345 ca. 18. li. QUÆSTIO SEX A GESI MA OCTAVA: ¶Secundò. Utrum aliquæ aque fint fupra firmamentum. Tertiò. Utrum firmamentum dividat aquas ab aquis. ¶Quartò. Utrum fit unum cœlum tantùm, vel plures. ARTICULUS A PRIMUS. Utrum firmamentum fit factum fecunda die . DPRIMUM fic proceditur. Videtur, quòd firmamentum non fit factum fecunda die. Dicitur enim Gen. 1. Vocavit Deus firmamentum calum: fed cœlum factum eft ante omné SUPER QU. LXVIII. diem, ut patet, cùm dicitur: In principio creavit Deus cælum, & terram. ergo firmamentu non eft factú fecunda die. poral punct.2. Bannes 9.68.ar.1. ante omnem diem fa ART. I. CONCI ONCL. 1. Produ2. Prætereà. Opera fex dierum or&tio fubftantic fir- dinantur fecundum ordinem divinæ famamenti in principio pientia: non conveniret autem divinæ &ta eft: fed aliqua for- fapientiæ, ut pofteriùs faceret, quod eft matio ejus pertinet ad naturaliter prius. Firmamentum autem 20 opus fecundæ dici . eft naturaliter prius aqua, & terra, de poffibile eft, quòd fir- quibus tamen fit mentio ante formatiomamentum fecundum nem lucis, quæ fuit prima die. non erfubftantiam cùm fit go firmamentum factum eft fecunda incorruptibile fit fa- die. colligitur. fecundum fteà formato, ut q.67. SED CONTRA eft, quod dicitur articul. 4. ad fecun- Gene. 1. Dixit Deus fiat firmamentum, & pofteà fequitur. Et factum eft vespere, CONCL.2.Si per mane dies fecundus. iftos dies non defigneExlib tur temporis fucceffio, RESPONDEO dicendum, quòd, Juper Gen. fed tantum ordo natu- ficut Aug. * docet, in hujufmodi quæ12. confef. Ia (ut Auguft. vult) ni- ftionibus duo funt obfervanda. Primò 6.24.25. hil prohibebit dicere quidem, ut veritas fcripturæ inconcuftom... que opinionem, fub- se teneatur. Secundò, cùm fcriptura divireado ftantiam firmamenti na multipliciter exponi poffit, quòd nulesse factam fecunda li expofitioni aliquis ita præcisè inhereat, PROB. Quia id quòd, fi certa ratione conftiterit, hoc effe patet ex negata fuccef- falfum,quod aliquis fenfum fcripturę effione temporis et fe afferere præfumat, ne fcriptura ex hoc iam quòd dies firma- verbo ab infidelibus derideatur, & ne menti vocetur fecun- eis via credendi præcludatur. CONCL.3. Secu- ¶Sciendum eft ergo, quòd hoc, quod dum expofitionem ac legitur, firmamentum fecunda die facipientem firmamentu pro corpore aeris ma- &tum, dupliciter intelligi poteft. Uno mogis fpiffo nihil repu- do de firmamento, in quo funt fidera: & gnans fequitur cuicum- fecundum hoc oportet nos diverfimodè que opinioni. PROB. Quia hec exponere fecundum diverfas opiniones opinio non accipit fir- hominum de firmamento. mamentum in fenfu il- ¶ Quidam enim dixerunt, firmamenlo, quo accipiunt o tum illud effe ex clementis compofitum, mnes præcedentes opi- & hæc fuit opinio Empedoclis, qui dixit, niones, fcilicet, pro cœlo fidereo, fed pro ce- ideò illud corpus indiffolubile effe, quia li aerei fpiffiori par- in ejus compofitione lis non erat: fed amicitia tantùm. tc. 1. DE MAJORI. Calum. B. Idem illi, de ¶ Alii verò dixerunt, firmamentum quo dicitur;In principio effe de natura quatuor elementorum creavit Deus calum:vel non quafi ex elementis compofitum, fed aut corporeum, ad dif- quafi elementum fimplex, & hæc opinio ferentiam illius primi, fuit Platonis, qui pofuit, corpus cœlefte fcilicet, naturæ fpiritua effe elementum ignis. aliud ab illo. §. Scilicet rei,aut fidereum ad dif 60 70 lis informis, aut fidereu ¶ Alii verò dixerunt, cœlum non cfad differentiam empy fe de natura quatuor elementorum, fed *1. de ce. 'ferentiam primi mobi- effe quintum corpus præter quatuor eJa, tex16 lis,aut partem acris fpif- lementa. Et hæc eft opinio Ariftot. * ufq; ad 2. fiorem ad differentiam ¶Secundum igitur primam opinionem 80 fiderei. Tunc nihil, &c. Vide textum, & fi atten- abfolutè poffet concedi, quòd firmamentum dantur fimul conclufio- factum fuerit fecunda die, etiam fecundum nestres præmiffa, inde fuam fubftantiam, nam ad opus creationotes pro seper, quòd nis pertinet producere ipfam elementonomen celi attribuitur æquivocè acri, non uni- rum fubftantiam, ad opus autem diftin vocè. Eft. n. corruptibi lis aer fecüdum partem, non incorruptibilis, ut cœli propriè diéti. II. DE MINORI, Firmamentum. B. Sc &tionis, & ornatus pertinet formare aliqua ex præexiftentibus elementis. ¶ Secundum verò opinionem Plat. non cundum variam confiest conveniens, quòd firmamentum creda- derationem.S. Tunc jutur fecundum fuam fubstantiam effe fa- xta variam hanc confitum fecunda die. Nam facere firmamen- derationem fatisfactum tum fecundum hoc eft producere cle- coclufiones, & ad priargumento eft, & per mentum ignis.Productio auté elemento- mum. rum pertinet ad opus creationis fecun- III. DE MINORI. dum eos, qui ponunt informitatem Formari, B. Quantü ad productionem fubftanmateriæ tempore præcedere formationé, tix,dato, quòd per illos quia forma elementorum funt, quæ pri- dies defignetur fuccefmò adveniunt materiæ. fio temporis:non autem Multò autem minùs fecundum opinio- alia. §. Tunc, &c. Vide * Ar.l...de quantum ad quædam nem Ariftot.