A

B

с

D

E

******************************** THEODULFI (a) EPISCOPI AURELIAN. CARMINA.

Te precor intereà, noftræ memor efto ruinæ,
Oratu & precibus fors mala noftra leves.
Forfan te orante, fratrumque juvante caterva,
Omnipotens veniam det miferando mihi;
Et nos exilio relevet miferatus ab ifto,

Jofeph qui exemit carcere, five Petrum.
Ipfe, Deo fateor, peccamina multa peregi
Quæ fuperant numero femet arena maris,
Et pluviæ guttas, maris undam, fidera cæli,
Herbarum frutices, germina cuncta foli.
Hæc funt ærumnas ego cur fum miffus in iftas,
Effe nec ut debent, funt mala tanta mihi.
Non Regi, aut proli, non ejus, crede, jugali
Peccavi, ut meritis hæc mala tanta veham.
Crede meis verbis, frater fanctiffime, crede

..

Lib. 4. Car. 4.

Me objecti haudquaquam (c) criminis esse reum.
Perderet ut fceptrum, vitam, propriumque nepotem,
Hæc tria fum numquam confiliatus ego.

Addimus & quartum`: mihi non fuit illa voluntas,
Utcumque ut rerum hæc mala tanta forent.
Hoc ego clamavi, clamo, clamabo per ævum,
Hæc donec animæ membra liquor vegetat.
Qui modò non credit, cogetur credere tandem,
Ventum erit ut magni Judicis ante thronum ;
Qui mihi teftis erit pius & juftiffimus ultor
Omnia cui semper nuda & aperta manent.

II.

Ad Modoinum (d) Epifcopum.

Hoc, Modoine, tibi Teudulfus dirigit exul
Summo Pontificum cernuus ecce melos.

Servus habet propriam & mendax ancillula legem,
Oppilio, paftor, nauta, fubulcus, arans.

Prô dolor! amifit hanc folus Epifcopus, Ordo
Qui labefactatur nunc fine lege fua.
Debuit & qui aliis legalia promere jura,
Officii perdit jus fine jure fui.

(a) Theodulfus anno 817 conjurationis in Ludovicum Pium accufatus, relegatur.

(b) Aiulfus feu Agiulfus Bituricenfis erat Archiepifcopus.

(c) Infimulabatur Theodulfus tamquam particeps conjurationis Bernardi Regis adversùs Ludovicum patruum. Pernegat ille fe huic crimini affinem, nec

&

in hac tantùm Epiftola, verùm etiam in fequenti:
quamquam ei fpes venia oftendebatur, fi annue-
ret, flecti tamen non potuit. Quare excipiendus erat
Thegano, cùm Epifcopos in hoc judicio fua in con--
feffione depofitos adfirmavit. Sirmondus.

fis.

(d) Modoinus Epifcopus erat Auguftodunen

Car. 5.

1

Car. 9.

258 THEODULFI
THEODULFI EPISCOPI AURELIAN. CARMINA.

Culpa facit fævum confeffa perire latronem:
Non eft confeffus Præful, & ecce perit.
Cúmque fuis egeant mundana negotia rebus
Caufa quibus juftum poffit habere modum :
Noftra eguit jufto rationis pondere causa ;

Sævitia exceptâ, nullum habet ifta modum.
Non ibi teftis ineft, judex nec idoneus ullus,
Non aliquod crimen ipfe ego faffus eram.
Efto forem faffus, cujus cenfura valeret
Dedere judicii congrua jura mihi ?
Solius illud opus Romani Præfulis extat,
Cujus ego accepi Pallia sancta manu.

III.

Modoini ad Teudulfum exulem,

SEPE queror cafum deflendo infontis amici,
More fluunt lacrymæ amnis ab ore meo.
Sæpe tuam ingeminans luxi flens ipfe ruinam :
Prô dolor! amiffo Præful honore peris.
Exilium innocuus pateris pertrifte Sacerdos,
Inclytus expertus Præful inorme malum.
Nonnullis prodeffe folet prudentia multa :
Læfus ab ingenio es pater ecce tuo.
Præcipuè tua magna tibi fapientia foli

Obfuit, & quod habes trifte paravit onus.

