroomd, waerop in verscheidene jaren geene vruchten gestaen hadden, na het tweede jaer der bewerking byna geheel met wit Mostaerdkruid was bedekt; dus, volgens deze aenhaling, is het zeer waerschynlyk dat het Mostaerdzaed door den wind wordt verspreid en met het zandachtig stof ten allen kanten vervliegt, en ook door de vogelen wordt voortgedragen. Dit zaed

kan zes jaren zyne groeikracht behouden, en is voor zyne heilzame deugden van over zeer lang bekend; het is heet en droog tot in den derden graed. Dit zaed met azyn gemalen, is zeer aengenaem om met vleesch of andere spyzen te eten, en werkt mede om de spyzen in flauwe magen te verteren. Het Mostaerdzaed met Vygen en Komynzaed gestooten en alzoo ingenomen, geneest de waterzucht; met wyn gezoden, beneemt het 't kuchen en den droogen hoest; de Mostaerd dryft de pis af en stilt de buikpyn. Versch gemalen en op kwade gezwellen en zweren gelegd, doet hy deze verdroogen en genezen. Het Mostaerdzaed gestooten, in een popken gedaen, in azyn gedopt en met lauw water in den mond gehouden, stilt de tandpyn en zuivert de hersenen; het doet veel zeeveren en water uit het hoofd lossen. Het Mostaerdzaed fyn gestampt en in den neus opgehaeld, zuivert de hersenen en doet niezen. Het heeft ook eene uittrekkende kracht met olie, zoet vet of was gemengd, geneest het de kwade schurftheden van het hoofd; met azyn gemengd en daermede het aengezicht of vel gewasschen, neemt het alle sproeten en vlekken weg. Het Mostaerdzaed met bier gekookt en daermede gegorgeld, geneest de kwade kelen. Olie van Mostaerdzaed wordt zeer geacht om het sciatica en slappe zenuwen mede te smeren. Het Mostaerdzaed verzacht de harde milte en wordt ook veel in de voetbaden en als papplaesters gebruikt. Eindelyk het Mostaerdzaed bezit zulkdanige deugden om de gebreken der menschen en dieren te helpen, en om inwendig en uitwendig te gebruiken, dat men daerover een geheel boekdeel zou kunnen schryven. Men vindt zelfs het Mostaerdzaed in het heilig Evangelie beschreven, alwaer het woord Gods by dit zaed vergeleken is. Het tam Mostaerdzaed wordt in de moeshoven gezaeid, want het wild zaed is zoo scherp van krachten niet.

MOTTENKRUID, zwart Wollekruid, in 't fransch Blattaire, Herbe aux Teignes, in 't latyn Verbascum blattaria, is door Jussieu onder de familie van de Nachtschade gesteld, en onder de 5 klasse van Linnaeus, Pentandria monogynia, planten die met vyf stofdraden bloeijen en maer één stampertje hebben.

Het Mottenkruid (Verbascum blattaria van Linnaeus) is eene tweejarige kruidplant van Europa, die in België op sommige plaetsen in de bosschen en potaerde-gronden wast, en eene medesoort van het zwart Wollekruid schynt te wezen, daer zy van gedaente aen dit kruid wel gelykt; maer de bladen van het Mottenkruid zyn groen en glad, met geene wolle bedekt, een weinig blinkende, aen de kanten gekerfd en langwerpig; de stengels wassen regt en zyn van boven met kleine takjes verdeeld, waerop van july tot in september meest gele bloempjes bloeijen, maer die somtyds ook een bleekrood kleur hebben, of bruin, purperachtig violet zyn, die rondachtige zaedhuizen als bollekens met veel zaedjes voortbrengen. Dit kruid wordt hier ook in de bloemhoven in het voorjaer gezaeid, alwaer het meest gele bloemen draegt, die eenen onlieflyken reuk hebben. In zynen bloeityd geplukt, wordt het veel in de kleerkassen en elders gelegd, om de kleeren en boeken van de motten, kleerwormen en boekwormen te bevryden. Lobel zegt, dat het Mottenkruid, door zyne bitterheid van smaek, ook zeer goed is om voor de verstoptheden der ingewanden te gebruiken, en dat het de kleine aderkens, die hun voedsel uit het bloed halen, openen kan. Het Mottenkruid, zegt Dodonaeus, is ook goed om alle zweren te genezen en voor de ontstekene roode oogen te ontzwellen; het heeft de krachten van het Wollekruid om het bloed te zuiveren.

MUER PEPER, Kleine Donderbaerd, Hemelsleutel, Perelkruid, in 't fransch Orpin, Trique-Madame, in 't latyn Sedum, is door Jussieu onder de familie van den Huislook en Hemelsleutel gesteld, en onder de 10 klasse van Linnaeus, Decandria pentagynia, planten die met tien meeldraden bloemen en welke vyf stampertjes of wyfkens-deelen hebben.

Men vindt veel verschillige soorten van deze planten, die hier alle in België in de volkstael verscheidene namen hebben, en om hare heilzame deugden in de medecynen, in den kruidhof der Hoogeschool geplant zyn.

