Annot. Comin

quod dicit fanctus Doctor fuper epiftolam 1. ad Timoth. cap. 1. left. 3. ex-
ponendo ly ignorans feci in incredulitate. Verba autem ejus funt hæc.
Ex parte mea eft aliqua excufatio peccati; quia ignorans feci. Minus di-
cit, plus fignificat, quia aliad eft ignoranter agere, aliud per ignorantiam.
Quia ignoranter facit aliquid, qui nefcit, quod facit: tamen fifciret,etiam
faceres illud: ficut credens occidere feram, occidit inimicum fuum, quem.
tamen occidiffet etiam libentiùs, fi noviffet eum. Sed per ignorantiam facit
aliquid: quod non faceret, fi nofset, ficut occidens patrem, quem fi fciret,
non occideret eum: tamen occidit, quia eum credit inimicum. Paulus er-
go fecit per ignorantiam: quia, fi fciviffet,quòd Chriftus effet filius Dei,hoc
non feciffet. Sed Judai per ignorantiam non occiderunt Chriftum, fed igno-
ranter: quia, fi fciviffent, ipfum effe filium Dei, libentiùs occidiffent eum,
Hæc ibi. Ubi patet, quòd Apoftolus in ly ignorans feci fignificavit plus,
fecundum natură locutionis:cùm facere ignoranter fit plus,quàm per igno
rantiam: fed tamen,fic fignificando plus dixit, ideft fecundum rectum fen-
fum veritatis intellexit minus,ideft, fe feciffe per ignorantiam. Ubi etiam
patet, quòd hoc, quòd Judæi occidentes Chriftum non cognoverint de fa-
eto ipfum effe filium Dei, ut dicitur in corp. articuli,non excufat eos à vo-
luntaria occifione filii Dei: quia,fi fciviffent,Meffiam ipfum effe filium Dei,
libentiùs occidiffent eum. Ignorantia tamen Sauli excufabat aliqualiter
cum à voluntaria perfecutione filii Dei,quia, fi fciviffet Chriftum, ideft il-

TI

10

lum,quem tunc perfequebatur, effe filium Dei,non fuiffet perfecutus eum.
Ex verbis ergo fanéti doctoris fuper ad Timo.conftare jam poteft, quòd il-
lud 1. Corinth. 2. Si cognoviffent, &c adductum in argum. cont.intelli-
gitur formaliter præcisè, ideft ftando in tali cognitione folùm, ideft cum
præcifione à quocumque impedimento fuperveniente, feu commixto ipfi
cognitioni. Ae fi apertè dixiffet Apoftolus. Si cognoviffent, Chriftum
effe Dei fapientiam, ideft, Dei verum filium, ipfi, fecundum quòd ifta cog-
nitio exigit ambulando aliunde non impediri, numquam ipfum Domi-
num gloriæ crucifixiffent. Cum hac tamen veritate ftat hoc aliud, fcili-
cet, quòd, fi cognoviffent Chriftum effe verum Dei filium, & non ambu-
laffent fecundum exigentiam iftius cognitionis, fed fecundum impedi-
mentum hoc fuit invidia) commixtum, aut fuperveniens tali cognitio-
ni: tunc iidem Judæi libentiùs ipfum Dominum gloriæ crucifixiffent. Da-
ta enim cognitione excellentiæ majoris de Chrifto, puta, quòd effet filius
Dei, dabatur fimul majus objectum invidiæ, fi affuiffet, quoniam obje-
&tum invidiæ eft excellentia illius, cui invidet. Sic ergo patet, quòd cog-
nitione excellentiæ de Chrifto augmentata, fimul etiam augebatur ob-
jectum invidorum, & per confequens invidia Judæorum, fi à nullo im-
pedita ftetiffet, fuiffet facta major, & proptereà ipfi libentiùs eum occi-
diffent, ut fuper ad Timoth. intellexit Divus Thomas. Quartò vides:
quomodò,&c.

Commentaria Cardinalis Cajetani.

Itulus clarus, ut fonat,de hominibus tamen, quia de dæmonibus jam
dictum eft.

¶ In corpore una eft diftinctio bimembris cum conclufionibus appo- 20
fitis juxta membra. Diftinctio eft, quòd apud Judæos quidam erant majo-
res, quidam minores. De majoribus tres conclufiones ponuntur. Prima
eft,quod cognoverunt ipfum effe Meffiam. Secunda, quòd non cognove
runt,ipfum effe Deum. Tertia, quòd ignorantia ifta non excufavit pecta
tum eorum. Prima conclufio probatur auctoritate,& ratione: quia vide-
bant omnia figna dicta de Meffia. Secunda probatur auctoritate eadem,
adjuncto verbo Apostoli, fi cognoviffent. Et hæ conclufiones cum fuis
probationibus ab Auctore recitativè afferuntur, ut patet in litera. Tertia
autem conclufio ipfius Auctoris eft, & probatur: quia corum ignorantia
erat affectata, quia videbant teftimonia deitatis Chrifti fufficientia, fed
ipfi ex pravo affectu pervertebant illa, & doctrinam abjiciebant, nolentes 30
credere. Probatur Jo. 15. &c.,

Adverte hic, quòd, licèt teftimonia deitatis Chrifti effent fecundum
Annat fe fufficientia ad caufandam fidem voluntariam, vel coactam hominibus,
qui præfentes fuerunt teftimoniis illis, fcilicet miraculorum fic factorum
ad confirmationem doctrinæ, qua dicebat fe Deum, tamen gratia unio-
nis perfonalis non erat ufquequaque clara, tàm hominibus, quàm dæmo-
nibus,antequam myfterium hoc fuiffet apertum. nam,etfi fciebatur, quòd
Meffias erat Deus, & filius Dei, non tamen intelligebatur, in quo fenfu
verificaretur, quòd effet Deus, aut Dei filius, an per unionis perfonalis
gratiam,an per aliquam excellentiam fingulariffimam, quæ dubitatio fub-
lata videtur poft Chrifti paffionem, quoad dæmones, & refurrectionem, 40
quoad homines, quandò aperuit difcipulis fenfum, ut intelligerent fcriptu-
ras, & ampliùs per Spirituffancti adventum, qui promifsus fuit Doctor o-
mnis veritatis, Joan. 14.

Quafi.

¶ Principes autem Judæorum ignorantiam fuam, non ex ambiguitate modi poffibilis ad verificandam Chrifti deitatem, fed ex pravitate affectus infurrexerunt in Jefum, quocumque modo fuerit Deus, & ideò reos feipfos conftituerunt omnis excellentiæ, quæ in illo homine erat, ac per hoc deitatis. Ex eo enim, quòd non curarunt attendere teftimoniis operum,& verborum Chrifti,fed perfequi illum elegerunt,ignorantiam pro excufatione allegare non potuerunt,& hoc eft, quod do niinus dicit Joan, 15. Si non veniffem,& cætera,ut in litera affertur.

SEd

Num Judæorum majores noverint, Jefum effe Christum .

so

phemia Chrifto, fed huic pauperi Jefu, quem audiftis poft tot miracula
fufcitafse Lazarum,audite,quod hic pauper veniet gloriofus cum poteftate,
&c, difcite,quòd paupertas, & abjectio non facit illum blafphemum,fed te-
ftem veritatis: fed depravatus affectus declinavit ad execrandum ho-

minem.

Ad hoc poteft dici, quòd inter majores erat latitudo, & quòd illi Refol.q.
majores,qui perfpicaciùs fcripturas noverant, & miracula, doctrinamque
Chrifti viderant,noverant illum efse Chriftum, quia, ut dicitur Matth. 18.
dixerunt,hic eft hæres, Alii autem majores, qui non fciebant, tot ignora-
re potuerunt. Nulli tamen excufati ob ignorantiam fuerunt: quia in
promptu habebant,unde poterant cognofcere teftimonia Chrifti, & cer-
ificari de dubiis quoad excellentiam ab ipfo, quem vita, doctrina, fcri-
pturæ,miraculaque tot commendabant. Si quis autem putat, omnes ma-
jores cognovifse ipfum efse Chriftum, dicere poteft, quòd cognoverunt,
ipfum efse Chriftum, quamvis non cognoverint, qualiter Chrifti officium
confummaturus efset.

Mihi videtur, falvo meliori judicio, diftinguendum inter illud, quod Aling re-
Judæorum principes potuerunt, ac debuerunt cognofcere, & id, quod de jo. juxta
facto cognoverunt: & dicendum, quòd potuerunt, ac debuerunt cogno- Gajetani
fcere, Jefum efse Chriftum, & quòd de facto non cognoverunt, Jefum efse fententiam
Chriftum. Et primum fatis patere poteft ex teftimoniis miraculorum, &
doctrinæ,hæc enim duo Dominus ipfe allegat Joan. 15. Si non venissem
&locutus eis non fuiffem, quoad doctrinam teftificantem de fe, & fi ope-
ra non feciffem,quæ nemo alius fecit, &c. quoad miracula. Secundum au-
tem fuadetur ex eo, quòd omnia dicta de Chrifto non cognoverunt im-
pleri in ipfo,prophetatum enim erat de ipfo, quòd erat futurus Rex Ifrael,
& redempturus ex captivitate Ifrael, &c. unde Magi dixerunt: Ubi eft, qui
natus eft,rex Judæorum? Et hoc licèt modo cognofcatur, quòd de
Chrifto in fecundo adventu intelligitur temporaliter, in primo au-
tem fpiritualiter tantùm, ante Chrifti tamen refurrectionem non c-
rat hæc diftinctio cognita, ut patet ex eo, quòd nec ipfi Apoftoli à do-
mino edocti, cognofcebant hoc: dicitur enim Luc. 18.quòd, cùm Do-
minus prædixifset mortem, & refurrectionem fuam, ipfi nihil horum in-
tellexerunt. Et Joannes Euangelifta de feipfo etiam teftatur, quòd in die
refurrectionis credidit, & quòd nondùm fciebat fcripturam de refurrectio-
ne Chrifti. Difcipuli quoque cuntes in Emaus, dixerunt: Nos fperaba-
mus, proculdubio Jelu vivente, quòd ipfe effet redempturus Ifrael
-quod fpectat ad regnum ejus, & ad hoc fpectant alia dubia inducta. Quia
ergo diftinctio ifta duorum adventuum Chrifti erat ignota: principes Ju-
dæorum malitia affectus proprii in Chriftum velati, reliqua ex fcri-
ptura, & fignis, & doctrina, teftimonia, tamquam infufficientia abje-
cerunt: cùm tamen efsent fufficientiffima, & fecundum adventum expli-
cantia, & promittentia: quin potiùs, quia Chriftus Rex erat futurus
tanquam ufurpatione tituli Regii ex hoc ipfo, quòd Chriftum fe dicebat
Jefus, accufarunt eum coram Pilato, & ex hoc tandem obtinuerunt fen-
tentiam mortis illius. Et, licèt non cognoverint, Jefum efse Chriftum,
ignorantia affectata illos velante, dicuntur tamen cognovisse, quia in
promptu erat, unde cognofcerent tàm ex debito, & ex facultate eo-
rum, quàm ex præfentia cognofcibilis toties oblata fimul cum Doctore
tàm claro.

.

Ed occurrit fimile dubium de prima conclufione, fcilicet, quòd ma-
jores cognoverunt Jefum efse Chriftum. Nam figna,& teftimonia ap-
parentia, quòd Jefus efset Chriftus, licèt in fe fuerint fufficientia ad hoc
teftificandum, & videntes illa ad confirmationem profeffionis Chrifti
debebant credere, illum efse Chriftum : quia tamen de Chrifto multa
excellentia, & maxima prædicta erant, quæ in Jefu non apparebant
quia in fecundo adventu implenda funt, & majores ignorabant iftos duos
adventus, & putabant Chriftum in primo adventu regnaturum, & red-
empturum temporaliter Ifrael, ideò videntur etiam ignorafse ipfum efse
Chriftum: ignorantia tamen affectata. Et confirmatur hæc ignorantia,
quia etiam difcipuli Domini ab ipfo eruditi, credentes ipfum efse Chri- 60
ftum putabant, quòd in primo adventu efset temporaliter redempturus
Ifrael: dicunt enim. Nos autem fperabamus,quòd ipfe effet redempturus
Ifrael: Paulus quoque Apoftolus dicit,fe ignoranter peccaffe, paternarum
traditionum emulatione, fignificans, quòd majores, qui eum docuerant, i-
gnorabant Jefum efse Chriftum: unde ftatim ingrefsus in fynagogas, præ
dicabat affirmans, quoniam hic est Chriftus. Ipfe quoque Dominus ante
Principes Judæorum conftitutus,cùm adjuratus cöfefsus efset, fe efse Chri-
ftum, fubdidit de fecundo adventu gloriofo, ut excluderet ab eis excufa-
tionem fuæ ignorantiæ, debebant enim inquirere, quo modo hic fecundus
adventus futurus efset,& fic de regno Chrifti fuifsent edocti,&c.fed ipfi no-
lentes intelligere,dixerunt: Blafphemavit, reus eft mortis,&c. Ubi apparet 70
corum affectata cæcitas. Si enim blafphemia eft, hominem efse Chriftum
filium Dei,cur ergo expectando talem futurum Meffiam, à Jefu inquiritis,
an ipfe fit?numquid Chriftus blafphemus efse debet? Si autem non eft blaf-

Gabr. left.87. in comm.
Suarez 9.47.a.6.in cõm.
Medina q.47.a.6.

SUPER QU. XLVII.
ART. VI.

¶ De minoribus verò Judæorum tria dicuntur. Primum eft, quòd non cognoverunt Jefum efse Chriftum, nec filium Dei. Secundum eft, quòd multitudo non credidit in eum, quamvis aliqui in illum crediderint. Tertium eft, quòd multitudo feducta fuit à principibus. Ratio primi ponitur, quia non fciebant myfteria fcripturarum, fecundum patet ex Euangelio: -tertium colligitur ex Euangelio, 70.7.& Act. 3. Ubi ly per ignorantiam non fubauditur replicari ad principes: quia ly ficut non denotat ibi fimilitudinem in caufa facti, fcilicet ignorantia, fed in facto tantùm ita, quòd non eft fenfus. Scio,quòd per ignorantiam feciftis,ficut & principes veftri per igno rantiam fecerunt: tunc enim efset affimilatio in facto,& caufa facti. Sed et fenfus. Scio, quòd per ignorantiam imitati eftis principum veftrorum factum,fic enim eft fimilitudo imitativa facti tantùm.

SEXT US.

ipfe Dominus excufavit peccatum cruci-
figentium eum,dicens: Pater ignofce illis,
quia nefciunt, quid faciunt. non ergo pec-
catum corum fuit graviffimum.

ARTICULUS Utrum peccatum Christum crucifigentium fuerit graviffimum. D SEXT UM fic proceditur. Videtur, quòd peccatum crucifigentium Chriftum non fuerit Principu Judæo- graviflimum. non enim eft graviffimum Fum Chriftum crucifi- peccatum, quod excufationem habet: sed Fu 6.6. gentium fuit graviffimü, tùm ex genere peccati, tùm ex malitia voluntatis.

263.

Sup.a.4.ad

2.

pus

18. fi.

CONCL.1.Peccatum

Co

PROB. 1. Quia patet quoad primam partem, fcilicet, quòd ex genere peccati fuerit graviffimum,cùm occidere Deum, art. 1.fit gravius omnium

peccatoru. Secunda autem pars, fcilicet tùm ex malitia, &cæt. probatur. Quia ignorantia principum de Chrifto quoad efse filium Dei, fuit corum malitiam non

affectata, ideft voluntatis

excufans, fed accufans,ut
2. Præt. Dominus dixit Pilato patet art.s.in tex.& El».
CONCL. 2. Mino-
res Judæorum crucifigentes Chriftum graviffimè peccaverunt, quantum ad
genus peccati: tamen in aliquo diminuebatur corum peccatum propter co-
rum ignorantiam.
Tertia S. Thomæ.

COROLL. Ex hac Nullus patitur injuftu volens,&,ficut ipfe. tertia conclufione,ejuf- ibidé dicit: nullo patiente injuftum, nullus que probatione relin- facit injuftum.ergo voleti nullus facit inquitur tanquam ex præ juftum: fed Chriftus voluntariè eft pafdictis clarum,quòd peccatum talium gentiliu, lus, ut fuprà habitum eft.* non ergo inju quantum ex genere pec- ftum fecerunt crucifixores Chrifti, & ita 20 jusquet. cati, fuit graviffimum: peccatum non fuit graviffimum.

ar, 1. hu.

quoniam ipfi manibus

fuis re vera crucifixerüt¶SED CONTRA eft, quod fuper filium Dei. Applica hoc illud Matthei vigefimo tertio. Et vos im *Ho.45 in etiam ad Pilatum, He- plete menfuram patrum veftrorum, dicit Mat, in rodem, & miniftros ye imperf. alios, fervata illorum Chryfoft.* Quantum ad veritatem excefferunt menfuram patrum fuorum : illi

aliquantu

lum à me. proportione.
1. MAJOR. Non effe enim occiderunt homines, ifti Deum cru
graviffimum,quod excu- cifixerunt.
fationem habet.B. Secu-

jarejp.

