: concessa. Adde quòd actus ille socialis habet materiam repugnantem, non qualitercumque, sed perniciose; eò quòd sit cum hoste in iis in quibus est hostis ; quia omnia dæmonis voluntaria, hostilia sunt propter perversam et obstinatam ejus voluntatem in malo. In quo differt ab hominibus invicem inimicis, in quibus quædam voluntaria possunt ad hostilitatem pertinere, quædam verò non. Inde sequitur quòd si homo exerceat cum dæmone actum socialem perfectè, committit peccatum mortale si verò solùm imperfectè, peccatum grave veniale facit, modò non faciat deprecativė. Пabet autem rationem actûs socialis perfectè, uti dæmonis voluntarià confabulatione, servitio, doctrină, et similibus ista enim sunt vitæ socialis actus. Imperfectè verò, si quis ex levitate et curiositate, non credens se divinam amicitiam offendere, cum occurrente dæmone in assumpto corpore vel abreptitio per modum transeuntis loquitur, inquirit breviter curiosa, facit aliquid vanum ab eo fieri, puta movere lapidem, etc. : Tamen cum his omnibus stat quòd per accidens licitum esse potest ab occurrente dæmone inquirere, et cum eo loqui propter aliorum utilitatem, si casus exigat, quasi testimonium ab hoste oblato exigendo. Et tunc tanquàm cum hoste hæc agenda sunt per modum transeuntis ita ut finis proximus sit imminens utilitas id exposcens ad honorem Christi; quod rarò aut nunquàm accidere videtur, nisi his qui possunt dæmones compellere, quoniam dæmonis verbis, cùm sit mendax et hostis, nulla potest fides adhiberi, nisi adsit virtus compulsiva. Unde D. Thomas hic ait, fortè ex speciali instinctu, vel revelatione divinâ, aliquos sanctos dæmonum operatione ad quosdam effectus uti posse. Hæc ex Cajetano referre volui, quia totam istam materiam egregiè explicant, parcè tamen el cum grano salis intelligenda. Dico secundò absolutè et secundùm se vanum esse creaturas irrationales, ut locustas, vermes, nubes, etc., adjurare; ita ut ad juratio referatur ad ipsas secundùm se, quasi ex seipsis se moveant ad illas operationes nocivas, cùm intentionem nocendi habere non possint, neque adjurationis percipiendæ, ac in vi illius cessandi à nocumento sint capaces. Unde vanum ac superstitiosum est vocare eas in litem, dare ipsis advocatum et defensorem ac copiam accusationis factæ à populo tanquàm à parte adversâ, et quòd adjurator se constituat judicem ad eas per sententiam à nocumento repellendas et expellendas à territorio. Quia verò creaturæ irrationales ab alio aguntur ad proprias operationes; et aliundè eadem est actio ejus quod agitur et movetur, ac illius quod agit et movet, sicut motus sagittæ etiam est quædam operatio sagittantis ideò operatio irrationalis creaturæ non solùm ipsi attribuitur, sed principaliter Deo, cujus dispositione omnia moventur ; ad diabolum etiam pertinet, qui permissione divinâ utitur aliquibus irrationalibus creaturis ad nocendum hominibus. Hinc adjurare crcaturas irrationales relativè ad eum à quo aguntur et moventur, est licitum, nempe per modum depreca tionis ad Deum directæ, quomodò sancti miracula faciunt; et respectu dæmonis per modum imperii, et compulsionis, quæ ad ipsum referantur, ne irrationalibus creaturis tanquàm instrumentis ad nostrum nocumentum utatur, quomodò adjurantur in Ecclesiae exorcismis, per quos dæmonum potestas excluditur ab irrationalibus creaturis. Ita D. Thomas hic, art. 5. Cùm autem non constet an creaturæ à Deo aut à demone ad nocendum moveantur, uterque modus adjurandi simul, nempe deprecativè Deum, et imperativè ac compulsivè dæmones, communiter fit in Ecclesiæ exorcismis. Et si quando adjuratio ad ipsas creaturas aliquo modo dirigatur, id solùm fit, quia in eis recipitur illa operatio seu effectus nobis