De Muerpeper of Perelkruid (Sedum acre van Linnaeus) is een zeer leeg, klein en teer kruid, met dunne, korte stengels en veel

blaedjes, die zeer klein, dik, scherp en vol sap zyn, stelen waerop in de zomermaenden veel kleine, gele bloempjes bloeijen en wortels die vezelachtig zyn.

De witte Muerpeper (Sedum album van Linnaeus) is ook eene langlevende kruidplant van Europa, die in België op de muren en dakken wast, maer ook in de kruidhoven wordt geplant; zy gelykt van stengels en blaedjes wel aen den eerstgemelden, maer bloeit met witte bloempjes. Deze twee planten zyn hier veel by het volk onder den naem van Perelkruid bekend, omdat de cenvoudige landlieden die veel met regenwater en een weinig azyn laten weeken en het sap daeruit persen, om de brandvlakken, die als pereltjes op de oogen komen, te genezen; die kruiden zyn zeer verwarmend en scherp van krachten, en doen de bleinen en brandige, heete puisten, daermede gewasschen of er opgelegd, ook zuiver genezen. Het sap van den Muerpeper met azyn ingenomen, doet braken en overgeven, lost alle dikke en grove slymen en galachtige vochtigheden uit het lichaem; dit by tyds ingenomen, kan zelfs den mensch van koortsen en dergelyke langdurige kwalen bevryden. In de noordsche landen, alwaer die planten veel zyn bekend, worden zy voor het scheurbuik en veel andere ziekten gebruikt.

De kleine Donderbaerd of Muerpeper (Sedum sexangulare van Linnaeus) groeit veel in België op de muren, met dunne stengels door langwerpige, spitse bladen bekleed, die aen de aerde kruipen en waeruit in mei stengels spruiten, die omtrent 10 of 12 centimeters hoog wassen, en van juny tot in september, met kroonwyze geschikte, gele bloempjes versierd bloeijen.

De Muerpeper (Sedum aizoon van Linnaeus) is een langlevend kruid van Siberië, dat hier in de kruidhoven wordt geplant; het wordt gebruikt om de vurige puisten en gezwellen te genezen; het sap van deze kruiden doet alle vrouwevloeden, die uit heete oorzaken gekomen zyn, ophouden, en de bladen worden ook gebruikt voor de heete koortsen.

De Muerpeper of spaensche Smeerwortel (Sedum telephium van Linnaeus) wast in al de deelen van Europa, en groeit veel in België in 't wilde, op drooge en vochtige plaetsen, aen de kanten

der bosschen en hoven, in struiken, met dikke wortels en stengels met getande, groene bladen, in het geheel omtrent 20 centimeters hoog; bloeit ook in den zomer, met bleekgele bloemen op de toppen, als trosjes geschikt.

De wortels van deze plant, zegt de kruidkundige Montegre, bezitten een bezonder specifiek om de speenpyn te verhelpen; het was Montegre die al de heilzame deugden van deze plant aen den doktor Savaresi van Italië, na de krygsverrigtingen der fransche legers in Egypten, in 1798, heeft kenbaer gemaekt; hy schreef hem dat hy den Sedum telephium aldaer gebruikte om de vurige wonden, loopende gaten, bloedige kwetzuren en zeeren der soldaten te genezen, alsook voor de gescheurdheden en andere besmettelyke toevallen en ziekten.

De Hemelsleutel, Sedum telephium sylvestris genoemd, wordt ook in de volkstael wilde Porselein geheeten, waeraen hy nogtans niet gelykt, maer eene medesoort van den voormelden Telephium schynt te zyn; groeit ook met dikke wortels en struiken, met stengels en blauwachtiggroene bladen bekleed; bloeit met purperachtige bleek blauwe bloemen, kroonwyze geschikt, en wast hier ook in 't wilde, op lommerachtige plaetsen, aen de wegen, grachten en muren, en wordt veel in de hoven geplant; deszelfs wortels bezitten ook dezelfde krachten als den voormelden.

Deze Hemelsleutels worden hier veel te lande omtrent S. Jansdag, met de wortels om hoog, in de huizen aen de ribben of steenen muren gehangen, alwaer zy zeer lang groen blyven en dikwils nog bloemen geven.

De Hemelsleutels, Sedum reflexum, S. dasyphillum en S. villosum van Linnaeus, groeijen ook in België en worden in de kruidhoven geplant; de Sedum pyramidale, die met stengels wel 40 centimeters hoog wast, en met witte kleine bloempjes in july bloeit, wordt hier ook gekweekt.

De Hemelsleutel (Trique-Madame of Sedum capaea van Linnaeus) is eene éénjarige kruidplant, die in Frankryk veel in het voorjaer, in de moeshoven wordt gezaeid, en als toekruid, op de wyze van de Porseleine, met de spyzen en salade geëten en voor een verkoelend en zuiverend middel wordt geacht. Al de andere