tibus præditi esse debent episcopi, ostenditque debere esse episcopum non iracundum, non vinolentum, non percussorem: nam percussio sequitur ad iram, et ebrii de facili percutiunt. Talis itaque esse debet, qui non sit sævus objurgator, nec ad contumelias ac convicia pronus, nec linguâ feriat, nec manibus percutiat, non sæviát, nec sit asper in domesticos et subditos. Ita Chrysost. et alii Patres Græci. D. Thomas autem in argumento Sed contra non semper concludit, neque Scripturæ locum in sensu litterali adducit, séd juxta quamdam congruentiam, interdùm arguit in oppositum, quomodò hic procedit ad ostendendum ex Apost. patientiam, mansuetudinem, et modestiam episcopo necessariam : ad quam perficiendam Ecclésia 'deinde prohibuit omnibus clericis etiam publicam potestatem temporalem ac spiritualem simul habentibus, malefactores occidere. Ita Bannes.

Itaque hujusmodi prohibitio est solùm de jure ecclesiastico antiquissimo, ut colligitur ex dist. 45, can. Sententiam, ne clerici vel monachi, et in tit.de Clerico percussore, et introducta est ob status decentiam et nunditiem, quæ inesse debet focis et vasis sacris, èt a fortiori ministris altaris, proindeque sanguinis effusione non polluendis, et ob alias duas rationes à D. Thomå allatas; idcircò, concludit Bannes quòd sine urgenti necessitate non debet in hoc statuto dari dispensatio. Hine clerici in sacris, sententiam mortis ferentes absque dispensatione aut privilegio, peccant mortaliter; alii verò tantùm veníaliter, quia cùm careant ordine sacro, nèqueunt Illi facere injuriam, et ideò non peccant mortaliter, sicut qui sunt in sacris : faciunt tamen contra decentiam status, sé immiscendo in causâ sanguinis. Cùm autem papa sit supra jus ecclesiasticum, potest ob reipub. utilitatem, et gravem necessitatem dispensare clericos ad hoc ut per seipsos, licitè sibi subditos possint condemnare malefactores ad mortem, quando habent dominium temporale et spirituale. Possunt tunc, si careant tali privilegio papæ, eligere judices in suis ditionibus, eisque concedere auctoritatem condemnandi malefactores ad moricm, prout rečta ratio et justitiae leges dictabunt, ut expressè docet D. Thomas hic, ad 3, et tenet Glossa super canones citatos. Idque jure communi ipsis competit, quia scilicet per hanc delegationem et commissionem in generali, non amittitur mansuetudo ecclesiastica. Unde etiam concionatores licitè possunt exhortari prætores et judices, ut malefactores secundum leges puniant. Item confessarius moncre potest et debet judicem suum pœnitentem in foro conscientiæ, ut juste exerceat suum officium etiam in criminalibus, eique absolutionem denegare, si notabiliter illi desit. Idem de casuistis dicendum, nempè quòd interrogati, possunt licitè aperire mentem suam, et consulere judicibus quid faciendum in generali circa causas sanguinis. Hinc inquisitores non incurrunt irregularitatem, quando hæreticos brachio seculari puniendos tradunt, quamvis certi sint, quòd inde sequetur eorum mors; debent tamen servare förmam in cap. Novimus, de verb. Signif. prescriptam, nempe rogare

TH. XIV.

judices ut benignè circa illos se gerant. Igitur non est indecens, îmô necessarium, ut prælati habentes jurisdictionem temporalem, possint licitè exercere judicium sanguinis saltem per judices delegatos, ex quo id non possunt per semetipsos; cùm ad rectam gubernationem, et reipub. tranquillitatem expediat quòd malefactores puniantur, sicut et ipse legislator, qui leges justas de malefactoribus in communi occidendis tulit, non amisit mansuetudinem, nec incurrit irregularitatem.

D. Thomas, 2-2, q. 40, art. 2, ostendit clericis et episcopis illicitum esse exercere bellum, et pugnare, tum quia cùm bellica exercitia maximas habeant inquietudines retrahentes animum à contemplatione di vinorum, interdicuntur clericis, sicut et negotiationes; tum quia ut imitentur opére quod gerunt ministerio altaris in quo repræsentatur passio Christi, non competit illis occidere, vel effundere sanguinem, sed magis esse paratos ad propriam sanguinis effusionem pro Christo qui, Matth. 26, Petro in persona episcoporum et clericorum dixit : Converte gladium tuum in vaginam, etc. Inde meritò jure ecclesiastico prohibetur clericis exercere bellum. Causâ 22, q. 8.

