SANCTI LEONIS NONI REMENSE CANON PRIMUS. NE quis fine Electione Cleri & Populi ad Regimen Ecclefiafticum proveheretur. SCHOLIO N. Git Canon in Regias, tunc paffim graffantes, Epifcoporum & Abbatum nominationes: Canonicas à Clero & Populo faciendas electiones vult plenè reftitutas. Licèt etiam Presbyteri & Diaconi, quod Hierarchiæ feu Ecclefiaftici Præfecti fint, pari olim forma eligerentur, variis tamen in locis ad folius Epifcopi judicium paulatim tranfivit ifta provifio, ideoque de folis Epifcopis & Abbatibus, apud quos folos jam principaliter eft Ecclefiafticum Regimen, Canon eft intelligendus. Notanda funt verba, Electione Cleri & populi: Evertunt Theodori Balfamonis ad tertium Nicænum, & ad duodecimum Laodicenfem Canonem Scholia, afferentia Populum per dictos Canones ab Epifcoporum electionibus fuiffe exclufum. Nempe fuo tempore illum exclufum vidit Balfamon, ideoque morem iftum antiquiffimorum Canonum pigmento ftuduit fucare. Quod enim etiam Græcorum Populus dudum post iftas Synodos eligendis Epifcopis intervenerit, poffit lucidè oftendi. Eum in Gallicana Ecclefia excludere conatus eft etiam Hincmarus Metropolira Remenfis aft non potuiffe præfens Canon demonftrat. CANON IL E quis facros Ordines aut Minifteria Ecclefiaftica, vel Altaria emeret aut venderet. Et fi quis Clericorum quidlibet eorum emiffet, id cum digna fatisfactione fuo Episcopo redderet. Lib. Ir C. 9. Cap. 9 REMENSE CONCILIUM. clefiaftica Thefaurarii, Economi, ac alia id, 167 Pontifex ex Chalcedonenfi Canone hæc omnia confirmat. Etiam poena, qua ejufmodi emptor pœnitere, facras merces Epifcopo fuo reddere, | Canone Chalcedonenfi. feu ab ipfo degradari jubetur, defumpta eft ex E quis Laicorum Ecclefiafticum Ministerium vel Altaria teneret, nec Epifcoporum quis confentiret. NE Z SCHOLION. Rima Canonis pars renovat fexagefimum PRi quartum capitulum Herardi Archiepifcopi Turonenfis: Laicis, quamvis Religiofis, de Ecclefiæ negotiis difponendis mulla tribuatur facultas, quia ad ipforum damnationem pertineret. Et capitulum Ifaaci Lingonenfis Epifcopi : Laicis quamvis Religiofis, nulla tamen de Ecclefiafticis facultatibus, vel de Deo dicatis hominibus aliquid difponendi attribuatur facultas. Ecclefiæ Economum deinceps non Laicum, fed Clericum effe mandant ex Chalcedonenfi Canone etiam fecunda Hifpalenfis Synodus, & quarta Toletana, adduntque caufam : Indecorum eft Laicum esse Vicarium Epifcopi, fæculares in Ecclefia judicare, Et certè vigefimus fextus Chalcedonenfis Canon Ecclefiæ Economum mandat è proprio ejus Clero creari, & Theodorus Balfamon dat rationem: Ut eft verifimile, antè præfentem Canonem plures Epifcopi Laicos faciebant Economos. A Canone affirmat corrigi hunc abufum. Quod ipfum repetit in Scholio ad Canonem undecimum fecunde Synodi Nicænæ. Eft inter vulgares ApoftoC. 24 25 licus Quadragefimus primus Canon, & antiquum ftatutum Synodi Antiochena. Hinc etiam Xenodochia Epifcopo plenè fubeffe , eorumque Præfectos & Curatores effe Clericos, aut certè à publicis judiciis exemptos Religiofos fanxit Gregorius Magnus. Et Sanctum Joannem Chryfoftomum, quod eis non folum Presbyteros præeffe, fed etiam ipforum Parabolanos feu fervitores jufferit effe calibes, in Dialogo cum Theodoro Romanæ Ecclefiæ Diacono laudat Palladius Epifcopus Helenopolitanus, Vox, Ecclefiafticum minifterium, eft æquivo. ca. Neque enim folum Ecclefiafticæ functionis officium fignificat, fed infuper