creatis nobilitata eft (ut nunc fup, ex q.2.a. 2. diximus) & intantü,ut S.Do-
tor dicat, 1.q.25.ar. 6. ad 4. humanitas Chrifti ex hoc, quòd eft unita Deo,
habet quandam dignitatem infinitam ex bono infinito, quod est Deus, &
ex hac parte non poteft aliquid fieri melius ea, ficut non poteft aliquid
melius effe Deo. Vide, quantam fublimitatem humanitati Chrifti attri
buit D. Thom. Quia ergo ex hac parte, qua conjungitur Deo, non poteft
aliquid fieri dignius humanitate Chrifti, & effe regem univerforum eft 10
dignitas per fe conveniens Deo, ideò fateri oportet, quòd ifta dignitas mo-
do, quo rei creatæ communicari poteft, communicata altiffimè eft huma-
nitati Chrifti, Et, quia ab inftanti conceptionis conjunctio hæc ad Deum
factaeft, q. 33.a. 3.ideò,

ex tunc Chriftum fe- ¶AD PRIMUM ergo dicédum, quòd,
cundu carne fuiffe rege ficut David in Bethlehem natus eft, ita
omnium, concludendu
neceffariò eft. Cæteras, etiam Hierufalem elegit, ut in ea fedem
quæ multæ funt, ad hoc regni conftitueret, & templum Dei ibi
pfum rationes ftudiofo ædificaret, & fic Hierufalem elegit, ut
Jectori inquirēdas relin- effet civitas fimul regalis, & facerdotalis.
quo, quandoquide duæ
præmiflæ & ad inten- Sacerdotium autem Chrifti, & ejus re-
tum probandum effica- gnum præcipuè confummatum eft in c-
ciffimæ funt, & pro tex. jus paffione, & ideò convenienter Be-
hujus articuli declaran- thlehem elegit nativitati: Hierufalem ve-
NOT. 6. Ex fcriptu- rò paffioni. Similiter etiam per hoc ho-
ra item (ut in not. 4. di- minum gloriam confutavit, qui glorian-
cebatur) conftat propo- tur de hoc, quòd ex civitatibus nobilibus
fitum. Legitur enim fic

do fufficiunt.

in Apoc. 19. ipfe vesti originem ducunt, in quibus etiam præcitus, erat veste afperfa pue volunt honorari. Chriftus autem è fanguine, & vocabatur converfo in civitate ignobili nafci voluit, nomě ejus Verbi Dei,& habet in vestimento, & & in civitate nobili pati opprobrium. in femore fuo fcriptu ¶ Ad fecundum dicendum, quòd Rex regum, & Domi- Chriftus florere voluit fecundum virtuonus dominantium. Ubi fain converfationem, non fecundum nota diligenter ly vefte afperfa fanguine: & ly carnis originem, & ideò in civitate Nain veftimento fcriptum, zareth educari voluit, & nutriri, in BeHæc fiquidem manife- thlehe autem voluit quafi peregrè nafci; ftè defignat & humaniHomi. 8. taté,cùm ipfa fola fit af- quia, ut Greg. dicit, per humanitatem, neuang perfa fanguine, & re- quam affumpferat, quafi in alieno nafceba

non remote gnu tàm altum conve à princ.

nire ipfi humanitati, cùm hæc regni poteftas fit fcripta in tali veftimen-
to, per communicationem tamen fibi factam à divinitate (ut in not. 5.)
cui ipfa humanitas conjuncta eft, quod fignificatur per ly vocabatur no-
men ejus Verbum Dei. Item hoc ipfum de regno Chrifti hominis tefti-
monio omnium creaturarum comprobatur voce magna ipfi Chrifto accla-
mantium, Apoc. 5. Dignus eft agnus, qui occifus eft, accipere virtutem
&divinitatem, & fapientiam, & fortitudinem, & honore,& gloriam, &
benedictione. Sedenti in throno, & Agno benedictio, & honor, & gloria,