Culpa Sacerdotum facit hoc, quòd vilis habetur
Ordo minifterii maximus ille facri.

Inter eos effectus nullus fidus habetur;
Commendat fancto gratia quofque loco.
Nemo gemit miferans aliena incommoda vitæ,
Pro fratris pulfans utilitate fui.

Unufquifque ftudet terreno incumbere lucro,
Sectatur fragiles delitiofus opes.

Ex quorum me nolo putes numero tamen effe,
Qui fucata levi pectore verba ferunt.

Sed qui ceffabo nunquam certare precando
Pro reditu veftro, quique laboro libens.
Ergo ego follicito veteres tibi femper amicos.
Proque tuis damnis ambitiofus ero.

Hæc te noffe reor, quoniam citò fpargitur orbe
Fama celer toto, aulica dicta gerens ;

Sis quòd ab infaufta demum regione movendus,
Cæfaris ad nitidum limen iturus item,
Illius ante oculos venies, lætumque videbis
Jam dudum vultum, qui tibi triftis erat.
Commiffum fcelus omne tibi dimittere mavult,
Si peccaffe tamen te memorare velis.
Nam prodeffe tibi confeffio pura valebit,
Si te voce probas criminis effe reum.
Si te diffimulas de quo tibi crimine dicam
Scire, nota pro quo hîc fitus ipfe fores.
Elige fed quid habes, & quod tibi cumque
Confilium melius, mente teneto, precor.
Sed mihimet melius vifum eft, ut fponte fatetur
Quodque negari ullo non valet ingenio.
Nullo alio fuperare modo puto Principis iram
Poffe, probes nifi te criminis effe reum.
Promittit, fi te peccaffe fateberis ipfe,
Confilium Cæfar dedere velle tibi.

videtur

A

B

с

A

E

C

Amiffum ut poffis rurfus adire gradum.

Nefcio, frater amans, mage quid tibi fcribere possim,

Cùm fint hæc tota non tibi nota minùs.

Luce mihi magna tu folis carior exftas,

Nil, fateor, quod amem te mage mundus habet.
(a) Matfredum crebris appellat Epiftola dictis,
Lectaque funt veftra verba frequenter ei.
Ille valet lapfis optatam adhibere medelam,
Naufragioque pium ferre patrocinium.
Flebilis exhaufto refonat vix carmine Mufa,
Dicere quid poffit, nil habet illa magis.

IV.

De Sarta fluvio ficcato.

EST fluvius, (b) Sartam Galli dixere priores,
Perticus hunc gignit, & Meduana bibit.
Fluctibus ille fuis penetrans Cenomanica rura,
Moenia qui propter illius urbis abit.
Quo cives tranfire folent prope lintribus illum,
Illic portentum non leve fecit eis.

Denique rofcidulas tenebras cùm aurora fugaret,
Et folito peterent more fluenta homines;
Eft propriis fpoliatus aquis locus ille repertus,
Qui rate, qui remis pervius antè fuit.

Stantibus atque undis populus hinc inde ftupebat,
Alveus & plebem ad interiora vocat.

Nemo ratem quærit, nullus te, navita, poscit;
Miranti populo fic ftat aperta via.

Et metus atque rei novitas intrare vetabat
Primitus; & fenfim cœpit abire metus.
Incipit effe vetus nova res, intratur utrimque,
Alterutram ripam plebs petit atque pecus.

