Utilitas Dei. prædicatione, vel ex bona lege veteri, occafionaliter acceptus non reddit hæc minùs aut facra, aut fancta, aut falutifera, aut bona: ita nec abufus il le hominum ex facilitate veniæ à Deo pendentis reddit ipfam facilitatem minùs juftam. Quin etiam, ficut ex abufu illo prævifo redditur nobis plùs commendabilis Deus, co, quòd noluit vinci à ¶Ad quintum dicendum quòd bamalo illo, negando fc. ptifmus habet virtutem ex passioneChrifed vicit in bona malu, ti, ficut quædam fpiritualis generatio donado f.ipfis illa bona: cum fpirituali morte præcedentis vitę. ita ex abulu ifto pievifo Statutum autem eft hominibus femel moredditur nobis Deus, ri, & femel nafci; & ideò femel tantùm magis laudabilis, co, quod non victus eft à debet homo baptizari; fed pœnitentia malo ifto, negaudof. habet virtutem ex paffione Chrifti, ficut peccatoribus veniam, fed vicit in bono malum, donando ipfis cam, APPENDIX, c. 21, Omnis utriufque fexus, &c. Vide fup. q.8o. ar. 10. ad quintum. Ibi namque pluries in anno, vel faltem femel in anno confeffionem fieri mandatur. A Concilio quoque Trid. felf.13. canon. 9. Si quis negaverit; omnes, & fingulos Chrifti fideles utriufque fexus, cùm ad annos difcretionis pervenerint, teneri angulis fpiritualis medicatio, quæ frequenter i- annis:jaltë inPaßchase, terari poteft. ad communicandum jxia præceptum fancie dus statuit, atque de- › quos ¶ Ad fextum dicendum, quòd, fecundum Aug. in lib. de pœnitentia, conftat 10 Deo multum difplicere peccata, qui fem per præftò eft ea destruere, ne folvatur,quod creavit, nec corrumpatur, quod amuvit, 1. per defperationem, confcientia peccati mortalis gravat, quantumcumq;etiam fe contritos exifti ment, habita copia confefforis, neceffariò præmittendam effe confeffionem, facramentalem Si quis autem contrarium docere, prædicare, vel pertina citer afferere, fen etiam publicè disputando defendere præfumpferit, eo i pfo excommunicatus exiftat. Hæc ibi. Ex his enim fimul junctis patet, quòd non tantùm poteft, fed etiam debet iterari pœnitentiæ facramentu:& quod excommunicatus eft dicens contrarium, Cæterùm contra Novarianos", de quibus loquitur tex, corp. vide fecundam fecundæ articulorum numero 22, cum Elucid.& Veritates aureas fuper totam legem veterem, Genef.45.com cl. prima, & cap. quarto, concl. 17. item Numer.15. concluf.fecunda. item Deuter. 10. concl. 1. De gratia quoque, quòd poffit amitti, ut dicit text. ibid. vide i.q.23.01.01.82.0.4. Eluc.Item 1.2, arnum.356.619. cũ Elucid, Et Veritates aureas prædictas, Nume, 13. conc. 4. Secundò vides, &c. procciS, Efe infinuatum à fcripturis, & conciliis, quòd facramentum pœnitenXarticula habes primò : quomodò per rationem oftendas, merità eftiæ reiterari poteft pluries. A fcripturis quidem, ut per dictum Luc, 6. fi- 20 mul cum Matth, 18, co modo difcurrendo, quo fit in arg, cont. A concilio autem Florentino, in decreto fuper union. Armenor. Sacramenta tria, Bam ptifmus, Confirmatio, Ordo characterem imprimunt: unde in eadem perfona non reiterantur. Reliqua verò quatuor characterem non imprimunt : * alits de Penitentiae, 520 reiterationem admittunt. Hæc ibi. Ex quibus patet, quòd ex characteris impreffione, vel non impreffione judicatur reiteratio,vel non reiteratio, Ideò juvabit videre q. 63. ar. 6. Item à Concilio Lateranenfi sub Innoc III, QUÆS Æ STIO folutione affirmativa conclusio,ibi: Unde manifefium, &c. OCTUAGESIMA QUINT A. *De facramento pænitentiæ, fecundum quòd eft virtus, in fex articulos divifa. EIN DE Confiderandum eft de pœnitentia, fecundum quòd eft virtus. A ET CIRCA hoc quæruntur sex. ¶ Primò. Utrum pœnitentia fit virtus. 4. d. 24. 91. D. Alb. 4. f. d. 14. ar. 8. 4.f.d. a 1.9 2. & Sot. 4. f. d. 14. 9. 2. ar.1. 4.3.7 1.00T &ad 2 & SUPER Q. LXXXV. DPRIMUM fic proceditur.Videtur, quòd pœnitentia non fit virtus. Pœnitentia enim eft tia, fecundù quòd quoddam faciamentum aliis eft triftitia appetitus se- facramentis connumeratum, ut ex fupra*q. prace- fitivi, ideft, ut fic præci dictis patet: * fed nullum aliud facramena.z. & qu. sè, non eft virtus, fed paffio torum eft virtus. ergo neque pœnitentia PROB.I.Quia pœni- eft virtus. tentia taliter præcisè su- 2. Prætereà. Secundum Philofopta non eft habituseleétivus fecundum ratio phum * 4. Ethic, verecundia non est virtus: nem rectam, ut patet ex tùm, quia eft paffio habens corporalem eo, quòd non fit cũ ele immutationem, tùm etiam, quia non eft &tione recta,cùm fenfus, difpofitio perfecti, cùm fit de turpi actu, ad rationem, i. ad facie- quod non habet locum in homine virtuo dum officium rationis, fo: fed fimiliter pœnitentia eft quædam & virtus eft habitus ele paffio habens corporalem immutationé, tivus fecundum ratio- . ploratum,ficut Greg.dicit,*quòd pœniploratum,ficut Greg.dicit,*quòd pani *Hom, 34, nem rectam, 2. Ethic. in Euan. Secunda autem pars, f. tere est peccata præterita plangere, est ét poft med. fed &c. patet ex 1.2 q. de turpibus factis, f. de peccatis, quæ non f.de habent locum in homine virtuofo.ergo CONCL. 