pugnandus, & expugnandus fit error Barlaami, & Acindyni dicentium, quod transfigurationis lumen, quod in monte Thabor effulfit Spectru dumtaxat, quod

dor nivis fuperatur à fplendore folis:unde ortü habet, & interitų;
Greg.dicit 32. Moral. quòd veftimenta non autem divine natu
ræ fplendor.Ex præmif-
Chrifti facta funt fplendentia, quia in fuper- fis.n. omnibus patet, in
na claritatis culmine fancti omnes ei luce quòd lumen illud fuit
juftitia fulgentes adhærebunt; veftium vera claritas gloriæ, li-
enim nomine juftos, quos fibi adjunget, tis, derivata ab anima
sét per modu tran cun
fignificat, fecundum illud Ifa.49. His o- Chrifti, & ab ejus divi-
mnibus velut ornamento vestieris. Nubes nitate (ut in corp. art.)
autem lucida fignificat Spirituffan&ti glo- Unde in hoc fenfu, in-
riam, vel virtutem paternam (ut Orig. di etiam à natura divina
quantum, f, derivata eft
cit*) per qua fancti in futura gloria pro- Chrifti, poteft illa clari-Hemin
tegentur; quamvis etiam convenienter tas dici naturæ divinæ Mart
fignificare poffit claritatem mundi inno- fplendor. Totaliter verò fer me
falfum eft,quòd illa cla- fi. 10.4
vari, quæ crit fanctorum tabernaculum: ritas fuerit (pectrü. Non
unde, Petro difponente tabernacula face- .n. fpectrum, ut patet ex
re, nubes lucida discipulos obumbravit, nominis fignificato, eft
vera claritas gloriæ.Præ

dictos item,f, Barlaamum, & Acindynum, ut hæreticos ab Ecclefia re
jiciendos cenfuiffe quoddam Concilium fertur, quod, an verum fit, affir-
mare non audeo, quandoquidem talis Concilii fanétionem videre non
potui. Cæterùm diligentiæ prudentis Lectoris nocturna, diurnaque ma-
nu libros verfantis, hoc ipfum inveniendum relinquitur, Tersio vides:
quomodò ex iis, &c.

Commentaria Cardinalis Cajetani.

Anotat.Itulus quærit, an illa claritas, quæ apparuit in Chrifto,fuerit claritas,

quæ ponitur una ex quatuor dotibus corporis gloriofi; hoc eft enim
quærere, an fuerit claritas gloriofa. Et quæritur hoc ad differentiam clari-
tatis, quæ aliàs apparere poteft,ut in nativitate Domini dicitur, quòd cla-
ritas Dei circumfulfit illos, & in refurrectione Domini Angeli in clari- 30
tate candida apparuerunt: conftat enim hujufmodi claritates non effe cla-
ritates corporum glorioforu, & proptereà hic in quæftionem vertitur,
an illa claritas Domini in transfiguratione fuerit, ficut dicte claritates,an
fuerit claritas corporis gloriofi.

Comment, Incorpore duo fiunt. Primò ponitur conclufio, & probatur. fecundò
ex illa excluditur opinio Hugonis de Sancto Victore. Conclufio eft habens
duas partes. Claritas illa fuit claritas gloriæ quantu ad effentiam, & non
quantum ad modum effendi. Probatur primum; Claritas gloriæ derivatur
ab anima in corpus, claritas Chrifti derivata eft à deitate, & anima in cor-
pus.ergo.Major eft Auguft. ad Diofcorum, Minor eft Damafc. quoad dei-
tatem: quoad animam verò probatur: quia non eft adempta Chrifto pot- 40
eftas derivandi gloriam animæ ad corpus ca difpenfatione, ne redundaret:
fecunda pars probatur ex differentia inter claritatis modos effendi diverfos,
fcilicet, vel per modum qualitatis permanentis, vel per modum paffionis
tranfeuntis, nam primo modo eft claritas gloriæ etiam quoad modum ef-
fendi, non fecundo, quod manifeftatur ex alia differentia,quia corpora glo-
riofa funt affecta claritate ita, ut naturaliter fulgeant : hoc autem miracu-
losè. Et declaratur modus effendi, ficut lumen in aere, Declaratur miracu-
lum, ficut ambulare fuper aquas, & auctoritate Dion, confirmatur,'

Deindè excluditur opinio Hugonis de Sancto Victore, qui in hoc fecundo differt quoad verba, quia dotis nomine ufus eft, quæ quid fixum fonare videtur: fed fortè quoad rem idem fentit, fcilicet, quod affumpfit so dotem fecundum effentiam, non fecundum modum effendi, ideft;non per modum dotis. Omnia clara funt in litera,

¶ Num gloria, quæ apparuit in corpore Chrifti, derivata
fit a gloria anima.

Irca rationem literæ dubiŭ occurrit, tu, quia invalida videtur ex hoc,
quòd non eft adempta Chrifto poteftas derivandi gloriam anima
ad corpus, inferendo. ergo gloria illa derivata eft ab anima à poffe namq;
ad efle non valet argumentum: tùm, quia, fi gloria illa derivata eft ab ani-
ma in corpus. ergo non eft miraculofa, fed naturalis, quoniam pro illo te- 60
pore redundantia priùs prohibita, naturalem curfum fuum fecit. Et
fic totum oppofitum videtur, fcilicet, quòd non effe clarum Chrifti cor-
pus, erat miraculofum, quiá miraculosè fufpendebatur redundantia a-
nimæ ad corpus, fulgere autem erat naturale, quia fibi derelictum
fulgebat.