Ecclefiafticam fubftantiam. Etiam facra vafa, aliaque Ecclefiarum ornamenta dicuntur minifteria. Porrò invafam Ecclefiafticam fubftantiam in militum ftipendia, aliofque profanos ufus tranfcibere eft antiqua Barbarorum Regum violentia, præfertim Caroli Martelli Francorum Principis, de Fol. 30. quo magnum Belgii Chronicon: Carolus Martellus Dux Lotharingiæ & Brabantiæ victoriofiffimus, propter affiduitatem bellorum decimas Ecclefiarum Laicis tradidit, atque pro boc maximè folo eft in æternum damnatus. Nam Sanctus Eucberius 34. Aurelianenfis Epifcopus, quem idem Carolus in exilium truferat, & qui in Monafterio Sancti Trudonis requiefcit, in oratione pofitus, & ad alterum fæculum raptus, inter cætera, quæ Domino oftendente confpexit, vidit ipfum Carolum in inferno torqueri Cui caufam interroganti refponfum fuit à judicabunt cum Domino, & quorum res abftulit vel ductore Angelo, Sanctorum judicio, qui in future divifit, ante illud judicium anima & corpore femfuis peccatis recepiffe pœnas propter peccata ompiternis fuppliciis fuiffe deputatum, & fimul cum qui res fuas amore & bonore Dei ad loca Sanctorum in luminaribus divini cultus, & alimoniis pauperum & fervorum Chrifti, pro animarum fuarum redemptione tradiderunt. Qui in fe reverfus Sanctum Bonifacium Moguntie Archiepifcopum nium 2 Fulradum Sancti Dionyfii Abbatem ad fe vocavit, eifque talia dicens juffit; ut ad fepulcrum Caroli irent, & fi corpus illius ibidem non invenirent, ea quæ dicebat vera effe crederent. Qui perfepulchrumque ejus aperientes, viderunt exeuntem gentes ad locum, ubi Caroli corpus bumatum fuerat, indè Draconem, totumque interius denigratum inMonafterii Chronico confirmat Richerius Movenerunt, ac fi fuiffet exuftum fi fuiffet exuftum. In Senonenfis nachus. Caroli Martelli , quem malè vocat Carolum Calvum, tumulum in Sancto Dionyfio & farcophagum accuratè defcribit, & pergit: In boc Philippum primum Francorum Regem Lib. 3. c. nihil penitùs præter carbones mortuos, quibus totum cum fepelire difponerent, aperto fubteriori fepulchro, 17. plenum erat, invenerunt. Quod videntes qui illud aperuerant, admirati funt valdè. Dicebant enim, quod carbones illi inventi, quia idem Rex Ecclefiis decimas abftulerat, fignificarent illum in carbonibus inferni fore fepultum. Quare recludentes ita dimife, runt, & in alio loco Regem Philippum condignè sepelierunt. Quæ omnia in litteris ad Ludovicum Archiepifcopum, virum eruditiffimum & ApoGermaniæ Regem, per Hincmarum Remensem Synodus confirmat. An tamen plenè vera fint, cryphorum ftrenuum hoftem fcriptis, Carifiaca Cap. 7. huc pendet, Certè aliud fcribit Monafterii Fongraves Scriptores certant, & lis fub Judice adtanellenfis Chronicon: Carolus correptus febre in Carifiaca villa in pace obiit, fepultufque eft in Bafi lica Sancti Dionyfii Martyris. Et breve Chronicon Sancti Dionyfii: Translati funt Reges in dextro choro, feilicet Ludovicus Rex filius Dagoberti, Carolus Martellus Rex 2 c. Si corpus ejus à A. 1264. Sancto L.7. C. II. Sanctorum Eucherii & Bonifacii tempore fuerit in inferno, tertio decimo fæculo transferri non potuit, nec ipfe in pace effe defunctus. Quidquid fit, Sanctos Epifcopos afflixit, Ecclefias & Monafteria Clericis vacuavit & Monachis, ipforum decimas & alias poffeffiones invafit, tradidit militibus in ftipendia, atque ita defolatus eft ac penè deftruxit omnem Franciæ Chriftianitatem. Hinc animæ fuæ timens filius