* poni poteft,quòd firmamen- conclufionem primam: calope. 20. tum fecundum fuam fubstantiam fit fecun- & fcito, hoc argumentu som.2. da die produ&tum, fecundum quòd per iftos fic gloffatum militare dies fucceffio temporis defignatur. Quia pro ipfa. cœlum, cùm fit fecundum fuam natu- APPENDIX. ram incorruptibile, habet materiam, que non poteft fubeffe alteri forma. Un- E quomodò per ra- pro Eccl.S. EXart.habes primò : de impoffibile eft, firmamentum fit tionem radicaliter inte- Dr. factum ex materia priùs tempore exifté- rimas hærefim illa, quæ te. Unde productio fubftantiæ firma- fuit Ariftotelis ( Dirementi ad opus creationis pertinet. Sed dicentem: quòd cœlum ator.Inquifit.z.par. 9.3) aliqua formatio ejus fecundum has duas non fuit factum, neque opiniones pertinet ad opus fecūdę diei: genitum,fed ingenitum, ficut etiam Dion. dicit 4. cap. de div.nom. fe factum firmamentum lumen Solis fuit informe in primo tri- celum fecunda die produo,& pofteà fuit in quarta die formatu. batur: utique rejicitur o Si autem per iftos dies non defignetur pinio, quòd non fit fatemporis fucceffio,fed folùm ordo nature, Et nota, quòd omnes ar- Gen,ad li &tu,& quòd fit æ ternů. *Li.4.fuper ut Augu. * vult: nihil prohibebit dicere ticuli fancti Doctoris teram,c.21. fecundum quamcumq; harum opinionum, de factione celi cujuf- & 34&li. formationem fecundum fubftantia firma- cumque corporei in- 5.5.com.). corruptibilis tractanmenti ad fecundam diem pertinere. tes militant contra & æternum. Si enim ef Utilitas * In bexa. Poteft autem & alio modo intelli- prædictum errorem gi, ut per firmamentum, quod legitur fecunda die factũ, nó intelligatur firmamentú illud,in quo fixę funt ftelle, fed illa pars aeris, in qua condenfantur nubes. Et dicitur firmamentú propter fpiffitudinem aeris in parte illa. Nam, quod eft fpiffum, & folidum, dicitur effe corpus firmú, & ad differentiam corporis mathematici, ut dicit Bafil. om. ente * ¶ Et fecundum hanc expofitionem nihil repugnans fequitur med. cuicumque opinioni. Unde Augu.* 2. fuper Genef. ad lit. hanc expofitionem commendans dicit: Hanc confiderationem laude Gen.c 4. in digniffimam judico: Quod enim dixit, neque eft contra fidem, in promptu pofito documento credi poteft. AD PRIMUM ergo dicendum, quòd fecundum Chryf. primò Moyfes fummariè dixit, quid Deus fecit, præmittens. In princ. crea. Deus cal.& terr pofteà per partes explicavit, ficut fi quis dicat:Hic artifex fecit domum ista, & pofteà fubdat: Primò fecit fundamenta,& pofteà erexit parietes,tertiò fuperpofuit tectum: & fic non oportet,nos aliud cœlum intelligere, cú dicitur: In princ. crea. Deus cal.& terr.& cùm dicitur,quòd fecunda die factum eft firmamentum. Poteft etiam dici, aliud effe cœlum, quod legitur in principio creatum, & quod legitur fecunda die factum: Et hoc diverfimode. Nã fecundu Aug.* cœlum, quod legitur primo die factum, eft natura fpiritualis fuper Gen. informis. Cœlum autem, quod legitur fecunda die factum, eft cœlum corporeum. Secundum verò* Bedam, & Stra bum cœlum, quod legitur primo die factum, eft coelum em- dinaria Ju pyreum. Firmamentum verò, quod legitur fecunda die factũ, per illud. eft cœlum fidereum. Secundum verò Dam. *cœlum, legitur, lib. prima die factu, eft quoddam cœlum fphæricum fine ftellis, de 2. 5.non quo Philofophi loquuntur, dicentes,ipfum effe nonam fphæra, & mobile primum, movetur motu diurno. Per firmamentum verò factum fecunda die intelligitur cœlum fidereum. Secundu auté alia expofitione,qua Aug. *tágit,cœlú prima die factú eft etiam ipfum cœlum fidereum. Per firmamentum verò fecunda Gen cie. die factu intelligitur fpatiú aeris, in quo nubes códésãtur, pét rit, aut crediderit, à Deo omnipotente mundum hunt factum non fuisse, atq;omnia ejus inftru mentas anathema fit. Hæcibi. Quòd autem li.1, P. creature non fint Deo phetaru coæternæ;vide 9.61.ar, 6.39. 