Caput II. Corpusne habeant angeli, an incorpo-
rei sint. Antiquorum opinio proponitur, qui
corporatos existimârunt, ut Justinus, Clemens
Alex., Methodius, Origenes; Basilius dubiè lo-
cutus. De septimâ synodo et Tarasio. Latini
qui idem senserunt, ut Tertullianus, Ambro-
sius, Augustinus, cujus perplexa ratio de ani-
mis humanis, quas merè spirituales putat,
cùm angelos tales esse neget. Sed nec animas
habere credit angelos, cùm præter corpus
cæteri spiritum iis assignent.

Caput III. Recensentur alii Patres qui angelos
meros esse spiritus arbitrati sunt corporis ex-
pertes, quid sint νοερόν et νοητόν, et quomodo
differant. Quo sensu animalia vocentur. Cer-
tam videri posteriorem hanc sententiam, sim-
plices esse spiritus, eaque probatur auctori-
tate Scripturarum. Varia acceptiones corpo-
rei et incorporei, quibus aliquæ Patrum opi-
niones explicantur.
Caput IV. Ecquid angeli materiâ constent.
Augustinus et alii spiritualem nescio quam
asserunt, ut Boetius, qui et ipse non satis se-
cum convenit. Genus esse quamdam mate-
riam. Angelos nulla recipere accidentia,
quorumdam est Patrum opinio, eaque non
probatur, et adhibetur quædam illorum inter-
pretatio. Accidentium genera duo. Angelos
non esse omninò simplices.
Caput V. De angelorum immortalitate, quam
quidam illis detrahunt, ita ut naturâ suâ mor-
tales sint, sed Dei beneficio non moriantur;
quomodò nihilominùs naturaliter mortales
sint, cujus aliquot argumenta proferuntur.
Mortale et immortale tribus modis usurpa-
tur.

606

616

625

637

644

Caput VI. Cujusmodi sit angelorum cognitio.
Duplex illis ab Augustino tributa, et ab illis qui
cum eo corporatos esse illos putant, altera
sensus propria, alia intelligentiæ. Quæ rursùs
bifariam ab illo dividitur; et una est vesper-
tina, alia intelligentiæ. Quæ rursùs bifariam
ab illo dividitur, et una est vespertina, altera
matutina. An sint rationes. Quæ sint species
illis inditæ, et an omnium rerum. De hâc re
nihil certò esse compertum. Explicatur auctor
Quæstionum ad Orthodoxos inter opera Jus-
tini editus.
Caput VII. De rebus angelorum cognitioni sub-
jectis; ac primùm inquiritur utrùm occultas.
cordis cogitationes noverint. Ostenditur non
eas ab illis cognosci, tum ex Scripturis, tum
ex Patribus. Proprium illud esse Dei. Augu-
stini opinio de signis quæ cogitationes impri-
munt. Philippi Presbyteri opinio expenditur. 651
Caput VIII. Ecquid angeli quæ dicuntur superna-
turalia cognoscant, idque quâ ratione. Ana-
stasii Sinaita singularis de co sententia. Tum
utrùm angeli ab hominibus aliqua didicerint;

maximè an dæmones Incarnationem Christo
in terris degente perspectam habuerint, de
quo variant antiquorum sententiæ quidam
opinati sunt Deum secundùm se ne ab angelis
quidem visum unquàm, viderive posse. Utrùm
per Ecclesiam aliqua didicerint angeli, quod
veterum aliqui dixerunt, et quatenùs verisi-
mile sit exponitur. Dæmones multa de Christo
nescisse.
Caput IX. An angeli, præsertim dæmones, fu-
tura cognoscant, necne. Num è cœlo ac side-
ribus prævideri ista possint. Ostenditur neque
in voluntate sita aut fortuita ullo modo; ne-
que naturalia effecta certò prævideri ex illis
posse. Expenditur eorum opinio qui futura in
cœlo, velut in libro, divinitùs esse descripta
sentiunt.