II. DE CONCLU

Túc

*

30

40

*ar. prec. dum quòd excufatione RESPONDEO dicendum, quòd,
in arg.. habet, no aliter.§.Tunc ficut dictum est, principes Judæorum
nihil,&c.ut patet in tex- cognoverunt Chriftum,&,fi aliqua igno
tu,& ex conclufionibus. rantia fuit in eis, fuit ignorantia affecta-
SIONE. Crucifigentin. ta,quæ cos non poterat excufare. Et ideò
B.Gentilium.S.Sic enim peccatum eorum fuit gravifsimum,tùm ex
debere hoc gloffati ha-
betur ex præmiffis. Tuc genere peccati, tùm ex malitia voluntatis,
nihil, & cæt, ut patet ex Minores autem Judai gravifsimè peccave-
conclufionibus. Nam ibi runt, quantum ad genus peccati: in aliquo
per crucifigentes intel- tamen diminuebatur eorum peccatum,
liguntur non tantùm
gentiles, de quibus eft propter corum ignorantiam. Unde fu-
tertia conclufio: fed per illud Luc 23. Nefciunt, quid faciunt,
eap 94.fe etiam Judæi, de quibus dicit Beda:* Pro illis rogat,qui nefcierunt,
ord funt prima, & fecunda. quid facerent zelum Dei habentes, fed non
fionibus prioribus, quas argumentum impugnare intendit, fiat fermo fo-
lùm de Judæis, & argumenti conclufio loquatur folum de gentilibus,patet
quòd contra veritatem conclufionum illarum priorum nihil concludit,
fed eft quædam veritatis omnium illarum trium declaratio. Nam & Judas, 50
qui mediatè,ideft mediis principibus,tradidit Chriftum Pilato, & principu,
qui ei em eundem immediate tradiderunt, peccatum fuit majus, quam
Pilati, qui, &c. ut in tex.

un.

Beda,circa Unde, cùm in conclu

princ.

Comment.

III. EX PHILOSOPHO. Nullus pasitur injuftum volens. B.Secundum
quòd vult. §. Hoc eft. Illud, quod patitur, non eft injuftum,fecundum quòd
ipfe vult illud. Tunc nihil, &c. Poteft enim illud idem, quod pati-
tur, efle injuftum, fecundum quòd non vult illud. Et fic fuit in pro-
pofito. Nam Chriftus voluit fuam paffionem: iniquam autem actio-
nem crucifigentium noluit. Ideò illud, quod patiebatur, inquan-
tum importat aliquod de iniqua actione ipforum, erat injuftum:
inquantum verò folùm dicit paffionem ipfius Chrifti, non erat injuftum: 60
quoniam illud primo modo fumptum non erat volitum à Chrifto patien-
te, à quo tamen illud fecundo modo confideratum erat volitum. Et idcò
occifores Chrifti(inquit textus ab injuftitia non excufantur. Quomodò au-
tem Deus poffit velle unum, non volendo aliud concomitanter fe habens
ad illud unum (id, quod facit ad intelligentiam textusly Chriftus voluit
paffionem,&noluit iniquam actionem, vide 1.2. quæft. 79. ar.1.2. Hic quo-
que notabis, quòd textus fignanter dixit ly iniquam actionem: ac fi
apertiùs dixiffet, loquor non de actione, ut actio præcisè eft, fed de actione,
ut iniqua formaliter eft.

ITEM ILLATIO CONCLUSIONIS SECUNDÆ. Non ergo injuftum
fecerunt crucifixores Chrifti. R. Negatur illatio. § Procedit ex infufficienti 70
in præmiffis fubintellecto, Nam putat, quòd,fi Christo, ex eo, quòd volebat
paffionem fuam, factum ab occiforibus non fuiffet injuftum, tunc abfolu-
tè verum effet, quòd occilores Chrifti, occidendo ipfum, non feciffent in-
juftum. Hoc enim infufficientem divifionem continet, & confequenter
falfum eft. Qui enim occidit hominem, facit injuriam non folùm homini
occifo, fed etiam Deo, cujus ille homo eft creatura, & reipublicæ, cujus
ille homo eft pars, non minùs, quàm occidens fervum alicujus non folùm
fervo occifo, fed etiam fervi illius domino facit injuriam. Dato ergo per
impoffibile: quòd occifores Chrifti voluntariè fe ad hoc offerentis non fe-
ciffent injuftu homini Chrifto,ideft,non feciffent injuriam ei, adhuc tamen,
occifores feciflent injuftü,ideft injuriam Deo ejufdē, & Reipublicæ, & tanto 80
magis, quantò Chriftus erat iftis charior, quàm quilibet alius homo effe
poffet. Hinc tu edoctus ad illud Philofophi in argumento adductum, fci-
licet, nullo patiente injuftum, nullus facit injuftum,refpondebis, quòd hoc
verum eft,fi per ly nullo intelligantur tria hæc; fcilicet homo, Deus, Refpu-
blica, falfum autem eft, fi per ly nullo intelligatur folùm homo ille fingu-

Titulus, ut fonat.

Icientiam non habebant.

¶ AD PRIMUм crgo dicendum, quòd excufatio illa Domini non refertur ad principes Judæorum, fed ad minores de populo, ficut dictum eft. *

Regem Saul (fcit enim Doctor fanctus ex lectione 1. Reg. cap. uls. hoc effe falfum, fed folú vult ex tali facto Davi

dis oftendere intentum In corp

quemcumque volětem,

Ad fecundum dicendum, quòd Ju- fuum contextuale effe das tradidit ipfum non Pilato,fed prin- verum, f. quòd occidens cipibus facerdotum, qui tradiderunt eu immò & occidi petente, Au Pilato fecundum iliud Joan. 18. Gens tua, facit injuftum, & confe &Pontifices tui tradiderunt te mihi. Ho- quenter,quòd talis jufte condemnandus eft de rum tamen omnium peccatum fuit ma- homicidio, ut patet ab jus, quam Pilati, qui timore Cæfaris exemplo illo Davidis. Chriftum occidit, & etiam,quàm pecca- Condemnandi ergo jutum militum, qui de mandato Prælidis te sut crucifixotes ChriChriftum crucifixerunt, non ex cupidi- cidio, etiäfi per impoftate,ficut Judas, nec ex invidia, & odio, fibile Chriftus petiiffet ficut principes facerdotum. ab eis fic occidi, quia tūc

fti de homicidio, & dei

juftitiam contra Deum,

APPENDIX.

al Cbri

¶ Ad tertium dicendum, quòd Chri- adhuc commififient inftus voluit quidem fuam pafsionem, fic- & Rempublicam, ut di ut & Deus eam voluit : iniquam tamen &tum eft. Pro ampliori actionem Judæorum non voluit, & ideò notitia præmifforum in tex. refpon. ad seesium, occifores Chrifti ab injuftitia non excu- vide 2.2. 9.64. art.5. fantur. Et tamen ille, qui occidit hominem, injuriam facit, non folùm homini occifo,fed etiam Deo,& Reipublicæ: ficut etiam, & ille, qui occidit feipfum, ut Ex quomodo per fro El mo: quomodò per 'S. Dei. Philofophus dicit in 5.Eth.* unde & Da- ratione oftendas,meritò Erb vid damnavit illum ad mortem, qui non effe à fcripturis infinua-c. uk. 6 timuerat mittere manum, ut occideret tiu Chriftum peccatum fo.5. tum, quòd crucifigen- longi à pr. Chriftum domini, quamvis co petente, fuit graviffimum. Ut per. ut legitur 2.Reg.1. hoc,quod diciturMatth.