2.ubi danatur cötrariu Tertio vides: quomodò, &c. Not.Art.huic defer gintiquatuor horarum ponitur. Et idem eft in aliis obfervandum, *ut Rab. bi Moyfes dicit. ¶ Ad fecundum, & tertium patet folutio ex fuprà dictis, vit artic, in ordine 249.338.346.344.337.360.349, Commentaria Cardinalis Cajetani. Titulus clarus cfte Benedict. Pererius li.1, in Genefim. August. Eugub, in fua co/mopeia. Valen.q.3.de creat,corp, punct.2. Bannes 9.68,artic.2, ARTICULUS 20 ctum fecundum fubftantiam, non autem fecundo. Idem autem eft ju dicium de tertio, fed fecundum formationem aliquam factum dicitur. Si verò dicat ordinem nature, poteft dici fecundum fubftantiam fecunda die factum, quocunque modo fumatur. prima pars patet: quia firmamentum primo modo eft compofitum. fecunda, quia formæ fimplicium corporum pertinent ad productionem primo die factam, Secundum membrum patet ex fe. SECUNDU S. Utrum aquæ fint fupra firmamentum, D SECUNDUM fic proceditur. Videtur, quòd aquæ non funt fupra firmamentum. Aqua enim eft naturaliter gravis. Locus autem proprius 4.q.3. ar.30. ART. II. ONCL. Aque cor- gravis non cft effe fursùm, fed folùm porales funt fu- deorsùm. ergo aquæ non funt fupra firpra firmamentum di- mamentum . verfimodè fumptum. 4.ar..ad SUPER QU. LXVIII, 3. Es quol. CON natura elementorum ; ¶ 2. Prætereà. Naturaliter aqua est PROB. Quia funt vel de natura quatuor fluida: fed, quod eft fluidum, non poteft clementorum, fi firma- confiftere fuper corpus rotundum, ut mentum ponatur de experimento patet. ergo, cùm firmavel non de natura,ideft, mentum fit corpus rotundum, aqua non cœlum aqueum, fi fir- poteft effe fupra firmamentum. mamentum non pona- 3. Prætereà. Aqua, cùm fit elementur de natura elemen- tum, ordinatur ad generationem corformis corporum, fi poris mixti: ficut imperfectum ordinafirmamentum non po- tur ad perfectum : fed fupra firmamennatur de natura ele- tum non eft locus mixtionis, fed fupra mentorum; vel aquæ terram. ergo vaporabiliter elevate, terram.ergo fruftrà aqua effet fupra firfi firmamentum pona mamentum. Nihil autem in operibus tur cœlum aereum, tri- Dei eft fruftrà. ergo aquæ non funt fufirmamentum fumeba pra firmamentum. fponfione nota, quòd RESPONDEO dicendum, quòd, *i ..in ad fuftentandum illam ficut dicit Aug. 2. fuper Gen. ad lit. Mafine jeri. Oportet ponere ordine jor eft fcriptura hujus auctoritas, quàm Jur corde, quàm ponat Ariftote cmnis humani ingenii capacitas. Unde quomodò, & quales aquæ ibi fint, cas tamen ibi effe, minimè dubitamus. ptura ma in elementis alium, nof.ro. les. ITEM DE MAJORI. Aqua. R. Exiftens de natura elementorum ; 30 40 ratione & aquæ, quæ fuper cælos funt, ejufdem naturę poterunt credi cum elemetaribus aquis. Si autem per firmamentü intelligatur cœlum fidcreum, quod non fit de natura quatuor elementoru, túc & aquæ illæ,que funt fupra firmamentum, non erunt de natura elementariu aquaru. Sed, ficut fecundum Strabum *dicitur cœlum empyreum, ideft, igneum, propter Solis fplendorem, ita dicetur aliud cœlum aqueu propter folá diaphaneitatem, quod eft fupra coelum fidereu. Pofito etiam, quòd firmamentum fit alterius naturæ præter quatuor elementa, adhuc poteft dici, quòd aquas dividit, fi per aquam non elementum aque, fed materiam informem corporum intelligamus, ut August. * dicit fuper Gen. ad lit. contra Manichæos, quia fecundum hoc, quicquid eft inter corpora, dividit aquas ab aquis. 60 qua rotundum eft ; & etiam naturaliter loquendo. Unde, fi ponantur aquæ illæ effe fluida, dicendu erit; vel quòd cœlu, fupra quod funt,non neceffario erit ex parte fuperiori illa rotundum, fed conve xum; vel quòd,fi erit ctiam ibi rotundum, atur ibi virtute divina, quæ ipfæ continebunVide refp. Bafilii. *Habetur III, DE MAJORI. in glord, Ad generationem. B. illud, in Get Juper Vel ad contemperan princ.crea dum calorem cœleftiŭ vit Deus, corporum, vel ad utili tatem pluviarum. §. Tunc nihil, &c. Non enim fruftra eft ibi, ubi ordinatur ad unum iftorum; licèt non ad duo, nec ad omnia. APPENDIX. Dicere enim, quòd aquæ vapora- præjudicio, &c. quonia biliter refolutę eleventur fupra cœlum adducens de hoc expoAug.multorum multas fidereum (ut quidam dixerunt, quorum fitiones, licèt aliam alii opinionem Aug. tangit in 2.