2. Fanitentia, fecundum quòd pœnitentia non eft virtus. eft triftitia de peccato ¶ 3. Prætereà. Secundum Philof. 4. confiftens in voluntate Eth.* nullus est ftultus eorum, qui funt feintendente removere il- cundum virtutem: fed ftultum videtur dolere de cómiffo præterito, quod non pot PROB. Quia poeni non effe, quod tame pertinet ad pœnitententia taliter fumpta fit tiam .ergo pænitentia non eft virtus. cum electione, ut patet, fecundum rationem re- SED CONTRA eft, quòd præcepta &tam, cùm dolere, de legis dantur de actibus virtutum: quia lequa dolendum eft, per- gis lator intendit cives facere virtuofos, ut tineat ad rationem re- dicitur *2. Ethi. fed præceptum divinæ *.s.c.a. a tus electivus fecundum legis eft de poenitentia, fecundum illud 60 præteritis.§.Tunc nihil, &c. ut patet in cóclufio nib, & hoc text. Ex quo etiam per ly non eft aut Matth. 4. Pænitentiam agite, &c. contra perfectione vir pœnitentia eft virtus. turis,&c. habes,quòd, & quò neganda eft proba RESPONDEO dicendum, quòd, tio minoris illa, que nin ibu. ficut ex dictis* patet, pœnitere eft de ali- habent locum in homine 4.2.1 quo priùs à fe facto dolere. Dictum eft au- virtuofo. tem fuprà,* quòd dolor, vel triftitia dupli- Dolere de commiffo pre- praca citer dicitur, uno modo, fm quòd eft paf- terito..Cum intentio fio quædã appetitus séfitivi, & quantu ad ne conadi ad hoc, quòd hoc pœnitentia non est virtus, fed paffio. factu non fuerit.§.Tunc ¶Alio modo, fecundum quòd confi- nihil,&c. Nam pœnitens dolet de præterito, non ftit in d voluntate, & hoc modo eft cum fic; fed cum intentione quadam electione, quæ quidem, fi fit re- removedi fequela iplius Ata, neceffe eft, quòd fit actus virtutis:* præteriti, f. offensa Dei: 1...2. dicitur.n. in 2. Eth.quòd virtus é habitus & reatum pœna; non from quòd ifta non fuerint electivus, fecundum rationem rectam: priùs fecuta, fed ne ifta pertinet autem ad rationem recta m, ut a- de cætero permaneant. liquis doleat, de quo dolendum eft, APPENDIX. pro Eccis. co modo, & fine, quo dolendum eft: quod Ex artic, habes primò: quomodò per Dei. quidem obfervatur in pœnitentia, de qua ratione & oftendas,&renunc loquimur: nam poenitens aflumit te intelligas, merito ef moderatum dolorem de peccatis præteri- & Concilio, quòd pœnife infinuatú à fcripturis, tis cum intentione removendi ea: unde tentia eft virtus, feuamanifeftú eft, & penitentia, de qua nunc &tus virtutis. A fcripturis loquimur, vel eft virtus, vel actus virtutis. quide per hoc, quod dicitur Matth. 4. fecundu AD PRIMUMergo dicendum,quòd, quòd cum difcurfu patet ficut dictum eft,* in facramento poeniten- marg. cont. A Concilio tiæ materialiter fe habent actus humani: autem Triden.feff.6.c. quod non contingit in baptifmo, vel 6. Diligere incipiunt: confirmatione: & ideò, cùm virtus fit verfus peccasa per odin principium alicujus actus, potiùs pœni- aliquod, deteftatiotentia eft virtus, vel cum virtute, quàm nem: hoc eft, per eam ppbaptifmus, feu confirmatio. 70 mitentia univerfis ho- Ad fecundum dicendum, quòd pœni- cum peccati odio, & pio Hæc ibi. Ex quibus patet, quòd Concilium penitentiam dicit effe vir IA D.Alb. 4.f.d. 14.9,ar. 4. 4.dift.14.4 SUPER QU. LXXXV. 24.1.9.2. ART. II. ONCL. Neceffe eft Concr ponere, quòd pœnitentia eft fpecialis vir tus. perfectionem virtutis, quòd aliquis priùs tutem dùm dicit ipfam ARTICULUS SECUNDUS. Utrum pœnitentia fit fpecialis virtus. D SECUNDUM fic proce- 20 ad deftructionem peccati præteriti, in- alicujus dignitatis mudialis confequendæ, vel propter alium refpectu, & non propter hoc quòd eft offenfa Dei, ut ait defcriptio, non funt veri poenitentes. Ergo neque dolentes de peccato, ut offenfa Dei eft, ejufque deftructionem fine LAD PRIMUMergo dicendum, quòd fedulò operantes, à charitate derivatur aliquis actus duplirioth fecit, non funt vefpe veniæ, ut Judas Scaciter: uno modo, ficut ab ea elicitus, & ri pœnitentes: quia in talis actus virtuofus non requirit aliam defcriptione ponebatur virtutem præter charitatem: ficut dilige ly cum pe venia. Ergo re bonum,gaudere de eo,& triftari de op- dic, quòd pœnitentia pofito. Alio modo aliquis actus à chari- non eft folùm de catetate procedit, quafi à charitate impera- ro non peccare; neque tus : & fic, quia ipfa imperat omni- folùm eft nova vita, cotra Lutherum, ideò in bus virtutibus (utpote ordinans eas ad Bulla Papæ Leonis X. finein