veneratur S. Bertuinum,

AUCTORE In illa enim Corpus ac Reliquiæ beatiffimi illius Confefforis & Epifcopi C. S. fumma veneratione coluntur, quæ etiam parochie titulo & juribus gauden's omnes loci incolas fubditos habet. Hæc ex præfato libello. conditorem 2 Dionyfius Sammarthanus tom. 3 Gallie Chrifiiance audia, col. 10II, monafierii Malonienfiis primam formam, fubfecutum deinde inftituti feu regulæ interitum, ac tandem hodiernum vitæ genus, paucis hifce verbis complexus eft. Hoc, inquit, Coenobium olim haud dubiè ordinis Benedicti, deinde abbatia fecularis ex Fifeno, hodie tandem eft Canonicorum Regularium, qui linteum gerunt in modum ftolæ diaconalis (en Bandouliere). Conditorem agnofcit fub annum 685 S. Bertuinum genere Anglum ex monacho Benedictino creatum Epifcopum, faventibus præfertim Odoario feu Odoacro Floreffiæ principe, & Pipino (Brabantiæ Duce) cujus ingentes erant opes illà tempeftate per Auftrafiam, quique poft aliquot annos rerum potitus eft. Ecclefiam in honorem Virginis Matris ipfe S. Antiftes dicavit, cui primùm præfuiffe aiunt Præpofitos & Decanos, tum Priores; fed anno denique 1201 creari cœptos abbates. Ita Fifenus; citiùs tamen id contigit ex brevi chronico Leodienfi, nimirùm anno 1150. Hæc omnia fingulatim difcuffurus,neceffarium duxi, ut priùs de Actis feu Vitis S. Bertuini notitia fubminiftraretur.

3 Servat Museum Bollandianum Vitas S. Bertuini duas, hactenùs, quod fciam, ineditas, alteram ex Ms. Ultrajectino S. Salvatoris, alteram ex Ms. Marchianenfi vetuftiffimo, quas brevitatis caufá à manufcripto quo continentur, alteram Ultrajectinam, alteram Marchianenfem deinceps compellabo, cùm ab auctore anonymo utraque elucubrata fit. Præter has, an alia ufquam cognita fit, dubitandi caufam video, non tantùm quia Bollandiani labori nulli pepercerunt, ut Vitas undique corraderent; fed etiam quia Bartholomæus Fifen in Floribus Ecclefiæ Leodienfis S. Bertuini elogium contexens, non alia quàm quæ modò indicavi, Manufcripta citat: ac tandem quia Malonienfes, qui anno 1651 Patroni fui Vitam typis vulgaverunt, cuncta ex iifdem fontibus videntur haufiffe: certè in duobus iftis Manufcriptis, & præfertim in Marchianenfi legitur omne id, quod ipfi de geftis S. Bertuini in opufculum fuum retulerunt. De Vitis hifce Mss. univerfim obfervo, eas concordare fatis, nifi quòd Ultrajectina multò contractior fit, fic ut hanc ex Marchianenfi in compendium aliquis redegerit ; vel contrà Ultrajectinam ampliandam fufceperit: utra enim antiquior fit, non aufim plená cum fecuritate dijudicare. Ut tamen dicam quod fentio, Ultrajectinam vetuftiorem effe arbitror, magifque genuinam, & fortaffis ab auctore ferè fuppare exaratam: quod antequàm argumentis faltem plaufibilibus (an tamen talia fint, lectorum judicio relinquo ) probare aggredior, ex utráque Vitá, ubi inter fe congruunt, epitomen texam, ut noverint lectores, qualis quantúfque exftiterit Sanctus, quo de agimus.

4 Itaque fecundùm utraque hæc A&ia S. Bertuinus gente Anglus, domo

nobilis fuit. Adolefcens Othbellum monafterium ingreffus fub eruditis præ- AUCTORE ceptoribus eam litterarum cognitionem eumque cultum virtutum acquifivit,. C. S. ut defun&to loci epifcopo omnium fententiá fubfiitatus fit, fummá licèt con- tradentes, tentione reluctans. Quo munere firenuè fungentem Angelus monuit, in Gal- S. Bertuinum liam ut abiret ad locum qui Sabi amne Marlaniáque filva cinctus, Lan- ex Anglia duvio rivulo perlueretur. Paruit Bertuinus, & facultatibus omnibus in pau- fu veniffe in Angelico jufperes erogatis, paucos dumtaxat libros, Sanctorumque Reliquias ac necef- Belgium, farium commeatum fecum auferens, cum parvo comitatu mare feliciter tranfjecit. In continenti prima nocte quiefcenti rurfùm adfuit Angelus imperans ut Romam contenderet, 'totóque illic biennio folitariam vitam ageret, antequàm apud Landuvium figeret domicilium. Concitus hic cubitu furgens coleftia juffa executus eft: tandem mirabili virtutum incremento in Gallias reverfus, tamdiu peregrinatus eft, donec Landuvius rivulus ofienderetur. Exfiructo tuguriolo facras Reliquias depofuit, ftatimque vitæ fanctimoniá clarére adeò coepit, ut Roga matrona potentiffima agrum in quo confiterat, illi donárit. Dubitabat, ubi ædem facram poneret, Bertuinus; dubitationem fuftulit qui hacienùs Virum veluti manu duxerat Angelus, nocte jubens illic oratorium erigere, ubi orto die fuperfufum imbrem videret, intactá omni vicinia. Accepit omen Vir fanctus, &, vicinis opitulantibus, templo monafterium adjecit.