* fuper Gen. præponat, nullamilla-ia C. ad lit.) eft omninò impoffibile. Tùm, > textum fcripturarum propter foliditatem cœli. Tum propter non deftruat. Dixi ly regionem ignis mediam, quæ hujufino- modò textum fcriptu vapores confumeret. Tum, quia lo- rarum non defiruar, ad cus, quo feruntur levia, & rara, eft in- calvini (ut refert Frăfra concavum orbis Lune. Tùm etiam, cifcus Fevardentius)ad quia fenfibiliter apparet, vapores non c- illud primum capitulū levari ufq;ad cacumina quoruda montiu, dicentis, alienum à fenQuod et dicut de rarefactione corporis in ifinitü propter hoc, & corpus éi ifinitü divifibile,vanú é: nó .n. corpus naturale in infinitú dividitur, aut rarefit, fed ufque ad certu terminum. ADPRIMUMergo dicendum, quòd quibufdam videtur ratio illa folvenda per hoc, quòd aque, quamvis fint naturaliter graves, virtute tamen divina fuper cœlos continentur. Quales autem fint illæ aquæ, non *Hom.t.in non autem materia in- codem modo ab omnibus affignatur. di Gen. no formis corporum. §. Orig. enim dicit, quòd aquæ illæ, quæ gè à prin. Tunc, &c. Nam aqua fuper cœlos funt, funt fpirituales fubfumpta pro materia ilftantiæ. Unde in Pfal. 148. dicitur, la (ficut & fumpta pro cœlo aquco) non eft Aquæ, quæ fuper cælos funt, laudent nogravis tendens deor- men Domini. & Dan. 3. Benedicite aque sum. Vide fecundum omnes, que fuper cælos funt, Domino. refponfum tex, ly vel Sed ad hoc refpondet Bafil. * in 3. jed no sut omnia hac aqueum, vel materia verta. Hom, . quod per,&c. Sed hanc folutionem Aug.* excludit 2. lib. fuper Gen. di- *../uper cens, quòd nunc, quemadmodùm Deus inftituit naturas re- G lò à rum, convenit querere, non quid in cis ad miraculum fua print. potentiæ velit operari. Unde aliter dicendum eft, quòd fecundum duas ultimas opiniones de aquis, & firmamento patet folutio ex premiffis. Secundum autem primam opinionem oportet po- Incorp nere alium ordinem in elementis, quàm Ari. ponat, ut que dam aquæ fpiffæ fint circa terram: quedam verò tenues circa cœlum, ut fic fe habeant illæ ad cœlum, ficut iftæ ad terram. Vel quòd per aquá intelligatur materia corporum,ut dictü eft.* *Incorp ¶Ad fecundum etiam patet folutio ex premiffis fecundum duas ante fu communi, & incredibile prorsùs effe, quòd quædam aquæ fint cœlo fu periores: & quòd, quæcumque de illis fcripturis afferuntur, fint tantummodò intelligenda de nubibus in aere fufpenfis, & capitibus noftris imminentibus. Contra hunc pugnat quoque articulus præfens fancti Doctoris, TaIcebo Theodoretum in , Pfal. 148. dicentem duas ultimas opiniones. Secundum veFirmamento aquarum rò primam refpondet Bafil. * dupliciter. Bafil.bo naturam divifit Deus besam, inexplicabili fapientia, Uno modo, quia non eft neceffarium aliquantu- & ibi Euthymium ut omne, quod in concavo apparet robrof. 2. Hexameron.c.2; fed convexum. Secundò, quia aquæ, Chryfoftomum, Am- tundum, fit etiam fupra rotundum, 3. Juftinum 9.93. Bafil. hom.3.Hexameron; Da quæ funt fupra cœlos, non funt fluide, mafc. lib. 2. c. 9. Grego- fed quafi glaciali foliditate extra celum rium Niffenum Hexa- firmatę. Unde & à quibufdam dicunmeron, Chryf.bom. 4.in Gen hos tacebo cum tur celum cryftallinum. August. 11. de civit. Comment. 249 diaphanum abfque ftellis. Quod quidam ponunt primum mobile, quod revolvit tra fingentes tropos, ubi non funt, vide q. 1. totum celum motu diurno, ut operetur art. 9. & alibi, Nota taper motum diurnum continuitatem ge- men hic; quòd Gabriel nerationis: ficut cœlum, in quo funt Pratcolus in titulo Orifidera per motum, qui eft fecundum genifie, pro uno illoZodiacum, operatur diverfitatem generationis, & corruptionis per acceffum, rum errore habet: quòd dicebant, aquas, quæ fupra cœlos funt, ani tionales effe virtutes & receffum, & per diverfas virtutes ftel- matas, & quafdam ralarum. Secundum verò primam opinio- Nec mirum: quoniam nem aquæ funt ibi, ut Bafil. *dicit, ad à quinta Synodo Con- * Bafil.bo contemperandum calorem celeftium ftantinop.can.6.damna- mil.3.hexa, ponentes: quoniam fuf- firmamentum vaporabiliter elevatæ pro- 20 corporum. Cujus fignum acceperunt tur fic: Si quis dicit, ante Dei,c.34.aquas veras ibi ficit pro intento occurrente,&c. ut q. 110, art. 1. appen, folùm fcri ¶ Ad tertium dicendum, quòd fecundum tertiam opinionem aquæ funt fupra pter utilitatem pluviarum. Secundum verò fecundam opinionem aquæ funt fuptura Gene. 1. Fiat fir- pra firmamentum, ideft, cœlum totum mamentum in medio aquarum &dividat aquas ab aquis, & fecit Deus firmamentum, divifitque aquas, quæ erant Itulus clarus eft. Commentaria Cardinalis