moriam, qui tanti hanc fundationem fecit, ut fub fua facrae fedis protectio- A. 1083. ne fusciperet ". Idem ad hanc ipfam Chartam obfervavit MIRA EVS Cod. d. 26. Iul. Don. Piar. T. I. p. 100. Sed propiora dabo. Dynasta FRETHEBOLDVS vivente adhuc Epifcopo Traiectino Ansfrido, a. 1010. defuncto, bona fua in Teifterbantia a. 997. tradens Traiect. Ecclefiae, Dominus, inquit, Praeful Anfridus PIA MEMORIA recolendus - congesfit ei cett. —— Actum est in Traiecto in praefentia Domini PIAE RECORDATIONIS Anfridi Praefulis, fuique Praefulatus anno fecundo, apud HEDAM P. 94. BERTA nobilis fub Epifcopo Trai. BENNONE ib. p. 119. a. 1050. (in MS. a. 1026.) Ego, inquit, Berta - fuggestione et exhortatione Domini gloriofi Epifcopi Bennonis. — — Excommunicatus fit a Domino Papa Leone et gloriofo Epifcopo PIAE MEMORIAE Bennone Actum fub praefentia memorati Epifcopi. Adde et aliam Chartam fub Epifcopo GODEBALDO a. 1118. ib. p. 152. Factue funt autem hae traditio nes (1) anno Dominicae incarn. мcXVIII. Indict. XII. quarto vero brdinationis anno GOD. PIAE RECORDATIONIS Epifcopi. An ovum ovo fimilius? His igitur Abbatis nostri STEPHANI exemplum addatur. At vero eiusdem, de qua ago, Chartae argumentum five contextus alterum exhibet exemplum. Comes enim de fuis ipfius Parentibus p. 123. locutus: Florentius, inquit, cum BONA E MEMORIAE Uxore fua GERTHR VDE. Atqui Gertrudis, nupta Roberto Frifoni, in Flandria tunc adhuc habitabat, et usque ad initium fq. feculi fuit fuperftes, cuius et Charta a. 1094. exftat apud MIRAEVM Opp. Dipl. T. III. p. 20. Quod autem mireris, non ignoravit nec negavit ipfe V. A. HVYDECOPER, P. 485. in Chartis apud Dom. MABILLON. de Re Diplom. dari alia exempla, in quibus bonae vel piae memoriae elogium viventibus detur. Quae fortasfe hausta ex notis Viri D. VAN RIJN l. 1. p. 126. (p. 101. 8°.) Et tamen pro huius Chartae falfitate argumentum hinc defumfit, et in Charta a. 1162. infra in Cod. Probb. iterum urfit. Interim cf. quae fcripfit Dom. DE VAINES Dictionn. Diplom. T. I. p. 542. ad tit. d'Heureuse Mémoire, et not. ad Chronic. p. 61. His igitur profligatis, videamus 4°. quae porro contra Chartae averiav proferuntur ex verbis: Huius FLORENTII filius FVI ego QVARTVS Theodericus. Contra quae maxime omnium infurgunt nonnulli, et quidem dupliciter. 10. Abfurdum esfe dicunt, ut quis vivus ac fuperftes, non esfe fe, fed FVISSE alicuius filium perhibeat, quafi iam mortuum. 2o. Hunc Theodericum non fuisfe huius nominis quartum, fed omnino quinctum. Quemadmodum vero gravis haec posterior esfe videtur obiectio, quamquam fortasfe facilis folvi; ita levis ac futilis est prior. Nam 1°. non ita femper in Chartis fuas locutiones ad obrusfam exigebant fcribae, quin aliquando minus accurate vel du