adversus, quem per adjurationem avertere conamur; ideòque à Sanchez et Suarez id excusatur à peccato: alii verò contendunt esse mortale ex genere suo, ob scilicet irreverentiam contra res sacras et Ecclesiæ exorcismos, quæ vanè adhibentur : posse tamen esse solùm veniale, tum ob bonam fidem, tum ob ignorantiam, tum ob levitatem materiæ, sicque ut plurimùm fieri et contingere in praxi. Appendir (1). DE POSSIBILITATE ET EXISTENTIA MAGIE. Quæstiones morales modò exposita supponunt possibilitatem et existentiam tum divinationis, tum magix. Mayol de eo puncto nihil disseruit, quòd tunc temporis in controversiam non adducebatur; at cùm multi prodierint etiam inter Christianos, imò inter Catholicos, qui magnis eâ de re præjudiciis sunt imbuti, abs re non erit aliquantulùm huic discussioni immorari, ut vindicetur sensus Ecclesiæ contra quorumdam opinionem, quæ processit ex radice infidelitatis circa doctrinam christianam de dæmonibus. Incredulos ad tractatum de Religione remittimus; res potissimùm hic agitur cum Catholicis seu parùm edoctis, seu præjudiciis nimiùm dantes in iis quæ spectant ad magiam. Porrò illis dicimus existentiam magiæ (sub quo nomine divinationem cæteraque istius modi, brevitatis causâ, comprehendimus) licet non pertineat ad dogmata fidei, tamen citra temeritatis notam negari non posse. Prob. 1° Scripturis : In veteri et novo Testamento videmus angelum malum qui ab exordio cum homine locutus est, dùm in paradiso terrestri protoparentes nostros ab innocentiâ dejecit, cum eodem homine lapso sæpè iniisse commercium quoddam ad eum decipiendum ac magis depravandum. Citari possunt incantationes magorum Ægyptiacorum, evocatio Samuelis, etc. Ilinc prophetæ cæterique viri divinitùs inspirati multoties loquuntur de arte ariolandi, de maleficiis, etc.; graviter objurgant eos qui pythones consulunt et per divinos à mortuis veritatem quærunt : at quis dicat Deum debuisse tot mandatis, hortationibus, minis avertere homines à crimine quod nec pos (1) Appendix illa textui Mayol addita est operà Editorum. sibile foret, vel homines tantùm indiguisse olim ut à magià avocarentur, si dæmones nunquàm operati essent præstigia vi, seu occasione harum invocationum?... Reperiuntur multi Scripturarum textus circa potestatem dæmonum et maleficia in Theologià Scripturæ sacræ quam edidimus in primo volumine cursùs Scripturæ, part. tertià, cap. 11, ad 15, et parte sextà, cap. 29 et 30. 2° Traditione Ecclesia. Innumera possemus citare testimonia SS. Patrum, si id paterentur hujus notulæ limites, aut existimaremus de eorum sensu dubium moveri posse. S. Augustinus librum integrum exaravit de Divinatione dæmonum ; in eo explicat quibus variis modis dæmones multa noscunt quæ hominibus sunt impervia, et simul quæ sit illorum potestas morbos immittendi ipsum aerem vitiando, unde concludit : Quæ cùm ita sint, sciendum est, quoniam de divinatione dormonum agitur, illos plerumque pronuntiare quæ ipsi facturi sunt.-De Div. dæm., c. 5. S. Cyprianus, lib. de Vanit. idol., dicit spiritus malos sub statuis atque imaginibus delitescere, afflatu suo pectora inspirare suorum cultorum, et sic oracula efficere: Hi tamen, subdit S. doctor, adjurati per Deum verum, nobis statim cedunt et de obsessis corporibus exire compelluntur. Hæc adeò manifesta erant, ut Tertullianus ausus fuerit in Apologià publicâ provocare magistratus romanos ad experiendum quâ virtute, solo crucis signo Christianus quislibet dæmonem fugaret à corpore obsessorum et eum cogeret ad suam vanitatem confitendum : Nisi, inquit, se dæmones confessi fuerint, christiano mentiri non audentes, ibidem illius Christiani sanguinem profundite. Apolog., c. 34. Ilæc directè quidem divinationem spectant. Quoad