fuum) a&us à charitate procedens damnatum Hæc omnia poteft etiam ad aliam fpecialem virtutem in textu virtualiter. pertinere. fi ergo in actu penitentis con- Specialis habet maseria fideretur fola difplicentia peccati præter- fpecialem. B. Vel mateiti, hoc immediatè ad charitatem perti- riam generalem fub ra tione fpeciali. §. Adeò, net, ficut & gaudere de bonis preteritis: quòd materia illa reali fed intentio operandi ad deletionem pec- ter erit generalis, fed cati preteriti requirit fpecialem virtutem formaliter erit fpecialis. fub charitate. cudum fpecies actuum, ¶ 2. Prætereà. Quælibet virtus fpecialis 40 Nam ejufdem rationis RESPONDEO dicendum, quòd (fic 11. DE MAJORI Et hoc maximè facit Ad fecundum dicendum, quòd peni- bationem prædicte mapro refponfione ad protentia habet quidem realiter generalem joris; quoniam diftinmateriam, inquantum refpicit omnia ctio habituum per apeccata: fed tamen fub ratione fpeciali, tus, & objecta attenditur magis penes formainquantum, fcilicet funt emendabilia per litatem actuum, & obactum hominis cooperantis Deo ad fuam jectorum, quàm penes juftificationem. realitatem ipforum,ut patet exercitatis in Philofophia. Tunc nihil, &c.Nam panitentia ha bet quidem realiter generalem, &c. ut in text. III. DE MAJORI. Nihil expellitur.&.Formaliter.§.Sic enim quelibet virtus fpecialis, pura humilitas, expellit habitum vitii oppofiti, puta fuperbiam. Tunc nihil, &c. Nam minor, Ad tertium dicendum, quòd qualibet virtus fpecialis formaliter expellit habitum vitii oppofiti, ficut albedo expellit nigredinem ab eodem fubjecto: fed penitentia expellit omne peccatum effeativè,inquantum operatur ad deftructionem peccati, prout eft remiffibile ex divina gratia, homine cooperante. unde non fequitur, quòd fit virtus generalis. COROLL. Ergo non omnes, qui dicunt, fe agere poenitentiam, agunt non ftat in expulfione formali, fed tranfit ad expulfionem effectivam. Pa nitentia fiquidem expellit omne peccatum effective,&c, ut in text, APPENDIX. X articulo habes primò : quomodò per rationem oftendas, meritò efEfe infinuatum à fcripturis, quòd pœnitentia eft fpecialis virtus. Ut per hoc,quod dicitur Mat.4. Penitentiam agite. Ibi .n. patet, quòd de ea datur mandatum fpeciale. Correfpondere fiquidem folent mandata virtutibus ita,ut ad virtutes generales exercendas fufficiat dare mädata generalia, ad exercendú autem fpeciales requiratur fpeciale mandatum, utetiam apparet in humanis iegibus per quotidianã experientiam. Vide 2.2.q.58.a,&c.Ite per hoc, quod de homine,qui peccato fpeciali peccavit, dicitur Lev.s. agat Penitentia pro peccato,& offerat de gregibus agnum,five capram. Et fimiliter per multa capitula li Levitici, imponitur fpeciale quid pro pœnitentia diverforum fpecialium peccatorum correfpondenter. Ex ifton, exteriori facto, tanquam per figuram, oftenditur aliquod interius,fcilicet, quòd cordialis pœnitentia eft virtus fpecialis . Quod aute à factis antiquoru, tanquã à figuris,liceat argumentari validè ad aliquid interius, feu in novo requifitu:habes ex Concilio Hifpalèfi 2, prout refertur in Veritatibus aureis fuper Utilitas Pro Bccl.S. Dei. Quest. totam legem veterem, Levi.8. concl.z. Item per hoc, quòd pœnitentia Nc ne lachrymarum, & potum dabis nobis in lachrymis in menfura. Dixit ly Commentaria Cardinalis Cajetani. Num penitentia fit fpecialis virtus à cæteris fejuncta. Dubium occurrit magnum circa materiam hujus fecundi articuli, an poenitentia virtus fit verè, & propriè una fpecialis virtus diftincta à cæteris virtutibus. Et eft ratio dubii non fola varietas opinionum, fed Rat. Aut quoniam utrinque ratio urget. Nam, quòd fit una virtus diftincta ab apro parte liis, Auctoris ratio in litera concludit, dicens: operari ad deletionem pecaffirmat. cati præteriti, inquantum eft offenfa Dei, per quandam recompenfationem habet fpeciale ratione actus laudabilis non pertinentem ad ratione alterius virtutis:ergo penitentia,cui ifte actus attribuitur,eft fpecialis virtus. Secundò Etmihi quidem videtur, quòd non fit virtus diftincta propter primas Cajet,opin, rationes allatas ex parte subjecti, & objecti, fed quòd actus pœnitentiæ eft 10 actus religionis . Ad parte autem negativam urget duplex ratio, una ex propriis: quia x.ratio pro nulla virtus exigit, aut præexigit habentem ipfam fub illius contrario, fed zo parte neg. poenitentia præexigit penitentem fuiffe fub peccato, quod contrariatur penitentia: ergo pœnitentia non eft fpecialis virtus. Et hæc ratio `convincit intellectum meum. Confirm. Quæ & confirmatur, quia virtutum femina funt ita nobis infita ut poffint à nobis acquiri cum auxilio divino, & recta ratione, &c. ut non fit neceffe nos peccare, fi omnes habendæ funt virtutes in actu; fed ad pœnitentie virtutem habendam in actu impoffibile eft nos pervenire, nifi peccatum interveniat: igitur non eft virtus fpecialis. Nec evaditur hæc confirmatio ex hoc,quòd pœnitentia poneretur vir- Tollitur in- is neg. Dift.noti TQuòd ut clariùs percipiatur, diftingue duos actus pœnitentiæ; alterum ad recompenfandum offenfam, alterum ad recompenfandam indulgentiam: nam peccando & Deum offendimus, & nobis plus indulfimus, quam genda Ca. fas erat, & primum, quod eft præcipuum in pœnitentia, vocatur fatisfacere Jetani fent. quoad culpam, fecundum fatisfacere quoad pœnam. Horum autem a tuum, ut ex his, quæ inter homines videmus,ad divina afcendamus,primus confiftit in tribus, f. difplicentia de offenfa, confeffione peccati, & fubmiffione fui ad offenfum: cum his enim tribus recurrit homo ad hominem pro venia. Et, fi his non placatur offenfus, nulla reftat recta via obtinendi reconciliationem offenfi. Secunda autem fatisfactio confiftit in luendo poenam, ut clarè patet. Ex his autem ad divinam reconciliationem afcendendo, eadem tria fufficere credimus ad divinam mifericordiam provocandam. Horum autem nullum aliam virtutem, quàm charitatem, religionemque requirit: nam difplicentia offenfæ in Deum actus eft charitatis,cujus eft gaudere, & complacere in bono divino. Confeffio autem peccati non folùm exterior, fed etiam interior actus eft religionis abfque alia virtute media imperatus rationi, cujus eft enuntiare peccatum. Submiffio autem fui ad Deum religionis actus eft, nec aliquid addit ratio pœnitentiæ, nifi caufam, fcilicet pro offenfa: ficut ratio gratitudinis addit pro beneficio. Probatid, quod difti Et probatur ratione, quia religionis actus eft, quo excellentiam divi30 nam, noftramque fubjectionem ad eum profitemur, fed uterque iftorum actuum, f. interior confeffio, & voluntaria fubmiffio in utriufque profel. fione confiftit. Nam qui confitetur Deo adverfus fe injuftitiam fuam, fub eft mittendo fe,& confeffione,& fubmiffione fubjectionem fuam fatetur fimul, & excellentiam divinam,cui fe fubmittit, cujus excellentiffima omnipotentia parcendo manifeftatur: cuique proprium eft mifereri femper, parcere. Et igitur velle operari ad recompenfationem offenfæ proprie Deo, religionis actus elicitus. Altera ratio eft ex parte fubjecti: quia fcilicet objectum hoc,f. offensa, ut recompenfabilis per actum proprium, &c. non requirit propriam virtu2. ratio pro tem.Quod ex duobus apparet, primò ex eo, quòd inter hoies objectum hoc eadem par- taudabili actu voluntatio attingitur,ut patet, cùm is, qui aliquem offendit, humiliat fe illi, confitendo, se malè feciffe, dolendo de offenfa, & subjiciendo fe illi ad recompenfandam offenfam; per hos enim actus recuperat et offenfi gratiam, juxta illud: Parcere fubjectis, & debellare fuperbos.Et tamen nulla virtus fpecialis ponitur propter actum, aut objectum iftud, 40 proportionaliter igitur loquendo, nulla eft ponenda fpecialis virtus ad recompenfandam Dei offenfam.Secundò ex eo, quòd ad hujufmodi recopen fatione invenitur alia virtus fufficiens,f.religio:religionis enim actus eft fubjiccie le Deo, reddereque debitum Deo, non minus offenfo, quàm benefactori, ita, quòd, ficut reddere Deo debitum ob beneficia fufcepta, non exigit fpecialem virtutem ultra religionem: eadem ratione reddere Deo debitum ob offenfam in eum, ad religionem quoque fpectabit: cadunt enim hæ fpeciales rationes debiti, f. pro beneficiis, vel pro offenfis, so fub illa communi ratione debati, quam attendit religio. Et confirmatur, quia pracipuus actus pœnitentia coincidit cum actu primo religionis: fubjectio enim hominis ad Deum eft præcipuum, quod pœnitentia virtus of fert Deo in recompenfam, quam eandem offert religio. Secundum aftum quidem devotionis abfolutè fecundum verò actum gratitudinis pro beneficiis receptis: fecundum actum pœnitentiæ pro offenfa cominiffa, unde, ficut religionis quidam actus eft recompenfare beneficia, ita recompenfare peccata. Et confirmatur hoc: quia in lege veteri actu religionis expiabatur peccatum,& David, cor contritum,& humiliatum, quod eft ipfa emenda pro peccato, facrificium appellat. Adevidentiam hujus difficultatis recolendum eft, quòd non vertitur ・Scor.4/d. 14.9.2. Et confirmatur: quia virtus pœnitentiæ non eft virtus, ut infrà patebit, acquifita, fed infufa: non ex ratione naturali, fed ex lumine divina relationis vim habens,eodemque curfu,quo religio currit accepta, in cujus fignum inter præcepta religionis,ita funt facrificia, & orationes pro peccatis, ficut pro beneficiis. ARTICULUS Confirm Nec proptereà arguimus Auctorem: quoniam verum eft, pœniten tiam efle specialem virtutem, latiori vocabulo utendo. Nec