11) Sic exftat in-Cod. 24S. Tradit. Eccles. Maior. Pergam, fol. m. x L111J

A. 1683. durius loquerentur. Durius autem hoc dictum esfe, non nego; dici non posd. 26. Iul. fe, nego. 20. Saepe obfervatum est, non vitiari nec pro falfis propterea habendas esfe Chartas, quac hoc vel illo vitio, etiam graviore, laborant. 3o. Verum

et hoc adverte. Reverane vox fui refertur ad Theodericum ? nonne rectius dixeris referri ad patrem iam mortuum Florentium. Huius Florentii, du dum iam mortui [a. nempe 1061.] FVI ego filius. Non inquirendum, utrum fatis accurate, fed fciendum, fuisfe monachos vel notarios, five fcribas, qui haec fcriptitarent, doctos faepe, fed faepe indoctos quoque. Sed confer praeterea VAN RIJN 1. 1. p. 125. qui hanc difficultatem fatis discusfit. Quod ad alteram, rò quartus; concedo, Theodericum fuisfe quinctum huius nominis. Sed tentemus explicationem, et videamus, quo fieri modo potuerit, ut quartus pro quinctus hic vel irrepferit, vel de industria per Abbatis Stephani Dictamen intrufum fit. Nam ex ignorantia profectum, ne credas. En Stemma Comitum

Nunc rogo! Cur hac in Charta memoratur $1FRIDVS, frater Theoder. III. at contra omittitur THEO DERICVS IV. Theoderici III. filius? immo cur, memo

ratis uxoribus reliquis, omittitur uxor Sifridi? An alia huius rei causfa, quant A. 1033. quod hi, praefertim Theodericus IV. nulla immunitatis neve pietatis fpecimina d. 26. Iul❤ exhibuerint? Notemus igitur hic non errorem, fed calliditatem Abbatis! qui Munificos Ecclefiae fuae Donatores tantummodo exhibere fatagens, Theoderici IV; memoriam, quia hic folus nihil dederat, obliteratam esfe maluit, quafi nulli antea Comites fuisfent, nifi donatores. Omisfa igitur Theoderici quarti mentione impedivit callidus iste Abbas, quominus Theodericus V., quem adierat, animum induceret, posfe fe quoque, ad exemplum Theoderici maioris, fuperfedere donando. Omisfo vero eius nomine debuit necesfario huic Theoderico quarti pomen adfcribi, ne fraus animadverteretur; praefertim quum Genealogia per fe ipfa fatis conftaret, quoniam nostri Theoderici V. pater Florentius, etsi non directe, revera tamen patri fuo Theoderico III. fuccesferit, altero Theodetico a. 1049, fine liberis mortuo. Praeterea nondum erat tunc temporis in more ut primi, fecundi, tertii nomina tamquam Characteres diftinctivi perfonarum adderentur, uti hodie fit; unde facile fucum facere potuit. His adde, quod Theodericus huius Chartae donator hoc a. 1083. admodum fuerit iuvenis, adeo. que a clero id agente in re tam minuta obiter circumfcribi facile potuerit; omne autem illud tempus, quod ab a. 1049. fub eius patre Florentio, ac deinde fe puero, fub Gertrude Tutrice, fub Roberto Frifone, fub Godefrido Gibbofo et Epifcopo Traiectino, terrae invaforibus, praeterierat, multis turbis, bellis, ar mis, obnoxium fuerat. Concludo: callide, non ex errore, hic quarti nomen pofitum est. Verum invertamus paginam, et fingamus, hanc Chartam, prout jacet, et in Originali adhuc exftat, non esfe genuinam, fed feriori tempore confictam ac videamus, quo tunc evadat res? Et 10. haec Charta fabricari iam debuisfet ante annum 1200. fiquidem nostri Chronici Scriptor, qui a. 1205 defüit, et plures ante annos res fui temporis gestas defcripfit, ad hane Chartam iisdem Chartae verbis ad a. 1083. p. 62. provocat. Ecquis vero fabricaverit? Hoc etiam certum. -Nemo facile fuerit, nifi cuius res agebatur; vel cuius erat, ut bona Abbatiae Egmondanae validius confirmarentur. Atqui haec in neminem quadrare posfunt nifi in Abbatem vel Monasterii Egmondani fodales. Hos autem, eorumve fcribas, tam crasfum errorem in tam recenti Genealogia Comitum, in Patruo Theoderici V. commifisfe, quis credat? An Monachi Egmondani, qui tam accurate, teste Charta, norant, quid requireretur in forma ac materia eiusmodi Chartae, quae refpondere deberet Characteri istius fecu li x1; illi, qui primam Chartae lineam pro more illius aevi literis vetustis uncialibus exarare norant; illi, qui annos Regni Germ., qui Abbatis Epocham; qui Indictionem, qui testes Nobiles aliaque omnia tam religiofe adiecerant, Sigillum que, non ex more fequentis aevi appenderant, fed, uti a. 1083. adhuc moris