Si tamen respub. in extremâ aut gravissimâ neces‐ sitate constituta foret, aut fides catholica vel Ecclesia periclitaretur, tunc licitum esset clericis in bello pus gnare, quia necessitas non habet legem, et est de jure naturali quòd quisquis in his casibus pugnet pro pa tria, præsumendumque est quòd in his, si pontife adesset, dispensaret ab eâ prohibitione ecclesiastică,

ARTICULUS IV.

Utrùm licitum sit alicui occidere seipsum: Divus Thomas, 2-2, quæst. 64, art. 5, concludit in nullo prorsùs casu licitum esse seipsum directè occidere, et cum eo conveniunt omnes auctores.

Probatur 1° ex D. Augustino, lib. de Civitate, cap. 20, ubi ait: Restat ut de homine intelligamus, illud quod dictum est: NON OCCIDES, nec alterumt, ner le; neque enim aliud quàm hominem occidit, qui serpsum occidit. Legendus est D. Augustinus à cap. 17 usque ad 27, ubi refellit rationes et causas quibus aliqui falsò existimare poterant licitum esse seipsum occidere.

Probat insuper D. Thomás triplici ratione. Primò quia scilicet vetatur isto præcepto quælibet occisio rectæ rationi repugnans. Atqui nihil magis rectæ rationi repugnat quam seipsum occidere; quia quælibet res seipsam amat naturaliter, se in esse conservat, et corrumpentibus resistit, quantùm potest; ergo seipsum occidere est contra rationem et contra inclinationem naturalem, idque damnârunt etiam gentiles, Cicero lib. 1 de Officiis, et in 1 quæst. Tusc., et lib. de Somnio Scipionis. Item Aristoteles 3 Ethic., cap. 7, et lib. 5, cap. 11 et alii. Semperque est peccatum mortale, utpote semper contra legem naturalem, et contra charitatem quâ quilibet seipsum diligere debet. In quo differt ab occisione proximi, seu aiterius, quæ non semper est contra rationem, ut occidere malefactores auctoritate publică, etc. Secundò, quia quælibet pars,

15

id quod est, est totius. Sed quilibet homo est pars communitatis, proindeque id quod est, communitatis est. Ergo seipsum interficiendo, injuriam illi facit, privando cam membro et parte, ut docet Arist. 5 Ethic., cap. ultimo. Hinc meritò respub. cadavera corum qui se interimunt remittit carnifici suspendenda, deinde per vicos et plateas publicè raptanda, et tandem in sterquilinium projicienda, absque sepultura. Jure etiam canonico, causâ 23, q. 5, can. Tu dixisti, can. Non est, et can. Placuit, prohibetur ne pro istis homicidis, fiant ullæ oblationes et commemorationes, et ne cum Psalmis cadavera hæc ad sepulturam deducantur. ertiò, quia vita est quoddam donum divinitùs homini a ttributum, et cjus potestati subjectum, qui occidit, et vivere facit; et idcò qui seipsum vitâ privat, in Deum peccat, sicut qui alienum servum interficit, peccat in dominum cujus est servus, et sicut peccat ille qui usurpat sibi judicium de re sibi non commissâ; ad solum enim Deum pertinet judicium mortis et vitæ. Deuteron. 32: Ego occidam, et ego viverc faciam, et homo non est dominus suæ vitæ.

D. Thomas in resp. ad 1 argum. concludit quòd homicidium est peccatum, non solùm contra justitiam, sed etiam contra charitatem; et ex hâc parte occisio sui ipsius est peccatum contra charitatem, per comparationem ad seipsum. Per comparationem verò ad rempub. et ad Deum, habet rationem peccati etiam per oppositionem ad justitiam. Joannes à S. Thoma multis argumentis probat istum solùm peccare contra justitiam legalem et generalem : Bannes verò hic contendit peccare etiam contra justitiam particularem et commutativam, esseque verè homicidam, et solùm per accidens à restitutione excusari ex impossibilitate, nempe quòd ejus vita ad reipub. custodiam redire non possit, idque colligi potest exemplo servi quo utitur D. Thomas.