magian, innumera sunt concilia tum generalia, tum privata quae illam ut certam supponunt, et regulas tradunt servandas erga eos qui vel maleficiis operam dant, vel cum magis commercium ineunt; summam Ecclesiæ sapientiam certè contemnunt qui hæc omnia veluti mera phantasia deliramenta habent. Hunc continuum traditionis sensum, ne ultra limites accumulentur testimonia, habemus in constitutione Sixti V quæ incipit: Cæli et terræ, datâ anno 1586. Sic locutus est pontifex: Sunt qui cum morte fœdus incunt et pactum faciunt cum inferno, qui similiter ad occultorum divinatronem et inveniendos thesauros vel ad alia facinora perpetranda etiam expressà cum diabolo factà pactione, in manifestam suarum perniciem animarum, nefarias magicæ artis incantationes, instrumenta et maleficia adhibent. Rituale rɔmanum cui concinunt omnes libri rituales in Ecclesia adhibiti, monet exorcistam ut jubeat dæmonem dicere an detineatur in corpore obsessi ob aliquam operam magicam aut malefica signa vel instrumenta; quæ si obsessus ore sumpserit, evomat ; vel si alibi extra corpus fuerint, comburantur. Hinc colligere est quàm meritò S. Thomas condemnaverit sui ævi viros temerarios docentes quòd maleficium nihil est in mundo nisi in existimatione hominum qui effectus naturales quorum sunt causæ occulta, maleficiis imputant: Hoc, ait S. doctor, est contra auctoritates sanctorum qui dicunt quòd dæmones habent potestatem supra corpora et imaginationes hominum quando à Deo permittuntur, unde per eos maleficii aliqua signa facere possunt... Credimus dæmones ex subtilitate suæ naturæ multa posse quæ nos non possumus; et illi qui eos ad talia facienda inducunt, malefici vocantur. Suppl., q. 58, art. 20. 5° Ratione simul et factis. Quæstio versari potest vel de possibilitate, vel de existentiâ magiæ; possibilitas probatur rationibus theologicis seu à fide potissimùm desumptis, quia fide solà novimus ipsos angelos; existentia autem factis evincitur. Si quid obstaret quin agnosceretur possibilitas magiæ, esset vel ex parte dæmonum qui nullam vim haberent occulta revelandi seu operandi portenta, vel ex parte hominum qui non possent inire cum demonibus commercium, vel ex parte Dei, cujus læderetur providentia. Non primum. Enimverò, si agatur de divinatione, ignorantur; suâ celeritate incomparabiliter vincunt angeli multa procul dubio cognoscunt quæ ab homine cursum quorumlibet hominum; ipsis insuper accessit per tam longum tempus quo corum vita protenditur, rerum longè major experientia quàm potest homini. Hinc naturaliter fit, concludebat S. Augustinus libro supra laudato, cap. 3, ut multa seu remotioribus locis peracta, seu abdita, nuntient vel prænuntient, quæ homines per seipsos nôsse non valent. Ipsamet futura contingentia quæ à liberà hominum determinatione pendent, licet certò prævidere nequeant, ut alibi ostenditur, tamen possunt magnâ probabilitate conjicere propter agnitam illorum indolem et influxum quem se habituros præsumunt in eorum voluntatem... Si de operatione prodigiorum quæstio sit, non majer est difficultas. Novimus ex Scripturâ sacrâ surrccturos ante finem mundi pseudoprophetas qui dabunt signa magna et prodigia ad seducendos, si fieri potest, etiam electos; porrò hæc pseudoprophetarum virtus tota veniet à dæmone; ille est enim qui horum ministerio apparebit, juxta S. Paulum: Secundùm operationem Satana, in omni virtute et signis et prodigiis mendacibus et in omni seductione iniquitatis. Th, 2, cap. 2; ergo, etc. Angelus est quidem substantia spiritualis, unde non potest quidem agere in corpora contactu materiali, non secùs ac Deus qui movet corpora non contactu, sed suâ solà virtute, vel etiam anima que, licet simplicissima, suum proprium