licum, ad quadragefimum octavum & octogefi-
mum feptimum Trullanum, & ad centefimum
quintum Carthaginenfem Canonem laudat &
probat Theodorus Balfamon, de dicto Cartha-

libris idem Auguftinus, profeffus quæftionem
hanc effe difficillimam, addenfque de ejus per
fcriptos de adulterinis conjugiis libros folutione:
Quod utrum enodatiffimè fecerim, nefcio; imo verò
non me perveniffe ad hujus rei perfectionem fentio,ginenfi, qui eft fupra adductus decimus fepti-
quamvis multos finus ejus aperuerim, quodjudicare
poterit quifquis intelligenter legit. Hinc & ipfe &
L. 2. c. 57. laudata Carthaginenfis Synodus cenfuerunt tanto
animæ periculo nullum caput immittendum,
item nullum Chriftiana fimplicitate jam immif-
fum licet folvi nolit, facilè damnandum. Miti-
garunt, damnare tamen non prefumpferunt
magnam, cui Africanæ Ecclefiæ Primates ad-
fuerant, Synodum Arelatenfem. Eadem licen-
tia adeò graffata fuit per Gallicanas Ecclefias, ut
eam damnare non præfumpferit, fed Apoftoli-
cam Sedem confulendam duxerit Sanctus Exupe-
Ep. 2. c.4. rius Epifcopus Tholofanus. Et licet Innocen-

Cap. 2.

cap.1.

tius primus Pontifex refponderit ipfam adversari Evangelio, adeò tamen Galliarum Epifcopis non placuit ejus fententia, ut ftatuerint in Venetica Synodo: Eos, qui relictis uxoribus fuis, ficut in Evangelio dicitur, excepta caufa fornicationis, fine adulterii probatione alias duxerint, ftatuimus à Communione arcendos, ne per Indulgentiam nofiram prætermiffa peccata alios ad licentiam erroris invitent. Uxorem deinceps non ex quavis, aut varia certè caufa, fed ob folum legitimè probatum adul terium dimitti, & aliam tunc duci lucidè permit tunt: & Evangelium fibi patrocinari omninò crediderunt. Quod ipfum eorum fucceffores confirmarunt in Synodo Agathenfi. Romanum Imperium cefpitabat, & labi tunc incipiebat in Gallia, ideoque adverfum ejus leges ita liberè definierunt Epifcopi Gallicani: Definierunt adverfum Conftantini, Arcadii, atque Honorii leges, datamque ab illis nimiam repudiorum & novarum nuptiarum licentiam circumcidunt, & ad fixos ab Evangelio limites, ut illis quidem vifum eft, coarctarunt.

mus, adjungens: Quæ in hoc Canone continentur,
cum fint multo antiquiora, exoleverunt. Quofvis
conjugalis vinculi folutionem damnantes Cano-
nes fchifmaticus laicæ poteftatis adulator garrit
cedere adductis Juftiniani legibus, conjugem
invito conjuge definit tranfire poffe ad ftatum
Monafticum, eoque tranfitu conjugium folvi.
Rogatus olim, Si alicujus uxor spiritu corripitur,
ut ferreos etiam compedes & manicas geftet, vir au-
tem dicat, Non poffum continere, & vellet aliam
accipere, debeatne aliam accipere, an non? Hanc
inquam, quæftionem rogatus Sanctus Timo-
theus Patriarcha Alexandrinus refpondit: In bac
re quidem adulterium intercedit, nec invenio quid
de ea refpondeam. Quod refponfum commentatur
etiam Teodorus: Refponfio fe nihil poffe dicere,
eft enim adulterium, fi conftante matrimonio vir
aliam mulierem ducat. Ex novella autem Domini
Leonis Philofophi marito conceffum eft mulieris, quæ
perpetua infania laborat, folvere Matrimonium. So-
luto autem Matrimonio, licet marito aliam ducere.
Alteram de mariti, alteram de uxoris fuperve Lege 111.
nienti furore legem edidit Leo Sapiens: utraque 112.
utrumque conjugium in certis cafibus folvit.
Et omni iftarum legum jure etiamnum hodiè
Græci vivunt. Et hinc de ipfis antiquus incogni
ti auctoris, Conftantinopoli in Patrum Prædica-
torum Conventu repertus, tractatus merito
fcribit: Viri & mulieris Sacramentum conjugit
pro futili reputant. Nam quoties alter difplicet al-
teri, coram Prætore urbano voluntatibus eorum ex-
pofitis, inftrumentis & fingulis præcifis, fine con-
tradictione viri uxores, & mulieres viros pro libitu
accipiunt, contra mandatum quod dicit : Quod
Deus conjunxit, homo non feparet. Etiam in Flo-
rentino Concilio ab fuis poft conclufam unionem
poftularunt Latini, qua auctoritate rata & con-
fummata conjugia dirimerent. Et licet Doro-
thus Mitylenenfis Metropolita nequiverit diffol-
vere quæftionem, illi tamen more fuo duri per-
ftiterunt, iterate Eugenii quarti Pontificis