Ad hoc dicitur,quòd, quia difpenfatio eft,ficut exceptio quædam à regula generali ( ut patet fecundum communem ufum Ecclefia) & regulariter anima beata glorificat corpus, quod animat, ut Auguft, dicit, ac per

Palud.3.fent.d. 16.9.2.
Medina q.45.8.3.
SUPER QU. XEM.

ART HIST

CONCI

ONCL.Convenies

fuit, uttransfigu

rationis Domini teftes

hoc, cũ anima Chrifti fuerit beata ab initio fui debebat regulariter ipfius corpus gloriofum effe ex naturali redundantia anime beatæ ad corpus, quod vivificat, fed quia Chriftus voluit pati, & in fimilitudine carnis peccati nobifcum converfari, fufpendit actualem redundantiam gloriæ in corpus ab anima fua. Et hoc eft difpenfaffe in generali regula redundantię. Ex qua difpenfativa fufpenfione actualis redundantiæ factum eft, ut cor pus remaneret paffibile, utpote non dotatum actualiter adhuc ab animæ gloria, & ut anima nihil minus poteftatis in fe haberet, quàm fi redundado actualiter communicaret corpori fuo gloriam, nihil enim ex hoc animæ ademptum eft, nifi actualiter redundantia ad tempus, ex quo conftat non minui ipfius animæ fecundum fe poteftatem, proptereà in litera dicitur, quòd non eft per difpenfationem adempta Chrifto poteftas derivandi gloriam animæ ad corpus. Et, quia de facto apparuit gloria in corpore Chrifti, monftrata ad hoc, ut apoftoli viderent vel modicum futuræ gloriæ poft refurrectionem, confequens eft, ut gloria illa non alia fuerit, quàm illa, quæ ipfius Chrifti propria,quam conftat ab anima derivari : alioquin non oftendiffet illis gloriam fuam, fed aliam, cùm tamen Joannes, qui vidit, dicat, vidimus gloriam ejus. Quocirca, quia pofita poteftate derivandi, dubium non eft,quin derivatio fequuta fuerit, ideò fufficit Auctori poteftatem derivandi declaraffe, pro manifefto relinquens, quòd actua liter derivata eft,

Et, licèt claritas illa relata ad animam Chrifti fúerit non miraculofa, fed naturalis (ut objiciendo dicitur, quia beata erat anima Chrifti / relata tamen ad corpus Chrifti miraculofa erat, quia corpus illud etiam tunc erat paffibile: quod enim corpus paffibile fulgeat, ficut fol, miraculofum eft." Verùm, fi derivata totaliter fuiffet gloria ab anima Chrifti in corpus, non fuiffet gloria miraculofa, fed naturalis: reddidiffet fiquidem corpus totali ter gloriofum, ficut modò eft poft refurrectionem, fed, quoniam nonnifi per modum cujufdam paffionis claritas illa à naturali quidem fonte animæ beatæ in corpus defcendit,ideò corpus non reddidit gloriofum fimpli citer,& ideò miraculofum fuit, ut corpus non gloriofum fulgeret. Concede ergo, quòd utrumque miraculofum fuit, fcilicet & corpus Chrifti no fulgere, & fic fulgere in transfiguratione. Sed primum fpectat ad primum, & quafi univerfale, antiquumque miracula in incarnatione factum, quo fufpenfa eft redundantia gloriæ ab anima in corpus Chrifti, ut haberet cor pus paffibile, pro noftra falute moriendo, &c. fecundum autem fpectat ad fpeciale miraculum, quo nunc actualiter corpori paffibili, & cætera ; præftitú eft,ut fulgeret, & ratione hujus in litera dicitur, quòd fuit fulgor Chrifti miraculofus. Et per hæc patet folutio objectorum.

¶ In refponfione ad tertium Auctor ad myfticam tranfit rationem, relinquens pro manifefto nihil officere claritati gloriofæ corporis Chrifti fi tanta eft, quòd etiam fplendidas veftes efficiat, & nubes lucidas reddat per radiorum fuorum emiffionem. Hæc enim non ad ipfam fpectant claritatem, fed ad ipfius effectus, in hoc enim magnitudo lucis corporis Chrifti oftenditur; & graduata illius participatio,du veftes propinquiores fplen dent: nubes autem remotior lucida fit.

ARTICULUS

TERT I US.

Utrum teftes transfigurationis convenienter fuerint inducti.
DTERTIUM fic proceditur.
Videtur, quòd nó convenić-
ter inducti fuerint teftes tras

figurationis. Unufquifque 70
adeffent, tàm de præce enim maximè poteft perhibere teftimo-
dentibus Chriftum, f..
Moyfes, & Helias,quàm nium de notis: fed, qualis effet futura glo-
de fubfequentibus ipsu, ria tepore trásfigurationis Chrifti, nulli
fcilicet Petrus,& Jaco hoi per experimentu erat adhuc notú, fed
bus, & Joannes, folis ágelis.ergo teftes trás figuratióis ma-
venicus fuit, ut in ore gis debuerunt effe ágeli, quam homines.
duorum, vel trium tems 2. Præt. Teftes veritatis no decet ali-
ftium ftaret omne ver.

TPROB.1.Quia con

bum, Deuteron: 19. Secunda autem pars, f.tàm de, &c. probatur. Quia 80
transfiguratio Chrifti fuit quædã præoftenfio futuræ gloriæ, invitatioque ad
illam,. 1.2.& ad gloriam beatitudinis adducūtur per Chriftum homines

L..

tàm præcedétes, quàm fubfequentes, ut patet ex Matth.21.