Cajetani. In corpore duo principaliter. Primò refpondet quæftioni, an eft, affirmativè auctoritate fcriptura. Secundò quæftioni quid eft,ideft, quid fint illæ aquæ. Et quoad hoc tria facit. Primò tractat, an fint fpirituales, an corporales inter Origenem, & Bafilium : concludens corporales, refpon Auctores omnes quicitati funt art. prec. Bannesq.68.art.3. T7.4.4. SUPER QU. LXVIII. corp. ART. III. ONCL. Sive per firmamentum in ARTICULUS Utrum firmamentum dividat aquas ab aquis. D TERTIUM fic proceditur. Videtur,quòd firmamentum non dividat aquas ab aquis. Unius enim corporis fecundum fpeciem eft unus locus aeris nubilofum, con- naturalis: fed omnis aqua omni aquæ eft veniente dicitur, quòd eadem fpecie, ut dicit Phil. Non ergo firmamentum dividit aquas ab aquis, fecun- aquæ ab aquis funt diftinguendæ fecundum quòd per aquam dum locum. telligamus cœlum fi dereum, five fpatium : * vel materia informis ¶ 2. Si dicatur, quòd aquæ illæ, quæ fignificatur, vel omnia funt fupra firmamentum, funt alterius corpora diaphana largè intelliguntur. fpeciei ab aquis, quæ funt fub firmamen¶PROB. Quia cœ- to,contra. Ea, quæ funt fecundum fpelum fidereum dividit ciem diverfa, non indigent aliquo alio corpora inferiora diaphana à fuperioribus diftinguente. Si ergo aquæ fuperiores, & aer nubilofus fupe- & inferiores fpecie differunt, firmamenrioris aeris partem, in tum eas abinvicem non diftinguit. Quid nomi qua generantur plu- ¶ 3. Prætereà. Illud videtur aquas preffiones, ab inferiori ab aquis diftinguere, quod ex utraque parte aeris; quæ pro- parte ab aquis contingitur: ficut, fi alipter connexionem ad quis paries fabricetur in medio fluminis: aquas aquarum nomimanifeftum eft autem, quòd aquæ infene denotatur. me aquaru. viæ, ac hujufmodi im lum aqueum, & aquæ 4 40 50 ¶ NOT. In litera riores non pertingunt ufque ad firma- 60 nomine aquarum in- mentum. ergo non dividit firmamentelliguntur & aer, & ignis, & cœli feptem tum aquas ab aquis. planetarum (hæc o- ¶SED CONTRA eft, quod dicitur mnia funt corpora dia- Gen. 1. Fiat firmamentum in medio aquaphana inferiora firmarum, &dividat aquas ab aquis. mento fidereo) & cœ- RESPONDEO dicendum,quòd aliejufdem naturæ cum quis confiderando fuperficie tenus literā elementaribus, & ma- Gen. poffet talem imaginationem conciteria informis. Hæc pere fecundum quorundam antiquorum 70 funt corpora diaphana funt corpora diaphana Philo. pofitionem. Pofucrunt enim quijuxta diverfas opinio. dam aquam quoddam infinitum corpus, nes recitatas fuprà ar.2. & omnium aliorum corporum princiOmnis aqua. R. Ele pium. Quam quidem immenfitatem mentaris: non fuperior aquarum accipere poffet in nomine firmamento.§. Si tame Abyffi, cùm dicitur, quòd tenebræ erant pro cœlo fidereo diver- fuper faciem abyffi. Poncbant etiam, quòd pro cœlo fidereo diverfæ naturæ ab elemen- iftud celum fenfibile,quod videmus, non go tis. Tunc, &c. Locus continet infra fe omnia corporalia: fed iifdem fecundum fpeciem locus diversus ratione alicujus alterius diverfitatis( ut nunc patebit) tribuitur. ITEM DE MAJORI. Unus locus. B. Eadem ratione fumptus : non &c. Nam locus fuperior aquarum elemen diverfa. §. Tunc nihil tarium ratione generationis earum fumitur : debetur eis inferior. Vi fa diftinctionis: non ut &c. eft infinitum aquarum corpus fupra cœlum. Et ita poffet aliquis dicere, quòd firmamentum cœli dividit aquas exteriores ab aquis interioribus, i. ab omnibus corporib. quæ infra cœlum continentur, quorum principium aquam ponebant. ¶ Sed, quia ifta pofitio per veras rationes falfa deprehenditur, non eft di- inferior ratione quietis cendum, hunc effe intellectum fcripturæ: earum. Et, quia locus fed confiderandum eft, quòd Moyfes proportionari debet lo rudi populo loquebatur, quorum imbe- cato, dicendum, quòd, fi aquæ confiderentur, cillitati condefcendens illa folùm eis ut generabiles, debetur propofuit, quæ manifeftè fenfui appa- cis locus fuperior; fi aurent. Omnes autem, quamtumcumque tem, ut quiefcibiles rudes,terram,& aquam effe corpora fen- de fecüdum refponfum fu deprehendunt. Aer autem non perci- textus ly fi aute per, &c. pitur ab omnib. effe corpus in tantum, II. DE ANTECED. quòd etiam quidam Phil. acrem dixerunt Diftinguente.