An verò quidam possint invincibiliter ignorare, in omnibus casibus sui occisionem directam esse lethale peccatum, affirmat Diana, tom. 8 Coord. resol. 49 et 50; negant verò Cajetanus, 2-2, q. 124, art. 5, et alii. D. Aug., lib, 7, de Civit., cap. 17, ait: Tantò quis fit nocentior, cùm se occiderit, quantò innocentior in eâ causâ fuit, quâ se occidendum putavit. Hinc D. Thomas hic, ad 2 infert quòd non est licitum ob quodcumque 'peccatum commissum, occidere seipsum, nec etiam judicii: ille enim qui habet publicam potestatem, potest malefactorem occidere per hoc quòd potest de ipso judicare: nullus autem est judex suî ipsius. Ei tamen licet se committere judicio aliorum, et D. August., lib. 1, de Civit., cap. 17, ait: Judas cùm se occidit, sceleratum hominem occidit: et tamen non solùm Christi, verùm etiam suæ mortis reus finivit hanc vitam, quia licet propter scelus, alio scelere suo occisus est. Tempus salubre pœnitentiæ sibi adimit, qui hoc facit. D. Thom., ad 3. Hinc nemini licet seipsum occidere ad vitandum peccatum futurum ob timorem, scilicet ne in illud consentiat, ait D. Thomas, ad 3, quia non sunt facienda mala, ut eveniant bona, vel ut vitentur mala, præsertim minora, et minùs certa. In

certum enim est an aliquis in futurum consentiat in peccatum potens est enim Deus hominem quâcumque tentatione superveniente liberare à peccato, et D. August., lib. 1, de Civit. cap. 25 ct 27, id mirè reprobat. Hinc nemini licet seipsum occidere ad vitandam in se violentiam et peccatum alterius. Sic non licet mulieri, ait D. Thomas, seipsam occidere, ne a' alio corrumpatur: quia non debet in se committere crimen maximum, quod est suî ipsius occisio, et vitet minus crimen alienum. Non enim est crimen mulicris per violentiam violata, si consensus non adsit: quia non inquinatur corpus nisi de consensu mentis, ut B. Lucia dixit. Constat autem minus esse peccatum fornicationem vel adulterium, quàm homicidium, et præcipuè sui ipsius. De hoc legendus est D. August., lib. 1, de Civit., cap. 18, et c. 19, ubi factum Lucretiæ egregiè ventilat. Nec D. Ilieronymus contrarium sensit, dùm super cap. 1 Jonc ait: In persecutionibus non licet propriâ manu perire, absque eo ubi castitas periclitatur. Nam to absque, hic non dicit exceptionem et exclusionem, sed continuationem et inclusionem sicut Cant. 4 dicitur: Absque eo quod intrinsecùs latet; et 2 ad Corinth. 11: Præter ea quæ extrinsecùs sunt, etc. Sic enim doctores communiter D. Hieronym. interpretantur, additque Bannes quòd dùm laudat Lucretiam et similes feminas, non proponit exempla à christianis feminis imitanda, sed ad cas confundendas, quæ à levioribus commodis abstinere nolunt ad castitatis custodiam. Hinc nemini est licitum seipsum interficere ut infamias, labores, ægritudines, paupertatem, aliasque hujus vitæ miserias et ærumnas evadat; quia, ut ait D. Thomas, ultimum malorum hujus vitæ, et maximè terribile est mors, juxta Arist. in 3 Ethic., ideòque inferre sibi mortem, ad alias hujus vitæ miserias evadendas, est majus malum assumere ad minus vitandum. Subditque angelicus doctor, quòd sibi mortem inferre ad vitanda mala pœnalia, habet quidem speciem quamdam fortitudinis, propter quod quidam seipsos interfecerunt, æstimantes se fortiter agere, de quorum numero fuit Razias 2 Machab. 14; non tamen est vera fortitudo, sed magis quædam mollities animi non volentis mala pœnalia sustinere, ut docet Aristot. 3 Ethic., cap. 8, D. August., lib. de Civitáte, cap. 22, 23, 24 et 25.