I. ILLATIO CON

CLUSIONIS. Ergo te

Sol. Ob.

Aanol,

qua fictio, fed veritas: Moyfes autem, &
Helias non ibi verè affuerunt, fed imagi- tes, &c. B. Negaturil
nariè: dicit enim quædam glof.* fuper il- latio. §. Procedit n.
lud Luc.9. Erant autem Moyfes, Helias, ex falfa intelligétia ha-
&c. Sciendum eft, inquit, non corpora, vel bita in præmiffis. Namibus facra

Exlib..

de mirabi

C.13.

in minori propofitione fcripture animas Moyfi, & Helia ibi apparuiffe, fed loquitur de futura glo- colle in fubjecta creatura illa corpora fuiffe for- xin fpirituali, ideft de gitur i mata. Poteft etiam credi angelico minifterio vifione divine effentia, pe quam foli Angeli inter hoc factü eße, ut Angeli eorü perfonas afu- creaturas per experi merent. non ergo videtur, quòd fuerint mentum tunc habebat, convenientes teftes. 651:5 21folura quafiintelligens per ta lem locutionem, quòd talis gloria in transfiguratione effet monftranda, id, quod non eft verum. Non enim Chriftus per fuam transfigurationem manifeftavis vifionem effentiæ divinæ difcipulis fuis, fed corporis gloriam, & cæt, ut in text.

II. MINOR.

MINOR. Moyfes, & Helias non ibi verè affuerit, fed ima ginarie. B. Negatur. §. Ut patet ex B.Hieronymo adducto in text. Ad probationem minoris negatæ dicitur, quòd ei non eft ftandum. III. CONCLUSIO. Non foli Moyfes,& Helias debuerunt adeffe;

¶ 3. Præt. A&. 10. dicitur,quòd Chri samquam teftes, fed etia to omnes prophetæ teftimonium perhibent. omnes prophete, B.Nifi ergo non foli Moyfes, & Helias debuede Moyfe, & Helia prę runt adeffe tamquam teftes, fed etiam oaliis fuiffent rationes mnes prophetæ . plures, & potiores quoad hoc.S.Ideft quo- 4. Præt. Gloria Chrifti omnibus Chriad effe præsetialiter te- ftifidelibus repromittitur, quos per fua 16 ftes transfigurationis. transfigurationem ad illius gloriæ defideTüc, &c. Nam plures, rium accendere voluit. non ergo folos & potiores præ aliis quoad hoc, fuerunt de Petrum,& Jacobum, & Joannem in teftiiftis duobus,ut declara- monium fuæ transfigurationis affumere tur in tex.Ex cujus taci- debuit, fed omnes difcipulos.

¶ In contrarium eft euangelicæ fcripturæ au&toritas.

RESPONDEO dicendum, quòd tra propofitum. Vult.n. Chriftus transfigurari voluit,ut gloriam dicere,quòd omnes pro phetæ in fcriptura pro fuam hominibus oftenderet, & ad ea defiphetiarum fuarum per- derandam homines provocaret, ficut fuhibet teftimoniu Chri- prà dictum est.* Ad gloria aut æternæ bea1.bu fto, non vult dicere jus quef. quod omnes illi (nii titudinis adducütur homines per Chriftü forfan tamquam repræ- non folu, qui poft eum fuerunt, fed etiã, fentati in perfona iftoru qui eu præcefferunt. unde,eo ad paffioné duorum quoad hoc præcipuorum deberent properante,tàm turbæ,quæ fequebantur, perfonaliter in feipfis quam, quæ præcedebant, ei clamabant perhibere Chrifto trás- Hofanna, ut dicitur Matth. 21. quafi fa

figurato teftimonium, lutem ab co petentes, & ideò conveniens ideft exhibere propria præfentiam in transfi- fuit, ut de præcedentibus ipfum teftes adeffent, fcilicet Moyfes, & Helias, & de feIII. DE CONCL. quentibus ipfum,fcilicet Petrus, & JacoNon ergo folos Petru, bus, & Joannes, ut in ore duorum, * vel A&Jacobum, & Joannem in teftimonium trium teftium ftaret hoc verbum. fue transfigurationis ADPRIMUM ergo dicendum, quòd affumere debuis. . Chriftus per fuam transfiguratione maNifi alta myfteria: nifeftavit difcipulis corporis gloria, quę qualis eft transfiguratio, potioribus tantùm ad folos homines pertinet. Et ideò conimmediatè efsent ex- venienter non angeli, fed homines ad ponenda. S. Tunc ni hoc pro teftibus inducuntur. hil,&c. Tres.n. iftos

60

tranda eft regula textualis hæc, fcilicet: Alta myfteria non funt omnibus
exponenda immediatè, fed per majores debent fuo tempore ad alios deve-
nire. Hoc dixerim & ad confirmandum catholicos: ut à Chrifto per Eccle- 70
fiæ majorès de pertinentibus ad falutem edoceri voluntariè, atque perse-
veranter contenti fint, & ad revincendum hereticos, ne à Chrifto fine me-
dio majorum Ecclefiæ catholicæ,quales fuere Petrus,Jacobus, Joannes, de
pertinentibus ad falutem prefumptuosè incafsum velint illuminari. Quis
enim inter homines major, vel in Chrifto clarior, cæteris Apoftolis, Ju-
da traditore fubmoto? Quibus tamen, nonnifi mediantibus his tribus
primoribus, revelare altum hoc myfterium voluit Chriftus: in fignum uti-
que certum, quòd myfteria alta, qualia funt fidei catholicæ myfteria,
minoribus numquam, nifi per fante Ecclefiæ majores, manifeftabit. De
hoc ad præfentis textus notitiam ampliorem vide Veritates Aureas fu-
per totam legem veterem Genef. decimofexto,conclufione quinta,in ly Pro 80
Ecclefia fancta Dei. Item Num.4.conclufione fecunda,tertia, quarta: Item
Exod. decimooctavo,conclufione quinta, fexta. Item Deuter. 17.concl.7.8.9.
A P P E N D I X.