Sui item Carthaginenfis Canonis confirmatri-
cam legem adeò olim non impetrarunt Afrorum
Epifcopi, ut adductam Conftantini legem con-
firmarit Theodofius Junior Auguftus, & fuo co-
L.3. Tit.16 dici inferuerit. Etiam Patruus ejus Honorius
novarum poft legitimum repudium nuptiarum
licentiam moderatus quidem eft fcripta ad Palla-dogma iftud effe enorme & Evangelio adverfum,
dium Prætorii Præfectum lege, tamen & confir-
mavit. Data fuit lex Euftafio & Agricola Con-
fulibus, anno Domini quadrigentefimo vigefimo
primo, atque ita vides Africanæ Ecclefiæ preces
nihil obtinuiffe. Quæ omnia in novella ad
Joannem Orientalis Prætorii Præfectum lege
confirmat Imperator Juftinianus, virum etiam
ob adulterium permittens dimitti, addenfque
lege 22.
nili
hoftili captivitate non folvi conjugium
Cap.7.15.
poft quinque annos incertitudinis de vita & ftatu
captivi. In alia ad Theodotum ejufdem Præto-
rii Præfectum lege rurfum firmat ifta omnia,
Lege 17 caftrans tamen bonæ gratiæ licentiam, id eft,

ideoque neceffario reformandum urgentis, inftan-
tiæ aliud non reponentes, quam fe non fine legiti
ma caufa matrimonia feparare. Utique ex aucto-
ritate jam addu&tarum legum. Etenim quod Ju-
ftinianus Auguftus Ecclefiafticam Chriftianita-
tis difcipliaam tangentes leges nec concipere fine
doctiffimorum Epifcoporum affeffu & assenfu,
nec promulgare confueverit, lucet ex Procopio
Cæfareenfi, ideoque leges iftas Evangelio adver-
fari non poffe Græci conftanter crediderunt.
Etiam de Armeniis, Græcorum ritum hinc inde
fequentibus, fcribit in Hiftoriali fpeculo Vin-
centius Epifcopus Belluacenfis: Si uxer ali-

facultatem mutuo confenfu folvendi Matrimo-cujus adulteraverit,fatim Epifcopus dat ei licentiam
nii. Hac via folvi vetat, nifi fubfit legitima
caufa, qualis eft voluntas intrandi Monafterii,
aut faltem caftè vivendi. Quas leges in fuis
ad quintum & quadragefimum feptimum Apofto-

accipiendi aliams. Et infignis ipforum Patriota,& ex
Predicatorum Ordine Doctor Joannes Chernacen
fisin Epiftola de eorum erroribus: Parochi & Epi-
fcopi faciunt inter virum & uxorem divortium fine

caufa

1

caufa propter pecuniam, contra Evangelii præceptum & Sacros Canones. Erudita ad fui Ordinis in Armenia Fratres Epiftola exftat apud ClemenFol. 16. tem Galanum. Armenius Monachus Sanctus Ni

nec

con in opufculo de peffima peffimorum Arme-
niorum Religione adjungit: Hiftoriam, quæ nos
docet, quod mulier tamquam adultera ad Jefum ad-
ducta eft, cum is autem dixiffet, qui non peccavit
lapidem in illam mittat, recefferunt omnes,
à Chrifto condemnata eft, rejiciunt, banc auditio-
nem multis effe perniciofam dicentes. Et in catalo-
go, quem de Colchorum & Iberorum errori-
bus ad Urbanum octavum Pontificem mifit
Petrus de Avitabolis, habet laudatus Galanus:
Si de uxore litteras non recipiant, de Sacerdotum
licentia dant illi libellum repudii atque aliam
ducunt. Idem fimiliter faciunt, firixofa fit, aut in
adulterio eam deprehenderint.

Et fimiles Gentium Fidelium leges & confue-
tudines exftiterunt olim etiam apud Latinos.
Etenim apud Marculphum Monachum, qui fub
Merovingiorum Regum finem in Gallia floruit,
exftat ex ipforum confuetudinariis legibus de-
fumpta formula, quæ ex bona gratia, feu mutuo
ob domefticas difcordias confenfu decernunt,
Cap. 30. Ut unufquifque ex ipfis five ad fervitium Dei in Mo

L.3. tit. 6.
C. 1. & 2.