Caput X. Expenditur quorumdam opinio, qui
cœlestia corpora non esse quidem causas
eventuum fatentur, sed signa duntaxat, quæ
in illis, velut in libro descripta sunt. Hæc
verò confutatur. Prædictiones astrologorum.
esse fallaces; esse tamen in inferiore mundo
signa quædam futurorum, ut cometas et defec-
tiones luminarium, idque quatenùs tenendum
sit; quânam arte dæmones illudant in futuro-
rum prædictionibus, et quomodò eorum
scientiam captent; nonnunquàm angelorum
cœtibus immisceri.
Caput XI. De angelorum voluntate. Eorum vo-
luntatem, ubi semel aliquid decreverint, non
esse immobilem. Basilius explicatur. Tum
variis argumentis ex antiquis Patribus osten-
ditur ex sese mutabilem illorum esse volun-
tatem.

Caput XII. Quomodò angeli inter se loquantur.
Apostoli locus ad Corinthios de illorum linguis
exponitur. Beza temeraria Patrum suggillatio.
Theodori Mopsuesteni opinio discussa, nullis
siguis externis prodi necessariò locutionem
illam. Quomodò personæ divinæ secum et
cum creaturis loquantur. Explicatur angelicæ
locutionis modus ex Patribus et theologis.
Caput XIII. Utrùm angeli sint in loco. Variæ an-
tiquorum sententiæ, aliis negantibus, aliis af
firmantibus, qui tamen invicem conciliantur.
Duplex existentia in loco, imò triplex : defini-
tivè, circumscriptivè et per habitudinem, sive
xto. Durandi opinio singularis et falsa. Moveri
loco angelos, idque in tempore. An plures in
eodem loco esse possint, seseque penetrare.
CAPUT XIV. Differantne angeli invicem specie,
an solùm numero. Methodius specie discernere
videtur, plerisque dissentientibus. Tunc de
illorum multitudine, quam esse maximam con-
stat; sed quanta sit pro certo non habetur.
Explicantur SS. Dionysius et Thomas. An tan-
ta sit electorum multitudo, quanta angelorum
cecidit.

CAPUT XV. Quandonam angeli creati sunt.
Ante mundum conditos fuisse complures vete-
rum existimârunt, maximè Græci, sed et Lati-
ni. Horum plerique primâ die productos vo-
lunt. Theodori Mopsuesteni cum Basilio con-
flictus. Expenduntur momenta utriusque par-
tis. Lateranensis explicata synodus. Item Ba-
silii locus. Declaratur ratio propter quam
Deus voce usus dicatur in rerum creatione ex
mente Theodori Mopsuesteni.
CAPUT XVI. Quonam modo producti sunt an-
geli; ubi veterum aliquot de angelorum pro-
pagatione sententia repudiatur; ac creatos
simul esse omnes à Deo, et uti gratiâ dona-
tos, ità nondùm fuisse beatos ostenditur. Ve-
terum de eâ re diversæ proponuntur et expen-
duntur opiniones. Utrùm majorem quàm
homines, aut alii aliis acceperint. Augustinus
expositus, et alii qui angelos in beatitudine
creatos videntur dicere. Quomodò illam me-
ruerint.

745

726

735-736

LIBER SECUNDUS, in quo de ordinibus et officiis
bonorum angelorum agitur.
Caput primum. De ordinibus angelorum expli-
cantur veterum Patrum sententiæ, qui ab
stultâ Bezæ criminatione vindicantur. Nomi-
na in Scripturis vulgata illorum ordinum esse
propria. Præter hos verò alios ignotos esse
nobis ordines antiqui fatentur. Angelorum
apud Hebræos appellationes.
Caput II. De hierarchiis angelorum; quid sit
hierarchia Dionysiana; variæ illius distribu-
tiones. Ex tribus constat perfecta, ordine, po-
testate, actione, quæ omnia in humanâ et
ecclesiasticâ hierarchiâ considerantur.
Caput III. De novem vulgatis angelorum ordini-
bus, quorum nomina et proprietates explican-
tur. Cherubim unde dicti, deque iis absona
Theodori Mopsuesteni sententia. Throni cum
Cherubinis à nonnullis confunduntur.
Caput IV. De hierarchicis functionibus, quæ ad
tria genera revocantur, eaque cujusmodi sint
exponitur. Quânam ratione inferiores angeli
ab superioribus illuminentur.
Caput V. Sintne naturâ æquales omnes angeli,
et unde ordinum ac functionum illa varietas
existat. Origenis refutatus error. Quâ ratione
à Deo vel à se mutuò perficiantur angeli.
Guillelmi Parisiensis erudita de illis dispu-
tatio.