corpus movet, et co mediante in alia agit modo quidem nobis ignoto, quia nos latet natura substantiarum spiritualium, sed nodo efficac; ita et non est cur angeli non fuerint in suà creatione simili virtute donati in materiam. Non secundum ex scil. parte hominum veniret impossibilitas magia. Sicut cum angelis bonis, ut sæpiùs evenisse gimus in Scripturis, ita cum malis possunt habere commercium, dùm substantiæ ille angelicæ voce per aerem formatâ, aut signis in phantasià impressis, aut sub varià specie apparendo, illos alloquuntur et sic suas ideas ipsis communicant. Fieri igitur potest ut diabolus signa quædam instituat, simulque quibusdam hominibus manifestet, quæ quoties illi adhibebunt, ipse suâ virtute aderit sive ad occultorum manifestationem, sive ad quorumdam prodigiorum operationem. Non tertium, seu ex parte Dei. Observandum, ante omnia, potestatem angelorum, quæcumque sit, ita subordinatam manere divinæ voluntati, ut nihil prorsùs valeant nisi eâ permittente, sicut legimus in libro Job, unde Deus maximâ facilitate impedit quidquid moliri intendunt, sive cos suo nutu solo cohibeat cerLosque inter limites circumscribat, sive dæmonibus opponat angelos bonos qui adversùs cos pugnant et vincunt, nisi ordo providentia postulet aliquid cis permitti. Ilæc sola observatio sufficit ad ostendendum nullatenùs sub co respectu repugnare interventum dæmonis in magiâ. Quæ sint autem illa divina consilia quando dæmonibus permittitur ut homini noceant, srpè ignoramus; aliquando id fit ad justorum probationem, aliquando etiam in punitionem malorum. Non magis certè repugnat bonitati Dei ut permittat diabolo maleficiis nocumentum homini inferre, quàm illius sanctitati ut hominem tentet ad malum et ea operetur prodigia quibus seducantur, si fieri potest, ipsi electi. Nunquàm desunt media quibus possimus malis materialibus uti, si patienter tolerentur ad expiationem peccatorum, et periculo tentationum nos subducere, recurrendo ad Deum. Magia proinde possibilis comprobatur; an verò reapsè existat, non ratione, sed factis ostendendum. Fatendum quidem non facilem fidem adhibendam esse omnibus quæ narrantur; in multis intervenit fraus, multa etiam ignorantiæ vel præjudiciis adscribenda Bunt, sed quòd illud de omnibus sit dicendum nequaquàm permittit ratio : hoc esset certè obstinata increJulitas. Impossibile est quòd ubique terrarum homines tum pagani, tum Judæi, tum Christiani reputaverint damones multa prodigia operari, si nullum factum ipsis unquàm constitisset de illo interventu dæmonum; eo sensu magiæ meritò apponimus quod de miraculis dicebat celebris Pascalius: Il me paraît évidemment qu'il n'y a tant de faux miracles, de fausses révélations, de sortiléges, que parce qu'il y en a de vrais. (Pascal, Pensées sur les miracles.) Huic persuasioni universali suffragantur plurima monumenta sive in historiâ generali Ecclesiæ, sive in privatis sanctorum historiis consignata, quæ non uno loco ipsam memorant confessionem reorum et virtutem divinam quâ sancti aut exorcistæ fugavêre dæmones et dissolverunt opera magia. Non possumus facta specialia prosequi argumentis criticis: talis discussio transiliret limites quos huic notamini præscribere necessum fuit; sed consulatur de divinatione opus P. Baltus, Réponse à l'histoire des oracles de M. de Fontenelle, 1" part., ch. 16, 18. 