hoc mirum Demontre videatur alicui, aut novum in doctrina Auctoris: quoniam in præcedenti tur Cajet Jent.D.Th. libro fimile quid apparet, dùm pofita eft virginitas fpecialis virtus, quæ ta-" non adver men non eft,nifi religio determinata ad tam excellente materiam.Reliquus fari. verò actus pœnitentiæ,fcilicet fatisfacere quoad poenam, poteft poni actus religion simperatus mediante virtute vindicativæ juftitiæ participate in fubdito: ita, quod peccator puniat fe,quafi minifter Dei vindicantis. Pop eft etiam pon actus religionis immediatè, pro quanto religio ipfa debitam pœnam exfolvit, ut perficiatur fatisfactio debita à filio, fervoque, domino, ac patri, hoc enim juftum fecundum quid religio attendit inter ho minem, & Deum, cùm juftum fimpliciter effe nequeat: potes autem percipele hanc quoque fatisfactionem fpectare ad religionem, ex eo, quòd nullus cultus eft divinæ excellentiæ ex noftra fubjectione, ut voluntariè hujufmodi pœnas offeramus ei pro ufurpatis contra,aut præter vo❤ luntatem divinam. Et hæc de hac difficultate dicta futhciant:profequemur in fequentibus tractatum de penitentia, ca dicendo, quæ ftant cum utraque opinione,fcilicet, quòd poenitentia fit una virtus per fe diftinéta à reli quis, & quòd penitentia coincidat cum religione totaliter,aut principaliter, & cum juftitia fortè vindicativa, feu comutativa, quoad actum fecundariu. TERTIUS. Utrum virtus pænitentia fit fpecies justitiæ. D TERTIUM fic proceditur. Videtur, quòd virtus penitentiæ non fit fpecies juftitiæ. Juftitia enim non eft virtus theologica,fed moralis, ut in fecun15.-9.¶ PROB. Quia poeni da parte patet: * pœnitentia autem vide-70 2.3.ad 4 tentia virtus includit tur effe virtus theologica, quia habet Deu I a. 1. q.4. 4.14.9. CONCL. 1. Pœnitentia, fecundum ad4q.5. quod eft virtus, cft pars pert.&d. juftitiæ. 1.27.62. 4.2.03. propofitum emendatio fenfa De cum emen nis, ut patet ex eo, quòd pro objecto: fatisfacit enim Deo, cui etpenitens d let de pec- iam reconciliat peccatorem. ergo videcato comiffo, ut eft of- tur,quòd penitentia nó fit fpecies juftitię. dationis propolito, 4.2. 2. Præt. Juftitia,cùm fit virtus mora& emendatio offenfa lis,confiftit in medio: fed penitentia non contra aliquem com- confiftit in medio: fed in quodam excefmiffa pertinet ad mate- fu, fecundum illud Hiere.&. Luctum uniex eo, quod eft com- geniti fac tibi planctum amarum. ergo pemutacio quædam in- nitentia non eft fpecies juftitiæ quantum emendatioi- 3.Prætereà. Due funt fpecies juftitiæ, pfa non fit per folam ceflationem offenfæ,fed ut dicitur in 5. Ethic. * fc. diftributiva, & etiam per recompenfa commutativa;led fub neutra videtur peni*1.5.&th.c. tionem quandam, ideft tentia contineri. ergo videtur, quòd faustactionem, quæ ha penitentia non fit fpecies juftitiæ. * ti patet, quod peniten¶SED CONTRA elt, quod Auguft.di- tia habet, quòd fit virtus fpecialis ex duobus licit in lib. de penitentia. Pænitentia eft mul,f. ex hoc, quod doquædam dolentis vindicta, femper puniens let de peccato preterito, in fe, quod dolet commifiße: fed vindictam & ex hoc, quod eft cum facere pertinet ad juftitiam:unde Tullius emendationis propofi- Indret to,quæ,inquit,emenda- ra, falfa in fua Rheto. ponit vindicativam unam tio non fit per folam penit... fpeciem juftitiæ. ergo videtur, quòd pe- ceffationem offenfa;fed "1.1 so pęulteriùs exigitur quædã vent fol. nitentia fit fpecies juftitiæ. recompenfatio,quç 4.ante fin. RESPONDEO dicendum, quòd, bet locum in offenfis in "apra. ficut fuprà dictum est, * penitentia alterum commiffis.Lu non habet, quòd fit virtus fpecialis ex therus verò per fua pofitione prædicta ftatuit, hoc folo, quòd dolet de malo perpe- ut patet confideranti, trato, ad hoc enim fufficeret charitas, penitentiam cófiftere in fola ceffatione ab offendendo.Dolore,qui eft prima verę penitentie pars, quere in penitétia Lutheri. Recōpenfatione quoq; in emendatione offenfæ inclufam, quæ eft fecunda ¶ COROLL, Ergo fecundum hunc textum diabolus per Lutherum vo vera ha em, & peram Exce 20 D. 1017. veræ penitentiæ pars, quare in pœnitentia Lutheri: & neutrum prorsùs Quia ergo pœnitentiæ tellectis. Non enim III. MINOR. Sub neutra videtur pænitentia contineri. B. Negatur. §. Pro quanto fcilicet intendit de commutativa. Nam, ficut eft commutatio quædam in beneficiis, &c. ut in text. IV. CONCL. ILLAT. Ergo pænitentia magis eft prudentiæ, quàm juftuie. R. Negatur ilnó habet Deum pro objecto,vel materia. latio. S. Nam procedit Ad fecundum dicendum, quòd me- ex præmiffis malè indium juftitiæ eft æqualitas, quæ confti- Gloffa, ex qua illatio tuitur inter illos, inter quos eft juftitia, ifta dependet, loquitur 10 ut dicitur in 5. Ethic. in