Ibid

743

747

752

756

stitutus. De officio custodis. De utroque Cassia-
ni et Prosperi sententia. Quomodò maius an-
gelus adhibeatur à Deo. Utrùm ambo nonnun-
quam recedant. Origenis falsa opinio refellitur. 772
Caput VIII. De angelis civitatum regnorumque
tutelaribus. Deuteronomii locus capite 32 de-
claratur, quomodò commissos sibi populos
procurent. Eusebii falsa et hæretica opinio.
Clementis item Alexandrini, qui stellas et
sidera ad cultum proposita esse à Deo credi-
dit. Explicatur Danielis locus capite 10 de præ-
sidibus gentium angelis. Ecclesiis etiam præ-

esse.

Caput IX. De cultu et veneratione angelorum.

Præstentne homines angelis, an angeli homi-
nibus; de quo variant sententiæ. Quatenùs an-
gelos fas sit colere. Aurpɛía, sive cultus uni
debitus Deo, nec angelis deferendus. Licere
tamen illos venerari et templa in honorem
ipsorum statuere. Cur ab Joanne adorari no-
luit angelus.

Caput X. De invocatione angelorum. Refelluntur
adversariorum argumenta quibus illam oppu-
gnare student. De mediatore, et quatenùs Chri-
stus unus sit mediator. Angelos tamen et san-
ctos mediatores esse secundi ordinis. Audiri
ab his orationes fidelium. Explicatur Apostoli
locus ad Coloss. 2, qui angelorum religionem
vetat: tum Laodicenus canon 35. Theodore-
tus ab erroris invidiâ vindicatur.
LIBER TERTIUS, qui est de diabolo et angelis
ejus.

782

791

796
807-808

Caput primum. Sintne corporati dæmones. Au-
gustini et aliorum antiquiorum sententia, ut
Justini, Tatiani, Clementis Alexandrini, etc.,
affirmans. Plerique nidore ac fumo victima-
rum pasci illos arbitrati. Esse reverà corporis
expertes. Græcorum recentiorum falsa sen-
tentia.

Caput II. De angelorum lapsu et peccato, quod
veteres aliqui stuprum feminis illatum esse
crediderunt. Alii aliter interpretati sunt. Sed
eos superbiâ peccâsse ex communi sententiâ
defenditur, et quemadmodùm acciderit, ac-
curatè declaratur.
Caput III. De rebellium angelorum principe dia-
bolo. Unde hoc illi nomen. An supremus an-
gelorum omnium fuerit. Varia de eo senten-
tiæ. Probabilius esse summum illum inter
angelos fuisse. Isaiæ et Ezechiæ loca de Luci-
fero, et quatenùs hoc illi nomen congruit.
Post lapsum mansisse in dæmonibus graduum
discrimen. Cur caput reproborum dicatur
diabolus, et quomodò in peccatum alios tra-
xerit. Utrùm statim postquàm creati sunt,
peccaverint, ac subinde etiam post lapsum
dejecti fuerint. Nemesii locus illustratus. Non
videri statim excidisse, ex antiquorum sen-
tentiâ. Cassianus notatur. Utrùm uno an plu-
ribus peccatis lapsi sint. Cur postquàm semel
peccârunt, negata illis est venia.
Caput IV. Utrùm in Tartarum relegati modò
sint dæmones, an in aere versentur. Variæ
hac de re sententiæ proponuntur ac expen-
duntur. Explicantur Petri et Judæ Apostolo-
rum loca. De diabolo illorum principe, an in-
feris attineatur. Tum ea quæstio disceptatur,
an omnes illi ignis inferni modò pœnas pa-
tiantur; plerosque negâsse veterum. Justini
locus insignis. Nondùm illos summum extre
mumque pati tormentum, quod in fine judicii
tolerabunt. Cajetani de hâc re sententia.
Caput. V. Ecquid inferorum ignis, cui addicti
sunt dæmones, corporeus sit. Origenis falsa de
eo sententia, negantis esse corporeum. Quid
de câ narret Hieronymus. Quidam Origenem
ex parte secuti. Alii corporeum esse dixerunt,

Ibid.