poft obitum.

5 Inter ædificandum fortè ferrum defecerat : id emendicatum Nivellas illicque miabiit ad Epponem principem, qui Sancto ingentem ferri fufuram feu raculis clamassam obtulit, modó fi illa ad ædificationem ufui effe poffet. Confifus Di- ruiffe ante & vinæ pietati Bertuinus non dubitavit fcipione neceffariam fibi partem defignare, quá folá defignatione pars à reliquo feparata eft, fiupentibus omnibus. Materia exfiruendo templo advehebatur curru fub quem cadens puer gravi pondere oppreffus fuit, illique utrumque crus comminutum. Complorantibus parentibus opémque implorantibus, in genua & preces procumbens Bertuinus incolumitatem puero reftituit. Ultraje&inum Ms. narrato prætereà uno vel altero prodigio, his verbis Ata terminat : Plura funt denique quæ San&tus ad laudem fui Conditoris fuâ gloriofà interceffione perpetravit ; quæ fi defcribere velimus, huic operi finem dare nequimus. Et quanta poft obitum ejus per eum Dominus fecerit miracula, teftis eft ipfa vicinia: quæ patrocinio ejufdem Sancti ab omni læfione inconcuffa nunc ufque tuetur; id eft, confervatur.

quior

6 Jam verò pofirema hæc verba, med quidem opinione, remotiffimam Vita ex Ms. antiquitatem videntur indicare, & auctorem Bertuino vix non fupparem. Ultrajectino Quomodo enim poft multa ob obitu ejus fecula aufus fuiffet quifquam, videtur antinifi omnino temerarius, fcribere, Malonienfem viciniam ad fua ufque tempora inconcuffam perfeveraffe? ubi infinitis propemodùm cladibus vafiate fuerunt regiones Namurcum circumjacentes. Sic, ut bella civilia præteream, debilitato Carolidarum regimine, Normanni in Comitatu Namurcenfi & propinquis regionibus urbes & monafteria ferro ignique deleverunt, pófique

AUCTORE Normannos Hungri, uti notat R. P. de Marne in præfatione Hifioria NaC. S. murcenfis pag. 37. Ponatur igitur tantifper auctor vixiffe feculo x1 vel feriùs : unde, quæfo, aut quo fretus monumento fiftet teftem viciniam Malonienfem, nihil incommodi ei accidiffe, ex quo ad Cælites abiit Bertuinus patronus Nihil autem tale legitur in Vita Marchianenfi, quam proinde multo esse recentiorem exifiimo. Prætereà Ultraje&tina Vita, ubi Bertuinum in Belgium inducit, fic habet: Locis igitur diverfis tranfcurfis, ad CASTELLUM. quod Namurcum vocatur, pervenit. Pro quo cùm in Marchianenfi legatur: pervenit ad oppidum Ñamuci; videtur iterum hæc ordine temporum pofterior effe. Namucum enim, feu Namurcum, ex cafiello in oppidum crevit, venitque nomine Caftri apud auctorem, qui circa annum 1035 in Vita S. Gerardi, ita fcripfit: Eà tempeftate Comes Berengarius Namucenfi caftro præfidebat &c. Cenfet de Marne pag. 29, id Cafirum exftructum feculo vi ad finem vergente, quod dein auctum effe tradit ineunte feculo x1, ab Alberto II Comite.

& fincerior), quàm A&a Mss. Mar

chianenfia,

athleta

in quibus

fcribitur S.