2o partie, ch. 10, 11, 12, 13, et alibi passim. Quod olim diabolus operabatur per oracula, non est cur idem non adhuc operetur per privatam divinationem, divinos suscitando qui vi pacti cum eo initi possint identidem aliqua vel locis remotis per acta, vel abditis retecta, vel quæ alio modo sint homi nibus impervia, sed non excedunt captum dæmonis, manifestent. De Magià, vide opus P. Lebrun, Ilistoire critique des pratiques superstitieuses, liv. 2, ch. 3, t. 2, t. 4, versùs finem. Factums et Arrêts du parlement de Paris contre des Bergers, elc., et alibi. Huic discussioni finem imponendo unum notatum volumus. Sunt quædam operationes quæ olim reputabantur magie, nunc verò legibus physicis meliùs cognitis, naturales omninò apparent; hinc multi concludunt errâsse olim pastores Ecclesiæ et injustè egisse, dùm veluti magos damnabant ac pœnis subjiciebant, qui hisce operationibus operam dedisse convincebantur. Hoc consectarium respuimus, nam facilè concipitur dæmonem sæpiùs potuisse legibus naturalibus quidem, sed tunc ignotis, uti ad decipiendos homines variis præstigiis; aliunde Ecclesiæ constare potuit homines quos magos seu sortilegos vocamus adhibuisse reverà artes sacrilegas, media superstitiosa, pactum cum diabolo, ad obtinendum hos effectus, unde hi fuerint rei graviter criminis magia, etsi operatio, seu effectus impetratus ratione sui fuerit naturalis, dependens à legibus naturæ..... Præter auctores in decursu laudatos consule Suares., de Ange. lis, lib. 4, cap. 39; Le Grand, Dissertatio de Miraculis, quæ edita fuit in theologiâ Bailli ad calcem, tract. de Religione; Amandum à Sanctâ Cruce, Animadversiones criticas in Hermanni Janssens. Hermeneu ticam sacram. ARTICULUS III. De peccato irreligiositatis quod reperitur in Tentare aliquem est verbis aut factis eum probare, experiendo an sciat, velit, aut possit aliquid. Et hoe experimentum fieri potest, sive apertè, ut dùm quis tentatorem se profitetur, quo modo Samson, Judicum 14, proposuit problema Philisthæis ad eos tentandum; sive insidiosè et occultè, sicut legitur Matth. 22, Pha riscos Christum tentâsse. Contingit autem aliquem alium tentare dupliciter uno modo formaliter et expressè, puta cùm quis dicto vel facto intendit experimentum sumere de illo, seu ex intentione tentandi explorat. Secundò virtualiter et interpretativè, puts dùm non intendit quidem experimentum sumere, aliquid tamen dicit aut agit quod ad nihil aliud videtur ordinabile, nisi ad experimentum sumendum. Et cùm nullus experimentum sumat de eo de quo est certus, ideò omnis tentatio ex aliquâ ignorantia vel dubitatione procedit, vel ejus qui tentat, sicut cùm quis experimentum de aliquâ re sumit, ut ejus qualitatem cognoscat; vel aliorum, sicut cùm quis experimentum sumit de aliquo, ut aliis ostendat; per quem modum Deus dicitur nos tentare. Ita D. Thomas, 2-2, q. 97, art. 1 et 2. Unde tentare Deum, est experimentum facere de ejus potentiâ, sapientiâ, bonitate, aut voluntate, absque aliquâ necessitate aut utilitate; quando enim aliquis necessitate aut utilitate ductus committit se divino auxilio in suis petitionibus aut factis, quærens humiliter ab eo instructionem, et quid circa aliquid particulare velit, non dicitur tentare Deum, cùm hoc ad charitatem, humilitatem ac prudentem religionem spectet; ideòque est licitum; dicitur enim 2 Paralip. 20: Cùm ignoramus quid agere debeamus, hoc solùm habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te. Sicut cùm quis equum currere facit, ut hostis evadat, id non est experimentum de equo sumere: sed si equum currere faciat absque aliquâ utilitate et necessitate, hoc nihil aliud esse videtur quàm experimentum sumere de equi velocitate de quà dubitat, aut salten non est omninò certus. D. Thomas ibidem. Iline primò ille censetur expressè et formaliter experientiam de aliquâ Dei perfectione facere, quando ex intentione formali dubitat de câ, et ex tali dubitatione dicto aut facto vult experientiam de illà sumere. Et hæc Dei tentatio est peccatum mortale ex genere suo, quia irreverentiam exhibet divinæ excellentiæ, dubitando