zegt hy, met water, honig of suiker gezoden en daervan gedronken, is zeer goed voor alle gebreken der borst; zy geneest de geelzucht, opent de verstopte milt en verwekt de maendstonden. De jonge toppen met de bloemen van de Hyzope in wyn gezoden en gedronken, zyn zeer dienstig om tegen de buikpyn en veel andere vrouwengebreken te gebruiken. De kunstscheiders distilleren eene olie van de bloemen en bladen der Hyzope, die tot verwarming en versterking der verslapte en verkoude zenuwen wordt gebruikt, en voor zeer goed is geacht om de loopende zeeren te genezen. In Italië, Frankryk, Duitschland en elders wordt het Hyzopekruid met de bloemen gestampt en met olie en zoet verkensvet bereid, om het vee, dat met het schurft is gekweld, te stryken, waerdoor het zuiver geneest en al zyne luizen verdelgd worden. Zie hier ook hoe Lobel, in zyn kundig werk over de kruiden, deze officinale plant beschreven heeft: De Hyzope, zegt hy, met vygen, wynruit en honig in water gezoden en gedronken, is goed in alle gebreken van de borst, inzonderheid voor de persoonen die eenen ouden kwaden hoest hebben; daerom is het zeer nuttig voor de oude lieden die veel hoesten en kuchen, den wyn van Hyzope voor hunnen dagelykschen drank te gebruiken. Hyzope met syroop van azyn ingenomen, lost de taeije slymachtige fluimen door den kamergang, doodt en jaegt de wormen af. Het kruid in azyn gezoden en in den mond gehouden, verzacht de tandzweer. Dit kruid in het water gezoden, doet het bloed, dat onder het vel geronnen is, scheiden en verteren; met wyn gestooten en langs buiten opgelegd, ontdoet het de gezwellen en verzacht de ontstekene zweringen; het wordt voor de vallende ziekte goed gevonden, onverschillig op wat wyze, hetzy in pillen of anderzins het gebruikt wordt; het is een zeer goed middel om de huiveringen der koortsen te beletten, en wonderbaer goed om de derdendaegsche koortsen allengskens te doen verdwynen, als men er het afkooksel van drinkt. Hyzope met honig vermengd en met nitrum gebruikt, scherpt het gezigt en wordt ook in plaesters met vygen en nitrum gebruikt. De Hyzope met vygen en Ruite in water gezoden en daermede gegorgeld, doet de gezwellen en apostumatiën der keel en des monds rypen en uitbreken.

Het water waerin de Hyzope gezoden is geweest, geneest de ruwigheid van het schurft des hoofds, het jeuksel en kwade krauwagiën, als men die kwalen daermede eenige dagen wascht. Vele vrouwen van Italië wasschen zich met dit: water, dat haer aengezigt en vel een schoon levendig kleur doet verkrygen en zuiver maekt. Syroop van de Hyzope gemackt, is nuttig in al de voorzeide gebreken, inzonderheid om de taeije fluimen dun en gaende te maken en de borst te ontlasten. Hyzopewyn werd in de oude tyden op de volgende wyze van dit kruid gemaekt : Men neemt eenen halven kilogram bladen fyn of klein gestooten, welke men in eenen fynen linnen dock windt, te samen met eenig gewigt, zwaer genoeg om op den grond te blyven, van omtrent 20 of 22 liters wyn; na veertien dagen daerin geweekt te zyn, wordt die wyn op een ander vat overgehaeld, en na vier of vyf dagen op flesschen getrokken om te bewaren. Deze wyn is zeer goed tegen de gebreken van de aêmborstigheid en kortheid van adem; hy doet ook water lossen, geneest de kolyke en is zeer dienstig tegen het schudden en beven van de koortsen; verder verwekt hy de maendstonden. De Hyzope wordt ook in vele landen als toekruid met de salade en andere spyzen in de huishoudens gebruikt.

Het schynt dat de Hyzope van over eeuwen en eeuwen om hare deugden ook was bekend, dewyl men in den 50en Psalm van den koning David de volgende woorden bemerkt: Asperges me Hyssopo et mundabor: Heer, gy zult my besproeijen met Hyzope, en ik zal gezuiverd worden; waeruit men kan besluiten dat dit kruid ook alsdan tot zuivering werd gebruikt.

Om de Hyzope's winters droog te gebruiken, moet zy in de oogstmaend afgesneden worden; dan kan zy een geheel jaer hare krachten behouden. De aenkweeking kan door het ryp zaed in de lente, in lossen grond, geschieden, waerdoor men somtyds wel medesoorten met roodachtige en witte bloemen verkrygt, maer toch het meeste deel die blauwe bloemen dragen; zy kan ook zeer gemakkelyk door inleggers en scheuring der jonge takjes vermenigvuldigd worden: zy begeert noch vette noch gemeste

aerde.