Hinc denique infert D. Thomas non licere homini scipsum interficere, ut ad immortalem et feliciorem vitam transeat quia transitus de hâc vitâ ad aliam feliciorem, non subjacet libero hominis arbitrio, sed potestati divinæ, sicut et ejus ingressus per nativitatem, prout ponderant Lactantius, lib. 3, cap. 18, et Tullius locis citatis, et D. Aug., lib. 1 de Civit., cap. 20. Rationem hujus radicalem affert D. Thomas hic, nempe quòd homo constituitur dominus sui ipsius per liberum arbitrium: et ideò potest de seipso disponere quantùm ad ea quæ pertinent ad hanc vitam, quæ hominis libero arbitrio regitur, non tamen quantùm ad ea quæ non subjacent sub arbitrio.

Ad exempla Samsonis, Eleazaris, et quarumdam sanctarum mulierum, quæ tempore persecutionis

seipsas occiderunt, quarum memoria in Ecclesià celebratur, ut Pelagia, Apollonia, resp. D. Thomas lic ad 4, ex D. Augustino, lib. 1 de Civit., cap. 21, ubi ait: Nec Samson aliter excusatur, quòd seipsum cum hostibs ruina domus oppressit, nisi quia Spiritus latenter hoc jusserat, qui per illum miracula faciebat; et cap. 26, loquens de illis mulieribus, ait: Si hoc fecerunt, non humanitùs deceptæ, scd divinitus jussæ, nec errantes, sed obedientes, sicut de Samsone: aliud nobis fas non est credere. Similiter Eleazarum speciali Dei instinctu, sese morti exposuisse, par est credere. Vel dicendum quòd nec Samson, nec Eleazar seipsos directè occiderunt et ex intentione, sed tantùm ob commune bonum et hostium ruinam, sese exposuerunt periculo, operantes virtutis actionem, ex quâ per accidens fucrunt interfecti, quod esse licitum mox ostendemus. Ut enim ait Cajetanus Judicum, cap. 16, in hujusmodi casibus, non eligitur mors propria in seipsâ, scd per se eligitur mors hostium, et concomitans propria mors `toleranda admittitur, propter bonum ultionis hostium. § 1. Utrùm in aliquo casu liceat seipsum indirectè occidere.

Constat ex dictis nunquàm esse licitum directè et positivè operando ac ex intentione, seipsum interficere, ut se suspendendo, jugulando, confodiendo, comburendo, præcipitando, etc. Difficultas solùm restat an seipsum occidere indirectè, negativè, per accidens et remotè, non faciendo scilicet id quo vita conservari potest, sit etiam illicitum in omni casu.

Supponimus autem quòd nullatenùs homo propriam necem intendat, nec ad hunc finem consequendum aliquid operetur vel omittat, sed quòd sui occisio omninò remotè, solùmque per accidens sequatur ex aliquâ actione, aut omissione quam præstare vel relinquere non poterat, aut non tenebatur: ita ut neque in causâ, neque indirectè sit intenta et voluntaria ejus occisio. Tunc enim nullum erit peccatum, quia omne peccatum debet esse voluntarium. linò quandoque erit opus laudabile et heroicæ virtutis non defendere propriam vitam, sed eam certo mortis periculo exponere, exercendo alicujus virtutis actus. Aliquando erit necessarium, et de præcepto sese mortis periculo exponere, si id ad salutem reipub. expediat. Aliquando verò solùm de consilio, propter scilicet aliorum exemplum et ædificationem : secùs verò dicendum quando sui occisio censetur voluntaria in causâ, quatenùs sequitur ex aliquả actione vel operatione, à quà homo poterat commodè abstinere, et tencbatur, et non fecit. Et ex istá regula generali resolvi possunt omnes casus partienlares qui agitari solent, et afferri possunt in hâc materiâ. Eamque insinuavit D. Thomas hic, ad 5, ubi ait, quòd ad fortitudinem pertinet ut aliquis ab alio mortem pati non refugiat, propter bonum virtutis, et ut videt peccatum.