7 Quemadmodùm Marchianenfem Vitam arbitror Ultrajectina cedere antiquitate; fic & inferiorem effe opinor probabilitate, finceritate & fide: cujus quidem opinionis hæc fundamenta funt. Ms. Marchianenfe de S. Bertuino in Anglia epifcopatum adminiftrante miracula accumulat, inquiens: Cæcis reddebat vifum. furdis auditum, claudis reftaurabat greffus, ægrotos curabat, dæmones effugabat &c. Patrata hæc fuiffe, non nego: quis enim adeò deliret, ut omnia quæ à Bertuino aut facta aut infecta funt, fe noviffe glorietur? Verùm vagus ille narrandi modus, nulla tefiium aut documentorum exhibitio, nulla mentio locorum, perfonarum, temporum &c, ægerrimè fidem conciliat. Adde, hæc omnia in Ms. Ultrajectino involvi altiffimo filentio, fic ut pofieà folá amplicandi caufá adjuncta fuisse videri poffint. Juniorem fcribentis ætatem redolet quoque locus alter in Marchianenfi Vitá, quem, ut faciliùs de eo judicetur, integrum lectori offeram. Loquens anonymus auctor de S. Bertuino Malonia commorante, atque, uti apparet, ultimos agente vitæ annos, hoc modo fcribit. Denique cùm audiffet Odacrus princeps regis Pipini qui refidebat in villà Flerechiâ virtutes quas fecerat adleta* Chrifti, feftinus venit ad eum, & tradidit ei poffeffionem quam habebat juxta rivulum Landuvii. Tunc demum deduxit illum ad Regem Pipinum & retulit ei quidquid de eo audierat. Tunc rex Pipinus fufcepit illum cum magnà diligentià & dedit illi poffeffiones, villas quinque, & reverfus eft cum pace ad cellulam fuam. Pippinus Rex Francorum fceptro pofitus eft anno 752, quò ufque non protraxit mortalem vitam S. Bertuinus; nifi Sigebertus Chronographus & auctor Florarii Sanctorum immenfum aberraverint.

3 Nam Sigebertus in Chronico fuo ad annum 651 S. Bertuini meminit, minùs rectè tamquàm circa id tempus Gallias doctriná fuä illuftrantis. Multi, ait, de Anglia vel Scottià in Galliis peregrinantes, verbum Dei feminabant, factor fuiffe multúmque fructum Deo faciebant, fcilicet Etto, Bertuinus, Eloquius; Pippinus rex:

Bertuini bene

id

id quod de Sancto noftro intelligit Molànus in Natalibus, & in Indiculo AUCTORE Sanctorum Belgii. Quamquàm autem Sigeberti chronotaxis non femper C. S. accuratiffima fit; illaque Bertuini mentio haberi queat à chronographo huic anno illigata non adeò firicè, quin ad aliquot annos fine piaculo diffeTatur: tamen majus eft Sigebertum inter & Vite Marchianenfis auctorem difcrimen, quàm ut ulla ratione concilientur. Quodque magis urget; Florarium San&torum annum emortualem S. Bertuini confidenter ponit, nempe 698, quo tempore Pippinus, qui rex fuit, necdum inter vivos computabatur natus anno 714. Fifenus, in elogio Sancti noftri, titulum regis prudenter fuppreffit, fic habens: Sancti hominis virtutem... fufpexit Odoacrus Floreffiæ princeps & amavit : & ad illum crebrò ventitans, fanis ejus confiliis libenter utebatur, eóque audito ad virtutis profecutionem multa faciebat: & pro facra eruditione nonnulla fuftentandæ religiofæ familiæ prædia rependit. Sed parvum id omne pro fua virtute arbitratus, Pipino, cujus ingentes erant opes illâ tempeftate per Auftrafiam, commendavit. Accepit ab illo Vir fanctus alendis fodalibus villas quinque : eâque de caufà cum ecclefiis quinque Bertuinum pingi folitum ait Molanus, fcilicèt in Natalibus San&torum Belgii. Defumpfit autem præcedentia Fifenus ex Ms. Marchianenfi ; cùm Vita Ultrajectina Donationem Pippini prætermittat.

fed potiùs

Herftallius

9 Attamen nec filentium Ultrajectinæ Vitæ, nec Vita Marchianenfis fermo de Rege Pippino, obeffe debet, quo minùs villa quinque S. Bertuino Pippinus donate credantur; nempe fi donum adfcribamus non Pippino 111, feu Regi, dicendus fed Pippino II, vulgò Herftallio, ab anno 687 ad 714 Majori-domús, fuiffet. immò quem ab anno 680 in Auftrafia dominatum fuiffe diximus pag. 82 hujus Tomi. Hic Pippinus, propter potentiam auctoritatémque propemodum regiam, labente tempore rex compellari cœpit; licèt eo titulo & ipfe abftinuerit, & à fuis infigniri paffus non fit. Audiantur Annales Francorum Fuldenfes & Laureshamenfes valdè antiqui, apud Bouquetum tom. 2 pag 645, de eodem Herfiallio: Pippinus Dux Francorum filius Anf gifi poft mortem Wolfohaldi Ducis partem Auftriæ [ feu Orientalis Francia] regebat, obtinuitque regnum Francorum per annos XXVII cum Regibus fibi fubjectis Hluduwigo, Hildiberto & Dagaberto : moritur anno fecundo Anaftafii imperatoris, qui eft ab incarnatione Domini annus DCCXIIII. Fortaffis hi vel ejufmodi alii Annales aut hifiorici induxerunt Marchianenfis Vitæ fcriptorem, ut Pippinum 11 verè regem fuiffe exiftimaret. Ut ut fe res habeat: faltem ex hactenus difputatis fufficienter confici videtur, manufcriptum Marchianenfe non fat bonarum notarum inftrumentum effe, ut vetuftiffima aut fincera Acta S. Bertuini continere dicendum fit. Quod ad Ultrajectinam Vitam spectat; hæc quidem licêt non omnino indubitatam fidem faciat, difficiliorem tamen juftis cenforibus aditum præbet. Quis veterum hanc elucubraverit, quibus fretus auxiliis animum ad fcribendum appulerit, nos fugit: verùm cùm nihil aut incredibile TOM. V.

