Het noodig voedsel heeft ook eene krachtige uitwerking op het ontluiken der bloemen; de afwezigheid van voedsel brengt op de bloemen en vruchten, even als op de bladen, eenen grooten invloed te weeg; want men ziet in vele planten, door gebrek aen voedsel, de bloemen en vruchten mislukken en vóór den bloemtyd verdwynen.

De ongedierten hinderen ook zeer veel aen bloemen en vruchten, door het afvreten van de bladen en het doorknauwen van de wortels, die de krachten der bloemen moeten voeden. De planten die in het wilde groeijen, moeten met deze die in de bloemtuinen worden gekweekt ook wel voor den tyd van bloeijen onderscheiden worden.

EEN-EN-TWINTIGSTE HOOFDSTUK.

OVER DE HOOGTE, DIKTE EN LEVENSDUER

DER BOOMEN.

De boomen zyn in het algemeen sterker en hooger naer mate de grond, de luchtgesteldheid en de omstandigheden, waerin zy zich bevinden, hunnen groei meer begunstigen. Een zekere graed van vochtigheid, vereenigd met eenen vry grooten graed van warmte, schynt wel de geschiktste omstandigheid te zyn ter ontwikkeling van boomen: van daer, dat die landen, waer deze betrekking tusschen vochtigheid en warmte plaets heeft, de hoogste boomen vertoonen.

In de bosschen en op de bergen van Zuid-Amerika vindt men boomen, welke door hunne houding, hoogopgaende gestalte schoonheid van bladen en bloemen, verre die van de matige gewesten te boven gaen. De wilde peerde-kastanjeboom (Aesculus hippocastanum), die in Zuid-Amerika wel 32 à 36 meters hoogte bekomt, groeit in de matige gewesten van Europa slechts 14 à 16 meters hoog. Alhier zyn sommige boomen, welke maer in eene lange reeks van jaren eene aenmerkelyke hoogte en dikte verkrygen, zoo als de eik, de olmboom, de linden, enz. Andere daerentegen wassen in eenen veel korteren tyd veel sneller aen, voornamelyk die wier hout zacht en ligt is, zoo als dat der populieren, wilgen, enz.

Eindelyk zyn er planten, welke zich zoo snel ontwikkelen, dat men haren groei als met het oog kan volgen, waeronder de amerikaensche agave behoort, die alhier in de oranjehuizen wordt gekweekt. Overigens behoeft men slechts de verlenging der takken van eene kastanje gade te slaen, om zich een denkbeeld le vormen van de verbazende groeikracht der boomen; in het algemeen is de grootste hoogte, welke de boomen onzer bosschen kunnen bereiken, 30 à 36 meters (120 tot 125 voeten).

De dikte der boomen in België is niet min verschillend dan hunne lengte. Er zyn boomen welke monsterachtige afmetingen verkrygen; want in onze luchtstreek ziet men eiken, linden, olmen, peer- en appelboomen, tot zeven, acht, negen of tien meters omtrek verkrygen.

Wy zullen hier eerst spreken van de beroemde boomen die zich in België bevinden, alwaer de eiken, in goeden grond geplaetst en voor hunne natuer geschikte omstandigheden, wel zes honderd jaren leven.

By de abdy van Afflighem, niet ver van de stad Aelst, die in het jaer 1114, door Godfried, hertog van Lothryk en Braband, werd gesticht, bevindt zich eene eik die omtrent zes ceuwen bereikt. Deze boom is zeer vermaerd, omdat de Eerwaerdige Sanderus (1), na vele ongelukken in het uitgeven zyner kunstige boeken beproefd te hebben, zyne toevlugt by die ryke monniken nemende, onder de lommer van dien schoonen boom vertroosting vond. Zyne Majesteit Leopold I, koning der Belgen, aen wien dit werd verhaeld, heeft dien schoonen boom met den grond doen koopen, en er een yzeren traliewerk doen rond stellen.

De oudste eik, en misschien de oudste boom van geheel Belgenland, staet tusschen Ath, Renoux, Wodecq en Lamoide. Die wonderbare dikke boom, die meer dan zes eeuwen bestact, vindt men in al de oorkonden van dit gewest beschreven; zyn stam is kort en hollig, en van eene verbazende dikte, maer in vyf deelen gespleten, waervan elk eene ark verbeeldt. Deze geheel

(1) Antonius Sanderus, geboren in 1585 te Gent, en te Allighem in 1664 overleden.

monsterachtige cik heeft 11 meters omtrek, of 33 voeten dikte. Aen het kerkhof van Allonville, by Yvelot, bevindt zich ook een zeer dikke en wydvermaerde eikenboom, die volgens zeer schrandere berekeningen even oud als die te Wodecq, by Ath, schynt te zyn. By dien boom van Allonville is in het jaer 1696 eene kapel gebouwd, die aen Onze Lieve Vrouw ter Vrede is toegewyd; boven die kapel is de woonst van den pastor, waervan den ingang door eenen geheimen trap inwendig bestaet; de spitse toren van de kapel verheft zich zeer sierlyk boven de kruin van dezen ouden boom.

Binnen het beluik van het kasteel te Roodborst, by Zotteghem (Oost-Vlaenderen), aen M. De Smet-Van der Cruyssen behoorende, bevindt zich een zeer schoone dikke levende eikenboom, die tot heden nog al zyne groeikracht behoudt. Deze fraeije boom, die alle jaren meer en meer aengroeit, heeft de dikte van 7 meters omtrek verkregen, hetwelk omtrent 24 houtvoeten uitmaekt.