Pes vel eis ficcus, modicum vel planta madescit,
Dum populus gradiens itque reditque frequens.
D Si olim tale vadum juvenis Læandrus haberet,
Non foret infignis tam tibi luctus, (c) Ero.
Non ad pifcandum quifquam fert rete vel hamum :
Saltibus atque manu qui volet illud agit.

agro,

Vir tumulandus erat ripa ulterioris in
Flentibus evehitur per loca ficca fuis.
Illa fat urbs timuit peteret ne fe unda tumefcens,
Obrueretque fimul compita, rura, domos.
Saxa patent ignota polo, polus ipfe patefcit

Saxis, cùm propriam linqueret humor humum.
Quò vada nulla dabas pediti, illic, Sarta, dedifti
Grande vadum, caligas cùm tua faxa ftupent.
Sarta aliis vicibus hoc ipfum eft paffa duabus,
Nec hoc nec procul hoc tempore five loco.
Quis neget antiqui Dominum meminiffe trophæi,
Quo fluvium fcindit, & Hierichunta quatit?
A prima in quartam modus hic defluxerat horam:
Inde fuas repetit pòft celer unda vias.

(a) Comitem fcilicet, præcipuum tunc Imperii mum, deinde Lotharii, adversis patrem conjuraminiftrum fub Ludovico. Ad hunc enim fpectat tio; in qua utraque inter præcipuos incentores à Agobardi Epiftola, cui titulus, Virorum præftantiffi- Thegano & aliis numeratur hic Matfredus. Sirmondus. mo atque illuftriffimo Matfredo; ex qua intelligere (b) Vulgò la Sarte; oritur in Saltûs Pertici, le eft quanta ejus effet apud Imperatorem auctori- Perche, vico, qui ab ejus fonte dicitur Summa-Sartæ, tas & gratia. Quanta verò ejufdem pofteà in illum Somme-Sarte: decurrit in Meduanam, la Mayeune. perfidia fuerit, docuit duplex filiorum, Pippini pri(c) Apud Canifium, Eho.

Lib. 4.

Carm. 6.

An. 820.

Nomina non ideò narrantum fcripfimus iftic,

Sunt quoniam plures qui cecinere mihi.

At fi noffe rei vis, lector, tempora gestæ,

Accipe, promemus fub brevitate tibi.

Septimus (a) hic agitur decurrens lubricus annus,
Quòd, Hludovice, tibi regna paterna manent.
Exilii quartus, meritis non denique noftris,
Volvitur infauftus æger & ecce mei.

Forfan noffe diem vis; hanc quoque difce, canemus,
Ut res ambiguum poffit habere nihil.

Bis

partem (6) undenam folidi rota folis Aquarî
Scanderat, in fexta Lunaque pifcis erat.

Tale quid adfeverant te, flumen (c) Idonea, paffum,
Hac quod ab urbe fluens fat prope Sarta bibit.

Quære locum ex aliis, diei tibi tempora dicam;
Craftina præfatæ res fuit ifta rei.

Hunc quoque defectum quòd paffa fit (d) Angera dicunt;
Sed locus atque dies funt mihi nota minùs.

(e) Nam grandi ftudio perquirimus ista, quòd illi
Qui narrant per me noffe futura volunt.
Non id aperta canit, nec erit vox femper operta:
Tempore namque manent ista canenda fuo.

(a) Septimus Ludovici Pii Imperii annus componitur cum anno 820: quartus erat exfilii Theodulfi annus, fi exfilii initium numeres ab anno 817, quo primùm cum aliis detentus eft. Nam nonnifi anno 818 in exilium, ideft in Monafterium, relegatus eft.

(b) Cùm folis ingreffus in Aquarium Theodulfi fæculo ex die 18 Januarii fubduci foleret, confe

quens erat ut vigefimus fecundus ab hinc dies, octavus effet Februarii. Sirmondus.

A

B

(c) Idonea, vulgò Huigne, prope urbem Ceno- C manos in Sartam effluit.

(d) Angera, vulgò Indre, in Biturigibus oritur, ac in Ligerim decurrit.

(e) Apud Canifium, Non grandi.