nafterio, aut copulæ matrimonii fociare fe voluerit, licentiam babeat, &aullam requifitionem ex hoc de parte proximi fui habere debeat. Quod ipfum, ex folo tamen conjugii vel ipfius naturæ adulterio, permittunt leges Vifegothorum, quas licèt, tefe Sancto Ifidoro in Gothorum Chronico, Euricus Arianus Rex confcripferit, & Tyrannus Leovigildus correxerit, etiam correxerunt Chindafvintus, & Recefvintus Reges Orthodoxi, tandemque Ervigius Rex, haud dubiè cum Epifcoporum confilio, perfecit. Etiam Theodoricus Rex pro fuis in Italia tam Gothis quam Romanis fuprà adductas Conftantini, Arcadii atque Honorii leges in fuo Edicto confirmavit, Eafdem probaffe videtur Papa Deusdedit, virum Cap. 54. qui proprium filium fufcepifset ex facro Fonte, ab uxore feparandum refcribens Gordiano Hif palenfi Archiepifcopo, & adjunges Mulieres cum feparate fuerint pro hac illicita re à propriis || viris, totam præcipimus recipere dotem. Et poft expletum annum recipiant alium virum. Similiter

vir uxorem. De ejufdem olim facti specie ita refponfum affirmat à fuis Antecefsoribus, Julio, Innocentio, Coeleftino. Eodem principio ufus fuit Chilpericus Francorum Rex, de quo Abbas Regino: Chilpericus Andoveram Reginam à fe reAn. 498, pulit, eo quod adbortante Fredegonde filiam propriam è facro Fonte fufcepisset, & eandem Fredegondem fibi in matrimonium jungit. Nec folùm à dictarum gentium Regibus, fed etiam à popularibus frequenter dicta conjugibus repudia, initaque conjugia alia, teftantur ipfarum Annales. Francorum Regum varia exempla exhibet in ipforum Hiftoria Sanctus Gregorius Epifcopus Turonenfis. Et quoniam Franci non ex folo adulterio, fed ex aliis etiam caufis repudiabant, ipforum Regibus Gothorum in Hifpania Reges defpondere nolebant fuas filias nifi datis de citra adulterium non repudiando Sacramentis. Ita

habes apud Fredegarium, & Monachum Ai

monium.

Lib. 3. c.

94.

Lib.

4.

Etiam fub Pippino, Carolo Magno, Ludovico Pio, eorumque Succefsoribus graffata eft licentia. Quod enim Pippinus factus Rex, ejufque defun&ti Successores & filii Carolus Magnus & Carolomannus uxores priores dimittere, & alias fublimioris fanguinis accipere voluerint, lucet ex Stephani tertii Pontificis Epiftola ad di&tos Carolum & Carolomannum. Quam peffimam ad Regnum evectorum fuperbiam viguisse etiam in Anglorum Proceribus, fcribit Simeon Monachus Dunelmenfis. Et quidem Stephano Pontifici aliud mandanti Carolus non obedivit. Quod enim Defiderii Longobardorum Regis filiam, cujus nuptias fingulariter damnabat Pontifex, duxerit, & pofteà pœnitens etiam repudiarit, teftantur Hermannus Contractus, Eginar- An. 770. dus, & Sancti Galli Monachus, addens id fa- Cap. 26. cum ex Epifcoporum judicio, quod efset clinica & infœcunda. Secuti funt Gregorii fecundi Pontificis refcriptum ad Francorum Apoftolum San&tum Bonifacium: Quod propofuiftis, quod fi mulier infirmitate correpta non valuerit viro debitum reddere, quid ejus faciat jugalis? Bonum efset, fi fic permaneret, ut abftinentiæ vacaret. Sed quia boc magnorum eft, nubat magis. Non tamen fubfidii opem fubtrahat ab illa, quam infirmitas præpedit,

non deteftabilis culpa excludit. Et in Vermerienfi Synodo ftatuit ipfe, lapfam apud nos Chriftianitatem reparans, laudatus Bonifacius: Si aliquis cum filiafira sua manet, nec matrem nec fi liam ipfius habere poteft. Nec ille, nec illa aliis fe poterunt conjungere ullo unquam tempore. Fœdus enim ille incæftus utrumque privat perpetuo jure nubendi. Attamen uxor ejus, fiita voluerit, fi fe continere non poteft, fi pofteà quam cognovit, quod cum filia fua vir ejus fuit in adulterio, carnale com mercium cum eo non habet, nifi voluntate abftinet, poteft alio nubere. Et iterùm: Si qua mulier mor- Cap. 2. tem viri fui cum aliis hominibus confiliavit, & ipfe vir ipfius hominem defendendo fe occiderit, & boc probare poteft, ille vir poteft uxorem fuam dimittere, &fi voluerit, aliam accipiat. Et rurfum: Si quis Cap. 1. neceffitate inevitabilt cogente, & in alium Ducatum feu Provinciam fugerit, aut Seniorem fuum, cui fidem mentiri non poterat, fecutus fuerit, & uxor ejus, cùm valet & poteft, amore Parentum aut rerum fuarum fequi eum noluerit, ipfa omni tempore, quamdiu vir ejus, quem fecuta non fuit, vivit, femper innupta permaneat. Nam ille vir ejus, qui neceffitate cogente in alium locum fugit, fi fe abftinere non poteft, aliam uxorem cum pœnitentia poteft accipere. Plures ibi funt ejufmodi Canones. Quæ omnia confirmavit etiam fub Pippini Regno has bita Synodus Compendienfis: Si quis bomo ba bet uxorem legitimam, & frater ejus adulteraverit cum ea, ille frater vel illa mulier, qui adulterium perpetrarunt, interim quo vivunt, numquam habeant conjugium. Ille, cuius uxor fuit, fi vult, poteftatem habeat aliam accipere. Et iterùm: Si quis vir mulierem fuam dimiferit