Hinc infertur 1° quòd ex debito officii milites juste, landabiliterque mortis periculo sese exponunt in bello justo, et in statione periculosâ, in quâ à duce con

stituuntur. Item parochi sacramenta administrantes. et alii inservientes peste infectis, aut baptizantes infantem cum periculo mortis; item missionarii evangelium infidelibus annuntiantes. Item subditi se exponentes telo, quo princeps erat confodiendus, aut tabulam jam occupatam illi cedendo in naufragio, vel panem in tempore famis, et extrema necessitatis. Item fideles coram tyranno, proprio sanguine fidem confitentes, quando per omissionem illius confessionis subtraheretur honor Deo debitus, et utilitas proximo impendenda; imò non solùm pro fidei defensione, sed etiam pro cujuscumque virtutis tutelâ, id est licitum, ut constat de D. Joanne Baptistâ, de D. Thoma Cantuarensi, et aliis, ut probat D. Thom., 2-2, quæst. 124, art. ult.

Hinc 2° infertur injustè invasum, si prudenter existimet se esse in statu gratiæ Dei, licitè permittere posse suam occisionem potiùs quàm occidere invasorem ne damnetur, nisi foret ipse persona publica reipub. vel filiis, aut aliis multùm utilis. Ratio est, quia cùm aliquid proprià suâ vitâ præstantius, nempe salutem spiritualem proximi, habeat pro objecto, non prodigit suam vitam, sed actum heroicum superabundantis charitatis exercet.

Hinc infertur 3° quòd si aliquis mulieri necem minitetur, nisi se violari sinat, potest illa ob bonum servandæ castitatis, potiùs necem pati quàm ei copulam permittere, quamvis ad hoc non teneatur, dùm non timet consensum in peccatum. Tunc enim merè negativè se habendo, interiùs, exteriùsque resistendo, et quantùm potest actum impediendo, non peccat; quia tamen in re tam lubricâ, et ob vehementem naturæ inclination m, valdè periculosâ, difficillimum est non consentire, licitè potest hujusmodi periculum prævenire se defendendo ac morti exponendo. Homo verò cui tyrannus aut alius minitaretur mortem, nisi cum feminà consentiente et paratâ copulam vetitam haberet, absolutè teneretur mortem pati potiùs, quàm venire ad actum, quia cùm activè concurrat, nequit hanc copulam absque consensu, cooperatione et peccato exercere.

Hinc infertur 4° licitum et laudabile, esse person privatæ propriam vitam exponere, pro vitâ corporis sui amici, aut alterius conditionis, ut docet D. Thom. in 3 sent., dist. 29, q. 15, art. 5, ad 3. Item lib. 1 de Regim. principum c. 10; et 2 2, q. 126, art. 4, ad 2; et art. 5, ad 3. Item D. Hieronym. in c. 7 Michææ. D. Ambros. lib. 5 de Officiis, c. 12. D. August. lib. de Amicitiâ, c. 10. Lactant. lib. 3 divin. Inst. c. 18; et colligitur ex Christi Domini oraculo, Joan. 15: Majorem hâc dilectionem nemo habet, quàm ut animam suam ponat quis pro amicis suis. Ratio est, quia tunc homo iste non vult majus bonum amico suo quàm sibi, sed solùm præfert bonum honestum amicitia et charitatis, propriæ vitar corporali, majusque et præstantius illa bonum sibi cligit. Vide Sotum lib. 3 de Just., q. 1, art. 6.

Infertur 5 quòd homo ad prolongandam vitam non tenetur uti cibis exquisitis et delicatioribus, etiamsi

possit, sed sufficit quòd sumat communes, necessarios ac sufficientes ad conservationem sui individui, et decentes officiorum suorum functiones. Id enim non est se occiderc, aut velle vitam minuere, sed tantùm non prolongare mediis omnibus exquisitis et extraordinariis, ad quod minimè tenetur, sicut si aliquis certò sciret, quòd in Indiâ salubriorem et clementiorem auram habendo, diutiùs viveret, non tenetur illùc se recipere. Advertunt nihilominùs Victoria, Aragonius, Lopez et alii, quòd si quis singulari inediâ, vel cibo ocivo, ut fungis, herbis crudis, etc., uteretur, cùm facilè posset vesci bonis, ita ut propriâ experientia, vel peritorum medicorum sententiâ adverteret vitam brevi cessare, non excusaretur à peccato, quia hoc non esset tantùm vitam non prolongare, sed positivè tollere, nisi fortè id faceret peculiari consilio et revelatione divinâ ; quo modo credendum est fundatores monachorum elegisse loca incommoda et insalubria ad monasteria ædificanda, victumque parcum et adhuc alimentorum grossiorum duntaxat usum monachis suis præscripsisse, quantùmvis inde vita abbreviaretur per accidens; solùm enim intendebant finem spiritualem, nempe carnis mortificationem, animæ profeetum, et faciliorem cum Deo unionem.