Y

fundatė S.

fcribitur aut

Monachis

AUCTORE aut hiftorice veritati adverfum offerat; non eft cur hæc à nobis refpuatur. C. S. 10 Stabilita, quantùm fieri potuit, antiquitate & probabilitate A&orum Non fatis Ultrajectinorum, regrediamur modò ad primævum fiatum monafterii Malonienfis, de quo Dionyfium Sammarthanum fcribentem exhibui num 2. Quả Bertuinus ad de caufa id coenobium olim haud dubiè Ordinis Benedicti dicatur fuiffe, neque ex Sammarthano, neque aliunde quivi deprehendere. Vita tum MarBenedictinis, chianenfis, tum Ultrajectina, S. Bertuinum ftatuunt natione Anglum, atque in monafterio à teneris annis educatum : Othbellum appellant monafterium, quod, uti legitur in Marchianenfi manufcripto, S. Bertuini erat hæreditas & poffeffio; adeòque videtur in Angliá fitum fuisse. Eò ergo reducitur quæfiio, an medio feculo feptimo (quo in Angliá vixiffe putatur Bertuinus) in omnibus monafteriis Anglicis fola regula S. Benedicti viguerit? Affirmans fententia probatu difficillima foret; cùm Benedictina regula invecta primùm fuerit in Angliam à S. Auguftino difcipulo S. Gregorii Magni circa annum 596, prout nempe vult Mabillonius Præfatione in Sæculum I Benedict., §. 8: neque fiatim inducta eft in monafteria omnia, fed in illud quod non longè à civitate Dorobernenfi S. Auguftinus exftruendum curavit, à quo paulatim in alias religiofas domos propagata fuit. Quid? quod non omnibus eruditis probetur, regulam Benedictinam à S. Augufiino delatam fuiffe ad Anglos. Videatur Doctiffimus Godefcard in Vitis Patrum &c. editis anno 1764, tom. 3, pag. 107; & Propulaion Monaftici Anglicani, fub initium. Legendus tamen pariter Mabillonius in Appendice primá Annalium Benedictinorum, tomo 1, à paginá 658, ubi argumenta, in Propulaio Monafiico objecta, refellenda fufcepit.

aut Cano

ribus.

11 Ex adverfo Gabriël Pennottus in Generali Ordinis Clericorum Canoninicis Regula- corum Hiftoriá tripartita, lib. 2, cap. 34, num 3, S. Bertuinum facit epifcopum Hybernenfem, ac proptereà difcipulum S. Patricii, proindeque eum Canonicis Regularibus adfcribit : quemadmodùm S. Patricium Canonici infiituti non folùm propagatorem, verùm etiam profefforem exfiitiffe, contendit Pennottus toto capite 34. Mirabile profectò argumentationis genus. Quid fi natione Hybernus putetur Bertuinus? ftatimne confequitur, eum fe præbuiffe Lectatorem S. Patricii? Quid fi etiam Patricium imitatus fit? Atqui vitam verè monafticam duxiffe S. Patricium, tradunt A&ta ejus antiquiffima in Opere Bollandiano ad diem xvi Martii, uti & Commentarius üfdem Acis præfixus num. 50. Multo cautiùs Malonienfes auctores, qui Vitam S. Bertuini ( de quá num. 1) typis dederunt, pag. 118 profitentur, nihil certi colligi poffe tum ex fcriptoribus Ecclefiafticis, tum ex privatis manufcriptis, quam regulam in Anglia fecutus fit, aut quam vivendi rationem Malonia infiituerit. Quia tamen, inquiunt, antiqui Patres monafticam vitam fingulariter æmulati funt, maximè fi cum quibufdam fociis conviverent: quam etiam præfatum Antiftitem à teneris annis in hæreditario monafterio vehementer adamaffe, illius Vitam defcribendo comperimus; hinc fub B. Auguftini, aut faltem alterius ordinis inflituto, eccle