>

dederit commeatum pro Religionis caufa intra Monafterium defervire aut foras Monafteriums dederit licentiam velare propter Deum, vir ille ace Piat

piat mulierem legitimam. Similiter & mulier faciat. Gregorius confenfit. Et rurfum: Si vir leprofus mulierem habeat fanam, fi vult ei donare commeatum, ut accipiat virum, ipfa fæmina, fi vult accipiat. Similiter & vir. Etiam iftic funt plures iftiufmodi Canones. Porrò Gregorius ille fuit Romanus Epifcopus, id eft, Romanæ Ecclefiæ Cardinalis, Pauli primi Pontificis ad Synodum iftam Legatus. Ex quo videri poffit Romana Ecclefia tunc fuiffe ejufdem mentis. Primum iftum Compendienfis Synodi Canonem fuo capitulari inferuit etiam Ifaac doctiffimus Lingonenfium Epifcopus, atque ita lucet etiam tunc fub Caroli Calvi Regno morem iftum non fuiffe damnatum Non folùm ob fornicationem, fed etiam ob fupervenientem fervitutem, amentiam, aut fimilem infirmitatem, imò & ob paupertatem confueffe tunc uxores dimitti, aliafque duci in Francia, teftatur in libris de laica inftitutione eruditus ifto tempore Epifcopus Jonas Aurelianenfis. Iftud ipfum de Anglia affirmat in 1.2.c,12. litteris ad Edelfredum Cantuarienfem Archiepifcopum Joannes Pontifex octavus. Nempe de conjugiis & divortiis quæftionem effe obfcuriffimam, & plenè à fe non poffe explicari, fupra Ep. 65. profeffus eft Sanctus Auguftinus. Eadem ignorantia laborarunt plurimi per alias etiam gentes Epifcopi, atque ita de hac re variè fenferunt.

13.

fis: Legitimis uxoribus exclufis, multi contrabebant
divortium, alienum expugnantes matrimonium.
Loquitur de Urbani fecundi temporibus. Atta-
men abufus eft inveteratus, & longè antiquior. Fol. 150.
Et adverfus illum Leo nonus emifit præfentem
Canonem.

Cap. 6,

Quæftio eft, Quibus ex fundamentis famo-
fam adeò fententiam, ac latiflimè diffufum mo-
rem profcripferit ac damnarit? Refpondeo, ex
firmiffimis fundamentis. Etenim repudio non
folvi Matrimonia docet conftantiffimè variis in
locis Tertullianus, adjungitque in libro de Mo-
nogamia: Adeò repudium, u ique conjugalis vin- Cap. 9.
culi diremptivum, à primordio non fuit, ut apud
Romanos poft annum fexcentefimum Urbis conditæ id
genus duritie commiffum denotetur. Et in libro A-
pologetico: Ubi eft illa felicitas Matrimoniorum de
moribus ubique profperata, quo per annos fere fex-
centos ab Urbe condita nulla domus repudium fcripfit?
Utique apud Gentiles Romanos. Ita oftendit
repudium non foli Evangelio, fed & naturali le-
gi repugnare. Ex fornicationis caufa profitetur
poffe diverti, verùm fine vinculi injuria, & fine
licentia novarum nuptiarum. Permiffam Judæis
licentiam affirmat fuiffe duritie genus, feu me-
rum Divine commiferationis indultum, impu-
nè sustinens duritiam Judaici cordis, malenfque
ab ipfa dimitti uxores, quam trucidari. Vera
quidem fallis hinc indè permifcet, attamen &
Catholicus & ad Montanum lapfus fententiam