cùm

Infertur 6° licitum esse assumere austeritates, pœnitentias, abstinentias, labores ex intentione domandi corpus, superandi tentationes, virtutes assequendi, et Deo pro peccatis satisfaciendi, etiamsi prævideatur vitam inde fore abbreviandam, dummodò homo id non intendat, sed tantùm permittat ob profectum spiritualem, quem per se ut finem ex amore Dei intendit; quia id non est procurare vitæ abbreviationem, per accidens respectu illius contingat, sed solùm non conservare et non prolongare cam, ad quod non tenetur. Inde non peccat qui majoris perfectionis desiderio, et securitatis circa salutem animæ, religionem strictiorem ingreditur, licet sciat valetudinem non ita firmam sibi futuram, et periculum brevioris vitæ incurrere. Nam si monialis ex suo monasterio exire nequeat per aliquod tempus morbis causâ, sed in eo permanere debeat, etiam cum mortis periculo, exceptis tribus casibus in bullâ B. Pii V contentis, scilicet epidemiæ, lepræ et incendii, cur non poterit novitius permanere in religione, ctiam cum periculo abbreviationis vitæ? sicut miles potest non deserere stationem et licitè velle subire mortis periculum. Quòd si novitius breviùs vivat in religione ob deliciarum et melioris cibi carentiam, non ipse se interimit, sed moritur ob naturæ suæ debilitatem et ægritudinem, quam non tenetur exquisitis et extraordinariis mediis adhibitis ex se et ex innatå infirmitate deficientem sublevare. Fateor tamen non esse licitum pœnitentiis indiscretis abbreviare sibi notabiliter vitam; ille enim non solùm non impedit mortem, sed directè et positivè cam sibi procurat, quod est prorsùs illicitum. Circa koc legenda est præclare D.Thomæ doctrina in 4 sent., dist. 15, q. 3, art. 1, q. 2, ad 3. Item quodlib. 5, art. 18; et 2-2, q. 141, art. 6. D. Bernard. serm. 3 de Circumcisione, D. Greg. lib. 30 Moralium.

Hinc infertur 7° Carthusianos etiam extremè decum bentes, licitè ac laudabiliter ab esu carnium perpetuò abstinere, etiam cum mortis periculo. Quia hoc non est vitam abrumpere, sed duntaxat non conservare nec protelare per omnia media exquisita ob bonum virtutis et commune illius religionis iste autem cibus in eà censetur alienus et extraordinarius. Undè sanctissimum istud statutum, jam per plura secula promulgatum, et ab ipsis Carthusianis religiosè observatum fuit, pluresque vixerunt usque ad perfectam senectutem corpore et animo incolumes: à D. Bernardo laudatum, ab Ecclesià nunquàm abrogatum, imò saltem tacitè approbatum, quatenùs ob austeram quam degunt vitam, aliis religiosis concedit transitum ad illam religionem. Miraculo incœptum narratur, quo carnes pro Carthusiano decumbente paratæ, in pisces sunt conversa. Laudantur Ægypti deserta incolentes, qui tantùm cæpes, legumina, radices et herbas in victum adhibebant, et juxta D. Hieronymum, aliquid coctum edere, luxuriam reputabant, etiam dùm infirmabantur. Cur ergo Carthusianis perpetua à carnibus abstinentia vitio tribueretur? Quinimò Carthusianus extremè decumbens, nedùm licité à carnibus abstinere potest, sed adhuc ad hoc sub peccato tenetur. Quotiescumque enim id quod lege humanâ præcipitur, ita conducit ad bonum commune, ut illud sit majus et præstantius, quàm propriam vitam conservare, tune lex humana, etiam cum periculo vitæ, cives obligat, ut multis exemplis ostensum est à nobis in tract. de Legibus. Atqui conservatio vigoris discipline, austerioris pœnitentiæ, et strictioris observantiæ in Carthusianis, quæ per hujusmodi carnium usum paulatim relaxaretur est majoris momenti, quàm vita Carthusiani infirmi, ut patet; ergo pro illo bono communi, tenetur subire periculum vitæ. Adde quòd non ordinariè, nec frequenter mors ex eâ abstinentia præcisè incurritur.