23. vos,&c.fecundum quòd ponitur cum expofitione D. Chryfoft.in argum, contr. Ubily im plete fumitur prænunciativè, five etiam permiffivè, non autem præcepti ve. Non enim imperat, aut præcipit, quod impleant: fed prænunciat, & permittit, quòd implebunt. Ac fi dicat. Vos ex vobis implebitis menfuram patrum veftrorum, ideft, plus peccabitis, quàm patres veftri: & ego ex mea juftiffima providentia permittam, quod vos fic peccetis, Item per hoc, quod dicitar Danielis 9. Occidetur Christus, & non erit populus ejus, qui eum negaturus eft, &c. Et ufque ad confummationem, & finem perfeve rabit defolatio. Item per hoc, quod dicitur Ofeæ cap. 3. Dies multos feder bunt filii Ifrael fine Rege, fine Principe, fine facrificio, fine altari, fine Ephod, & fine Theraphim. Item per hoc, quod legitur Ifa. 63. Torcular calcavi folus: & de gentibus non eft vir mecum. Calcavi eos in furore meo, &conculcavi eos in ira mea. Et afperfus eft fanguis eorum fuper vefti menta mea, & omnia indumenta mea inquinavi. Dies ultionis in corde meo, annus retributionis meæ venit. Clarum eft enim, quòd pœna proportionata elle debet culpa, fecundum illud Deuter. 25. Pro menfura delicti eris & plagarum modus. Graviffimum ergo effe peccatum Judæo rum propter crucifixionem Chrifti oftendunt prophetæ præditi, dum pu nitionem eis à Deo majorem omnibus aliis præcedentibus propter hoc data effe teftantur, quod & experientia docet. Ecce, Daniel fuprà poft occi fionem Chrifti dicit, Judæos, qui anteà erant populus Dei (ut habes Dent, 4.) non amplius futuros populum Dei: id, quod utique pejus, pœnofius, damnofius quafi improportionabiliter eft,quàm quælibet alia poena. Subinfert quoque, quòd defolatio Judæorum propter idem peccatum occifionis durabit ufque in finem fæculi, ideft ufque tunc erit continua, & perper tua. Qualis autem fit ifta defolatio, declarat Ofeas: cui adde illud Deuter, 28. Difperdet te Dominus in omnes populos a fummitate terræ ufque ad terminos ejus. Calcandos item, & conculcandos Judæos à Crucifixo in ira, & in furore fuo, & ultra hoc, poft præfentem vitam ad diem ultionis, juftiffimæque retributionis divinæ, conteftatur Ifaias: & hoc propter fanguinem, quo abundanter veftimenta, i, humanitatem ejus afperferunt.Cu igitur pæna hæc à fingulis horum prophetarum denotata fit major, quàm fuerit pœna pro idololatria, & occifione prophetaru eis inflicta, que 70. annis folum duravit, reftat manifeftè, quòd peccatum crucifixionis Chrifti, pro quo tantas luunt pœnas, fit & occifione prophetarum omniu (Quem enim ipforum non perfecuti funt patres vestris Act. 7.) & idolola tria tanta ( ut habes in libris regum) majus,& confequenter fit graviffimu. De magnitudine defolationis hujus perpetuæ, & confequenter hujus peccati, vide Aureum illum Tractatum Rabbi Samuelis ad Rabbi Ifaac, qui (ut diximus in ar. s. app. )colligatus eft poft tractatum D. Petri Hifpani cujus titulus eft, Zelus Chrifti contra Judæos, Sarracenos, &c. Secundo vides: quomodò ex iis benè penfatis, & applicatis, &c.

Commentaria Cardinalis Cajetani,

tiles. Prima conclufio. Peccatum principum fuit graviffimum ex genere In corpore tres conclufiones juxta tria genera hominum cruci- peccati, & ex malitia voluntatis. Secunda. Peccatum aliorum Juden figentium Chriftum, f. principes Judæorum, populum Judæorum, & gen- 90 rum fuit graviffimum ex genere peccati, minns samen ex circumftantia j

Dubitas.

264

Inf.q.61.a.

・-q.25.a. 6.ad 20. ad Romf

gnorantia. Tertia eft: Peccatum gentilium fuit gravissimum ex ge
nere peccati, multò autem magis excufabile ex ignorantia legis, &
fcripturarum

Ubi videre potes, ideò peccatum crucifixionis Chrifti effe graviffimu
ex fuo genere, quia ex fuo genere fuit occifio non folùm hominis tàm ex-
cellentis innocentiæ,&c. fed etiam Dei: genus enim peccati ex objecto,feu
materia, circa quam eft, fumitur:illa autem occifio conftat, quòd fecun-
dum rem ad Verbum incarnatum terminata eft: perfona enim illa crucifi-
xa, & mortua eft. Major autem, & minor gravitas hujus graviffimi fecun-
dum fe peccati attenditur ex parte ipforum peccantium ignoranter, vel
fcienter, ex majori, vel minori malitia peccantium.

In refponfione ad fecundum, quia indecifum ibi relinquitur,an peccatum Judæ fuerit gravius peccato principum Judæorum, quæritur, quod

còrum fuerit gravius.

Et dicendum eft, quòd peccatum Judæ fuit gravius, quia ipfe in majori erat gradu conftitutus, utpote Apoftolus, & non folum viderat miracula Chrifti, fed fecerat miracula in nomine Chrifti, accepta ab ipfo poteftate, ficut cæteri Apoftoli, & confeffus eft Jefum Chriftum, Matth. 16. approbando refponfionem Perri pro omnibus difcipulis;Tu es Chriftus, &c. Et breviter fupra malitiam communem fibi, & principibus, habuit excellentem ingratitudinem, & fupra genus peccati addidit turpitudinem proditionis. Ob quam in Pfalmo gravius peccatum monftratur, cùm dicitur: Quoniam, fi inimicus meus maledixiffet mihi, fuftinui Tem utique, & fi is, qui oderat me, fuper me magna locutus fuifer, abfcondiffem me forfitan ab eo,tu verò homo unanimis,dux meus (quantum ad loculos)&notus meus, qui fimul mecum dulces capiebas cibos.

QUÆSTIO QU A DRAGESIMA OCTAV. A.
De modo paffionis Christi quantum ad effectum, in fex articulos divifa.

EINDE confiderandum eft de effectu paffionis Chri-
iti. Et primò de modo efficiendi. Secundò de ipfo
effe&tu.

Circa primum quæruntur sex.

¶ Primò. Utrum paffio Chrifti caufaverit nostram salutem
per modum meriti.

Suarez to..in p. 3.difp.
4.fect.4.in z.obiect.&
difput.19.fect.2.& di-
Sput.41.per totam.
Medina q.48, 4.1.

SUPER QU. XLVIII.

ART. I.

per

DPRIMUM fic proceditur. Vi-
detur, quòd paffio Chrifti non
caufaverit noftram falutem
modum meriti. Paffionú enim
principia non funt in nobis. Nullus au-

5. &.d. Cper
ONCL. Chriftus te meretur,vel laudatur, nifi per id, cujus
per fuam paffionem
4.d.1.9.1.a. non folùm fibi, fed etia principium eft in ipfo. ergo paffio Chri-
443. ve omnibus membris fuis fti nihil eft operata per modum meriti.
meruit falutem.
2. Præt. Chriftus ab initio fuæ conce-
PROB. Quia opera ptionis meruit & fibi, & nobis: ut fuprà
Chrifti tàm ad fe, quàm dictum eft: *fed fuperfluum eft aliquem
*9.19.4.4 ad fua membra myftica
34.4.3. Ye habent co modo, quo iterùm mereri id, quod antè meruerat.er-
opera alterius hominis go Chriftus per fuam paffionem non me-
in gratia conftituti fe ruit noftram falutem.
habent ad ipfum (ut pa-

tet ex eo, quòd q.8.ar.s.

cumque in gratia con

30

40

3. Præt. Radix merendi eft charitas : dictum eft, gratiam ha- fed charitas Chrifti non fuit magis aubitualem in Chrifto effe etiam capitalem) & qui-mentata in paffione,quàm antè ergo nő magis meruit falutem noftram patiendo, so ftitutus, fi patitur pro- quam antè fecerat. Tra.104 pter juftitiam, ex hoc ¶SED CONTRA eft, quod fuper in Fo. non ipfo meretur fibi falu- illud Phil 2. Propter quod & Deus exalprocul à fi. tem, ut patet Matth. 5. 10.9. 1. DE MAJORI tavit illum, &c. dicit Aug. *Humilitas Paffionum. B. Ut paffio- paffionis claritatis est meritum, claritas num. 5. Tunc, &c. Ad humilitatis eft præmium: fed ipfe clarifihoc enim, quòd per paffiones mereamur, futfi- catus eft, non folùm in feipfo, fed etiam cit, quòd paffionum, ut in fuis fidelibus, ut ipfe dicit Joan. 17. à nobis voluntariè ac- crgo videtur, quòd ipfe meruerit faluceptatarum,principium tem fuorum fidelium.

fit intraneum. Nam per RESPONDEO dicendum, quòd, • quæft. s. illas meremur, inquantum per voluntate, quæ (ficut fuprà dictum eft) * Chrifto data est procul dubio in nobis gratia non folùm,ficut fingulari perfonę, eft, acceptantur. Sicut è fed, inquantum eft caput ecclefiæ,ut.f.ab mini illatæ tunc funt ipfo redundaret ad membra,& ideò opedemeritoriæ, ideft homo per illas aliam pœnam meretur, quandò à voluntate per impatientiam rejiciuntur. Ut in textu pleniùs intelligas ly acceptata per voluntatem, fi applicetur ifta acceptatio ad Chriftum, vide q.47.ar.1. ad tertium cum Elucid.