quibufdam au- comparativè, fed abfo- * lib.5.c... lutè, i. fine compara- &2.10m.5. tem non poteft perfecta æqualitas con- tione. Rectificetur erftitui propter alterius excellentiam : ficut go fic illata conclufio: inter patrem, & filiu, aut inter Deum, & Poenitentia eft pruden-lib.8.c.ul hominem, ut Philofophus dicit in 8. tiæ, quamvis fit justi. Ethic. unde in talibus ille, qui eft defi- tia. Tunc concedunciens, debet facere, quicquid poteft: nec contra veritatem artitamen hoc erit fufficiens fimpliciter, fed culi. Nam pænitentia, folùm fecundum acceptationem fuperio- licet fit directe fpecies juftitia ;comprehendit, ris, & hoc fignificatur per exceffum, qui &c, ut in tex. attribuitur pœnitentiæ. cui no competit defini- fed ex eo, quòd pœnitens dolet de pec- *lib s.Et!. D.803. atque damnatum. Ut ́ nu, 1. cum Elucid. & in verit contritionem & 20 * Ad tertium dicendum, quòd, ficut cum fcilicet aliquis pro beneficio recepto ¶ Sciendum tamen eft, quòd fecun- * lib. 5.c.1. tia commutativa continetur. ¶ Ad quartum dicendum, quòd pœnitentia licèt fit directè fpecies juftitiæ: comprehendit tamen quodammodò ea, quæ pertinent ad omnes virtutes:inquantum enim eft juftitia quædam hominis ad Deum,oportet, quòd participet ca,quæ funt virtutum theologicarum, quæ harum noftrorum caftigabent Deum pro objecto. unde poeniten- remur. Id, quod litetia eft cum fide paffionis Chrifti, per raliter ab oppofitis diquam juftificamur à peccatis, & cum fpe &tum fuerat Ecclef. fecundo. Si pænitentiam veniæ, & cum odio vitiorum, quod per- non egerimus, incidetinet ad charitatem: inquantum verò eft mus in manus Domini. virtus moralis, participat aliquid pru- Claru etenim eft, quòd dentiæ, quæ eft directiva omnium mo- tinet ad juftitiam feralium virtutum: fed ex ipfa ratione jucunda fecunda, quæft. ftitiæ non folùm habet id, quod juftitiæ 60.art. fecundo, quinto. cft, fed etiam ea, quæ funt temperantiæ, & fortitudinis, inquantum, fcilicet ca, quæ delectationem caufant, ad temperantiam pertinent, vel terrorem incutiunt, quem fortitudo moderatur, in communionem juftitiæ veniunt, & fecundum hoc ad juftitiam pertinet & abftinere à delectabilibus, quod pertinet ad temperantiam, & fuftinere dura, quod pertinet ad fortitudinem. Deum cum emendatio- AD PRIMUM ergo dicendum non longe à exiftens fub poteftate તે nis propofito, tanquam quòd, ficut in 5* Eth. * dicitur, juftitia fi. 10. s. ad ipfius Dei, ut patet Pf. eft virtus ad alterum : ille autem, 22. Luc. 15. Hiere. 3. & quem eft juflitia, non dicitur effe matejuftum fecundum quid ria juftitiæ, fed magis res, quæ diftribuũ- 60 eft inter illos, quorum tur, vel commutantur. unde & materia unus eft fub poteftate pœnitentia non eft Deus, fed actus huEthi. Secunda autem mani, quibus Deus offenditur, vel plapars, fcilicet non, &c. catur: fed Deus fe habet, ficut ille, ad probatur. Quia pœnitens non eft æqualis quem eft juftitia. Ex quo patet, quòd quòd Deo: & juftum fimpli- pœnitentia nó eft virtus theologica: quia alterius, ut patet ex 5. citer eft inter æquales, : fe Apoftolus ergo, dùm 11. MINOR. Pænitentia non confiftit in medio. R. Negatur. §. Ad illud, Motivum dub 1. Mtivum 2.dub. commutativa juftitia. Tertium eft, an reddat æquale fimpliciter, vel fe ¶ Et primum quidem propter Sco. qui in 4.fentent, diftinct. 14. quæft. ¶ Secundum verò dubium motum eft propter Duran. dift. 14. art.2. ubi ponit,poenitentiam effe idem quod juftitia commutativa: quia ordinat 10 hominem ad alterum,ideft Deum, in ratione debiti propter offenfam. Motivum ¶ Tertium autem movetur propter Sco. ubi fuprà q.3. tenentem, quòd 3.dub. æquale ex natura rei poffet reddi, ita, quòd pœna effet æqualis culpæ, ut fic culpa fufficienter ordinetur propter pœnam. Notandum Ad horum evidentiam notandum eft primò, quòd Auctor loquitur ed que de poenitentia, ut eft recompenfativa Deo tàm pro culpa, quàm pro pœna, Scotus verò folam poenæ rationem habuit: nec pofuit pœnitentiam ad reconciliandum Deum offenfum, fed folummodò ad puniendam culpam commiffam, unde adverte fecundò, quòd Auctor pofuit pœnitentem, ut alterum extremum refpectu Dei: Scotus verò pofuit pœnitentem in utroque extremo, dùm ponit ipfum ex una parte, ut miniftrum judicis vindi- 20 cantem, & ex altera parte ponit ipfum, ut reum, in quem fit vindicta conftituendo æqualitatem penæ ad culpam, & proptereà non eft mirum, fi varia dicuntur ab iftis. Verùm, fi diligentiùs perfpectum fuerit,& præcipuus pœnitentiæ actus confideratus fuerit,apparebit,quòd prima poenitentię intentio eft operari ad reconciliationem offenfi per recognitionem peccati, 523 4.dift. 14.9. D.Alb.4.f.d.14.art.8. Sot.4.f.d.14.9.2.47.4. SUPER QU. LXXXV. C ART. IV. ONCL. 1. Pœni