Infertur 8° quemlibet hominem teneri ad sumendum cibum saltem communem, necessarium et suflicientem ad vitæ conservationem; aliàs graviter peccaret, tum quia faceret contra inclinationem naturalem, et contra suî dilectionem naturalem, reusque homicidii foret. Unde D. Thomas, 1 p., q. 97, asserit quòd etiam Adam peccasset si necessarium cibum non sumpsisset. Hinc etiam ægrotus et morti proximus, si possit sumere cibum cum aliquâ spe vitæ, ad hoc tenetur. Addit tamen noster Victoria in relect, de Temperantiâ, quòd si animi dejectio tanta sit, et appetitivæ virtutis tanta perturbatio et consternatio, ut nonnisi per summum laborem, et quasi cruciatum ægrotus cibum sumere valeat, jam censetur adesse quædam impossibi litas, ideòque tunc videtur à mortali excusandus, maximè ubi est exigua aut ferè nulla spes vitæ.

An autem eadem sit ratio de pharmaco ac de alimento, negat idem Victoria, quia cibus est medium à naturà ordinatum ad vitam animalis tuendam, non verò medicina. Unde dicebat B. Agatha Medicinam carnalem corpori meo nunquàm exhibui; pluresque sunt nationes, nec medico neque medicinis utentes. Iloma

autem non tenetur omnia media possibilia ad vitam conservandam, sed ea duntaxat adhibere, quæ à naturâ per se sunt ad hoc ordinata. Quare aliud est mori ex defectu alimenti, aliud defectu sumptionis pharmaci. Primum est sibi mortem violentam inferre : secundum verò est tantùm mori, ex vi morbi naturaliter ingruentis, solùmque non impedire mortem aliunde imminentem, seu non prolongare vitam omnibus mediis, ad quod non tenetur homo. Si tamen haberet certitudinem moralem, quòd per pharmacum reciperet incolumitatem, eoque neglecto moreretur, non videretur tunc posse illud respuere absque gravi peccato, sicut peccaret si illud non daret alteri ægroto in pari casu. Verùm quia vix de hac haberi potest certitudo, ideò non videntur de peccato lethali damnandi, qui in universum ab omnibus pharmacis abstinent; quamvis absolutè non sint laudandi, eò quòd Deus creaverit medicum propter necessitatem, ut ait Sapiens. Tamen propter amorem Dei, ex motivo pœnitentiæ et mortificationis in aliquibus morbis dolorosis, ut capitis, iliacis, aliisque similibus mortis periculum non inferentibus, remedia laudabiliter respucre possunt.

Infertur 9° licitum esse navigare, bella gerere, per multum tempus in studiis laborare, aliisque exercitiis, ut cursorum et similium operam dare, etiam cum periculo abbreviationis vitæ, quia hujusmodi artes sunt valdè reipublicæ necessariæ, et aliundè non adeò periculosæ, quin sit aliqua spes evadendi mortem : constat enim non omnes eas exercentes perire.

Infertur 10° non esse peccatum reo, ex motivo pœnitentiæ et expiationis criminis, se offerre judici eum quærenti ad pœnam infligendam. Id enim non est se occidere, sed solùm se manifestare, ut judex pro suo placito de eo disponat, actumque honestum et laudabilem justitiæ exerceat; nec censetur concurrere ad suam mortem, sed solùm ex bonâ causâ eam non impedire, se occultando aut fugiendo. Ob eamdem rationem reus jam damnatus ad mortem, etiamsi possit. è carcere fugere, licitè tamen potest in co remanere, quantùmvis sciat quòd ducendus est ad supplicium. Non potest tamen justè condemnari ad se trucidandum, ad sibi propinandum venenum, aut venam abscindendam, ut perdat totum sanguinem cum vitâ, etc., nec reus obedire licitè potest. Unde tunc niti debet quantùm in suâ potestate est, ut non recipiat aut deglutial venenum, etc., ne scilicet judicis peccato cooperetur, solùmque potest passivè se habere patiendo mortem ab alio sibi inferendam.