II. DE MINORI. Iterum mereri. B. Eodem modo. §. Tunc, &c.
Nam Chriftus per pafsionem fuam meruit falutem noftram alio modo,
quàm ab initio. Ipfe enim à principio conceptionis fuæ meruit,&c. ut in
text. Ex quo formaliter dic, quòd ab initio nobis meruit vitam æternam, 80
fecundum quòd in feipfa confideratur, paffione verò fua nobis meruit ea-
dem, fecundum quòd à nobis, remotis impedimentis,acquiritur. Per me-
ritum ergo Chrifti ab inftanti fue conceptionis habebamus jus in vita æter-
na, poffidendi, f. illam : fed ad ejus poffefsionem actualem venire non pot-
cramus, propter hoc, quòd inimici noftri, id eft, peccatum originale, &
actuale, &c. non finebant, nos tranfire ad actualiter poffidendum illam.
Nunc autem paffione fua meruit remotionem, ac destructionem talium
inimicorum, & ita vitam liberam ad introeundum in poffefsionem vitæ 90
æternæ. Cujus meriti fignum evidentiffimum Chriftus in cruce dedit per

Commentaria

hoc, quòd uni hominu,
tamquam in perfona
etiam aliorum, quantú
ad valorem meriti præ-

feffionem ejus, & ideò
tu in hujus rei declara-
tionem ingredieris ho-
die actualiter in ipsam.

Vide q. 46. ar. 3.
III. MAJOR. Radix

merendi eft charitas, e.
Cum ejus tamen merito
ftat, quod opus de gene-
fcilicet in charitate fiat.
re fuo mereatur. §. Si
Tunc nihil, &c. Licèt

Ref. dubis,

ra Christi hoc modo fe habent tàm ad fe, miffi, dixit: Hodie mecú quàm ad fua membra, ficut fe habent eris in Paradifo, ideft opera alterius hominis in gratia confti- nunc via ad Paradifum tuti ad ipfum. Manifeftum eft autem, hominibus facta eft ex per me tibi, & aliis quòd quicumque in gratia conftitutus remotione impedimenpropter juftitiam patitur, ex hoc ipfo torum libera ad accimeretur fibi falutem, fecundum illud piendum actualiter pofMatth.5. Beati, qui perfecutionem patiuntur propter juftitiam. unde Chriftus per fuam pafsionem non folùm fibi, fed etiam omnibus membris fuis meruit falutem. TAD PRIMUM ergo dicendum,quòd pafsio, inquantum hujufmodi, non eft meritoria, quia habet principium ab exteriori, fed fecundum quòd eam aliquis voluntariè fuftinet,fic habet principiú ab interiori, & hoc modo eft meritoria. enim charitas Chrifti non fit magis augmenAd fecundum dicendum, quòd tata in paffione, quàm Chriftus à principio fue conceptionis fuerit antè (ut d. mimeruit nobis falutem æternam, fed ex nor tamen in pafsioparte noftra erant quædam impedimen- ne fuit unum opus,fcili ta, quibus impediebamur confequi effe- cet pafsio ipfa, majus de genere aliis præcedenti&um præcedentium meritorum. unde ad bus, & hoc opus, cùm fit removendum illa impedimenta,oportuit, in charitate factum,meretur de genere fuo. Chriftum pati, ut fuprà di&tum eft. * buit aliquem, &c. ut *q.45.4.3. Paio igitur Chrifti hain tex. Ex quo dic, quòd meritum refpicit duo, fcilicet charitatem, opus fecundú genus fuum tale, puta difficile vel facile.Unde augme tatio meriti non femper præfupponit augmenta-1.45.4.3. tionem charitatis, fed aliis. fufficit fibi, quòd manente eadem quanitate charitatis, augmentetur opus, ideft, aliquod opus de genere fuo majus ad extrà fiat.

EX artic. habes primo: quomodò per rationem oftendas, meritò effe in-
finuatum à fcripturis, & Bernardo, quòd paffio Chrifti caufavit noftră pro Eccl.S.
falutem per modum meriti. A fcripturis quidem per hoc, quod dicitur Phil.2. Da
propter quod,&c., fecundum quòd cum expofitione B.Aug. & difcurfu poni-
tur in argu. contr. Ad cujus intelligentiam pro ly etiam in fuis fidelibus,
ut ipfe dicit Joan. 17. nota ibi duo loca fcilicet, & clarificatus fum in eis
item. Pro eis ego fanctifico meipfum. A D. Bernardo autem per id, quod
in vita ejus ab ecclefia legitur. Aliquandò graviter infirmatus vifum eft
fibi, ante tribunal Domini præfentari, ubi, cùm Satan, ejufque fatellites
multa contra eum dixiffent, ipfe nihil territus refpondit. Fateor, non fum
dignus propriis meritis obtinere regnum cælorum,fed duplici jure obtinens
illud Dominus meus,hereditate fcilicet patris, & merito paffionis,altero ipfe
cōtentus alteru mihi donavit Cujus dono illud mihi vědicare, no confundor.
Adhæc cõfufus inimicus cũ fuo cõventu difceffit. Hæc ibi.Secundò vides, &c.

Cardinalis Cajetani.

Annotat. Itulus clarus eft recolentibus, in quo confiftit meriti ratio, fcilicet, quòd vendicet fibi ex debito præmium. Et proptereà paffionem Chrifti operari noftram falutem per modum meriti,eft operari fic,ut fecundum juftitiam debeatur fibi noftra falus.

Comment.

In corpore articuli unica eft conclufio affirmativè refpondens quæfito. Chriftus per fuam paffionem non folùm fibi meruit, fed omnibus fuis membris falutem. Probatur: Chrifto dara eft gratia non folùm, ut fingulari perfonæ, fed etiam ut capiti ecclefiæ, ergo opera Chrifti ita fe habent tàm ad fe,

quàm ad fua membra, ficut opera alterius in gratia conftituti ad seipsum.
ergo Chriftus per fuam paffionem non folùm meruit fibi, fed omnibus me-
bris fuis falutem. Antecedens patet ex fupradictis. Prima confequentia,ut
evides per fe, relinquitur nota ex terminis.Et verè fic eft penetratibus corpus
myfticum Chrifti effe, ficut unum,eundemque hominem, Secunda autem
confequentia probatur ex eo, quod quilibet conftitutus in gratia patiens
propter juftitiam meretur fibi falutem, quod probatur Matth. s. beati,qui
perfecutionem,&c.

P

Annot,

265

In refponfione ad fecundum vide, quòd facilè potuiffet dici, quòd non eft fuperfluum pluries mereri idem, quoniam eft ex pluribus meritis facere fibi idem præmium debitum, & conftat quotidie hoc contingere, dùm quilibet in gratia conftitutus, quolibet actu meritorio me retur vitam æternam, Ut doceret tamen Auctor neceffitatem meriti per paffionem Chrifti, ultra meritum per alios Chrifti actus, dixit, quòd paffio Chrifti addit fupra priora merita, quia per ipfam meruit Chriftus tollere impedimenta noftræ falutis: meruit enim tollere & culpam

Suarez9, 48, art.2. in

comm,

Medina q.48.4.2.

SUPER Q. XLVIII.
ART. II.

4. Com cab. CONCL. Paffio

ge ad 23. &

Chrifti non folùm

2

perpe

10

omnem, & pœnam tàm naturæ noftræ, quàm finguloruth membros rum fuorum.