Carolomannus dimifit Regnum, ignotus abiit in Italiam, ac primum in Sancti Sylveftri Monafterio propè Romam, deindè in Caffinenfi cœnobio induit Monachum, egitque humillimam pœnitentiam. Alter Caroli filius Pippinus Santi Bonifacii, à quo in Regem unctus, monitis & juffis obtemperans, Patris facinora correxit pro viribus, fua Ecclefiis & Monafteriis utcumque reddidit, cum Clericis & Monachis Epifcopos, Chriftianitatemque & Ecclefiafticam difciplinam reduxit per varias Synodos ac reparavit. Ejus filius Carolus Magnus, nepos Ludovicus Pius, & reliqua ejus pofteritas imperfectum ipfius opus utcumque compleverunt. Dico, Utcumque : Quod enim etiam Pippinus, Carolus Magnus, Ludovicus Pius Carolus Calvus, aliique Reges hac in parte excefferint, lucidè poffit oftendi. Quod Pippinus Lingonenfis Ecclefiæ bona fratri fuo Remigio, & omnes Befuenfis Monafterii poffeffiones cuidam fuo, per divinam vindictam peffimè poftmodum exstincto, fcorto dederit, in ejufdem Monafterii Chronico affirmat Joannes Monachus. Quod Aa. 572. Ludovicus tertius Rex omnia Ecclefiarum bona ad fe fpectare, & fuo nutu etiam in Laicos diftribuenda voluerit, queritur & increpat HincEp. 12. c. marus Metropolita Remenfis. Vix eft Gallicana Synodus, quin ftatuerit in iftam facrilegam rapinam, quæ poft extinctum Caroli Magni genus & commiffa in Formofum Pontificem fcandala nimium recruduit, & duras Caroli Martelli manus reduxit etiam in Italiam, ac ipfam Romanam Ecclefiam, de qua Guilielmus Malmesberienfis: Papa Gregorius fextus ita Romani Apoftolatus ftatum per incuriam Antecefforum fuorum diminutum invenit, ut pręter pauca oppida urbi vicina, & oblationes Fidelium, penè nihil haberet, quo fe fuftentaret. Laici Principes omnia invaferant. Addit de ipfis Fidelium oblationibus: Super ipfa Sandorum & Apoftolorum & Martyrum corpora, fuper facra Altaria gladii nudabantur, 6 oblationes accedentium vixdum appofita de manibus abripiebantur, abrepte in comeffationes & Scortorum abufiones confumebantur. Corrigere cœpit laudatus Gregorius, verum ob Simoniacæ intrufionis fufpicionem ab Henrico tertio Imperatore deportatus in Germaniam, non perfe L. 3. Epi cit. Etiam Clementem fecundum & Damafu fecundum brevior in Papatu vita impediit. Hinc in opus iftud à Deo electus Leo nonus edidit præfentem Canonem, quo nulla Ecclefiarum feu officia feu bona voluit detineri à Laicis, nullumque Epifcopum in talem detentionem 4. Fol. 83, 12. confentire. Quid in fecunda Canonis parte intelligatur per Altaria, exponit in Nemaufenfi Synodo Urbanus fecundus. Ecclefiæ vel decimæ, quæ vulgari vocabulo Altaria nuncupantur. Et in litteris ad Ulgerium Andegavenfem Epifcopum Goffredus Abbas Vindocinenfis Ecclefiæ, utique Parochiales, vulgari vocabulo Altaria nuncupantur. Frequentiffima apud mediorum fæculorum Canones & Scriptores eft ifta vocis acceptio. Reperitur & apud antiquos. Nam Carthaginenfem Sancti Cypriani Bafilicam Sanctus Augufti. nus & omnis Africana Ecclefia paffim vocarunt menfam feu Altare Sancti Cypriani . Unicum Altare habebat olim omnis Bafilica, quem morem conftanter adeò tenent etiamnum hodiè Græci omnes, ut duo Altaria nulli permittant, nifi quæ debeat fibi & nobis Latinis effe communis. Noftris enim Altaribus ægrè volunt communicare. Altare eft totius Bafilicæ fundamentum: Significat enim fidem, bafim & radicem totius noftræ juftificationis, per quam in viva & vera Dei Templa confecramur. Hinc