Abufus rurfum invaluit poft patrata in Formo-
fum Pontificem fcandala. Tunc enim ftatuit Sy.
nodus Triburienfis: Si quis cum noverca fua dor-noftram eft folidiffimè tutatus. Eandem tutata
mierit, neuter ad conjugium poteft pervenire, fed
vir eius, fi vult, poteft aliam accipere, fi continere
non poteft. Similiter fi quis cum filiaftra fua, vel
cum forore uxoris fue dormierit, obfervandum eft.
Ab omni fupervenienti impedimento dirimenti
matrimonium folvi videtur cenfuiffe. Licet non
in hodiernis Synodi actis, exftat tamen Canon
32. quæft apud Gratianum. Conjugibus ob enatas difcor-
7. cp 24 dias reconciliari & convivere pertinaciter recu-
fantibus, aut ambobus, aut eorum alteri Monafti-
cam profeffionem fuadebat, & apud fæculum
remanenti novas nuptias indulgebat etiam San-
&us Fulbertus Carnutenfis Epifcopus, ac de
ifto fuo more fcripfit ad Robertum Archiepi-
fcopum Rothomagenfem: Si bac de caufa meum
confilium vultis, quod ego facio, idem vos face-
re fuadco. Capitula Canonum ad hanc caufam
pertinentia nobis fubfcribere non vacavit ad præfens
hoftium perfecutione turbatis. Scribemus autem &
hæc & alia libenter in obfequium veftrum, fi Deus
nobis concefferit falutem & pacem. Alia Canonum
de hac re Capitula ego nefcio, nifi adductas le-
ges Juftiniani Augufti, & Canonem Synodi
Compendienfis. Quod Scoti uxores fuas non fo-
lum dimitterent, fed etiam venderent, habes
in litteris Gregorii feptimi ad Sanctum Lanfran-
cum Archiepifcopum Cantuarienfem. Etiam ad
Muriardachum Hiberniæ Regem fcripfit tunc
App.Ep.1 Sanctus Anfelmus: Dicitur quod in Regno vefiro vi-
ri ita liberè & publicè uxores fuas uxoribus aliorum
Lib. 3.
commutant, ficut quilibet equum equo, aut quamli-
Ep. 142. bet aliam rem re alia ab illo commutat, & pro libitu ac
fine ratione relinquit. Et de quibufvis Europa Gen-
tibus fcribit Guilielmus Monachus Malmesberien-
Chrift.Lupi Oper. Tom.IV.

147.

Ep. 30.

eft Eliberina Synodus, fœminis, quæ non fo-
lum fine caufa, fed & quæ ob adulterium viros
dimiferint, interdicens novas nuptias, & acci-
pientibus, donec dimiffus vir obierit, auferens
communionem. Eandem fententiam in litteris Cap.9.10.
ad Oceanum tutatur Sanctus Hieronymus, Ro-
manam Matronam Fabiolam, quæ dimiffo adul-
tero alium virùm duxerat, affirmans & laudans
fuiffe à Romana Ecclefia fubjectam publicæ pœ-
nitentiæ, tamquam Evangelicæ legis prævarica-
tricem. Præcepit, inquit, Dominus uxorem non
debere dimitti excepta caufa fornicationis, & fi di-
miffa fuerit, manere innuptam. Aliud à Paulo,
aliud à Papiniano ait præcipi; alias Cæfarum,
alias Chrifti effe leges, quæ & viros & mulieres
pariformiter conftringant. Quæ omnia repetit
in litteris ad Amandum, & in Commentariis Ep. 147
ad quintum & decimum nonum caput Sancti
Matthæi. Et quidem publica nobiliffimæ Fa-
biolæ antè Lateranenfis Bafilicæ fores pœni-
rentia oftendit oppofitam fententiam à Ro-
mana Ecclefia judicatam fuifse improbabilem,
imò & intolerabilem: Quilibet enim probabi-
litatis fucus tantam Matronam à tanta coram
totius populi oculis confufione faltem difpen-
fatoriè excufafset. Et in hoc fenfu Romani
Pontifices femper fuerunt conftantiffimi. Ete-
nim Sancto Exuperio Tholofano Epifcopo, de
adulterorum repudio & novis repudiantium nu-
ptiis confulenti, refpondit Innocentius primus:
De his requifivit Diledio tua, qui interveniente re-
pudio, alii fe matrimonio copularunt, quos in utra-
que parte adulteros effe manifeftum eft. Ambos
ejufmodi novos conjuges affirmat abstinendos
B b

com

Cap. 6.