Men vindt in Italië nog de welriekende Berg-Hyzope, die in 't latyn Hyssopus montana odorata wordt genoemd, maer die veel kleiner dan de officinale blyft.

De Hyssopus lophanthus wordt ook in Europa gevonden, en schynt meest in Engeland en elders in de noordelyke deelen van Europa te wassen. De gemeene grove Marjoleine werd van sommige oude Kruidbeschryvers ook voor Hyzope aenzien, daer zy nogtans geen bestaens met deze plant heeft.

ILLECEBRUM, in 't fransch Illécèbre, in 't latyn Illecebrum, door Tournefort Paronychia genoemd, en onder zyne 15° klasse, 2o sectie gesteld, der bloemen die met meeldraedjes bloeijen; door Jussieu onder de familie van de Fluweelbloem of Duizendschoon, en onder de 5o klasse van Linnaeus, Pentandria monogynia, planten die met vyf meeldraedjes bloemen en maer één stampertje hebben.

De Illecebrum verticilatum van Linnaeus, is eene kleine eenjarige kruidplant van Europa, die in België veel op vochtige en zandachtige plaetsen aen de wegen en vervallene muren groeit, met kleine bladen, die eenigzins aen de Muer en Muizen-ooren gelyken, en tusschen de welke kleine, dunne, regte steeltjes uitspruiten, die omtrent 12 of 14 centimeters hoog wassen, en waerop in den zomer witachtige bloempjes bloeijen, die aen de steeltjes ringwyze zyn geplaetst en zaedhuisjes met veel zaedjes voortbrengen. In stede van worteltjes heeft deze plant maer dunne, harige vezeltjes.

De Illecebrum paronychia van Linnaeus, is eene langlevende kruidplant, die meest in Zuid-Frankryk wast, en ook in België, omstreeks Namen en in de provintie Luxemburg, wordt gevonden; zy groeit met omgekeerde stengels, waerop meest in juny knorachtige bloemkelkjes, zonder kransen, en blinkende bloembladen in de kelken, met vyf bloeibladen wassen.

De Illecebrum suffruticosum van Linnaeus, is een houtachtig kruidgewas dat veel in Spaenje groeit en met tien meeldraedjes bloeit, waervan vyf zonder kopjes zyn.

De Illecebrum cymosum van Linnaeus, groeit veel in de omstreken van Montpellier, met wyd-uitgebreide stengels en aren op de toppen, die langs de eene zyde hangen.

Lobel heeft deze planten onder den naem van Paronychia alsinefolia, met Vogelmuerbladen, en Paronychia altena rutaefolia, met Ruitebladen, beschreven; by zegt dat die kruiden dun en fyn van deelen, verdroogend zonder inetend of bytachtig zyn, en juist van krachten wezen om de nydnagels, die gemeenlyk aen de vingers komen, te genezen, waerdoor zy uit het grieksch den naem van Paronychia verkregen hebben.

INDIAENSCHE EIK, in 't fransch Chêne d'Inde, Tek, in 't latyn Tectona, is door Jussieu Theka genoemd, en onder de familie van den Kuisch boom gesteld, en onder de 5o klasse van Linnaeus, Pentandria monogynia, slach van boomen die met vyf meeldraedjes bloemen en maer één stampertje hebben.

De Indiaensche Eik (Tectona grandis van Linnaeus) is een langlevend boomgewas, dat in de Indiën tamelyk hoog en dik groeit, met lommerryke bladen, maer alhier in de warme serren moet gekweekt worden, alwaer het een kleine boom blyft, die meest in de lente bloeit, met trechtervormige bloemen in de kransen, aen het bovenste einde der stampertjes getand; zy brengen drooge, sponsachtige kerns voort, die tusschen de bloemkelken dik wassen : die kerntjes, gemeenelyk in drie hutjes verdeeld, zyn in de Indiën eetbaer en houden de krachten van den Kuisch boom in. Deze boom kan door de kerntjes, in potten in de warme serren geplant, en door afzetsels, op warme broeibakken, onder het glas, vermenigvuldigd worden.

Het hout van den Indiaenschen Eik is witachtig, hard, effen en gestreept. De Indianen gebruiken het boven alle ander hout om hunne tempels te bouwen of te herstellen, en de inwoners van Java maken er grafsteden van, omdat het niet rot. Men eet de bladen; men trekt er ook een sap uit, welk dient om zyde en katoen purper te verwen. Zy worden gebruikt om eene syroop te maken, die de zweren in den mond geneest. De bloemen in honig gezoden, zyn, zegt men, een geneesmiddel tegen de waterzucht.

INDIAENSCHE MEEKRAPBOOM, in 't fransch Ixore, in het