uti juftus ex fide, ita Bafilica vivit ex Altari; Uti excuffa fides totam nobis juftitiam, ita Al taris deftructio aut motio deftruit omnem Bafilicæ fanctitatem, reparandam nova confecratione. Sic habet Canon antiquus. Et uti totam Chriftianam juftitiam Apoftolus quandoque vocat fidem, ita totam Bafilicam rectè titulamus Altare. Porrò de Laicis Ecclefiafticorum bonorum fuo tempore raptoribus fcribit Sanctus Agobardus Archiepifcopus Lugdunenfis: Nunc non folum poffeffiones Ecclefiafiica, fed ipfæ etiam Ecclefiæ cum poffeffionibus venumdantur. De fundatis ac dotatis Ecclefiis laudat fuos Majores, & profequitur: Nunc ipfi contra pietatem Majorum fi parietes fibi vindicare potuerint, non tantum ea quæ à conftructoribus collata funt, fed & multa quæ plerique fidelium pro fepulturis aut qualibet devotione alia ibidem facrarunt, cum ipfis Ecclefiis vendere licitum putant nullo prohibente. Tanta tunc fuit etiam Ec clefias rapiendi licentia, ut adjungat: In quibufdam locis nullus ordo hominum, five fint liberi, five fervi, de habitatione fua tam infidus eft ut Sacerdotes, utpote qui nullo modo fecuri esse possint, nec scire quot diebus Ecclefiam vel habitaculum fuum eis babere fit licitum. Uti non folas Epifcoporum atque Abbatum poffeffiones, fed ipfa infuper Monafteria ac Epifcopalia Palatia, quin & ipfas Cathedrales & Abbatiales Ecclefias invafit, ac militi bus fuis in ufumfructum feu commendam, imò & in Alodium feu proprietatem dedit Carolus Martellus, ita Parochiales & alias inferiores Ecclefias tractarunt Duces, Comites, Barones, & alii Domicelli. Hinc Sanctum Othonem Bamber. genfem Epifcopum, quod Sancti Michaelis Monafterio, quandam Ecclefiam bæreditario fibi jure propriam donarit, laudat Andreas dicti Coenobii Monachus. Et Pafchali fecundo Pontifici San- Lib. 1.c. &tus Anfelmus Cantuarienfis Archiepifcopus pro- 23. pofuit hanc quæftionem: Si de manu Laici liceat Epifcopo vel Abbati accipere Ecclefias, quas in fuo dominio babent, cum eas non perfonæ, fed Epifcopatui vel Abbatiæ donent? Et nobilem virum Be rengarium, quod Divionenfi Sancti Benigni Epi. ss. Monafterio dimidiam Ecclefiam dederit, laudat apud Lucam Dacherium ejufdem Coenobii Chro Lib. A.901. A. 1121. nicon. Et apud Simeonem Dunelmenfem Waltheofus Comes cognatum fuum Gyrvvenfibus Monachis educandum tradit ac erudiendum, & pro ftipendio donat quandam Ecclefiam. Innumera funt ejufmodi donationum exempla, ex quibus lucet Cathedrales & Abbatiales in Regum & aliorum fupremorum Principum, Parochiales autem Ecclefias in quorumvis Domicellorum Alodio ac pleno dominio fuiffe. Peffimum abufum damnat præfens Canon, cuncta Altaria feu Parochiales Ecclefias vetans proprietario aut ufufructuario jure detineri à Laicis, mandanf que Epifcopis reddi. Vetat Epifcopos in talem detentionem confentire. Rationem dat in fuis ad várias Sancti Anfelmi confultationes Refponfis Pafchalis fecundus: Divina in nullius bonis funt, & quod Deo femel oblatum eft, in alienos ufus non expedit ufurpari. Ecclefias omnes effe L. 3.Epilt, divini juris, ideoque non poffe effe in humano 45. dominio, eft antiquiffima lex fidelium Imperatorum: fpectant ad folum Deum, utpote ejus Bafilicæ Domus. CANON IV. Ne qquslibet cons etudines fere E quis in atriis Ecclefiarum præter Epifcopum & ejus Ministrum SCHOLI O N. Ecclefiae atrium quidam cum veftibulo con fundunt, adverfum quos rectè in Scholio. ad fecundum Sancti