Utilitas Ex articulo habes primo: quomodò per rationem oftendas, meritò esse

Commentaria Cardinalis Cajetani.

In Casdur. Transfiguratione con filius meus dilectus : quia, ut dicitur Job
Mar, 17. le veniens fuit, manifefta-
2. Marc. se naturalem Chrifti fi- 33. femel loquitur Deus, & fecundò idi-
liationem teftimonio pfum non repetit: fed in baptifmo hoc i-
pfum paterna vox fuerat proteftata. non
quòd hoc ite-
in baptifmo, quàm in ergo fuit conveniens
Transfiguratione præfi- rum proteftaretur in transfigura-
gnatur adoptio filiora tione,

patris.

PROB. 1.Quia tàm

Dei, in illo quidem per 2. Præt. In baptifmo fimul cum voce
gratiam,in hac verò per
gloriam, ut patet, & paterna affuit Spirituffanctus in fpecie
adoptio filiorum Dei eft columbæ, quod in transfiguratione fa-
per quandam conformi- &tum non fuit. Non ergo conveniens vi- 20
tatem imaginis ad Dei detur fuiffe patris proteftatio.
filium naturalem, ut ¶ 3. Præt. Chriftus docere incepit poft
pars,fcilicet teftimonio, baptifmum, & tamen in baptifino vox
&c. probatur. Quia fo- patris ad eum audiendum homines non
lus pater eft perfectè induxerat. ergo nec in transfiguratione
confcius æternæ gene-
rationis fimul cam Fi- inducere debuit.
lio, & Spititu fancto.

patet. Secunda autem

4. Prat. Non debent aliquibus dici I. ILLATIO CON- ea, quæ ferre non poffunt, fecundum ilCLUSIONIS. Non ergo lud Jo. 16. Adhuc habeo vobis multa dicefuit conveniens, &c.

R. Negatur illatio. re,quæ non poteftis portare modò: fed disci-
S. Procedit enim ex eo, puli vocem patris ferre non poterant: di-
quòd malè intelligit au- citur enim Matth. 17. quòd audientes di-
toritatem Job 33.Nam

de locutione verborum fcipuli ceciderunt in faciem fuam, & ti-
fecundum fuperficiem muerunt valdè. ergo non debuit vox pa-
literæ confideratorum terna ad eos fieri.

non intelligitur illa fen- IN contrarium eft auctoritas Euan-
tentia,ut putat argume-
tum, fed aut de æterna gcl. fcrip.

Dei locutione, qua uni

RESPONDEO dicendum, quòd cum Verbum, & nun- adoptio filiorum Dei eft per quandam quam aliud, dixit, ideft conformitatem imaginis ad filium Dei

generavit, aut de locu

monio patris, quia, folus eft perfectè
confcius illius perfecte generationis fi-
mul cum filio, & Spiritu fancto

quibus non eft intelletur,ideft, nolite multiplicari modo irrationa

fi, Tales fuerunt in feripturæ illius interpreta

tione hærefes Fraticel

lorum, & Condormientium. Contra quos danam hic,quafi per tranmnationem ampliorem,

AD PRIMUM ergo dicendum,quòd illud verbum referendum eft ad æternam Dei locutionem,qua Deus pater verbum fennam, eos exturbaviunicum protulit fibi coæternum. Et mus, vide fuprà articulorum numero 91. Elutamen poteft dici, quòd, licèt idem cidat. Item pri par art corporali voce Deus protulerit, non ta- cul.num.578.Elucid. Ite men propter idem, fed ad oftendendum 2.2.art.num.753.cum E diverfum modum, quo homines partici- neid. item Additio, art. pare poffunt fimilitudinem filiationis MINOR. Quod in num. 173. 269. Elucid.

æternæ .

transfiguratione factum

CLUSIONIS. Ergonec

Ad fecundum dicendum, quòd, fic- non fuit. R. Negatur: ut in baptifmo, ubi declaratum fuit dempta tamen specie columbæ. §. Pro hacemyfterium prime regenerationis,oftenfa nim in transfiguratione eft operatio totius Trinitatis per hoc, ponitur nubes clara, quòd fuit ibi filius incarnatus, apparuit Tunc nihil, &c. Nam fpeciei utriufq; diverfitas Spirituffanctus in fpecic columbæ, & Pa- facta eft utrobiq; ex legiter fuit ibi declaratus in voce, ita etiam in tima, feu cōveniēti cautransfiguratione, quæ eft facramentum fajut declaratur in text, fecunde regenerationis, tota Trinitas II ILLATIO CONapparuit, Pater in voce, Filius in homi- in, &c. B. Negatur illane, Spirituffanctus in nube clara: quia, tio. S. Procedit enim ex ficut in baptifmo dat innocentiam, quæ præmiffis, fallaciam feper fimplicitaté coluba defignatur, ita cundum non caufam, ut caufam, continentibus. in refurrectione dabit electis fuis clarita- Nam caufa, quare hotem gloriæ, & refrigerium ab omni ma- mines à Deo inducantur lo, quæ defignantur in nube lucida. Ad tertium dicendum, quòd Chriftus venerat gratiam actualiter dare: gloriam verò promittere verbo. Et ideò 40 convenienter in transfiguratione inducuntur homines, ut ipfum audiant, non autem in baptifino.