erat,

A. 1083. erat, ad imam Chartae partem affixerant: illi, qui in his omnibus tam fedulo ca d. 26. Iul. verant, ne quid praeter morem Chartae inesfet: an hi, inquam, ignorasfent fuorum Comitum invicem fubfecutorum feriem, ignorasfent Theoderici V. patruum? praefertim quum rerum gestarum Annales domi et fuis in Necrologiis ac Chronicis confervarent? Credat haec Iudaeus Apella! Vtrumcumque autem eligas, manifesto hinc conftat, non ex errore quarti nomen pro quincto hanc in Chartam irrepfisfe. De industria hoc igitur factum fit, quo nempe occultarent, Theodericum tertü Theoderici fuccesforem nihil Egmondanis benigne donasfe. Siluit hac de re VAN RIJN, quia in vetustis Editionibus ac Verfionibus apud A LEIDIS, et in CHRON. M. Belg. nomen quincti fubftitutum est. Nec urfit, quod fciam, Matthaeus. Sed vidit DOV ZA Ann. p. 492. cui ratio r. quarti ferme fuboluit. Venio tandem ad ultimum fcripulum huic Chartae obmotum, nempe diras et imprecationes. Has concoquere nullo potest modo vir D. ad s To K. I. D .bl. 494. Vooreerst, inquit, vindt men 'er den zelfden Vloek Het welk by my aan. ,, gezien wordt als onnatuurlijk, als affchuwelijk; en, zo 'er eenige andere redenen van twijffeling bykomen, krachtig medewerkt, om zulk eenen Brief buiten alle geloof te ftellen ". Splendida profecto verba! Eiusmodi Imprecationes, utcumque contra naturam horrendasque, in Clero fuisfe frequentisfimas, in Principibus vero fecularibus minus follemnes, fatis certum est. Vnde admodum fit probabile, hanc Chartam, fi non ab ipfo Abbate, certe illo dictante esfe compofitam. At quis fanae Critices et Rei Diplom. gnarus hinc argumentum pro eius vorige petat? Audiamus Doctisfimum Auctorem DES VAINES Dictionn. Diplom. T. II. p. 24. tit. Imprécations.,, Cet ufage devint plus commun dans les diplomes des Princes du 10. Siecle. Tous les genres d'im,, précations, excepté la menace de la depofition, fe trouvent réunis dans le ,, testament de Guillaume, Comte d'Auvergne & Duc d'Aquitaine, fondateur ,, de Cluni. Les chartes privées de ce même temps n'en font point dépourvues. Dans le XIe. Siecle, les peines fpirituelles, dont on menace les violateurs des privileges & des fondations furent fi multipliées, & furent reproduites fous tant de formes, qu'il faudroit un volume pour en donner le détail. El,, les font communes à tous les Souverains, à tous les Seigneurs, & à toutes les perfonnes privées qui faifoient des chartes ". Addamus exempla. Beatrix Dom. de Putte, in quadam Charta Fundationis in HOYNCK VAN PAPENDR. Anal. Belg. T. III. P. 2. p. 40. Iram et indignationem omnipot. Dei incurrat, et à liminibus Sancte Matris Ecclefiae extraneus efficiatur. Vbi in not. docet Editor, alias etiam feminas illuftres eadem ufas esfe formula apud M ARTEN. Coll. Ampl. T. I. p. 12 et 18. Sed propius accedamus. Vfus est nostri Theoderici V. filius Florentius eisdem fere Imprecationis formulis in Chartis, a. 1108. et 1116.