813

830

842

Caput VI. Utrùm sempiternæ sint dæmonum
pœnæ. Veterum de hâc re sententiæ expo-
nuntur, præsertim Origenis, qui dæmonum ac
reproborum hominum perpetuas negavit fore.
Id Platonis è dogmate manâsse. De Origene
accuratiùs agitur tum ex veterum de co testi-
moniis, tum ex ipsius scriptis. Epiphanius de
illo Origenis dogmate in ejus hæresi non me-
minit. Ejusdem Epiphanii locus expenditur.
Refelluntur qui Origenem excusare conantur. 864
Caput VII. De aliis veteribus qui in illud Orige-
nis dogma propensiores fuisse videntur, præ-
sertim Gregorio Nysseno, cujus varia loca
excutiuntur. Germani patriarchæ de Nysseno
sententia. Pseudo-Ambrosii cum Origene
consensio. Hieronymi de cà re exploratur sen-
tentia, necnon Ambrosii et Pseudo-Ambrosii
illius qui in Epistolas Pauli commentarios
edidit; quem non fuisse Hilarium diaconum
ostenditur, ut viri docti hactenùs rati sunt.
Gregorii Nazianzeni de eâdem quæstione opi-
nio proponitur.

Caput VIII. Ostenditur damnatorum æterna esse
supplicia, tum ex Scripturis, tum ex antiquis
Patribus, et illis ipsis qui Origeniano aspersi
dogmate videbantur. Damnatorum animas fide-
lium precibus sublevari quidam arbitrati sunt,
que tamen opinio refellitur.

872

881

DE ANGELIS APPENDIX. DE DÆMONIORUM CUM
HOMINIBUS COMMERCIO. (Auctore R.P.Perrone.)891-892
Propositio prima. Tum ex Scripturâ, tum ex Pa-
trum et catholicæ Ecclesiæ sensu constat veros
dari dæmonicos, seu à dæmone obsessos.
Difficultates.

893

895

Ibid.

DE SEX DIERUM OPIFICIO. Liber primus. 913-914
PROOEMIUM. Quemadmodùm ex rebus à Deo con-
ditis ad ejus notitiam perducantur homines,
maximè sensibilibus. Has solas à Mose com-
memoratas esse. Origenis allegorica interpre-
tandi ratio castigata. Cautiones adhibendæ ad
Mosis narrationem explicandam.
Caput primum. Quem scopum sibi Moses propo-
suerit in mundi origine perscribendà. Phi-
losophorum error de mundi æternitate, tum
hæreticorum de ejusdem procreatione. Tertul-
liani falsa sententia notata super iisdem hære-
ticis. Deum ex creatione cognosci, idque dupli-
citer, tum quòd è nihilo produxit, tum quòd
eadem ordinavit ac perpolivit. Creandi vocabu-
lum non significare productionem è nihilo per
se ac propriè. Explicatur principii notio, nec-
non illa Mosis: In principio creavit, etc., tum
illud Aquile: In capite.

Caput II. Quid cœli atque terræ vocabulis Moses
initio Genesis expresserit. Quidam materiam
primam intelligunt, ut August.rs, et, ut vi-
detur, Gregorius Nyssenus. Philonis absurda
ratio, incorporea quædam describi antis.
De quorumdam opinione, qui supremu ali-
quod coelum, quod empyreum vocant, creatur
initio putant, quæ quidem refellitur; necnon
aliorum qui systema cœlestium orbium intel-
lexerunt. Videri Mosis illa verba generalem
esse propositionem, quâ totum mundum à
Deo creatum pronuntiat, quem deinde per
partes explicat.