de illâ si enim divinæ excellentiam voluntatis homo revereretur, nonnisi ex rationabili causâ præsumeret quærere secretum illius velle nôsse, prout experimur in hominibus; nullus enim absque irreverentià principis quærit absque irrationabili causâ ab eo quid ipse velit, sicut nec quid sciat, aut quid possit; sicque velle ex dubitatione aliquod Dei attributum experiri, magnum Dei contemptum includit; ideòque nequit esse peccatum veniale solùm ex pravitate materiæ, sed tantùm ex defectu perfect deliberationis et propter imperfectionem actûs. Quoties igitur deliberatè et consultò fit, semper est peccatum mortale. Unde graviter prohibetur Deut. 6 et Matth. 4: Non tentabis Dominum Deum tuum. Imò Sanchez., 1. 2, in Decal. c. 34, et alii docent, quòd etiam quando dubitatio deest, licet non sit tentatio Dei ita propria, adhuc tamen ex objecto, et ex naturà sua est mortalis, nisi fortè ex indeliberatione, ex ignorantia non omninò crassà, et ex ineptâ quâdam specie pietatis ac simplicitate id faciens excusetur, etiam quando fit ex solâ curiositate videndi aliquod opus supernaturale et miraculosum, aut signum petitur à Deo suæ voluntatis absque dubitatione de ejus scientiâ ac potentiâ, si nulla sit rationabilis causa petendi. Ratio est, tum quia agere cum Deo tanquàm cum ludione et vanarum curiositatum fautore et amatore, gravis est irreverentia ac despectus divinæ majestatis. Tum etiam quia iste vult et intendit, quòd Deus suâ omnipotentià aliquid mirabile operetur ad finem omninò vanum, quod immensam ejus sapientiam valdė dedecet: unde hoc vix à peccato lethali potest excusari. Quando alicui fit revelatio, et dubitat an Dei sit aut dæmonis, potest concurrentibus circumstantiis debitis, nempè justâ necessitate, aut piâ utilitate, petere instructionem à Deo per aliquod signum, adhibendo petendi modum debitum, scilicet cum omni humilitate, eâque animi submissione, ut petens non ita finem suam illi signo particulari petito adstringat, ut nisi tale concedatur, non sit crediturus; neque terminum Dei adjutorio ponat; neque interim omittat media ordinaria à Deo præstituta ad illam veritatem cognoscendam, aut rem assequendam, solùmque petat ad hoc ut instruatur, quid circa hoc placitum sit Deo. Ita D. Thomas art. 2, ad 3. Hinc secundò, censetur ille implicitè et interpretativè tentare Deum, qui, tametsi non dubitet expressè de perfectione divinâ, aliquid tamen agit, quod suapte naturâ ad nihil aliud pertinere et referri posse videtur, quam ad experimentum sumendum de perfectione divinâ, quasi dubitaretur de illà; quod accidit quando absque necessitate et utilitate neglectis mediis à divina providentià constitutis aliquid agit expectans à solo Deo effectum, et sine ratione committit se periculo, volens experiri utrùm possit à Deo liberari ; alioquin non est tentatio Dei, si nempe opus fiat sine respectu ad Deum, nec ab eo petatur aut expectetur effectus. Unde qui spontè se in ignem conjicit ad moriendum, nec intendens inde à Deo liberari, non dicitur tentare Deum. Ex his facilè resolvi possunt casus particulares circa Dei tentationem occurrentes. Sequitur enim quòd cùm sancti suis precibus miracula facientes, ex aliquâ necessitate vel utilitate moverentur ad petendum divinæ potestatis effectus, non tentabant Deum; sic enim Apostoli licitè petierunt à Domino quòd in nomine Jesu Christi fierent signa, ut dicitur Actor. 