Dionyfii Patriarchæ Alexandrini Canonem fcribit Theodorus Balfamon : Non funt veftibula communia ut Ecclefiarum atria, fed funt pars ipfarum. Sunt poftrema Ecclefiæ pars, fanctis omnis generis imaginibus exornata,& ad Dei laudem deputata. Quid atria fint, infigniter in tertia Chalcedonenfis Synodi actione, de Diofcori Patriarchæ Alexandrini citatione agens, exponit Etius Ecclefiæ Conftantinopolitane Archidiaconus, & Notariorum Primicerius: Epiphanius & Elpidius Presbyteri, cireumeuntes fanétam banc Bafilicam, quæfierunt Religiofiffimum Epifcopum Alexandrie Diofcorum. Et ipfi laudati Presbyteri Peragrantes atria fandli bujus loci, quafivimus & non invenimus. Et de Hierofolymitana Dominicæ Refurrectionis Ecclefia fcribit in Conftantini Magni vita Eufebius MeL3, C. 34 tropolita Cæfareenfis: Conftantinus ad amplissimum templi locum, libero Cœlo patentem, exornandum fe contulit, cui & folum lapide eximio firatum, & porticus longis ambulationum fpatiis ex tribus lateri bus circumdati permultum decoris attulerunt. Et de Patriarchali Antiochenorum Ecclefia: Conftantiaus univerfum templum longis porticibus extrinfecus adjectis circumdedit. Et de Conftantinopolitana fanctorum Apoftolorum Bafilica: Hinc atrium ingens ac fubdiale circumdatum, in apertum &pu rum aerem explicabatur. Hujus per quatuor latera Cap, 49. porticus erant difpofitæ, quæ medium atrium cum templo ipfo complectebantur. Atria ergo funt fub. L4.C-59 dialis Bafilicam circumcinges area, quam Georgius Codinus Curopalates Proaulion, Maximus Cytherenfis Aulam Narthecis, antiqui Latini vocaverunt Paradifum. Ita ad Vaticanam San&ti Petri Bafilicam fuiffe infignem, marmoreo ftratum lapide, Paradifum fcribit Monachus AiL. 4. cap. moinus. Et Paulus Diaconus: Domnio Pontifex Romanæ Ecclefiæ locum, qui Paradifus dicitur, ante Bafilicam Beati Petri candidis lapidibus marmorcis Cbrift. Lupi Oper. Tom. IV. 350 L. 3. cap. 23. mirificè Aravit Et in ejufdem Domnionis feu L. 5. cap, Doni Pontificis vita liber Pontificalis. Hic atrium 31. Beati Petri Apoftoli fuperius, quod Paradifus dici tur, efque ante Ecclefiam, in quadriporticum magnis marmoribus firavit. Et in Caffinenfis Monafterii Chronico Leo Marficanus: Otho fecundus Imperator Romam rediens eodem tempore defunctus cft, atque in labro porphyretico fepultus, in atrio Ecclefie Beati Petri Apoftoli, introeuntibus in Ec clefiæ ipfius Paradifum ad læva. Et rurfum: Defiderius Abbas fecit atrium ante Ecclefiam Caffinenfem, quod Romana confuetudine Paradifum dicimus. Etiam de Elgenta Roberti Ducis uxore fcribit : In Ecclefie Paradifo ante Bafilicam Petri Apoftoli tumulari oravit. Et de defuncto Arnulphi Gan denfis ad Sanctum Petrum Abbatis fratre fcribit in fui Monafterii Chronico Rudolphus Abbas Sancti Trudonis: Jacet fepultus ante Occidenta Lib. 11. lem portam Monafterii, quod circumdat murus undique vafi & bene compofiti Paradifi. Etiam Romanæ ad fanctam Mariam Medianam Bafilicæ fuiffe fuum, quem Gregorius quartus porticibus & mufivis parietum operibus ornarit, Paradifum fcribit in laudati Pontificis vita Anaftafius Bibliothecarius. Ecclefia enim feu Bafilica, uti ex Canone Apoftolico in Homiliis fuper Genefimadvertit Sanctus Joannes Chryfoftomus, fignificat cœlum, & cœli, in quod nullus pravus intrare poteft, imago eft, ideoque & ejus atria funt imago Paradifi. Plantatus enim à Domino terreftris Paradifus fuit præambulum, & quafi atrium aulæ & Regni cœleftis. Hinc Ecclefiarum atria non folis pretiofis porticibus aut parietibus, fed etiam arboribus, odoratis herbis ornata erant & fontibus, de quibus in Ecclefiaftica Hifloria, novam Tyriorum Ecclefiam laudans, Eufebius Metropolita Cæfarcenfis: Conftantinus ex adver- Lib, 10. fa fronte latices præparavit copiofo aquarum fluxy, cap. 4. facrorum feptorum penetralia accedentibus ad luftrationem præftitutos. Illotis manibus Ecclefiam intrare non præfumebat antiqua Chriftianitas: imò quidam lavabant & pedes. Hinc in atrio balnea, piscinæ, & fontes. Et quia illota mens eft fordities longè rejor, etiam pauperibus menY dicis Epift, 33. ejus Vicario,aut Regio Miffo indictum ad audien erant Freda, aliud Weregeldum: Hoc erat pe dicis fuiffe ab Apoftolico Canone affignatum idem quod publicum judicium, feu à Comite vebatur læfo, aut defuncti propinquis; illa verò quidquid ex eadem caufa Fifcus capiebat. Fredum excedere non poterat tertiam partem Weregeldi. Derivari videtur à Germanica, pacem fignificante, voce Frid, ideoque non effe aliud, quam fifcalis poena cuftodiens publicam pacem. Manfiones & Paratæ erant Hofpitii jus, victufque tunc etiam pro famulis & jumentis parandi impenfæ. Hæc omnia, uti peffimas fervitutes, in Ecclefiarum atriis feu Coemeteriis fieri aut exigi per Laicos judices aut Regios Miniftros vetat Canon. Etiam pro commiffis in Cemeterio delietis vetat Freda,mandans poteftatem hanc ad folos privativè Epifcopos & ipforum Officiales pertinere. Ita poftmodum in Londinenfi Synodo, exftante apud Gervafium Monachum, Richardus Cantuarienfis Archiepifcopus fub anathemate ftatuit Sæculares caufas, in quibus de fanguinis effufione vel de poena corporali agitur, in Ec De iftis porrò atriis ftatuit fub Caroli Magni Imperio fexta Synodus Arelatenfis: Ut Placita publica & fæcularia neque in atriis Bafilicarum, neque in ipfis Bafilicis fiant, dicente Domino, Domus mea Domus orationis vocabitur. Et Moguntina Sy-clefis vel Cemeteriis non agitari. Quem Canonodus: Præcipimus ut in Ecclefiis, aut in domibus Cap. 22. Ecclefiarum vel atriis Placita fæcularia minimè fiant. Et tertia Turonenfis: Placita fæcularia in Ecclefis, vel in atrits Ecclefiarum, à Comitibus & Cap. 40 Vicariis ufque modo multis in locis habita, ne ultra fant interdicendum eft cum authoritate Domini, qui expulfis de Templo negotiatoribus afferuit debere Domum Dei effe domum orationis. Quæ omnia repetunt fecunda Synodus Sueffionenfis, ac in fuis capitularibus Herardus Turonenfis, & Ifaac Epifcopus Lingonenfis. Eandem confuetudinem in Ravennate Synodo abolet Joannes octavus, publicas publicis Placitis deftinatas domos mandans reparari. Undè lucet ex harum domorum caducitate pravas iftas confuetudines cæpiffe. Et apud Monachum Marculphum exftant Carolo Magno anteriora Francorum Regum Præcepta, quæ non folum in Ecclefiis & ipfarum atriis, fed etiam in poffeffionibus ac fundis vetant fieri Placita feu malla, freda exigi, Paratas, aut manfiones. Porrò Placitum feu mallum funt A. #175 nem poftea fuum fecit Lucius tertius Pontifex. CANON V. NE quis pro Sepultura, vel Baptifmo, five pro Euchariftia, aut infirmorum vifitatione quidquam exigeret. SCHOLI O N. Ro Sepultura, Baptifmo,omnique alio Ec- poffe dumtaxat fpontè oblatum accipi, & nihil omnino exigi, eft fupra abundè oftenfum. Et hæc quidem eft media ac pofterior, uti quoad tempus, ita quoad perfectionem, Ecclefiæ difci CA |