13.

qua

Sanctum Cyprianum imitatus nunquam præfumpfit fe ftatuere Epifcoporum Epifcopum, feu judicem fuorum Collegarum. Circa opiniones, quas vel quis fucus fuaderet tolerabiles, permifit quemque in fuo fenfu abundare. Eandem fententiam conftantiffimè tutatus eft Sanctus

communione, tradendofque folenni pœnitentiæ: Quod nempe, & illum qui dimiferit conjugem & aliam duxerit, itemque illum, qui duxerit dimiffem, Dominus edixerit moechari. Quod ejus refcriptum prædicat in libris de laicali inftitutione Jonas Aurelianenfis Epifcopus, & adjungit: Hoc tantum nefas contra præceptum Domini & Sal-Joannes Chryfoftomus, intrepidè affeverans vatoris Jefu Chrifti de dimittendis uxoribus, & aliis ducendis, ideò inolevisse dubium non eft, quoniam nefandi tanti criminis operatores feveriffima Canonica cenfura, ut oportet, non percelluntur. Solemnes Romani Imperii leges, & ab ipfis permiffas nuptias damnare varii metuebant tepidi EpifcoL. 2. c. pi, ideoque largiffimè graffatus eft nequiffimus abufus, imò & veritatis fucum induit apud imperitos. Et ifto ab errore atque metu Romana Ecclefia fuit femper immunis. Hinc etiam alterius conjugis captivitate conjugium non dirimi, contra Romanas leges ad virum illuftrem Probum laudatus Innocentius refcripfit. Quod ipfum in litteris ad Nicetam Aquileja Archiepif copum confirmavit Leo Magnus. Et de iftis omnibus, præfertim Juftiniani legibus, à Theoctifta Patricia rogatus Magnus Gregorius refpondit: Si dicunt Religionis caufa conjugia debere diffol vi, fciendum eft, quia etfi hoc lex humana concefL. 9. Ep. fit, lex Divina tamen prohibuit. Per fe enim veritas dicit: Quos Deus conjunxit, homo non feparet. Et in litteris ad Adrianum Notarium Panormitanum : Etfi mundana lex præcipit, conuerfionis gratia, utrolibet invito poffe folvi conjugium, divina hoc tamen lex fieri non permittit. Nam excepta fornicationis caufa vir uxorem dimittere nulla ratione conce ditur. Etiam Stephanus fecundus à Pippino Francorum Rege ac ejus Epifcopis de repudiis ac novis nuptiis rogatus refpondit per laudatum refcri-etiamfi millies repudii libellum accipiat ptum Innocentii primi ad Sanctum Exuperium. Quod ipfum in fuis, per illuftriffimum Lucam Holftenium nuper publicatis, Romanis Synodis firmarunt etiam Eugenius fecundus, ac Leo quartus, addentes nuptias nec per Monafticam Cap. 36. profeffionem folvi. Neophytis Bulgaris, fide

Epift. 9.

Fp. 79. cap. 4.

39.

C. 91.

Epift. 6.

permiffum à Domino ex fornicationis caufa
divortium effe quoad folam cohabitationem, non
quoad vinculum, cunctas Romani Imperii leges
Evangelio adverfari. Addit adverfari & legi na-
turali, ideoque Judæis permiffum à Moyfe divor
tium fuiffe merum indultum temporalis impuni-
tatis. Sola morte folvi vinculum iftud firmiffi-
mus affirmat. In fexagefima tertia fuper Sancti
Matthæi Evangelium Homilia ex Divina Maje-
ftatis verbis, Erunt duo in carne una, quod Deus
conjunxit, homo non feparet, docet matrimo-
nium & per naturam & per divinam legem effe
infeparabile, nec ulla ex caufa poffe folvi. Da-
tam Judæis folvendi licentiam addit fuiffe difpen-
fatoriam, & à nova Chrifti Domini lege etiam
in adulterii cafu fublatam. In Commentariis ad
primum Sancti Efaiæ caput affirmat repudium ef-
fe uxoricidio minus, & tanquam tale Judæis
dumtaxat permiffum. Supponit vinculum per-
manfiffe. In libro de virginitate palam docet adul-
teræ repudio longè minus folvi apud Chriftianos,
ideoque repudiantem oportere aut caftè vivere,
aut reconciliari, & adjungit: Habes alterum ef-
fugium. Quodnam? Ejus mortem exfpecta. Quod
ipfum pluribus docet in Homilia de libello repu-
dii. Afferit mulierem effe non viri tantum, fed
& legis fervam, fola viri morte emancipari, ac
profequitur: Quæ autem ferva eft ac fubdita legi,
adulterii

ligabitur lege. Nam fervis quidem licet mutare

Cap. 40.

Dominos viventes, uxori autem viventes commuta-
re viros non licet. Alioquin adulterium perpetrabunt.
Ne mibi leges ab exteris conditas legas, præcipien-
tes dari libellum repudii ac divelli. Neque enim jux-
ta illas Deus te judicaturus eft, fed fecundùm fuas,
Id etiam externæ leges non fimpliciter nec abfolutè boc
pofuerunt: Nam & ipfe puniunt factum. Et hinc
liquet quod peccatum valde ægrè tulerint. Unde eam,
que auctor fuerat repudii, nudam & Spoliatam fa
cultatibus ejiciunt, & eum à quo data fuerat dif
folutionis occafio, etiam facultatum jactura pu-
niunt,& ideò factum illud non commendant. Suprà
adductas Romanorum Principum leges afferit
Evangelio adverfas, & adinftar Mofaicæ efse
ad evitanda majora Reipublicæ mala merè dif
Tom. 5.
penfatorias ac permiffivas. Largiffimè hæc dedu- ferm. 28.
cit ibidem, nec non in fermone de ducenda Serm. 56.
uxoris qualitatibus, ac in fermone adverfus def-

lium Græcorum varia repudia & novas nuptias
videre confuetis, ideoque defuper hæfitantibus,
Ep. 71 iftud ipfum refpondit Nicolaus primus. Et Ro-
stagno Arelatenfi Archiepifcopo, eundem abu-
fum in Gallia adhuc fupereffe conquerenti, idem
repofuit Joannes octavus & omnis fecunda Sy-
nodus Tricaffina. Eundem abufum graviffimè
damnat idem Pontifex in litteris ad Airardum
Archiepifcopum Aufcenfem, Longè plura ad-
duci poffint ejufmodi decreta atque refcripta Ro-
manæ Ecclefiæ. Quare adverfa Deufdedit, Gre-
gorii fecundi, & Zachariæ Pontificum refcripta
Indulgentiam continent non legem. Duris
corruptorum dierum cordibus iftam difpenfa-perationem. Quod ipfum in fuis ad feptimum
toriam paternæ miferationis conniventiam ma-
luerunt impendere, quàm lapfæ difciplinæ vul-
nera magis exulcerare.

primæ ad Corinthios Epiftolæ caput Commenta
riis infigniter tadit Theodoretus. Et quis ignoret
Theodoretum Orientalis Dioecefis fuifse mentem
& linguam, adeoque ex ipfius, in cujus Metro-

Romanæ Ecclefiæ fententiam fortiffimè tuta-
tus eft cum Carthaginenfi Synodo & omni Afri-poli Sanctus etiam Joannes Chryfoftomus notus
cana Diœcefi Sanctus Auguftinus. Evincit id vel
folus titulus librorum de adulterinis conjugiis.
Quod verò oppofitam fententiam plenè non dam-
narit, fecit ejus fumma & confueta modeftia,

fuit & in tantum Doctorem formatus, unanimi
fenfu fuifse locutum? Idem fenferuut plures Pa

tres Latini & Græci.

Porrò pro adverfa parte adducti Gallicani Ca

nones

195

nones funt parvi ponderis. Hi enim funt, quos,,levit jura Matrimonii. Utique quoad thorum &

quidam apud Agobardum Lugdunenfem Archie-
pifcopum in opufculo de Ecclefiafticarum rerum
difpenfatione dixerunt non recipiendos

› eo

cohabitationem. Hinc &, trigefima Homilia
introducit loquentem Dominum: Si adultera fit
mulier, minime te çogo ut cum ea habites; fi infide-

quod Romani Legati ipfis condendis non inter-lis, non prohibeo. Nam læfum etiam adulterio
fuifsent. Quidquid fit, pofteriores Synodi eos
omninò exfufflarunt. Etenim à Patre fuo Pippi-
no & Sancto Martyre Bonifacio cœptam lapfæ
difciplinæ reformationem profequens Carolus
Tit. 6. c. Magnus ftatuit in fuo Aquifgranenfi Capitulari:

3.

Cap.

14.

12.

Nec uxor à viro dimissa alium accipiat virum vivente L. 3. c 2. viro fuo, nec vir aliam accipiat vivente uxore prio ri. Loquitur etiam de facto ob adulterium divortio. Edictum enim fuum fundat in fuperius adducto Canone Carthaginenfi. Quod ipfum in tertio fuo Capitulari firmat Ludovicus Pius. Et habita fub ipfo fexta Parifienfis Synodus ftatuit: Qui caufa fornicationis dimiffis uxoribus fuis alias ducunt, Domini fententia adulteri effè notantur. Quod ipfum ftatutum fuiffe à fecunda, cui Joannes octavus Pontifex præfedit, Trecenfi Synodo, eft fuprà oftenfum. Lucidiffimis verbis confirmavit etiam Namnetenfis Synodus: Vir dimiffa ob adulterium uxoris, illa vivente, nullatenus aliam accipiat. Similis forma & in muliere fervabitur, fi cam vir ejus adulteravit. Eam effe certam Evangelii legem, ipfique omnes Scripturas, Patres, & Canones confonare affirmavit in libris de Lotharii Regis divortio, atque infigniter demonftrat Hincmarus Metropolita RemenC. fis. Et in fuo Capitulari Isaac Lingonenfis Epif copus: Vir dimiffe ob adulterium uxoris, illa vivente, nullatenùs habeat licentiam ducere aliam. Apud Anfegifum Lobienfem Abbatem eft Capitulum Caroli Magni. Nec aliud cum fuis Synodis fenfit gloriofus nofter Apoftolus & Martyr Bonifacius: Libertinos & omnem ferè Chriftianitatem exutos Parentes noftros plenè reparare unico inftanti non potuit, ideoque duro illorum cordi ad tempus aliqua divortia difpenfatoriè indulfit. Quæ omninò fuit mens etiam Gregorii fecundi & quorundam aliorum Romanorum Pontificum.