918

927

Caput III. Quis rerum status fuerit ante lucem
conditam. Cut terra primùm incondita et
inculta fuerit. Exponuntur Hebraicæ voces,
quibus status ille describitur, tum Græcæ.
Cur terra non statim ornata et absoluta
prodierit. De Spiritu Domini, quid fuerit, va-
riæ sententiæ, aliis aerem, aliis Spiritum
sanctum putantibus. Videri Deum ipsum si-
gnificari, idque quomodò intelligendum.
Caput IV. Quænam extiterint ante primæ lucis
exortum. Videri solam terram cum aquâ ini-
tio procreatam. Eam esse materiam omnium
rerum, ex quorumdam philosophorum senten-
tia; tum chaos illud poeticum. Refellitur no-
vum quoddam opinionis portentum de Mel-
chisedeco et Christo ante lucis exortum pro-
ductis.

955

940

346

Caput V. De dierum sex intervallo, quo hunc
mundum Deus elaborâsse dicitur, an reverà
illi dies exstiterint. Nonnullorum opinio pro-
ponitur, qui eodein momento omnia procreata
putant, eaque refellitur. Explicatur Ecclesias-
tici locus, qui universa simul creata testatur.
Caput VI. De locutione Dei, quâ opera omnia
procreâsse dicitur. Theodori Mopsuesteni
sententia, et aliorum Deum verè esse locu-
tum opinantium. Quid verius illa Dei vox si-
gnificet. An Patris ad Verbum fuisse putanda
sit. Longini de hâc Mosis narratione judicium. 949
Caput VII. De opere primæ diei, id est, luce,

de quâ variæ opiniones exponuntur, velut esse
ignem aut solem. Utriusque rationes, et hujus
præsertim refutat. Eugubinus notatus. Fal-
sò Dionysio opinionem illam attribui. Basilii
sententia notata de luce materiæ experte ac
per se subsistente. Quibusdam veteribus
placuisse lumen esse corpus et substantiam.
Non videri tenebras interpositu cœlestium
corporum esse factas.
Caput VIII. Variæ de luce primigenià quæstiones
enodantur. Quomodò dierum et noctium ante
solem spatia diviserit. Tenebras luci contra-
rias substantivas esse credidit Victorinus. De
initio dierum, maximè primi, an ab nocte, an
potiùs à matutino tempore cœperit. Varia de
hâc re opiniones. Judæos à vesperà diem
exorsos esse. Primam diem habuisse noctem
suam et lucem. Tenebras primigenias noctis
instar non fuisse. Probabile videri in occiden-
te creatam esse.

932

956

Caput IX. De primo die rursùs agitur, ac Theo-
dori Mopsuesteni sententiâ, et Joannis Philo-
poni contra hanc disputatione. Tenebras pri-
migenias noctis nomine non censeri apud
Mosem. De initio diei putandi apud Judæos
accuratè quæsitum. Rectè Theodorum do-
cuisse ab ineunte vesperà illos inchoâsse. Phi-
loponus contra sentiens refellitur, ejusque ar-
gumenta omnia solvuntur. Explicantur aliquot
Scripturæ loca. Quid sit Parasceve, et de
tempore agni Paschalis immolandi; de triduo
sepulturæ Dominicæ, et de tempore resur-
rectionis, ὀψὲ σαββάτων eἰ ἐπιρώσκειν quid sint. 961
Caput X. De secunde diei opere, id est, fir-
mamento. De numero coelorum variant Pa-
trum sententiæ. Idem esse coelum, quod ini-
tio Geneseos nominatur, ac secundo die
productum. Gregorii Nysseni opinio perplexa
de firmamento. Probabilis hujus constituendi
ratio, quâ ex aquâ factum id esse ponitur, ac
tum aerem, tum cœlum propriè dictum com-
plecti; de firmamenti voce, et repedμUTOs ac-
curatè disputatum. Isaiæ locus explicatus ex
Interpretum septuaginta versione. Non esse
solidum cœlum, tametsi firmamentum voce-
tur; et quæ sit origo nominis ac notio.
Caput XI, De usu et officio firmamenti à Mose