tentia, fecundum 3.3.qu. quòd eft paffio, eft in 3.per to. 9.4.car. fubjecto. & fubmifsionem fui, juxta illud: Dixi; confitebor adverfum me injuftitiam meam domino, & tu remififti impietatem peccati mei, ubi impietatem dixit, non poenam, monftrans per hoc, quòd hujufmodi fuiipfius accufatio apud Deum remiffioni offenfæ cooperatur, utpote ad illam ordinata. Et hinc fequitur, quòd pœnitens, ut pœnitens, non tenet perfonam miniftri, & rei: fed rei tantummodò non puniendi tantùm, fed principaliùs reconciliandi per proprium opus ad divinam mifericordiam acce dentis. Unde ad primum dubium dicitur, quòd,licèt penitentia quoad actum fecundarium, qui eft folutio pene, fit fortè actus juftitiæ vindicativæ, quia tamen vindicta fit fecundum æquale juftitiæ commutativa, ex hoc ipfo non excluditur juftitia commutativa, fed includitur, ficut genus includitur in fpecie : nec enim aliter diftinguitur vindicativa contra commutativam, nifi ficut species diftinguitur à genere. Reliqu dub... Ad fecundum verò dubium dicitur, quòd, cùm inter Deum, & hominem non fit juftum fimpliciter, fed fecundum quid, non videtur eru Refdui. ditè dictum, quòd poenitentia coincidit cum juftitia abfolutè. Nec ratio allata hoc infert : quoniam oportet addere, quòd reddit debitum æ quale, quod hic non falvatur. Ad tertium autem dicendum puto, quòd in æquivoco laboramus: quoniam nos de æquali ad totum, quod debetur ex peccati ratione, loquimur, & dicimus, non poffe reddi æquale Deo. Ille verò de æquali ad solam penam temporalem, quæ poft reconciliationem folvenda reftat. loquitur, quam æqualitatem fieri poffe, non videtur negandum, cùm Job dicat. Utinam appenderentur peccata mea, quibus iram merui, & calamitas, quam patior in ftatera, quafi arena maris hæc gravior appare ret. ARTICULUS concupifcibili, ut in fpecies: fed triftitia eft in concupifcibili, 2. Præt. Poenitentia eft vindicta quædam, ficut Auguft. * dicit in lib. de triftitia eft in concupi- pænitentia: fed vindicta videtur ad irafifcibili, tanquam in fub- fcibilem pertinere, quia ira eft appetitus med.ro.4. jecto,ut patet 1.2.9.25. vindicta. ergo videtur, quòd pœniten art.4. Item q.35.art.2. CONCL. 2. Pe- tia fit in irafcibili. cap. 1. in fubjecto. nitentia, ut virtus, cft 3. Præt. Præteritum eft proprium in voluntate, tanquam objectum memoriæ, fecundum Philof* in ¶ PROB. Quia pœ- lib. de Memoria: fed pœnitentia eft de nitentia, fecudum quòd præterito, ut dictum eft. * ergo poeniteneft virtus, eft fpecies ju- tia eft in memoria, ficut in fubjecto. ftitia, ut patet art.3.& juftitia eft in voluntate, 4.Præt. Nihil agit,ubi non eft:fed pœficut in fubjecto, ut pa- nitentia excludit peccatú ab omnibus vitet in 1.2.qu.56. art. 6. ribus animę.ergo penitétia eft in qualibet Item 2.2.9.58. art.4. vi animæ, & non in voluntate tantùm. ¶ EXAM. Ly proSED CONTRA. Pœnitentia eft prius actus ejus. Scilicet pœnitentie virtutis.Hoc facrificium quoddam, fecundum illud fcilicet, quòd propofitü Pfal.50. Sacrificium Deo Spiritus contriemendandi Deo illud, bulatus: fed offerre facrificium eft a&tus quod contra eum comvoluntatis, fecundum illud Pfal.53. Voluntariè sacrificabo tibi. ergo pœnitentia missum eft, notabis pro ad difcernendum veram eft in voluntate. ¶RESPONDEO dicendum, quòd de bus, fed ex propriis va- pœnitentia dupliciter loqui poffumus. lebit & in te, & in aliis; Uno modo, fecundum quòd eft pafsio ne unum pro alio fu QUARTUS. subjectum penitentiæ. quædam : & fic, cùm fit fpecies triftitiæ, appetere ex paffione,&c. in concupifcibili, ficut in fubjecto. II. DE MINORI. Alio modo, fecundum quòd eft vir- Eft de præterito. Refp. tus: & fic, ficut dictum eft, eft fpecies Voluntati per memor juftitiæ. Juftitia autem (ut in fecunda par- nihil, &c. Non enim ex riam oblato. S. Tunc te habitum eft) habet pro fubjecto ap- hoc fequitur, quòd pœ- 1.2.94.56. petitum rationis, qui eft voluntas: unde nitentia,quæ eft de præ- arts. manifeftum eft, quòd pænitentia,fecun- terito, fit in memoria, dum quòd eft virtus, eft in voluntate, ficut in fubjecto: & proprius ejus actus eft propofitum emendandi illud, quod contra eum commiffum eft. ¶ADPRIMUM ergo dicendum, quòd ratio illa procedit de pœnitentia, fecundum quòd eft paffio. Ad fecundum dicendum, quòd vindictam appetere ex paffione de alio, pertinet ad irafcibilem: fed appetere, vel facere vindictam ex ratione de fe, vel de alio, pertinet ad voluntatem. fed quòd præfupponat cam. IV. DE MAJORI. Ubi non eft. Refp. Salte per imperium. §. Puta eo modo, quo rex eft in toto regno. Non enim requiritur, quòd rex fit per efsentiam fuam in toto regno ad hoc, ut agat effectivè aliquid: fed ad faciendum hoc fufficit, quòd in toto regno fit per