4, ad hoc, scilicet, ut virtus Christi in fidelibus manifestaretur, cùm subesset justa necessitas, pia utilitas, et aiia quæ ad hoc concurrere debent. Non existimo tamen nunc licitum esse absolutè, publicè, absque necessitate petere miraculum ad confirmandam fidem coram infidelibus aut hæreticis ; tum propter periculum scandali quod inde suboriri posset si effectus non eveniret; tum quia modò sufficit Ecclesiæ testimonium et auctoritas; tum quia ista petitio est adeò excellens et extraordinaria, ut sine speciali Dei motione fieri non debeat. Unde, nisi petens habeat donum miraculorum, aut ex peculiari Spiritùs sancti inspiratione ad hoc certò moveatur, ut quidam sancti fecerunt, non caret tentatione Dei. Petere signum noluit Achaz pro populi instructione, quod Deus volebat illi dere; ideò peccavit. Gedeon verò ex debilitate fidei, signum petiisse videtur, et ideò à peccato non excusatur, sicut et Zacharias Lucæ 1. Abraham ex instinctu divino illud petiit, et non peccavit. D. Thomas art. 2, ad 3. Sequitur præterea quòd prædicatores regni Dei ex magnâ necessitate et utilitate subsidia temporalia prætermittentes ut verbo Dei expeditiùs vacent, non ex hoc tentant Deum, si solius Dei auxilio innitantur: benè tamen si absque utilitate vel necessitate subsidia temporalia desererent; ut si quis vellet à cibo abstinere toto quadragesimali tempore ad Christi imitationem, aut nollet quærere unde sustentari posset, expectans quòd Deus manna illi plueret, prout fecit Israelitis in deserto. D. Thomas ad 3, art. 1. Sequitur insuper quòd B. Agatha non tentavit Deum nolendo medicinam carnalem corpori suo unquàm exhi ere, sed à Deo solo expectando curationem: quia experta erat erga se divinam benevolentiam, ut vel infirmitates non pateretur, pro quibus corporal' medicinå indigeret, vel statim sentiret divinæ curationis effectum. Ita D. Thomas, 2-2, q. 97, art. 1, ad 3, ubi Cajetanus dicit quòd tempore martyrii respuere medicinas, hoc non est tentare Deum, quoniam utilitas naxima est et necessitas promptitudinis animi ad sustinendum, et sic promptè testimonium fidei ckristianæ perhibendum : nam, si medicinam corporalem athleta fidei tunc susciperet, videretur minùs spontè hæc pati, et evitare passionem quantùm potest. Item quòd respuere aliquando medicinam ratione spiritualis profectus, non est tentare Deum, modò hoc sistat intra limites rationabilis obsequii: sic enim viri sancti se offerunt Deo hostiam viventem in hoc mundo, dolores iliacos, ulcera, etc., quæ patiuntur, libenter suscipientes ad carnis mortificationem, et Christi imitationem, et ob hoc respuunt medicinas: quod tamen limitandum videtur, nisi ex medicinæ neglectu mortis periculum immineret. Tandem dicit Cajetanus quòd absolutè è toto tempore vitæ, nolle uti medicinâ, de lege communi, esset tentare Deun. scriptum est enim Allissimus de terrâ creavit medicinam, et vir sapiens non despiciat illam, Eccles. 38. Unde infirmus graviter decumbens qui nollet medicamentum adhibere, credens quòd Deus cum sit sanaturus, non excusaretur à peccato gravi: secùs videtur dicendum si levi tantùm morbo laboraret, cùm in primo casu immineat periculum vita; secùs in secundo, ut supponitur. : Sequitur præterea quòd qui temerè se offerunt martyrio, irritando et turbando infideles absque necessitate fidei vel fidelium, videntur tentare Deum, cx D. Thor, 2-2, q. 124, art. 1, ad 3, et q. 97, art. 1; in Sed contra refert Augustinum, 1. 22, contra Faustum, cap. 36, dicentem quòd Christus, qui palàm docendo et arguendo, et tamen inimicorum rabiem valere in se aliquid non sinendo, Dei demonstrabat potestatem, idem tamen fugiendo et latendo, hominis instruebat infirmitatem, ne Deum tentare audeat quando habet quod faciat, ut quod cavere oportet evadat. Et ibidem ait D. Augustinus relatus à D. Thomâ ad 3, art. 1, q. 97, quòd Paulus fugit, non quasi non credendo in Deum, sed ne Deum tentaret, si fugere noluisset, cùm sic fugere potuisset. Nam, quando absque necessitate et utilitate pratermittit facere quod potest ad