tione verborum, fecun- naturalem. Quod quidem fit dupliciter.
dum eundem penitùs Primò quidem fit per gratia viæ, quæ eft
fenfum cöfideratorum. conformitas imperfecta. Secundò per
Quoniam de fententiis
hominum loquentium gloriam patriæ, quæ erit conformita's
ad Job incidit fermo perfecta,fecundum illud 1. Jo.3. Nunc fi-
nunc: ideò, ut univerfa- lii Dei fumus,& nondi apparuit, quid eri-5°
liùs, & pleniùs circa mus: fcimus, quoniam, cùm apparuerit,
hujufmodi inftruaris,vi-
de prima fecunde arti- fimiles ei erimus,quoniam videbimus cum,
culorum num. 467.Elu- ficuti eft. Quia igitur gratiam per ba-
cidatio. Vide autem pro- ptifmum confequimur, in transfigura-
bationem conclufionis tione autem præmonftrata eft claritas
ligendo magis textu ly futuræ gloriæ,ideò tàm in baptifmo,quàm
nec tame propter idem, in transfiguratione conveniens fuit mani-
fed ad ostendendum di- feftari naturalem Christi filiationem tefti-
verfum, &c.

men propter idem. Hoc eft. Non fecundum eundem sefum prorsùs. Ex
quo apertè relinquitur intelligendum: quòd, quandò Deus corporali voce,
ideft, communiùs loquendo, in facra Scriptura idipfum repetit,tunc fecun-
dum fenfum aliqualiter, ideft magis, vel minus diverfum illa corundem
verborum repetitio intelligi neceffario debet. Exemplum fit de ly Crefci-
te, & multiplicamini, Genef. primo, bis repetito à Deo, Ibi enim pri-
mò loquens ad irrationalia inquit: Crefcite, & multiplicamini, & replete
aquas maris, &c. Secundò autem loquens ad homines ait: Crefcite,
multiplicamini, & replete terram, &c. Nam, fi ad verborum corticem 70
tantùm afpicias, repetitur idipfum, ut pater. Si autem eorundem verbo-
rum fenfum attenderis, non repetit, fed folùm femel loquitur Deus. Crefc.
inquit ad irrationalia, & multiplic. f. modo vobis convenienti, hoc eft,
modo irrationali. Crefcite, inquit ad homines, & multiplica. fcilicet mo-
do vobis convenienti,hoc est, modo rationali. Quia enim irrationalia non
habent in feipfis rationem, & rationalia in feipfis rationem habent: ideò
ut fingula præcepta illa fingulis præcepto fubjectis correfpondeant, quod
utique neceffarium effe conftat, gloffari oporter utrumque præceptorum
illorum, fecundum quòd gloffatum eft. In cujus etiam evidentiffimum
fignum eft: quòd Deus, cùm beftias terræ, atque jumenta poft primum
ly crefcite,& multiplicamini, creaffet, non repetiit illud præceptum ad be- 80
ftias illas, atque jumenta : quoniam idem crefcite, & multiplicamini, fub
codem fenfu acceptum extenditur ad animalia hæc, alioquin non poffent
multiplicari, & confequenter fi ad ifta de novo dixiffet ly crefcite, & mul
tiplicamini, repetiiffet omninò idipfum. Dixit ergo, fed fine repetitione
ejufde ad homines ly crefcite, & multiplicamini: quia non fub eodem fen-
fu, fcilicet modo irrationali. Valdè igitur indocti, quin & maximè igna-
ri funt: qui nec ad literæ contextum apertiffimum infpicientes primum
crefcite, & multiplicamini pro fecundo indiftinctè affumunt, multiplica-
tioni hominum,ne dicam, delectationi potiùs venereæ,incumbentes modo
irrationali, ideft, non fecundum rectam rationem ordinato: cùm tamen
cundem numero Deum, qui hominibus dixerat fecundum ly crefc. & 90
multiplicamini,audiant reclamantem, & quafi feipfum ibi locutum expo-
nendo in propheta dicentem pfal.31.Nolite fieri, ficut equus, & mulus, in

da Chriftifidelibus, & Ad quartum dicendum, quòd nonda actualiter exhi bita. Talis verò gloria conveniens fuit, difcipulos voce pa- in transfiguratione fuit terna terreri, & profterni, ut often- fignificata, non autem deretur, quòd excellentia illius gloriæ, in baptifmo, ut in conquæ tunc demonftrabatur, excedit o- clufionis articuli probamnem fenfum, & facultatem mortaliu, venienter in transfigutione patet, & idcò confecundum illud Exod. 33. Non videbit ratione, non in baptifme homo, & vivet. Et hoc eft, quod mo, dictum eft ly 4Hier. dicit fuper Matth. quòd huma- plum audite. IV. MAJOR. Non de- *Sup, illud na fragilitas confpectum majoris glorie bent aliquibus diciea, Math, 17 ferre non fustinet. Ab hac autem fragi- que ferre non poffunt difcipul celitate fanantur homines per Chriftum, . Si dicatur eis ad fine ederunt in cos in gloriam adducendo, quod figni- hunc, ut fcilicet feran- facit, tur ab ipfis. §. Tunc ficatur per hoc, quod dixit eis: Surgite, nihil, &c. Nam, fi nolite timere . loquens ad finem alterum à prædicto audientibus loquatur,puta