imperium, ideft, per motioné imAd tertium dicendum, quòd me- tivam, Tunc nihil, &c. periofam, feu imperamoria eft vis apprehensiva præteriti:pœ- Nam ex eo, quòd peninitentia autem non pertinet ad vim ap- omnibus viribus animę, tentia agit aliquid in prehensivam, fed ad appetitivam, quæ excludendo, fcilicet, efpræfupponit actum apprehenfivæ : unde fectivè peccatum ab eis, pœnitentia non eft in memoria, fed præ- ar. 2. ad tertium, non fupponit cam. fequitur, quòd pœnitentia fit in omnibus ¶ Ad quartum dicendum, quòd vo- viribus illis, tamquam luntas, ficut in prima parte habitum eft, in fubjecto, fed futtimovet omnes alias potentias animæ, & cit, quòd ipfa fit in il- *p.p.ar.4. ideò non eft inconveniens, fi pœniten- lis, tamquam in motis per imperium fuum. 60 tia in voluntate exiftens aliquid in fin- Hoc autem imperium gulis potentiis animæ operetur. mens de decipiaris ex nomine penitentia, pænitens. Vide quoque, ut rectè intelligas ly Propofitum emendandi, recole doctrinam D. Tho, in qu.80. art.11.corp. de voto, feu defiderio : quoniam fic verum emendandi propofitum à falfo cognofces. Porrò, quod eft veluti forma cæteroJum omnium, fcilicet, ly Deo, femper habeto præ oculis, ne fruftrà labores in fervando cæteras pœnitentiæ particulas. Nam habeat quis dolens de peccato præterito propofitum verum emendandi peccatum illud, immò & de facto emendet illud, fed non Deo, ideft intuitu Dei, timore, & charitate Dei propter honorem Dei, puta, non ab hoc motivo, fed aliundè,ad 70 emendationem peccati motus : talis agit quidem penitentiam veram, non autem pœnitentiam virtutem, eft quidem poenitens verus, non autem pœpitens virtuofus,ipfius pænitentia eft quidem realis materialiter,non autem eft realis formaliter. Quare Poenitentiæ illi deeft fuum formale.f. ly Deo. Conftat namque ex 2.2.q.23. art.8. quòd charitas, quæ utique habet Deum pro objecto. 2.2.9.17. art.1. eft forma virtutum. Quòd verò quis fruftrà, quantum ad falutem æternam, ut fuprà tangebatur, laboret in pœnitentiæ actibus, patet abundè & ex Apoftol. 1.Corinth.13. de operantibus maximas res abfque charitate, in figura fui dicente ly nihil fum, ly nihil mibi prodeft, & ex Zacharia in perfona Dei tales fic arguente c.7. Cùm jejunaresis, cum plangeretis per hos feptuaginta annos, numquid jejunium jeju- 30 naftis mihi? ut ex Chrifto fponfo tales, fub perfona virginum fatuarum à convivio æterno exclufos proteftante per ly Amen dico vobis. Nefcio vos, Matth.25. 1. DE CONCL. Ergo pænitentia. Refp. Sumpta, ut eft pafsio. §. Tunc nihil,&c. Imò eft in favorem conclufionis prime,tamquam probatio ejus. II. EX D. AUGUST. Eft vindićia quædam. R. Appetita, & facta ex ratione. §. Tunc nihil, &c. Nam minor facit tranfitum ad vindictam participat à fubjecto, in quo eft, fcilicet, à voluntate. Voluntas enim de fe habet, quòd moveat omnes alias potentias animæ, 1.9.82. ar. 4. & ideò non eft inconveniens, quòd communicet hoc ipfum pœnitentiæ modo fuo : tanquam ei, cujus eft fubjectum. Exemplum fit de B.Maria Magdalena, cujus poenitentia, quam narrat S.Lucas 7. exclufit peccatum à fingulis potentiis,puta animæ, etiam exterioribus; ab oculis, ore, ofculis, &c. De quo vide optimam declarationem à D. Gregorio factam in Homil.fuper Luc.7. de ipfius pœnitentia. ¶ EXAM. Ly nihil agit, ubi non eft. Hoc eft. Nihil agit formaliter, ubi non eft per effentiam. Verifsima propofitio: quam probat ad fenfum experentia hæc, fcilicet, quòd albedo numquam aget formaliter in parictem, ideft, numquam facit feipfa album parietem, nifi in pariete fit per effentiam, tanquam in fubjecto fic formato, ideft, dealbato. Quòd fi dicamus, nihil agit effectivè, ubi non eft per efsentiam: falfum eft, ut monftra vimus de rege. Quia verò de agere effectivè intelligebatur minor, fcilicet, quòd poenitentia agit in omnes potentias expellendo peccatum ab omnibus, nam fupracitatus ar, 2. ad tertium ad literam dicit ly effective, ideò illa propofitio, quoad effe per efsentiam, non fuit admifsa in refponfo, fed fuit ibi glofsata dicendo ly faltem per imperium. Ceterùm pro abundatiori notitia efsendi in (quod ibi tangitur per ly ubi non eft) vide Philof. in 4. Phyfic. ubi ponit octo modos efsendi in quibus modis aliquid dicitur efse in aliquo. E APPENDIX. Xart, habes primo: quomodò per rationem oftendas, meritò efse infi- Utilit nuatum à fcripturis, quòd pœnitentia eft in voluntate, tanquam pro Bald in fubjecto, ideft tanquam in eliciente actum pœnitentiæ. Ut per dictum Dei. Pfal.so. Sacrificium, &c. Simul cum dicto Pfal.53. Voluntarie, &c. fecun dum quòd ponuntur cum difcurfu in argum.contr. Ubi nota, quòd propheta loquitur de voluntate, ut elicit ipfum facrificium, non de ea, ut fo lam |