In refponfione ad ultimum adverte, quòd ultra utilitates numeratas in articulo tertio, quæftione 46. quas intulit paffio Chrifti ex ipfo genere operis,eft unus effectus inferiùs explicatus ab Auctore, fcilicet, quòd,quia patiens fubtrahit à fe,quod fuum eft propter amorem illius, pro quo patie tur,per hoc efficit,ut fibi ex ipfo operis genere debeatur illorum falus, pro quibus fe fua falute privavit,

SECUNDU s.

do, majus Deo aliquid exhibuit, quàm
exigeret recompenfatio totius offenfæ
humani generis. Primò quidem propter
magnitudinem charitatis, ex qua patie-
batur. Secundò
propter dignitatem vitæ
fuæ, quam pro fatisfactione ponebat
quæ erat vita Dei, & hominis. Tertiò
propter generalitatem paffionis, & ma-
gnitudinem doloris affumpti, ut fuprà di-
tum est. & ideò paffio Christi no folu fuf-
ficiens, fed etiam fuperabundans fatisfactio
fuit pro peccatis humani generis, fecun.
dum illud 1. Joan. 2. Ipfe eft propitiatio
pro peccatis nostris, non pro noftris autem
tantùm, fed etiam pro totius mundi.
¶AD PRIMU Mergo dicendum, quòd
caput, & membra funt quafi una perfo-
na myftica. & ideò fatisfactio Chrifti ad
omnes fideles pertinet, ficut ad fua mem-
bra. Inquantum etiam duo homines
funt unú in charitate, unus pro alio fa-
tisfacere poteft, ut infrà patebit. Non
autem eft fimilis ratio de confeffione, &
contritione : quia fatisfactio confiftit in
actu exteriori, ad quem aflumi poffunt
inftrumenta, inter quæ computantur et-

ARTICULUS
Utrum paffio Chrifti causaverit noftram falutem per modum fatisfactionis.
DSECUNDUM fic proceditur.
Videtur, quòd paffio Chrifti
non caufaverit noftram falu-
tem per modum fatisfactionis,
Er opu fufficiens, fed etiam fu- Ejufdem enim videtur effe fatisfacere
perabundans fatisfactio cujus eft peccare, ficut patet in aliis pœ-
fuit pro peccatis huma- nitentiæ partibus; ejufdem enim eft con-
ni generis.
PROB. Quia Chri- teri, & confiteri, cujus eft peccare: fed
ftus patiendo exhibuit Chriftus non peccavit, fecundum illud 1.
aliquid Deo gratius, Pet. 2. Qui peccatum non fecit. ergo ipfe
quam fuiffet ipli Deo o- non fatisfecit propria paffione,
dibilis offenfa facta à ge
nere humano, ut patet
2. Præt. Nulli fatisfit per majorem
ex eo, quòd obtulit ei ex offenfam: fed maxima offenfa fuit
tanta charitate vitam trata in Chrifti paffione: quia graviffimè
fuam,tot,tantifque paf-
*qu prac. fionibus afflictam, & il- peccaverunt, qui eum occiderunt, ut fu-
le propriè fatisfacit, qui prà dictum eft. * ergo videtur, quòd per
exhibet offenfo id,quod paffionem Chrifti non potuerit Deo fa-
equè, vel magis diligit, tisfieri,
quàm oderit offenfam,
3. Præt. Satisfactio importat æqua-
ut patet.
EXAM.Ly magni- litatem quandam ad culpam, cùm fit a-
tudinem doloris affum- &tus juftitiæ; fed paffio Chrifti non vide-
pti. Scilicet etiam inte- tur effe æqualis omnibus peccatis huma-
rioris. In cujus do- ni generis; quia Chriftus non eft paffus
loris magnitudinem non
vulgarem locum te- fecundum divinitatem, fed fecúdum car-
net vivacitas fpirituum, nem, fecundum illud 1. Pet. 4. Chrifto i-
quòd ipfe voluit habere
fenfus vitales ufque in gitur paßo in carne. Anima autem, in qua
finem vivaciffimos ad eft peccatum, potior eft, quàm caro. non
totaliter bibendum cali ergo Chriftus fua paffione fatisfecit pro
cem paffionis, ideft ad peccatis noftris.
perfectè fentiendum tri-
SED CONTRA eft, quod in
ftitias omnes,& fingulas,
dolores omnes,ac fingu fona ejus dicitur in Pfal, 68. Que non ra
los ufque ad mortem. Si pui, tunc exolvebam. Non autem exolvit,
enim defeciffet naturæ
vivacitas paulatim,ficut qui perfectè non fatisfecit. ergo videtur,
in aliis, ipfe poft multas quòd Chriftus patiendo perfectè fatisfe-
poenas fibi illatas, quafi cerit pro peccatis noftris.
extra fe pre fentiendi in-

1. MAJOR. Ejufdem eft fatisfacere, cujus eft peccare, B. Vel qui eft u
num myftice, five in charitate cum eo, qui peccavit. §. Tunc nihil, &cet.
Licèt enim Chriftus non peccaverit,ut d. minor,tamen ipfe eft unum my-
fticè,& in charitate cum eo,qui peccavit. Eft enim caput omnium homi-
num, maximè autem fidelium, questio. 8. articulo 3. ideoque pro omnib.
maximè pro fidelibus fatisfecit. Nam caput,& membra funt, & cætera,ut
in tex. Ex quo à ly non autem eft fimilis, &cat. patet refponfio ad proba-
tionem majoris illius annexam in argumento. Ex prædictis omnibus con-
ftat,effe veram hanc,quæ inde elicitur,propofitionem,fcilicet ejufdem, qui 70
peccavit,eft fatisfacere vel per fe, vel per alium. Item conftat inde: in i-
dem redire ifta duo, fcilicet Chriftus fatisfecit Deo pro hominibus pecca-
toribus,& homines peccatores Deo fatisfecerunt mediante Chrifto.
11. DE MAJORI, Per majorem, B. Satisfactione. §. Tunc nihil, &cæte-
ra. Licèt enim offenfa crucifigentium Chriftum fuerit maxima refpecu
aliarum offenfatum,non tamen fuit major fatisfactione Chrifti,quam ipfe
tunc Deo pro omnibus hominum, & crucifigentium offenfis offerebat.
Major enim fuit charitas Chrifti,&c. ut in tex.Vide probationem con-
clufionis.

III. MINOR. Paffio Chrifti non videtur esse æqualis omnibus peccatis
humani generis. B. Negatur.§.Ad probationem dicitur,quòd nihil probat. go
Nam dignitas carnis, & cætera,ut in textu.Vide quæftione quadragefimafex-
ta,articulo duodecimo, per totum cum Elucidat.

Exart

APPE

ND I

X.

Xart, habes primò: quomodò per rationem interimas hærefim quorundam ex eo, quòd malè intelligebant Apoftolum ad Coloffenfes, dicentium, quòd pailio Chrifti non fuit fatisfactio fufficiens pro peccatis

iam amici.

Ad fecundum dicendum, quòd major fuit charitas Chrifti patientis, quàm malitia crucifigentium, & idcò plus potuit Chriftus fatisfacere fua paffione, quàm crucifixores offendere occidendo, intantum quòd paffio Chrifti fufficiens fuit, & fuperabundans ad fatisfaciendum pro peccatis occidentium ipfum. Ad tertiú dicendu, op dignitas carnis Chrifti nó é eftimada folü fecundú carnis natura, fed fecundum perfonam affumentem, inquantum,f. erat caro Dei,ex quo habebat dignitatem infinitam.

noftris. Apoftoli aute dictum ad Coloffenfes, cap. 2. hoc eft. Adim

pleo ea,quæ defunt paffionum Chrifti in carne quod eft ecclefia. Prædi ati enim hæretici, cùm

mea,pro corpore ejus

fint indocti & inftabi-
les, ut dicitur 2. Pet. 3.

ideft à stabili fenfu fcri-
pturarum voluntariè
deviantes, depravarunt
hane, ficut & cæteras "44-46.4rs,
fcripturas ad fuam ipfo
rum perditionem,ideò-
que dixerunt. Ecce
quòd Apoftolus dicit,
le adimplere ea, quæ
defunt paffionu Chri-
ti pro Ecclefia, ideft in
fatisfactionem pro pec
catis ecclefiæ. Ubi a-

pertè ad literam, inqui
unt, demonftrat, quòd
paffiones Chrifti desut,
ideft,non funt fufficien
tes de fe fine paffioni-
bus aliorum fanctoru,
ad fatisfaciendum pro
ecclefia. Secundò ha-mis
tione oftendas, hærefim de
bes: quomodò per ra- plev, Vi
illam damnari per hos, plemet,.
quod dicitur Rom. 5. "
on ficut delictum, ita

cùm adhuc peccatores effemus, mortuus eft. Quid autem per ly fuperabun davit intelligat, declaraverat etiam ibidem per ty reconciliati fumus Dea per mortem filii ejus. Mors ergo Chrifti fuir,fecundum expreffum contextum Apoftoli fuperabundans ad reconciliandum nos peccatores Deo. Hoc eft, ut patet ex fenfu terminorum, ad fatisfaciendum pro nobis peccatori bus Deo. Item à Pfalm. 68. Quæ non rapui, & cætera,ut cum expofitione eft in argum. contr. Nota ly exolvebam, ideft non folùm folvebam, fed etiam exactiffimè folvebam: id, quod eft juftitiæ divinæ de hujufmodi rapina pretium exigenti, & fatisfacere, & perfectiffimè fatisfacere. Item à fymbolo fidei catholicæ per ly Qui propter noftră falute paffus, crucifixus,