nec

nec non et alter Florentius in Charta a. 1162. d. 28. Aug. Verum quum Vir A. 1083. d. 26. Iul. D. has Chartas aeque fpurias cenfeat (vid. infra ad hos annos); refpiciamus fupra p. 55. ad huius Theoderici V. Proavum ARNVLFVM, cuius in Charta d. 5. Mart. 981. fimiles habemus diras in Chartae contradictores vibratas. Add. ARNVLFI Flandr. Com. Chartam a. 939. fupra p. 22. et Chartam prox. fq. a. 1094. p. 141.

omnes

Quae praeterea contra hanc Chartam infinuat V. D. ad sтok. D. I. bl. 494. fq. nullius funt pretii, et per fe corruunt. Quod autem fupra dixi, ex more h. aevi Sigilla ipfis Chartis adhuc affixa fuisfe, testem produco OLIV. VRED. Sigill.Com. Flandr. p. 7. qui ex Archiv. S. Bertin. Audom. profert ROBERTI Com. Fland. Chartam a. 1093. quam vidisfe fe testatur cum Sigillo pergamenae affixo. Qui itidem p. 9. docuit, Balduinum Com. qui anno praeesse 1112. coepit, primum contraria coepisfe. Balduinus, inquit, Sigillum non affixit membranae, ut ante eum, Comites, fed appendit; quod ipfum caeteri, eum fecuti Comites, hodieque imitantur. Hic autem mos Sigilla Chartis affigendi duravit adhuc feculo XII. eoque medio paullatim invaluit confuetudo ea ex vittis pergam., filis fericis, aliisque modis appendendi. Sed quid alienis testimoniis opus est. Vidi ipfe in Capitulo B. MARIAE Traiectenfi Chartas Epifcoporum BVRCHARDI a. 1108. ANDREAL 1131. et HERMANNI a. 1155. et in Capitulo S. IOHANNIS ibid. Diploma CONRADI a. 1094. et BVRCHARDI a. 1105. quas ambas in Cod. Probb. alia de causfa fisto; quae omnes Sigilla fua Chartis affixa habent. Sed propiora dabo ac domestica. Vidi in Archivis primaevae Camerae Rationum Hol landiae 5 Chartas istius etiam feculi, nempe a. 1143, 1147, 1156, 1162, 1175. quae omnes ad Egmondanam Abbatiam pertinent, et in quibus Sigilla Chartae pergamenae funt affixa; in his eminet FLORENTI III. Com. Hollandiae, de quo vide not. ad a. 1168. d. 27. Febr. ubi ad Sigillum, istius Chartae a. 1168. iam appenfum, (quum contra a. 1162. d. 28. Aug. adhuc membranae affixum esfet) obfervavi, Epocham immutati istius moris nostro in Belgio posfe constitui intra annos 1162-1168. Id quod admodum congruit doctrinae 10H. MICH. HEINE CCII Syntagm. Histor. de Sigillis P. I. C. xvI. p. 170. ubi obfervat, ex Imperatoribus neminem ante feculum x11. Sigillum penfile ufurpasfe; e Ducibus Principibusque Henricum Leonem anno 1154. ufum adhuc esfe Sigillo impresso, HENRICVM Vero eius filium, appenfo. At fupra docui, Balduinum Comitem Flandriae a. 1112. appenfo ufum esfe Sigillo. Vnde facile transire mos ille nostram in terram potuit. De Sigillis cereis hactenus fermonem esfe, non est quod moneam. De bullis enim aureis, argenteis, plumbeisque contrarium iam olim obtinuit. Quod vero adieci, non moris hoc aevo fuisfe, ut notae numerales characteres esfent diftinctivi, non aliam accipi in fenT. II.

S

ten