pericula evadenda, respiciens solùm ad auxilium divinum, censetur tentare Deum, ut qui à grassatoribus impetitus, cùm posset fugâ sibi consulere, vult tamen sistere ad experiendum in se divinum auxilium. Idem à fortiori dicendum de eo qui spontè temerèque se exponit probabili periculo mortis aut mutilationis absque causâ, ut qui existens in alto loco, nollet per gradus descendere, sese præcipitarct; aut qui, cùm posset fluvium pertransire supra pontem, aut naviculam, vellet super aquas ambulare, credens quòd Deus eum servaret incolumem, et sic de similibus. Sequitur ulteriùs damnandam esse consuetudinem quâ homines olim à crimine objecto se purgare solebant, monomachià, ferro candenti, vel aquâ fervente, aliisque purgationibus vulgaribus, cùm constet in illis contineri saltem interpretativam Dei tentationem : tum quia sine necessitate tales se exponebant evidenti periculo, tum quia ad tuendum bonum commune sufficit ut de crimine aut de innocentiâ constet per depositionem testium, per juramentum, aliaque media ordinaria et suavia. Unde meritò reprobantur à jure tit. de Purg. canonicâ, cap. Ex tuarum, et tit. de Purg. vulg., cap. fin., et caus. 2, q. 5, can. Consuluisti. Et à D. Thomâ, 2-2, q. 95, art. 8, ad 5, et 3 p., q. 80, art. 6, ad 3, et doctores asserunt judicem lethaliter peccare, si procedat ad torquendum, condemnandum vel absolvendum aliquem tanquàm manifestatum his et similibus signis. Ratio est quia judex ex indiciis et probationibus procedere debet, ex quibus humano modo in veritatis notitiam devenire potest : hujusmodi autem indicia non sunt humana, sed superstitiosa, æquivoca, aut saltem nobis ignota. Eodem modo ratiocinandum cst, dùm judex procedit contra aliquem qui à malefico per divinationem, magiam, aliumve superstitiosum et diabolicum modum denuntiatus et cognitus fuit reus. Neque refert quòd Num. 5, mulier de adulterio suspecta purgabatur aquis amaris. Id expressâ Dei voluntate fiebat, et licebat: quod tamen cùm sit cæremoniale, jam cessavit, nec in novà lege ad miracula est recurrendum. Nec obstat quòd etiam in novà lege has purgationes quandoque usurpatas, Deus variis miraculis confirmaverit ; id enim in quibusdam casibus accidere potuit, in quibus ex speciali Dei motione fuerunt ab innocentibus injustè accusatis acceptatæ ; quamvis qui eas indixerunt peccaverint, volentes Deum sic ostendere veritatem. Sequitur etiam valdè notandum esse illud Eccl. 18: Ante orationem præpara animam tuam, et noli esse quasi komo qui tentat Deum. Ubi Glossa interlinearis ait : Qui scilicet tentans Deum, orat quod docuit, sed non facit quod jussit. D. Thomas hîc, art. 3, ad 2, hæc verba explicans, inquit quòd ille qui ante orationem non præparat animam suam, dimittendo si quid adversùs aliquem habet, vel aliàs ad devotionem non se disponendo, non facit quod in se est, ut exaudiatur à Dco, et ideò quasi interpretativè tentat Deum, et quamvis hujusmodi quasi interpretativa tentatio videatur ex præsumptione seu indiscretione provenirc, tamen hoc ipsum ad irreverentiam Dei pertinet, ut homo præsumptuosè, et sine debitâ diligentià se habeat in his quæ ad Deum pertinent; dicitur enin 1 Petr. 5: Blumiliamini sub potenti manu Lei. Et 2 ad Timoth. 2: Sollicitè cura teipsum probabilem exhibere Deo. Unde etiam hujusmodi tentatio quædam veluti species irreligiositatis est. Tentatio verò Dei propria esse videtur, quòd aliquis imperitus indiscretè absque justâ causâ conciones habeat: sine præparatione, absque studio, meditatione aliisque præviis, sperans sibi à Deo sug – gerendos esse conceptus. Nec excusaretur ex illo Matthæi 10: Nolite cogitare, quomodò aut quid loquanuni ; non enim dedit Christus omnibus gratias gratis datas |