&. Ut caunihil effe, plenum aere vacuum nomi- termino diftinctorum, nantes. Et ideò Moyfes de aqua & §. Tunc nihil terra mentionem facit expreffam, aerem Nam fi accipiantur autem non exprefsè nominat, ne rudi- aque diverfæ fecundum fpeciem,&c.ut in litera. bus quoddam ignotum proponeret. Ut ill, DE MINORI. tamen capacibus veritatem exprimeret, Aqua inferiores. R.Pro dat locum intelligendi aerem, fignificans fecundo tantùm elemento, afcendendo ipfum quafi aque annexum, cum dicit, accepta: non pro omni quòd tenebræ erant fuper faciem abyfi. corpore diaphano inPer quod datur intelligi, fuper faciem fra firmamentum. §. aqua effe aliquod corpus diaphanum, Tunc, &c. Non enim › primo, ideft, pro elequod eft fubjectum lucis, & tenebrarum. mento, quod dicitur Sic igitur five per firmamentum in- aqua, fed fecundo modo telligamus cœlum,in quo funt fidera, five tantum hic fumuntur. Spatium aeris nubilofum, convenienter dici- tionem mox poft protur, quòd firmamentum dividit aquas ab bationem conclufionis. aquis, fecundum quòd per aquam materia APPENDIX. informis fignificatur, vel fecundum quòd Ex articulo habes Utilit, pro primò : quomodò omnia corpora diaphana fub communi no- per rationem oftendas, mine aquarum intelliguntur. Nam co- rectè dictum efle in feri lum fidereum diftinguit corpora inferio- ptura Gen.1. fiat firmara diaphana à fuperioribus. Aer verò mentum in medio aquaru, & dividat aquas ab nubilofus diftinguit fuperioris aeris par- aquis.Secundò quomomodò per roem id rectè 1 tem, in qua generantur pluviæ, & hujufmodi impreffiones ab inferiori parte aeris, quæ aquæ connectitur, & fub nomine aquarum intelligitur. rum, locus autem inferior eft locus quietis earum. Ad fecundum dicendum, quòd, fi accipiantur aquæ diverfæ fecundum fpeciem, firmamentum dicitur dividere aquas ab aquis: non ficut caufa faciens divifionem; fed ficut terminus utrarumque aquarum. AD PRIMUM ergo dicendum, quòd, fi per firmamentum intelligatur cælum fidereum, aquæ fuperiores non funt ejufdem fpeciei cum inferioribus. Si autem per firmamentum Ad tertium dicendum, quòd Moyfes propter invifibilitaintelligatur nubilofus aer,tunc utræque aquæ funt ejufdem fpe- tem aeris, & fimilium corporum omnia hujufmodi corpora fub ciei, & deputantur tunc duo loca aquis non eadem aquæ nomine comprehendit. Et fic manifeftum eft, quòd ex ratione, fed locus fuperior eft locus generationis aqua- 10 utraque parte firmamenti qualitercumque accepti funt aquæ. totum fumat: Bafilius celi dicantur. Hanc autem non eft affi- in I. DE MAJORI. Calum contra terram 20 pus illud totu acciperet. SED CONTRA cft, quod dicitur in Pfal. 150. Laudate eum celi celorum. B. Ut circumferentia¶RESPONDEO dicendum, quòd circontra centrum, non ca hoc videtur effe quædam diverfitas inautem, ut circunferentia contra circunferen- ter Bafil. & Chryf. Dicit enim Chryfoft. tiam . §. Tunc nihil, non effe, nifi unum celum, & quod plu&c. Nam circa unum raliter dicitur celi celorum, hoc eft procentrum multe pof- pter proprietatem lingua Hebrea,in qua funt effe circunferetia. 11. MAJOR. Omne, confuetum eft, ut celum folùm pluraliquod constat, &c. R. ter fignificetur, ficut funt etiam multa Secundum quòd con- nomina in Latino, quæ fingulari carent. *Bafil. b. ftat, &c. non aliter. & Bafil.* autem, & Damafc. * fequens eum dicunt,plures effe celos. גנג 3. bexamer, S. Tunc nihil &c. inter me.Nam cœlum, fecun fi. dum quòd fumitur fuperficies literæ non eft, ut jacet, accipienda, quia rudi populo, &c. cujus Quoad fecundum aquæ dupliciter: materia informis, vel corpus dia- QUARTU s. APPENDIX. EX art. habes prime. Utilit, o quomodò per ra- s.Eccl. tionem interimas errorem Bafilidianorum po cælum tantùm. 30 ¶ Sed hæc diverfitas magis eft in vo* Damalc. pro univerfitate corpo- ce, quàm in re. Nam Chryfo. * unum Ji.2. ortho. rum, conftat, &c. non, fi aliter fumatur: & fic celum nominat totum corpus, quod eft 4. in Gen. fumptum non poteft fupra terram, & aquam. Nam etiam ente med, effe, nifi unum, quem- aves, quæ volant in aere, dicuntur proadmodùm eft tantùm pter hoc volucres cęli: fed, quia in isto III. MINOR UL- corpore funt multæ diftinctiones, proTIMA. Hanc autem pter hoc Bafilius pofuit plures celos. zon, &c. B. Negatur, ¶ Ad diftinctionem ergo cœlorum 70 5. Nam in omnibus fciendam confiderandum eft, quòd cœ Sed,quia iftud fpatium continet duo clemeta,f. ignis,& aeris, & in utroque eorú vocatur fuperior,& inferior regio:ideò iftud cælü Rabanus diftinguit in quatuor, fupremam regioné ignis nominans celum igneum,inferiorem verò regioné celum Olym- Gen .. pium ab altitudine cujufdá mótis,qui vocatur Olympus,Supremam verò regione aeris vocavit celum æthereu propter inflammationem;inferiorem verò regionem celum aereum.Et fic, cùm ifti quatuor celi tribus fuperioribus connumerentur, fiunt in univerfo fecundum Rabanum feptem cœli corporei. Tertiò dicitur celum metaphoricè. Et fic quandoque ipfa S. Trinitas dicitur celum propter ejus fpiritualem fublimitatem, & lucem. De quo celo exponitur,diabolum dixiffe: Afcendam in calu,i.ad æqualitate Dei.Quádoque et fpiritualia bona, in quibus eft fanctoru remuneratio,propter eorú eminétia,cęli nominantur,ubi dr:Merces veftra multa eft in cælis,ut Aug.