968

975

tradito, ut aquas ab aquis dirimat. Aquas su-
periores quidam angelos interpretati sunt, ut
Origenes eo nomine culpatus. Variæ de Élis
sententiæ. Videri nubes esse, aquasque plu-
vias, interjecto aere à mari fluviisque disjun-
ctas. Nec abhorrere veteres, etsi firmamenti
nomine cœlum ipsum intellexerint, quatenùs
aquas istas pluvias et ad refrigerandum or-
bem insertas esse dixerunt. Coeli varia signi-
ficatio. Primis mundi diebus nubium aliquid
in aere suspensum videri.
Caput XII. De formå et naturâ coelestium or-
bium, ac primùm de figurâ, quam esse sphæ-
ricam negant veteres aliqui, contra rerum
fidem et experientiam. Agitur deinde de hoc,
utrùm cœli ac stellæ animas habeant. Orige-
nis de eo affirmans sententia, et aliorum
paucorum, quæ catholicorum Patrum testimo-
niis refutatur. Alii ab ejus suspicione purgan-
tur. Dubitâsse aliquando de eå S. Augusti-
num. Videri damnatam et erroneam, multò
verò magis alteram, quæ res omnes anima-
tas esse defendit. An in fine mundi coli cor-
rumpendi sint; affirmatur ex communi vete-
rum opinione, sed ita ut in melius instaurentur. 981
Caput XIII. De opere diei tertiæ, cujusmodi et
quotuplex fuerit. Aquarum confluxum unum
in locum diei secundæ probabiliter à quibus-
dam attribui. Quâ ratione dixerint veteres
aliqui aquas tertiâ die procreatas esse, vel
per declive fluendi proprietatem illis inditam.
Quomodò aquæ in unum locum confluxisse
dicuntur, et quis ille sit locus. Omni prorsùs
humore terram emunctam fuisse, ac singula-
ri nihilominùs miraculo terram stirpes her-
basque procreâsse.

Caput XIV. Explicatur insignis locus ex capite
secundo Genesis, ubi fons ascendisse dicitur
è terrâ, quod de nube, sive aquâ tenui pri-
migenia supra terram suspensâ intelligitur.
Perstringitur illa quæstio utrùm vere an autum-
no conditus,sit mundus, et autumno probabi-
lius esse factum asseritur.

995

1001

Caput XV. De operibus quartæ et quinte diei.
Solem, lunam ac reliqua sidera non ante quar-
tam diem procreata fuisse. in eadem sidera
lucem diei primæ opus fuisse congestam. Quin-
tà die tam pisces quàm aves ex aquis produc-
tione, et Vulgata interpretatio contra Cajeta-
num defenditur.
1004
LIBER SECUNDUS, qui est de hominis opificio. 1007-1008
Caput primum. De opere sexta diei, sive hominis

procreatione. Cur postremus sit creatus cau-
sæ variæ proferuntur. Fjusdem supra cætera
Dei opera præstantia aliquot à Mose argumen-
tis prodita, maximè quòd operosiùs elabora-
tus à Deo dicatur, tum ipsius manibus fictus,
quod quale sit exponitur.

Caput II. De eo quòd ad imaginem et similitudi-
nem Dei factus homo dicitur. In quo imago
sita sit. Variæ de eà sententiæ. Pessima oin-
nium, quæ corpore circumscribit. Ea tamen
sensu aliquo non improbanda. Eugubini frivola
ratio, necnon Tertulliani, qui corpori eam-
dem adstruunt. Alii in cognitione constituunt,
quidam in arbitrio libero, nonnulli in virtute et
Spiritu sancto. Alii imaginem à similitudine
discernunt. In immortalitate alii denique ima-
ginem ponunt.

Caput III. De aliâ imaginis interpretatione, quæ
in dominatione in animantes et res omnes ho-
mini tributas illam collocat. Explicatur Apo-
stoli locus ex priore ad Corinthios. Demùm ca
de imagine Dei opinio proponitur, quæ maxi-
mè probabilis videtur; duplex ratio constitui-
tur illius una, quæ est secundùm essentiam;
alia, quæ qualitates spectat. Prior in intelli

Ibid.