ad figurandum aliquid fub parabolis non intellectis, queft. 42. artic. 3.. vel ad fignific andam, & manifeftanda imbecillitatem audientium refpectu corum, quæ dicuntur, tunc poffunt convenienter aliquibus dici ea, quæ ipfi ferre non poffunt, & fic fuit in propofito. Finis enim, qui à Deo patre loquente intendebatur, erat manifeftare in audientibus humanam fragiditatem ad confpectum divinorum. Hinc eft, quòd conveniens fuit difci pulos, &c. ut in text, ex cujus ultima fententia, f.ab hac autem fragilita te fanantur, & cætera : aperitur tibi via ad intellectum dicti illius Rom.s. Per quem habemus accefsum, &c. & illius Ephef. 2. Per ipfum ambo acceffum habemus ad patrem, &c.3. in quo habemus fiduciam, & acceffum in confidentia per fidem ejus, & illius Heb.z. Qui multos filios in gloriam adduxerat. Ex his tu vice verfa confirma fententiam illam textualem.

audientes

Dei.

EXartic.habes primò quomodò per rationem oftendas, meritò effe in- fre
finuatum à fcripturis, & ab Ecclefia, quòd convenienter vox patris
audita eft in transfiguratione Chrifti. A fcripturis quidem per hoc, quod
narratur factum, dicendo Matth.17. Ecce vox dicens: Hic eft filius meus di
lectus; ipfum audite. Sufficit enim ad convenientiam talis facti, quòd ve-
rum fit tale quid effe factum, ut in a. 1.2.3. appen. dictum fuit, atque ci-
tatum. Item per hoc, quòd idem fuiffe verum refertur 2. Pet.1. Non in-
doctas fabulas fecuti notam facimus vobis Domini noftri Jefu Chrifti vir
tutem, & præfciëtiam: fed fpeculatores facti illius magnitudinis. Acci-
piens enim à Deo patre honorem, & gloria voce delapfa ad eum hujufcemo
di à magnifica gloria: Hic eft filius meus dilectus, in quo mihi complacui,
ipfum audite. Et hanc vocem nos audivimus de calo allatam, cùm effemus
cum ipfo in monte fancto. Ab Ecclefia verò idem infinuatur fuiffe conve
nienter factum, per hoc, quòd res congrua tanto transfigurationis myfte-
rio per talis vocis emiffionem fignificabatur. Dicit enim in ejufdem fefti
collecta. Deus, qui in unigeniti tui gloriofa transfiguratione adoptionem fi-
liorum perfectam voce delapfa in nube lucida mirabiliter præfignasi. Vi-
de text. corp. per filiationem, feu conformitatem perfectam quid impor
tetur. Secundò vides: quomodò ex iis, &c.

Com

ARTICULUS

Utrum fuerit neceffarium Chriftum pati pro liberatione humani generis .
DPRIMUM fic proceditur.
Videtur,quòd non fuerit ne-
ceffarium Chriftum pati pro
humani generis liberatione.

rati fumus, fecundum illud Joan. 3. Opor- E primo: quomodò Eec.S. Det.
tet exaltari filium hominis, ut omnis, qui fiori quidem, interimas
credit in eum, non pereat, fed habeat vitam hærefim Faufti Mani-
aternam. Secundò ex parte ipfius Chrifti, chei dicentis, Chriftuma
qui per humilitatem paffionis meruit non potuiffe mori. Si
enim conveniens,& mc-
gloriam exaltationis. Et ad hoc pertinet, ceffarium fuit, ut revera
quod dicitur Luce ult. Nonne opor- fuit, & articulus multi-
60 tuit Chriftum pati, & fic intrare in pliciter probat, quòd
gloriam fuam? Tertiò ex parte Dei, cu- ideft, ufque ad mor-
Chriftus pateretur
jus definitionem circa paflionem Christi

tibus, & populis Ifrael adverfus fanctum puerum tuum Jefum facere:
que manus tua,& confilium tuum decreverunt fieri. De probatione fecun-
de partis difcurrenti etiam per totam vitam Christi patet 9.14. & 15. arti-
sulis fuis. De probatione tertia patet Act. 3. Deus, qui prenunciavit per
os omnium prophetarum pati Chriftum fuum, implevit fic. Ex quo loco in-
telligendus venit præfens textus cum fuppofitione: hoc eft, nonnifi per
paffionem & nos liberandi eramus, & Chriftus in gloriam intraturus, ftan- 70
te femper hac fuppofitione, fcilicet,præfinitione æterna à Deo facta.
DE MINORI. Aliqua neceffitas, B.Coactionis. §. Tunc nihil,&c.
Utex conclufione servia patet,

concluf. 3. Unde & ad

cũ expofitione Veritati prænunciatam in Scripturis: & præfigu. Aureatum, ibi cap.eod. ratam in obfervantia veteris teftament, hujus articuli juvamen oportebat impleri, & hoc eft, quod diplurima facientia per citur Luc. 22. Filius hominis, fecundum teipfum facilè fumes. T- quòd definitum eft, vadit. Et Luc.ult. Hæc tema Concilio Ephefino primo, ca. 12. fi quis non funt verba, qua locutus fum ad vos, cùm confitetur ; Deiterbum adhuc effem vobifcum, quoniam neceffe est passum carne, crucifi- impleri omnia, que fcripta funt in lege Aliàs,& xum carne, & mortem Moyfi, & prophetis, & pfalmis de me: riptü eft, majit. Hæcibi, Item à quoniam fic fcriptum eft, & fic oportebat quoniamo fymbolo fidei: Paffus Chriftum pati, &refurgere à mortuis. portebat, fub Pontio Pilato, cru- AD PRIMUMergo dicendu, quòd cifixus, mortuus. Item ratio illa procedit de neceffitate coactio propter quem omnia, per nis ex parte Dei.

quoniam

347 3.8.20.4.4. 9.1. Es op.1.