* exponit. Quandoque verò tria genera fupernaturalium vifionum,f.corpo- Bomiti ralis,imaginaria,& intellectualis tres celi nominatur. De quibus Aug. *exponit, & Paulus eft raptus ufque ad tertium cælum. TAD PRIMUMergo dicédú, terra fe habet ad celu,ut centrú ad circunferentia. Circa unu auté centru poffunt effe multe circúferentiæ. Unde,una terra exiftente, multi cęli ponuntur. ¶ Ad fm dicendú, róilla procedit de celo,fm op importat univerfitate creaturarum corporalium. Sic .n.eft unu celú tantùm. ¶Ad tertium dicendum, quòd in omnibus celis invenitur cómuniter fublimitas, & aliqua luminofitas, ut ex dictis* patet. Incor Commentaria Cardinalis Cajetani. 'Itulus clarus eft. In corpore duo.Primò difcordiam inter Chryfoft & Bafilium quoad Comment. unum,vel plures cœlos. Secundò juxta diverfas acceptiones numerat eos. Quoad difcordiam: quia ille unum,hic multos,in voce tamen tantùm diffonant,quia æquivo cant,dùm ille totum,ifte partes refpicit. Quoad fecundum Cœli nomen diftinguitur in tres fignificationes fcilicet, propriè, participativè, metaphorice. Propriè, & primo modo 2 O 749 QUÆSTIO SEX A GESI MA NON A. DEINDE confiderandum eft de opere tertia dici, Et CIRCA hoc quæruntur duo. Benedictus Pererius in c.1. Genefis. Chriftoph.Clavius c.1.in Spheram Jo.de Sacro bofco. Valent.q.3.de creaturis corp.punct. 3.d.1. Bannes 9.69.art.1. a.dift. 14. SUPER QUE. LXIX, ART. I. ARTICULUS Primò. De congregatione aquarum. Secundò. De productione plantarum. PRIMUS. Utrum aquarum congregatio convenienter dicatur D PRIMUM fic procedi CONCL. Tertio die terræ, & maris. ¶ 2. Prætereà. Terra priùs undique erat ¶ PROB. Quia pri- 1. CONCLUSIO. 5. Prætereà. Terra etiam in prin- tum localem differen- Scripturæ. hil, &c. Nam formatio IV. DE MINORI. * Citatos locis ibi. Naturaliter. R. Ex 9.66. ar. 1. juffione divina; non in corp. & abfque juffione.§. Tunc de nota nihil, &c. Nam opera- sis. tiones rerum natura malium, ad mare natu ¶ Sed fecundum alios fanctos in his operibus etiam ordo durationis attenditur. Ponunt enim, quòd informitas materiæ tempore præceffit formationem, & una formatio aliam. Sed informitas les præfupponunt jufmateriæ fecundum eos non intelligitur fionem Dei. Unde di carentia omnis formæ, quia jam erat cœ- turaliter fluunt. ergo cendum eft. Aquæ nalum, & aqua, & terra, quæ tria nomi- fuit neceffarium ad hoc nantur tanquam manifeftè fenfu per- præceptum divinum. ceptibilia. Sed intelligitur informitas ITEM. Fluentes. R. Circa terram undique. materia carentia debita diftinctionis, & §. Nam ab initio non confummatæ cujufdam pulchritudinis: & fluebant naturaliter ad fecundum hæc tria nomina pofuit Scri- mare: fed naturaliter ptura tres informitates. Ad cœlum enim, fluebant undique fuper terram. Advenienquod eft fuperius, pertinet informitas te te autem præcepto Dei nebrarum, quia ex eo eft origo luminis. novo hic expreffo, ut Informitas verò aquæ, quæ eft media, fi- fcilicet appareat arignificatur nomine Abyft, quia hoc no- da pro habitatione animen fignificat quandam immenfitatem raliter fluere cœperunt. *1.21. com inordinatam aquarum,ut Aug.* dicit co- Vide fecundum refpon- tra Faus. tra Fauft. Informitas verò terra tangitur fum, vel poteft dici, c.11.com.6. in hoc, quod dicitur, quòd Terra erat hinc, quòd præceptum quòd, &c. Et cognofce inanis,&invifibilis per hoc, quòd erat divinum eft majoris aquis cooperta. Sic igitur formatio fu- virtutis, quàm natura : premi corporis facta eft prima die: &, ralem curfum: tum tùm,q , quia mutat natuquia tempus fequitur motum celi, tem- quia facit curfum á pus autem eft numerus motus fupremi curfu naturali mutacorporis, per hujufmodi formationem tum efle naturalem facta eft diftinctio temporis, noctis .f. & nulla prorsùs violentia interveniente. Mirum diei. Secundo verò die formatum eft mc- certè nimis, & tamen dium corpus, f. aqua, per firmamen- veriffimum. tum accipiens quandam diftinctionem, & ordinem ita, quòd fub nomine aquæ etiam alia comprehenduntur, ut fuprà dictum eft. Tertio verò die formatum est ultimum corpus, fcilicet, terra, per hoc, quòd difcooperta est aquis, & fa- non fecundum fuam &ta eft diftinctio in infimo, quæ dicitur proprietatem principaterræ, & maris. Unde fatis congruè, fic- lem. S. Tunc nihil, &c. ut informitatem terræ exprefferat di- ut patet. Vide fecundum refponfum ly vel cens, quòd terra erat invifibilis, velina- poteft dici fecundum nis: ita ejus formationem exprimit per Bafilium,&c. hoc, quòd dicit: Et appareat arida. 