1011

gentiå et ratione posita est. Utrùm angelus ad
imaginem Dei factus sit. Variæ de eo senten-
tiæ aientium aut negantium. Quatenùs id soli
homini competat.
Caput.IV. Absolvitur proposita quæstio de ima-
gine et similitudine Dei. Imaginem esse totum
ipsum hominem ex corpore animâque constan-
tem, sed primariò ratione animæ et eorum
que naturâ illi competunt. Id quod imago est,
et id quo, distinguitur. Quomodò Trinitatis
imago est homo, tum etiam quatenùs liberi
arbitrii est, ex quo fluit altera ratio, quæ in
dominatu ponitur quo cæteris imperat animan-
tibus. Item quemadmodùm in virtute et id ge-
nus ornamentis imago consistit. Necnon quo-
modò in ipso corpore sita sit. Cujus in homi-
ne forma præstantissima est et statura recta.
Manus item propter rationem et sermonis usum
datæ. Utrùm ad solius Verbi imaginem factus
dici possit homo. Explicantur notiones dua-
rum in Hebræo vocum, Selem et Demuth, et
Latinarum, imago et similitudo. Anima cur
spiritus et afflatus vocetur.
Caput V. De primo illo et beato primorum paren-
tum statu, ac primùm de loco in quo collocati
sunt, qui Paradisus dicitur. Non esse allego-
ricè quæ de eo scripta sunt in totum accipien-
da. De situ ejusdem. Quid sit Eden, et cur
Paradisus voluptatis appelletur, idque nomen
propriè usurpatum videri. De quatuor fluviis
obiter. Christianorum ritus versùs orientem
convertendi se inter orandum ab situ Paradisi
petitus. Damascenus notatur. De arbore vitæ
et alterâ scientiæ boni et mali; quænam illæ
fuerint, et unde dicta. An hodièque Paradisus
supersit.

Caput VI. De statu primi hominis ante pecca-
tum; quomodò in Paradiso collocatus, ut eum
custodiret et excoleret. Laboris ei aliquid in-
junctum, necnon horti custodiam, hoc est,
habitationem et possessionem. Quâ ratione
mortalis et immortalis Adamus ante peccatum
fuerit. Nunquàm moriturum fuisse si in inno-
centiâ perseverâsset, idque catholicâ esse
fide certum. Contrarius huic error refellitur.
Non tamen plenam immortalitatem habuisse.
Explicatur eorum sententia, qui medium inter
mortalem et immortalem statum Adamo vin-
dicant.
Caput VII. De immortalitate primorum homi-
num iterùm agitur. Utrùm cibo eorum corpora
opus habuerint. Quorumdam sententia negans,
maximè Gregorii Nysseni et aliorum excuti-
tur, qui allegoricè fructus illos et cibos inter-
pretantur. Ostenditur veros illos fuisse, ac
reverà homines cibo usuros. Utrùm arbor vitæ
immortalitatem tribueret, idque naturali effi-
cientiâ, an Dei gratiâ. Abulensis, Pererii et alio-
rum opiniones examinatæ. Non fuisse natura-
lem vim istam, et in perpetuum vitam exten-
dere potuisse. Notatur Ludovicus Vives etab
ejus reprehensione Scotus vindicatur. Neque
morbis, neque senectuti obnoxium fuisse sta-
tum ilzum innocentiæ.

Caput VIII. Quâ ratione propagatum genus esset
humanum in statu innocentiæ. Nonnulli sine
commixtione sexûs nascituros putârunt homi-
nes, ut Gregorius Nyssenus, Joannes Damasce-
nus; que opinio rejicitur, quatenùs libido
abfuisset, quamdiù in terrâ vixissent homines.
De animantibus ad Adamum deductis, et impe-
sitione nominum. An et piscibus indiderit. De
formatione mulieris ex Ádami costâ. Cur ita
procreata, et quomodò suffecta alia costa. He-
bræorum ridicula opinio de androgynoAdamo,
necnon Eugubini. Cajetanus notatur.
Caput IX. De mandato divinitùs homini primo