Lib. 1.

qu. 5. Tit. 3.

Lib. 7. c. 382.

At inquies Sanctum Joannem Chryfoftomum loqui adverfus folum ex alia quam fornicationis. caufa repudium. Etenim in laudatis de ducendæ uxoris qualitatibus, & adverfus defperationem fermonibus difertè fcribit, quod ob nullum, nifi folum impudicitiæ vitium Paulus Apoftolus permittat expelli uxorem, & aliam introduci. Et in decima nona fuper primam ad Corinthios Epiftolam Homilia diftinguit inter infidelem & adulteram uxorem, hanc folam affirmat poffe ejici, & addit caufam: Quia jam folutum eft matrimonium. Et infrà: Poft fornicationem maritus non eft maritus. Refpondeo hæc ab ipfo in eadem Homilia exponi: Adultera maritum dedecore affecit, facta eft alterius, & abo

vinculum fola morte folvi eft fupra profeffus.
Et quod quædam Patrum locutiones hic cefpita-
re videantur, non eft mirandum. Utuntur
quid obfcuritatis. Aliis parumper verbis Sanctus
enim phrafi Evangelica, quæ omninò habet ali-

Matthæus, aliis Sanctus Marcus, aliis Sanctus
Lucas, aliis in prima ad Corinthios Epiftola Pau-
lus Apoftolus fuit ufus, ideoque Sanctus Augu-
ftinus fingulorum verba producit ac difcutit in li-
bris de adulterinis conjugiis, & advertit palma,
rem difficultatem effe de Sancti Matthæi verbis:
Quicumque dimiferit uxorem fuam, nifi ob fornicatio-
nem, & aliam duxerit, machatur. Et qui dimiffam
duxerit, machatur. Eam lucidè exponit celebrata
fub Caroli Magni Imperio per Paulinum Aquileję
Patriarcham Synodus Foro-Julienfis : Quoniam in
medio ambiguus interponitur fermo, id eft, nifi əb
fornicationem, quæri nimirum poteft, utrum ad fo-
lam licentiam dimittendi uxorem
> an etiam ad
utrumque dictum referatur, hoc eft, ad aliam vi-
vente illa accipiendam, quafi dixerit, Qui dimiferit
uxorem fuam, & aliam nifi ob fornicationem duxerit,
machatur. Ex Sancto Hieronymo definit exceptio-
dimittendi licentiam debere reftringi. Facta igi-
nem iftam ad folam, quæ proximè antecedit,
tur ob fornicationem dimiffio non folvit vincu-
lum, adeoque & qui aliam ducit, & qui dimif-
fam duxerit, ipfaque item alteri nubens dimiffa
omnino mochantur. Quem fenfum non dumta-
xat in laudatis à dicta Synodo fuper Sancti Mat-
thæi Evangelium Commentariis, fed & in litte-
ris ad Oceanum tradit Sanctus Hieronymus: Præ- Epift. 30.
cepit Dominus uxorem non debere dimitti excepta cau- cap. I,
fa fornicationis, & fi dimiffa fuerit, manere in-
nuptam. Quidquid viris jubetur, hoc confequenter
redundat in fœminas. Aliter nonnihil fentit San-
&tus Auguftinus: Exceptam fornicationis cau-
fam, licet non ad folam dimittendi, fed & ad
novarum nuptiarum licentiam referatur, vult
iftis nuptiis non favere. Exiftimant effe locutio-
nem fimilem huic: Scienti bonum, & non facienti,
ignoranter lapfos non expurgat Jacobus Apofto-
peccatum eft illi. Uti fcienter peccantes damnans,
lus, ita à Domino, dum citra fornicationis cau-
fam repudiantes ac alias nuptias attentantes dam-
nat adulterii, eos, qui ex ifta caufa patrant ea-
dem, vult Auguftinus non expurgari. Iftos non
folos, fed præfertim dumtaxat ac gravius damna-
ri cenfet; uti fcienter peccantes damnantur ab
Apoftolo Jacobo. Sancti Hieronymi expofitio
eft clarior & longè firmior. Et ex his omnibus
vides præfentem Leonis noni Canonem folidis
fundamentis effe nixum.

Chrift. Lupi Oper. Tom. IV.

Bb 2

CA