6. 17.

carne guftaffe: anathe

ad Heb.z. Decebat eum,

paonem confummari, ¶ Ad fecundum dicendum, quòd ra-
Et infrà. Ut per mortem tio illa procedit de neceffitate coa&tionis
dermeret eum, quiba-
bebat mortis imperium, ex parte hominis Chrifti.

ideft, diabolum. Et ite

Ad tertium dicendum, quòd homi

rùm. In eo, in quo paf nem liberari per paffionem Chrifti, confus aut ipfa, or tentatus, veniens fuit & mifericordiæ, & juftitiæ potens eft & eis,qui ten

tantur, auxiliari. Item ejus. Juftitiæ quidem, quia per paffionem

fuam Chriftus fatisfecit pro peccato hu- à 1.Corinth.15.Si Chrimani generis, & ca homo per juftitiam ftus non refurrexit:inaChrifti liberatus eft: mifericordiæ verò, ftra, inanis eft & fides nis est predicatio no

nis eft fides veftra: ad

quia, cùm homo per fe fatisfacere non veftra: Albuc efisi poffet pro peccato totius humana natu- peccatis veftris. Die tu fuaviter inflectedo hoc, ræ, ut fuprà dictum eft,* Deus ei fatisfa- contra hærefim predi &torem dedit filium fuum, fecundum il- tam, Si Chriftus non lud Rom. 3. Justificati gratis per gratiam eft mortuus: inanis eft 10 ipfius, per redemptionem, que est in Chri- prædicatio noftra, inasto Jefu, quem propofuit Deus propitiato- huc eftis in peccatis verem per fidem in fanguine ipfius, & hoc ftris. Quandoquidem, fuit abundantioris mifericordiæ, quàm, ut patet, refurrectio vefi peccata abfque fatisfactione dimififfet. cendo adverfarios ad ilra Chrifti, quam, Unde dicitur Ephef. 2. Deus, qui dives la tria inconvenientia, eft in mifericordia, propter nimiam chari vult adftruereibi Apo tatem, qua dilexit nos, cùmeßemus mor- ceffariò vezam Chrifti tui peccatis, convivificavit nos in Christo non tantum poffibilita Ad quartum dicendum, quòd rem moriendi, fed er peccatum angeli d non fuit remediabile, iam actualem mortem. 2 Tertiò vides: quomoficut peccatum hominis, ut ex fupradictis dò,&c. in prima parte patet. *

એ

20

Cardinalis Cajetani.

Hic incipit tractatus quintus de exitu Chrifti ex hoc mundo.
Itulus, ut fonat, fumatur, quoniam in corpore articuli diftinguitur.

T In corpore diftinctio una ponitur cum tribus cóclufionibus. Di

ftinctio eft de neceffario dupliciter,vel fimpliciter, vel extrinfeco, & hoc,
vehcoadonis, velfuppofionis: & hoc, vel fine quo non, vel non ita benè

du

modi tanguntur diftinguendo: fed conclufiones ponendo tria tantùm principalia membra confiderantur, quia, ut patebit, fequentibus articulis refervatur difcuffio: fubdiftinctorum modorum, ad præfentem applicata materiam.

*q.1.arz.2.

30 Ponuntur ergo in litera juxta tria principalia diftinctionis membra Comment,
prædicta tres conclufiones. Prima eft. Chriftum pati non fuit neceffarium
abfolutè. Probaturque ftatim, quia tàm ex parte Dei, quàm ex parte ho-
minis poffibile fuitaliter fe habere. Secunda conclufio eft. Christum pati
non fuit neceffarium neceffitate coactionis. Probatur, quia Deus, qui def
nivit Chriftum pati, non poteft cogi, & ipfe Chriftus, qui paffus eft, vo-
luntariè paffus eft: oblatus eft enim, quia voluit. Tertia conclufio cft. Chri-
ftum pars fuit neceffarium neceffitate fuppofitionis. Probatur & ex parte no-
stri, ut habeamus vitam ætemam, Joan. 3. & ex parte Chrifti, ut intraret
in gloriam fuam, Luc. ult. & ex parte Dei, ut impleretur definitio ejus,
Luc. 22. ult. Omnia funt clara.

Ubi vides, quod membra principalia diftinctionis funt tria, fcilicet
neceffarium fecundum fe, vel coactionis, vel fuppofitionis. Si tamen
ukimum membrum fubdividatur, erunt quatuor numerando duos mo-
dos neceffarii ex fuppofitione, fcilicet, vel quia fine ipfo non poteft perve-
hisi ad finem, ut navigatio eft neceffaria ad perveniendum in infulam, vel
fine quo non ita bane, ut equitare eft neceffarium ad cundum ex Bononia 40
Romam, ad quam minùs benè pedes poffer quis ire. In litera omnes ifti

D SECUNDUM fic proceditur. Videtur, quòd non fuerit poffibilis alius modus liberationis humanæ, quàm per paffionem CONCLL ONCL. Simplici Chrifti. Dicit enim Dominus Joan. 12. quendo, poffibile fuit Nifi granum frumenti cadens in terram Deo liberare hominem mortuum fuerit,ipfum folum manet: fi qu alio modo, quàm pertem mortuum fuerit, multum fructum afpaffionem Chrifti, fert.ubi dicit Auguft.* quòd feipfum graTPROB. Quia patet, Joan, circa ex dicto illo univerfali, num dicebat. Nifi ergo mortem paffus ef nied.so.5. Luc, 1. Non eft impofi- fet aliter fructum noftre liberationis non bi,&c.fi ad hoc propofi feciffet.