Pro cujus majori elucidatione advertendum est in proposito esse duplex actionum genus, quarum aliæ solùm remote disponunt ad mortem, ad quas scilicet nec proximè, nec efficienter sequitur mors, sed ad eam faciliùs patiendam conducunt, ut scalam patibul' ascendere, reponere, extendere et inclinare caput truncandum, linguam extrahere ut scindatur, etc. Aliæ verò sunt, quibus homo disponitur ad necem proximè et immediatè ac efficienter ad illam conducunt, seu sunt ipsamet occisionis causa, ut è scalâ et

furca, fune ad collum ligato, se projicere, venenum haurire, etc. Esto igitur quòd reus per se teneatur actiones primi generis exequi, quantùm necesse est ad patiendam et permittendam sui necem : nullatenùs tamen potest licitè exequi actiones secundi generis, quia tunc censetur proxime et directè se occidere, sicut carnifex diceretur eum occidere, talia agendo ; id autem omninò repugnat naturæ, ut de se patet. § 2. Proponuntur quidam casus particulares, de quibus

est controversia.

Homo dupliciter peccare potest contra obligationem conservandi vitam. Primò positivè, faciendo aliquid mortis inductivum, ut si ferro se percutiat, si in ignem aut in flumen se præcipitet. Secundò negativè, seu non fugiendo mortis pericula, dùm potest, ut leonem. furiosum ad eum venientem, incendium, etc. Aliquando talia pericula provenire possunt ex causis naturalibus et necessariis, ut ex incendio et inundatione aquarum, ex ferâ, etc.; tunc enim non potest expectare, et in periculum vitæ se conjicere, sed tenetur fugere si possit, aliàs censetur suæ mortis auctor. Qui enim vult causam necessariam, et ex se hic et nunc determinatam ad talem effectum, videtur eum velle. Aliquando verò proveniunt ex causis liberis, ut si quis sciat aliquem ad necem eum quærere; et tunc non tenetur semper fugere, sed ex bonâ et gravi causâ potest quandoque patienter expectare et pati mortem ; cùm enim solùm contingenter occisio sequatur à causâ libera, illam non fugiendo, sed tantùm permissivè se habendo respectu illius, non videtur semper velle effectum. His positis,

Quæres primò utrùm reus per sententiam damnatus ad fame moriendum, non solùm licitè possit cibos sibi oblatos comedere, sed etiam ad hoc teneatur? Resp. affirmativè cum D. Thomâ, 2-2, q. 69, a. 4, ad 2, ubi ait quòd in isto casu cibum nou sumere clanculùm oblatum, esset seipsum occidere, quod nemini licet; nec ab homicidio excusari potest eò quòd habeat justam causam non sumendi cibum, puta ad se conformandum juste sententiæ. Non enim potest justė condemnari ut non comedat, si occultè cibos accipere valeat, quia foret contra jus naturæ, et idem esset ac illi præcipere ut seipsum occideret, quia non solùm dicitur aliquis se interimere quando ferro se occidit, sed etiam quando mediis communibus vitain non eonservat. Nec aliter in hoc casu judex dicitur ipsum interimere, nisi impediendo ut comedat, solùmque huic reo præcipitur ut hoc mortis genus patiatur, dùm ipsi non ministratur cibus, prohibendo ministris, et alios impediendo ne ei alimentum conferant; qui tamen, si non fuerint justitia officiales, non peccant, sicut dùm adjuvant ad fugiendum è carcere. Sic laudabiliter Rues Atheniensis Cymonam patrem suum in carcere lacte proprio pavit, ne inediâ moreretur, ad quod fuerat condemnatus. Itaque conformare se justæ sententiæ judicis non est ratio sufficiens ut reus possit abstinere a cibo ut moriatur; nunquàm enim committi potest reo exsecutio sententiæ capitalis : aut si id non