mortuus eft. Ex hoc enim relativo, Qui apertiffimè demonftratur, quòd paffio fua fuit fufficientiffima ad fatisfaciendum pro peccatis, non tantùm noftris, fed etiam infinitorum mundorum, quantum eft ex feipfa, Nam ly qui refert filium Dei unigenitum, confubftantialem patri, coæqualem, coæternum,coomnipotentem, infinitum, ac Deum verum,ut patet ex con textu ipfius fymboli,& confequenter per hoc manifeftat, quòd paffio illius fuit infiniti vigoris, virtutis, ac pretii ad fatisfaciendum æqualiter abfolutè, imò etiam plufquam æqualiter, pro offenfis Deo omnibus hominibus quo cumque tempore factis, five in præteritum, five in futurum, q.49. art. i, ad tertium. Non enim offenfa, feu culpa,procedit, nifi à creatura, cujus actio fecundum fe non poteft effe, nifi vigoris finiti, cùm & ipfa creatura finita fit,& per confequens paffio Chrifti,cùm non nifi infiniti vigoris fecundum fe effe poffit,plufquam æqualiter abfolutè pro culpis omnibus quorumlibet hominü fatisfecit. Nec folu hoc de tota paffione fua, attéto fuppofito humanitatis patiētis, veru e, fed & de minimo quovis dolore ipfius q. 46.4r.6.ara gu.6.Quod & idé S.Doct.cófirmavit i Ryth, ad facratiffima Eucharift,dicés: Pie Pellicane, Jefu Domine,

Me immundum munda tuo fanguine ; Cujus una gutta falvum facere Totum mundum quit ab omni fcelere. Item à Pfalm. 129. Copiofa apud eum redemptio. Ibi enim ly copiofa demonftrat patienter intentum, & maximè fi confideretur, quòd fumitur antonomafticè, ideft, pro copiofitate excellentiffimo, & fummo modo dicta, & quòd proportionantur redemptio, ac fatisfactio, art.3.corp.Tertiò ex præmiffis conftat evidentiffimè, quòd fenfus ab hæreticis i llis datus Apoftolicæ fententiæ: Adimpleo ea, que, &c, eft pervertiffimus, utpotè

contra

10

contra cundem Apoftolum, contra fidei fymbolum, & contra omnem
rectam, quam adduximus, rationem. Nec eft difficile in Apoftolo ve
rum fenfum invenire, cùm ipfemet in text. veritatem à fe intentam decla
ret. Adimpleo (inquit) ea, quæ funt paffionum Chrifti in carne mea. Dicit
enim ly defunt in carne mea, & non dicit, defunt in carne fua; quoniam
noverat, & paffiones Chrifti non defuiffe, immò fuperfuiffe, ideft, fu-
perabundanter fuiffe in carne Chrifti, & paffiones Chrifti adhuc deeffe in
carne fui ipfius Pauli. Nam fciebat fe nondum tanta paffum effe, quanta
debebat pati fecundum præordinationem divinam ad hoc, ut juxta men-
furam paflionum ab ipfa præordinatione prætaxatam fe paffionibus Chri-
fti capitis fui conformaret. Quotidie tamen iftam fuarum paffionum,
quas ideò paffiones Chrifti appellat, quia eas pro Chrifto patiebatur, men-
furam adimplebat, dùm magis, ac magis, ut feipfum Chrifto conforma-
ret, paffiones in carne propria fuftineret, vel ab aliis fibi illatas, vel etiam
à femetipfo fponte affumptas. Pro corpore (inquit) ejus, quod est Ecclefia,
Hoc eft. Ad utilitatem ecclefiæ per modum exempli, & exhortationis ad
falutem, non autem per modum fatisfactionis, quafi addentis aliquid paf-
fionibus Chrifti, tanquam ad fatisfaciendum per fe folas infufficientibus
(Abfit.) licèt per modum fatisfactionis, tanquam redundantis ex plenifsi-
ma plenitudine fatisfactionis Chrifti. In hoc eniin ultimo fenfu fatisfa-
&tionis, non autem in primo, dicimus, quòd thefaurus ecclefiæ, unde Papa
dat indulgentias, funt merita & Chrifti, & fanétorum, ut videre eft contra 20
hærefes Lutheri, & cæt, in Additio, in art. nu. 97. 102. Elucid, Nam fic
pafsiones fanctorum non inferunt infufficientiam paffionum Chrifti, fed
inferunt eorumdem maximam fufficientiam ad fatisfaciendum : quoniam

illam Chrifti fufficientiam oftendunt effe tantam, ut ex redundantia fua
faciat, paffiones fanctorum effe fatisfactiones, non folùm fui ipforum, fed
etiam aliorum de ecclefia commembrorum fuorum, Ac fi fol per reverbe-
rationem quandam faciat, quòd cryftallum à fe fole illuminatum illumi-
net alia corpora circumftantia. Quòd enim tale cryftallum alia quædam
illuminet, non eft ex infufficientia folis ad illuminandum alia etiam fine
cryftallo, fed ex vehementi ipfius folis fufficientia: quæ tanta eft, ut non
folùm illuminare pofsit alia, fed etiam fua illuminatione facere, quòd
aliud, puta cryftallum,illuminet alia. Sic juxta Apoftolicum fenfum ibi
pro indulgentiis paffiones fanétorum nihil penitùs conferunt fufficientia
paffionibus Chrifti ad fatisfaciendum pro Ecclefia: fed ex abundantifsima
fatisfactione ipfius Chrifti hoc tanquam per quandam reverberationem
habent, ut fatisfacere etiam pro aliis pofsint. Stant ergo optimè simul
(quòd tamen indocti non perceperunt ) duo hæc, fcilicet, quòd paffiones"
fanctorum ad fatisfaciendum pro Ecclefia aliquid valeant, & quòd paffio-
nes Chrifti fola fint fuperabundantes ad fatisfaciendum: illud primum,
fcilicet fufficientia fanctorum, tanquam effectus, demonftrat hoc primum,
fcilicet fuperabundantiam fatisfactionis Chrifti effe verum, tanquam cau-
fam illius. Torcular ergo calcavit folus Chriftus, & de gentibus non eft vir
fecum (ut ipfe de fe dicit Iía. fexagefimotertio) ideft, paffio fua per fe fo-
la, nullis virtuoforum hominum paffionibus adjunctis, eft ad fatisfacien-
dum pro omnibus fufficiens: & adeò, ut ex fufficientia fua ad pafsiones
fanctorum fuorum redundet, quòd in Ecclefiæ utilitatem non tantùm
exempli, & exhortationis, fed etiam fatisfactionis (modo tamen præde-
clarato) veniant. Quartò vides: quomodò, &c.

Commentaria Cardinalis Cajetani.

Itulus clarus ex ipfa fatisfactionis ratione: facere fiquidem fatis eft Anot. T facere æquale, feu fufficiens debito. Præfupponit nam que fatisfactio debitum, pro quo fatisfaciendum eft, & debito præfuppofito, tunc fatisfit, quandò aliquid exhibetur æquivalens debito, vel excedens illud. In propofito, quia de debito humani generis conftat (quoniam & offendit Deum, & obnoxium erat æternæ pœnæ) quæritur, an paffio Chrifti falvaverit nos per modum fatisfactionis, hoc eft, per modum recompenfantis æquale ad minùs debito humani generis.

Comment,

In corpore una conclufio refponfiva quæfito affirmative. Pasio Chrifti 30 non folum fufficiens, fed fuperabundans fatisfactio fuit pro peccatis humanigeneris. Probatur: Ille propriè fatisfacit offenfo, qui illi exhibet, quod æquè, vel magis diligit, quàm oderit offenfam: fed Chriftus patiendo, Deo magis exhibuit, quàm exigerer offenfa totius humani generis, ergo. Probatur minor tripliciter, & confirmatur & minor, & conclufio auctoritate Joan. Euangelifta.

¶ Adverte hic, quòd aliquid exhibitum offenfo dupliciter poteft fatiffacere. Primò ex gratia offenfi acceptantis illud exhibitum pro fufficienAnnotat, ti, quamvis illud in fe non effet fufficiens pro fatisfactione, ficut fi rex pro injuria fibi facta accepter folam petitionem venia, Alio modo ex fufficientia ipfius rei exhibitæ: quia fcilicet illud exhibitum eft fecundum fe tantæ bonitatis, amabilitatis,dignitatis, & excellentiæ, ut adæquet offenfam, vel excedat, ficut fi pro offenfa deberetur libra argenti, & daretur libra auri. In propofito eft fermo de fatisfactione fecundo modo, hoc eft fecundum fe: ita, quòd fenfus majoris eft, quòd ille propriè fatisfacit, qui exhibet offenfo, quod fecundum fe eft magis ab offenfo dilectum, quam ex offenfa. Et hunc fenfum manifeftat minor, dicens, quòd Chriftus plus exhibuit patiendo,quam offenfæ recompenfatio exigebat: manifeftè enim hic comparantur fecundum fe offenfa, & paffio Chrifti. Unde concluditur, quòd Chrifti pafsio fecundum fe eft fatisfactio fuperabundans pro peccatis hu

255

།

Inf. q.49.