CONCL.3. Suppo- 3. Prætereà Juftitia Dei exigebat, fita præfcientia, & præ- ut homo à peccato liberaretur, Chrifto ordinatione Dei de paffione Chrifti, non crat per paffionem fatisfaciente: fed Chriftus compoffibile,ideft,fimul fuam juftitiam non poteft præterire; di- 70 poffibile, hominem a- citur enim 2.ad Timo.2. Si non credimus, lio modo, qua per paf- ille fidelis permanet, negare feipfum non ¶ PROB. Quia Deus poteft; feipfum autem negaret, fi juftitia præviderat, atque præ- fuam negaret, cùm ipfe fit juftitia ergo ordinaverat, hominem videtur, quòd non fuerit poffibile alio quòd non fuerit poffibile alio fi per paffionem Chri- modo hominem liberari, quàm per paffti,fic intelligitur ly fup- fionem Chrifti. pofita præfcientia, ac præordinatione Dei de paffione Chrifti, & impoffibile eft Dei præfcientiam 30 falli: prima, quæstione vigefimafecunda, articulo quarto. Item quæftione vigefimatertia, articulo fexte, ejufque voluntatem, ac difpofitionem caffari, prima, quæftione decimanona, articulo nono, item quæftio. 103. ar tic.7.8.

14 Prætereà. Fidei no poteft fubef fe falfum: fed antiqui patres crediderunt Chriftum pafurum. ergo videtur, quòd non potuerit effe, quin Chriftus pateretur.atal

nihil,&c. ut patet ex co-
clufionibus articuli.
II. DE CONCLUS.
Non poterat. B. Stante
præfcientia, & pracordi
natione divina. S. Hoc
enim fic gloffandumef
fe docet auct, Matth.26.
adducta pro majori .Nă
intelligenda eft confor
miter ad illam, Joan.
12. ut patet in tex, re-

SEP CONTRA eft, quod Auguft. fpon, ad primum. Sic *dicit 13. de Trinit. Modum, quo nos par gloffabis & Hilarium. mediatorem Dei, & hominum, hominem Tunc nihil, &c.ur pater. Chriftum Jefum, Deus liberare dignatur, Exigebat. B. Vokents aßerimus bonum, & divina congruum di Deo fic Scilicet, tale Deofic§ gnitati, verum etiam oftendamus non aliu exigere; prout dicit to modum poffibilem Deo defuiffe, cujus pote- &c. Non osim ex hoc ta major. Tunc nibil, ftati cuncta æqualiter fubjacent... ། ། præfuppofuo fit, quòd

RESPONDEO dicendum, quòd paffio Chrifti ad libera aliquid poteft dici poffibile, vel impoffi. tionem humanam effet neceffaria fimpliciter, & bile dupliciter, uno modo fimpliciter, & abfolutè Nam, fi DEN abfolutè, alio modo ex fuppofitione. Sim- voluiffes abfque omni pliciter igitur, & abfolutè loquendo, pof- fatisfactione, &c. ut i de, fibile fuit Deo alio modo hominem liberare IV DE MAJORI. Fidei, B. Secundữ quòd quam per paffionem Chrifti, quia non eft fidei. §. i. fecundü quòd impoffibile apud Deum omne verbu, ut di- veraciter intelligitur cfcitur Luc. 1. Sed ex aliqua fuppofitione fa- fe fides: Tune nihil, &c. Eta, fuit impoffibile: quia enim impoffibi fides catholica hominile eft, Dei præfcientiam falli, & ejus d vo- bus infufa 2.2.q.6.art.1. luntatem, feu difpofitionem caffari, fup- feu quam homines, ut pofita præfcientia, & præordinatione de antiquis minor dicit, habent, 2.2.90s.ant.4. Dei de paffione Chrifti, non crat fimul & etiam fcripturæ divi poffibile Chriftü non pati, vel hominem ne, quibus fides, &c. ut alio modo, quàm per ejus paffione libera- in texts Ex quo patet, ri,& eft eadem ratio de omnibus his, quæ quòd antiqui illi patres ri,& eft eadem ratio de omnibus his, quæ non credebant Chriftu funt præfcita, & præordinata à Deo, ut paffurum, nifi fecundu in prima parte habitum * eft. quòd hoc fubftabat di

* 2.83 6.10. circa prin to.3.

D. 49.

vinæ præfcientiæ, &pre- *p.p.q.14. ordinationi. Non fubftabat autem ei, ut aliquid neceffarium fimpliciter, ar.11.

& abfolutè, quafi quòd Deus prævidiffet, fe non poffe falvare hominem, & hoc fe non poffe præordinaffet, nifi per paffionem Chrifti ; fed fubftabat ei, ut aliquid magis conveniens ad falvandum hominem, ideft, ut modus magis congruus ad hoc, quàm alii infinitæ fuæ bonitati, atque potentiæ modi poffibiles. Confequenter igitur patres illi non credebant ex fide ca tholica, Chriftum paffurum pro falvandis hominibus, nifi fecundum quòd paffionis ipfius via ad hoc erat convenientior, quàm aliæ viæ.

A P