De olmboomen groeijen in België ook zeer hoog en dik. Dit herinnert my eenen olmboom die op de schoone eigendommen van Mr Eduaerd Biolley, te Ogival bestaet, en dien men op den weg van Luik naer Spa bemerkt. Deze wonderbare oude dikke boom heeft de takken op zoodanige wyze geschikt en scheef gedraeid, dat die eenen natuerlyken trap verbeelden, waermede men van den voet tot in de kruin kan klimmen.

Westerloo, by Aerschot, bezit zekerlyk nog zynen wyd uitgestrekten ouden holligen boom, waerby men geene kapel heeft gebouwd, maer eene herberg in gesticht; en zonder twyfel is het de lommerryke frischheid der bladen die zulken grooten invloed op de ontnuchtering der inwoners mackt, dewyl het volk van die landstreek zeer wyd vermaerd is om aen de uitwerksels der geestryke dranken te kunnen wederstaen.

In de Ardennen vindt men verscheidene eiken die volgens schrandere berekeningen van ten tyde des heidendoms bestaen. In het jaer 1824 heeft men daer eenen van uitgekapt, die 12 meters in den omtrek had, en waeronder men gedenkpenningen van ten tyde der Samniten heeft gevonden, volkeren die 276 jaren

vóór de stichting van Roomen bestonden, en desvolgens zou die boom wel 3600 jaren bereikt hebben; maer deszelfs ouderdom, waerover de dagbladen geschreven hebben, is met rede door de natuerkenners betwist geworden.

De linden groeijen in België zeer dik. Ik zal hier eerst spreken van cene vermaerde dikke linde, die zich by het kasteel van M. Dubois, te Vosselaere, by Nevel, bevindt, en waervan de Eerwaerdige Sanderus, in zyn werk, in de eerste helft der XVII eeuw geschreven, ook melding maekt. Deze monsterachtige boom, die in het jaer 1547 alreeds bestond, dewyl men hem op de afteekening van dit kasteel bemerkt, heeft heden eene dikte van 10 meters omtrek verkregen, hetwelk 33 houtvoeten uitmaekt.

Eene linde die men by Serain-le-Château, in de provintie Luik, vindt, is, volgens het verhael der landbewoners, ten tyde der Romeinen geplant; heden heeft zy cenen omtrek van omtrent 12 meters bereikt.

Op den weg van Tongeren naer Bavay (provintie Limburg), ontmoet men eene oude dikke linde, die l'Arbre de la Bourlotte wordt genoemd, en welke aldaer, volgens de beschryving, vele eeuwen bestaet. Van aen dien ouden boom, welke door de reizigers wordt geëerd, ziet men geheel het kanton van Sessin, by

Luik.

Te Melle, by Gent, bestond voordezen eene zeer dikke linde, die hollig en meer dan 12 meters omtrek had. Deze boom was zeer wydvermaerd, omdat de onmenschelyke Jan De Lichte, waervan de geschiedenis melding mackt, zich met zyne wreede bende daerin langen tyd verborgen heeft.

Te Aerscele, by Thielt (West-Vlaenderen), op de hoogte van eenen berg, staet eene linde, die aldaer onder den naem van Baudeloo-linde is bekend: Zy werd door de voormalige abdyheeren van Baudeloo te Gent, in het jaer 1628 geplant, en heeft heden al eene dikte van 7 meters verkregen.

Te Thielburg (Noord-Braband), bevindt zich eene linde die door hare waterpassige takken en kruin op eene zoodanige wyze is geschikt en kunstgewyze geleid, dat zy met hare lommerryke bladen wel omtrent 60 meters omtrek beschaduwt.

In de omliggende dorpen der stad Brugge bevinden zich veel schoone groote linden, die niet waterpas met hare kruin zyn geleid, maer op eene wyze geschikt, dat zy tusschen de takken priëlen in twee verdiepingen verbeelden. Met genoegen aenschouwt men eenen dezer boomen, die zich in den lusthof van de herberg het Peerdeken, te Assebrouk, bevindt, en waerop men een speelhuisje en zitplaetsen voor achttien persoonen gemaekt heeft, alwaer de lustige Bruggelingen, met hunne familiën, zich by de warme zomerdagen gaen vermaken. De aengename en gezonde schaduwe van den lindenboom heeft aenleiding gegeven tot het volgende latynsch versje :

Filia subtilia, ducit subtilia filia.

Wy zullen hier niet spreken van den zoo beroemden kastanjeboom van den berg Etna, welke naer het verhael van sommige reizigers, 160 voeten omtrek had, omdat men denzelven algemeen aenziet als ontstaen te zyn uit vele onderlinge tot één vereenigde stammen.

Maer wy kunnen, als meer op de waerheid steunende, gewag maken van eenen zeer dikken kastanjeboom, die zich te Lembergen (Oost-Vlaenderen), op de hofstede van J. Van der Schueren bevindt, en welke van in de XVI ceuw, door de cerwaerdige abdyheeren van S'-Pieter, by Gent, werd geplant. Deze boom, van het wyfkensgeslacht der cenhuizigen (monoecia polyandria), die de 21° klas van Linnaeus uitmaekt, is meer dan honderd jaren geweest zonder vruchten te dragen; het is maer sedert 50 of 60 jaren dat M. De Volder, aen zyn kasteel te Bottelaere, omtrent een kwaert uers van dien boom gelegen, kastanjen heeft geplant, en het stuifmeel van die mannekens-kastanjen, door den wind of byen overgevoerd, doet dien ouden boom vruchten voortbrengen. Hy heeft al meer dan 5 meters omtrek bereikt.

De ceders van Libanon worden in België zeer oud; er was alreeds een zeer groote, in 1772, in den lusthof van den Prins van Salm-Kirburg, te Overyssche, tusschen Wavre en Brussel. Omtrent Luik vindt men er zeer schoon verhevene, die door M. Lesoinne, te Val-Benoit, op schrale rotsen zyn geplant.