Art. 4. Co.

E q.

ar.4.Cor.Et

ad 3.69.

Suarez 9.48. art. 3.

comment.

Medina q.48, art.3.

in

SUPER QU. XLVIII.

ART.

CONCL. Manifeftu

eft, quòd paffio 3. a. 1. co. Chrifti fuit verum fa

Et op 60.6 crificium.

18.

40

so

mani generis, & ideò acceptata à Deo, & non contra, quia acceptata,
ideò fufficiens. Et hoc probant rationes literæ.

¶ Num unus pro alio fatisfacere valeat, non autem conteri
vel confiteri, quia fatisfactio eft actus exterior.

06.

N refponfione ad primum dubium occurrit circa rationem redditam, Quest.
quare pot unus pro alio fatisfacere,& no conteri,aut confiteri, Affignatur
fiquidem in litera ratio, quia fatisfactio eft actus exterior. Contra quam in
promptu eft objectio,quòd confellio quoque eft actus exterior, & propter-
cà, fi ratio eft valida, infert etiam, quòd unus poteft confiteri pro alio, &
quia hoc non eft verum, fequitur, quod ratio nihil valet.

¶ Ad dubium hoc dicitur, quòd æquivocatio hìc accidit de actu exte-
riori. Nam actus exterior dupliciter dicitur, vel, ut diftinguitur abfolutè Refol. qu.
contra interiorem, ut videre eft,actus exterior, imaginari eft actus interior. &ub.
Et fecundum hunc fenfum procedit objectio, fic enim confefsio eft actus
exterior: Alio modo fumitur actus exterior fecundum medium, & fic di-
ftinguitur contra actum fecundum medium interius, hoc eft rationis tan-
tùm. Ut enim in moralibus patuit, dupliciter invenitur medium in acti-
bus noftris, vel medium rationis tantùm, vel medium rei. Et medium
rei exterius dicitur, quia in æqualitate rei ad rem confiftit, medium autem
rationis interius quodammodò dicitur: quia in proportione intraneæ ra-
tionis in ordine ad operantem confiftit. Quia autem fatisfactio in æquali-
tate rei ad rem confiftit ( oportet enim ipfam adæquare debitum,ut patet)
ideò dicitur hic, quòd confiftit in actu exteriori fecundum medium, & in
hoc differt confefsio à fatisfactione in propofito. Et hinc provenit, ut Au-
ctor dicit, quòd fatisfacere poteft quis per alium, quoniam ad æquale ex-
ternum folvendum adhiberi poffunt externa inftrumenta, inter quæ funt
amici non minùs, quàm pecuniæ. Satisfactio autem externa fonat ada-
quationem, eft enim facere fatis, ideft fufficiens,

ARTICULus TERTIUS. Utrum paffio Chrifti operata fit per modum facrificii. D TERTIUM fic proceditur. Videtur, quòd paffio Chrifti non fit operata per modum facrificii. Veritas enim debet refpondere figuræ: fed in facrificiis veteris legis, quæ erant figuræ PROB. Quia mani Chrifti, numquam offerebatur caro hufeftum eft, quòd Chriftus feipfum in paffione mana,quinimmò hæc facrificia immuda, mana,quinimmò hæc facrificia immuda, voluntaria pro nobis & nefada habebatur,fecúdú illud Pf.105. obtulit Deo hoftiam ac Effuderunt fanguinem innocentem, fanguiceptiflimam, ut patet nem filiorum fuorum, & filiarum fuarum, Ephef.s.atque ar.2.cor por.& illud, quod in ho- quas facrificaverunt fculptilibus Chanaan. norem Deo debitü fit, ergo videtur, quòd paffio Chrifti facrilib, 1o... ut charitate inhereamus ficium dici non pofsit. paulo pr. Deo, dicitur propriè fa- 2. Præt. Aug. *dicit in 10. de Ci vitat. Dei, quòd facrificium vifibile, invi

1. MAJOR. Veritas fibilis facrificii facramentum,ideft, facri fi
debet refpondere figuræ.
B. Ita tamen, ut veritasum est:fed paffio Chrifti non eft fignü,
excedat figuram.§. Tuc fed magis fignatú per alia figna ergo vi-
nihil, &c. Immo argu- detur, paffio Chrifti non fit facrificiu.
menti minor eft pro.Ut 3. Præter. Quicumque offert fa-
tur à veritate, idek à fi- crificium, aliquod facrum facit, ut ipsu
gurato, convenienter nome facrificii demóftrat: illi autem, qui
hujus facrificii, quo ca- Chriftum occiderunt, non fecerunt ali-
ro Christi offertur pro quod facrum, fed magnam malitiam
dic, quòd id de facrifi- perpetraverunt. ergo pafsio Chrifti ma-
ciis idolatrarum pro

nobis, ut in tex. Ex quo

figuratum, non autem
figurale, intendebat con-
clufio articuli,

*lib.ro.ca.

6. in prin.

gis fuit maleficium, quàm facrificium. ITEM DE MINORI.
Passio Chrifti non è signé.
¶ SED CONTRA eft quod Apo- R. Negatur. §. Nam eft
ftolus dicit Ephef.5. Tradidit femetipfum fignum alicujus rei à no-
pro nobis, oblationem, & hoftiam Deo in bis obfervanda, fcilicet,
quòd jam non hominum
odorem fuavitatis.
defideriis, fed voluntati
TRESPONDEO dicendum, quòd Dei de cætero faltem vi-
facrificium propriè dicitur aliquid factu vamus. Vide refponfum
in honorem propriè Deo debitum ad fecundum in textu ly Et
tamen ipfa pafu Chrifti,
eum placandum. Et inde eft,quòd Au- &c.
guft. * dicit in 10. de Civit. Dei; Verum III DE CONCLUS.
facrificium eft omne opus, quod agitur, ut Fuit maleficium. B. Ex 10.5.
faneta focietate inhæreamus Deo, relatum parte occidentium.§.Ne-
que enim illi obtulerunt
fcilicet ad illü fine boni, quo veraciter boni rem gratiffimam Deo,
effe poffumus. Chriftus autem, ut ibidem neque retulerunt inten
fubditur, feipfum obtulit in paffione pro tionem fuam ad hunc fi-
nem bonum, quod est de ⋆ al. deeft
nobis, & hoc ipfum *opus, quod volun- ratione facrificii, ut ha-
tariè paffionem fuftinuit, Deo maximè betur in corp. ex Augu-
acceptum fuit,utpote ex charitate maxi- ftino,fed actione tùm ex-
teriori,tùm interiori ma-
ma proveniens,unde manifeftum eft, & xime Deum offenderunt,
paflio Chrifti fuerit verum facrificium. q.46.ar.12. q.47. art.6.
Et ficut ipfe pofteà fubdit in code Tunc nihil,&c, Namart.
conclufio, cùm paffio-
libro. Hujus veri facrificii multiplicia, conclufio
em Chrifti dicit effe fa-
Dariaque figna erant facrificia prifca fan- crificium, intelligit hoc
εtoru,cùm hoc unu per multa*figuraretur, ex parte folum Chrifti. al. figma-
tanquam verbis multis res una diceretur,

probatione adductum nihil probat, & hoc ideò, quia eft extra propofitum
eo,quòd & à Deo no offerebatur & ea non erant figura facrificii Chrifti.
II. EX D. AUG. Sacrificium vifibile, R.Figurale. §. De talibus.n. facrifi- 80
ciis D.Aug.ibi loquitur. Tunc,&c. Paffione fiquide Chrifticfle facrificium

ut fine faftidio multùm commendaretur.

opus.

C.200

Emo: quomodò per ra- Ecc.S.De.

APPENDIX. retur.
X articulo habes pri- Util. pro
tionem, tamquam in ra-
dice interimas hærefim Lutheri dicentis, quòd Miffa non eft facrificium.
Patet enim ex hac radice, Miffam effe facrificium, quòd Chriftus in pafsio-
ne oblatus eft verum facrificium: ut articulus ifte determinat. Nam ficut
tota arbor virtute confiftit in radice, ita Millæ tota virtus in oblatione