1021

1027

1037

1046

1053

1063

edito. An soli, et quando datum. Quæ causæ
præcepti illius fuerint. Quorumdam veterum
opinio, primos parentes parvulorum instar
simplices fuisse. Primaria causa fuit, ut vir-
tutum exercendarum materia suppeteret, præ-
sertim obedientiæ. In illo præcepto mandata
omnia contineri nonnulli dixerunt. Altera
causa, ut se alteri subjectum agnosceret. Cur
Deus homini legem ediderit, quam minimè
servaturum esse sciret. Quæ sit mandati sen-
tentia. An Deus non modò comedere vetue
rit, sed etiam tangere.

Caput X. De pœnâ violati præcepti et commi-
natione mortis. Quinam verum illud sit, eodem
die mortuum Adamum quo peccavit. Quidam
de morte animæ id intellexerunt. Probabilius
esse solam exprimi mortem corporis. Mors
animæ pœnæ rationem non habet. Exponun-
tur variæ interpretationes ejus sententiæ,
quatenùs in mortem animæ die eodem incidit,
eaque cæteris anteponitur, mortem pro mor-
talitate, id est, mortis necessitate accipi. Hanc
necessitatem quemadmodùm Christus in bo-
num converterit, et cur à morte suos non
exemerit.

1070

1076

LIBER TERTIUS, in quo de libero arbitrio agitur. 1083
Caput primum. De liberi arbitrii naturâ. Hære-
ticorum Lutheri, Calvini et aliorum sententia
proponitur, tum huic affinis Catholicorum
quorumdam, qui cum illis sentiunt libertati
solam opponi coactionem, non necessitatem.
Quibus primùm Tridentina synodi decretum
opponitur, ac Romanorum pontificum. Quid sit
voluntatis libertas. Falsò ab illis infamari ca-
tholicam libertatis definitionem, quòd in eam
philosophi consentiunt.

1091

Ibid.
Caput II. Liberi arbitrii impugnatorum fucus, et
cavillatio prima, quâ veterum de libertate sen-
tentias eludunt, asserentes, cùm voluntas di-
citur ad opposita esse libera, id seorsim ac
separatim intelligi, ut aliquando unum, ali-
quando alterum velit, etsi, cùm unum vult,
necessariò et determinatè id velit. Quæ opi-
nio tam ex Scripturis quàm ex Augustini inter-
pretatione refellitur, ac docetur liberum ar-
bitrium ad utrumvis indifferens esse.
Caput III. Explicatur novorum theologorum opi-
nio et cavillus alter de necessitate oppositâ
libertati. Contra quam universè primùm dis-
seritur. Exponitur violentia coactionisque pro-
pria ratio, et quatenùs libertati contraria est.
Ridicula adversariorum opinio, qui naturam et
ea quæ naturalia sunt violentis adscribunt. De
elicitis et imperatis voluntatis actionibus, et
quatenùs utrisque violenta necessitas adhibe-
tur. Mortis necessitatem homini violentam non
esse, imò mortem ipsam nonnullis optabilem. 1098
Caput IV. De Calvini et aliorum hæreticorum,
eorumque qui illis suffragantur, effugio et ca-
villatione, qui necessitatem, cujus expers
liberum arbitrium Scripturæ ac Patres esse
prædicant, solam interpretantur esse coac-
tionem et violentiam; non autem recessita-
tem simplicem, quæ voluntatem unc aliquo
circumscribit. Adversùs quos primò liber; ar-
bitrii natura et proprietas exponitur, è S. Tno-
mâ et aliquot Patribus. Eamdem illam opinio-
nem à S. Thomå hæreticam judicari. Falsò
ab illis infamari communem sententiam, et
philosophicam vocari, tanquàm christianæ op-
positam, cùm sit una et eadem.
Caput V. Evertitur novæ fundamentum opinio-
nis expositum supra, quo solum violentum op-
poni libertati putat. Ostenditur necessitatem
quamcumque cum libero arbitrio pugnare,
ac latiùs explicatur natura illius et agendi ra-
tio. Variæ ac multiplices libertatis functiones