30 RESPONDEO dicendum, quòd 40 inferiorum non eft ejuf- hic oportet aliter dicere fecundum expodem rationis cum for- fitionem Aug.* & aliorum fanctorum &lib.4.ca, matione fuperiorum, Aug. enim in omnibus his operibus non * li.1. fup. Gen. C. 15. من 23 tom.3. 34 contra Manic.ca.s.& 7.10m.1. & formatio hæc infe nienter utitur diverfis quandò congregatæ di riorum per motum io- ponit durationis ordinem, fed folùm oricalem folùm perficitur. ginis,& naturę.Dicit enim priùs creatam Unde ad hoc defignan- naturam fpiritualem informem, & nadum fcriptura conve- turam corporalem abfque omni forma, Aug... nominibus in forma- quam dicit *primò fignificari nomine tione amborum. terræ, & aquæ: non quia hæc informi- so 11. DE ANTECED. tas formationem præcefferit tempore, Priùs. &. Natura'; non fed origine tantum. Neque una formatempore. §. Nam tunc, tio fecundum eum præceffit aliam duracuntur, funt producte. tione, fed folùm naturæ ordine. SecunTunc, &c. ut patet. dum quem ordinem neceffe fuit, ut priITEM CONCLU- mò poneretur formatio fupreme naturæ, Non erat ergo, &c. R. fcilicet, fpiritualis, per hoc, quòd leNegatur illatio S. gitur prima die lux facta. Sicut autem Nam, ut alicubi con- fpiritualis natura præeminet corporali, gregarentur, vel aque in majorem altitudi- ita fuperiora corpora præeminent infenem funt elevate, &c. rioribus. Unde fecundo loco tangitur formatio fuperiorum corporum, III. DE MAJORI. dicitur. Fiat firmamentum. Per quod maliter proprium, fci- intelligitur impreffio forme cœleftis in licet, in quo fint, non materiam informem, non priùs exiftenterminativè, ideft, ad tem tempore, fed origine tantùm. Terquem confluant S. Tunc nihil, &c. Nam tio vero loco ponitur impreffio formaru ad unum terminum elementarium in materiam informem confluunt omnes aquæ, non tempore, fed origine præcedentem. licèt non omnes ha- Unde per hoc, quòd dicitur: Congregenbeant unum, eundemq; locum proprium. tur aquæ, & appareat arida, intelligitur, ITEM DE MAJORI. quòd materiæ corporali impreffa cft forUnum locum. &. Sim- ma fubftantialis aquæ, per quam compliciter:non comparati vè. §. Tunc &c. Nam congregationes aquarum licèt in pluribus locis fecundum fe fint: tamen omnes funt in uho fecundum compa AD PRIMUMм ergo dicendum, quòd fecundum Auguft.* ideò in opere 3. fup. tertiæ diei non utitur Scriptura verbo fa- literam. Et fcito, ex his Gen. ca.10. &tionis, ficut in præcedentibus operibus, concludi, quod eadem &s. colliomnibus femper velle 2.7. ut oftendatur, quòd fuperiores forma, res poteft fine vitio fu- tur, tu.. fcilicet, fpirituales angelorum, & cœle- perfluitatis nominari ftium corporum funt perfecta in effe, fimiliter in diverfis vi& ftabiles; formæ verò inferiorum funt cibus, fi ejufdem rei attendatur in nominado imperfectæ, & mobiles: & ideò per con- nova conditio in unagregationem aquarum, & apparentiam quaque vice.Aliter effet aride impreffio talium formarum defi- fuperfluitas aliqua. Ut, gnatur. Aqua enim eft labiliter fluxa, mine, Dominus noster: terra ftabiliter fixa, ut ipfe dicit in *2. & alia hujufmodi. Hæ Super Genef. ad lit. Secundum verò alios namque repetitiones dicendum eft, quòd opus tertia dici eft non funt fuperflua, fed perfectum fecundum folum motum localem. Et ideò non oportuit, quòd fcriptura uteretur verbo factionis. Ad fecundum patet folutio fecundum attenditur.Simile etiam Auguft. quia non oportet dicere, quòd judicium de repetitio- Lecis citerra primò effet cooperta aquis, & poft- ne earundem fententiarum eft dandum : quandò obnovam expofitionem fit repetitio illarum. Uide refponfum rertium ly vel poteft dici fecundum Rabbi Moyfem, &c. * multùm condecentes : quia in his nova orantis conditio, ideft, no vus affectus circa eandem rem, f. Deum * Li.2.C.II. in fi. 10.3. tatis in prin.corp. |