nationem eft etiam humana, í. humanæ naturæ perfona, q. z. a. 4.q. 16. art. 4. 11. tunc de ipfo dicendum eft aliquid multò altius: videlicet, quod i pfe ab initio conceptionis eft rex non inferior Deo(ut dicebatur de ejus hus manitate not. 4. in fin.) fed per omnia æqualis Deo ratione unionis hypo ftaticæ. Huic veritati atteftatur B. Ambr. fuper illud. Luc. 1. hic erit mas gnus, dùm ait: potentiam, quam Dei filius naturaliter habet,homo erat ex tempore accepturus. Quod exponens D. Th. inquit fuprà q. 13. ar. 1.ad 1. Homo accepit ex tempore omnipotentiam, quam filius Dei habuit ab æterno per ipfam unionem perfona: ex qua factum eft, ut, ficut homo dicitur Deus, ita dicatur omnipotens ; non quafi fit alia omnipotentia hominis, quam filii Dei,ficut nec tur; non fecundum poteftatem, fed fecun- alia deitas, fed eo, quòd dum naturam. Et etiam (ut Beda * dicit) ft una perfona Dei, * Cap. 2. in hominis, Hæc ibi,Ex qui Luc. Jupe in diverforio loco egebat, ut nobis multas bus fanétorum, tanto- illud E manfiones in domo Patris fui præpararet. rumq; Doct. fententiis reclinat Ad tertium dicendum, quòd, ficut patet, quòd Chrifti ho- cum in predicitur in quodam fermone Ephefini eft alia, quàm filii Dei, dum ord minis regia poteftas no Jepi, et 20 Concilii, fi maximam Romam elegiffet ci- ratione unionis perfo B vitatem, propter potentiam civium muta- nalis; fed eft numero ca tionem orbis terrarum putarent, fi filius fed æqualis Deo. Docudem,ideòq;non inferior, fuiffet Imperatoris, poteftati utilitatem erat & ipfe Chriftus hoc adfcriberent:fed ut divinitas cognofceretur, catholicæ fidei dogma orbem transformaffe terrarum, paupercula per illud Matth. 28. elegit matrem,& pauperiorem patriam efas in calo, &inter Data è mihi omnis potElegit autem Deus infirma mundi, ut con- ra. Ideft, fuper omnem fudat fortia, ficut dicitur 1.ad Corinth. 1. creaturam, Quod quide Et ideò, ut fuam poteftatem magis o. B. Hieron, ibide fic exftenderet in ipfa Roma, quæ caput mun- eft, qui paulò ante crupofuit. Illi poteftas data di erat, etiam caput Ecclefiæ fuæ ftatuit cifixus, qui fepultus in in fignum perfecta victoria, ut exinde tumulo,qui mortuus ja fides derivaretur ad univerfum müdum, cuerat, qui pofteà refur fecundum illud Ifa. 26. Civitatem fubli- quod homo, q. 13. a,2.ad rexit,ideft,Chrifto fecüdis mem humiliabit, & conculcabit eam pes primum. Dicitur aupauperis, fcilicet, Chrifti, greffus egeno- sem omnis poteftas fibi rum, ideft, Apoftolorum Petri,

30

so

poteftas in fecula fæculorum: Amen. Ubi nota vigilanter ly occifus eft,
& ly accipere. Nam in fola humanitate occifus eft,& ab initio conceptionis
fuæ accepit honorem, gloriam, & poteftatem illam, ut ex 9. 33. a. 3. ha-
betur, cùm tunc humanitatem fuiffe affumptam à Verbo, ibi dicatur, ex
cujus influentia omnia hæc, & fimilia in ipfam humanitatem proveniunt.
Item idipfum de Chrifti regno, fecundum quòd homo eft, demonftratur
per hoc, quòd ipfi, fecundu quòd homo eft, crucifixo fuperpofitus eft titu-
lus regiam dignitatem exprimens, f. Jefus Nazarenus Rex Judæorum, Jo.
19. Hebraicè verò, Græcè,& Latinè fcriptus erat,ut hinc denotaretur,quòd
ipfe erat rex univerforum. Ac fi ibi implicitè diceretur. Licèt Jefus hic, in-
quantum ex fanguine David defcendit, fit folùm rex Judæorum, tamen in-
quantum hec humanitas fua divinitati conjungitur,eft rex etiam Græcoru, 60
& Latinorum, i. omnium hominum. Per has,n, tres linguas intelligimus
divifum fuiffe totum mundum ab Euangelifta. Quandò autem incœperit
effe rex temporalis & Judæorum, & gentium, oftenfum fuit fup. not. 1.4.5.
Ab initio itaque nativitatis in utero dignitate hanc regiam de jure habuit
& in ipfa jugiter perduravit, in cujus continuæ durationis fignum dignitas
cadem nunc de Chrifto explicatur, quandò minùs videbatur. Ut meritò
fecundum regulam logicalem, f. fi de quo minùs videtur ineffe,ineft, ergo
& de quo magis,nos proportionaliter dicamus. Si tunc,quandò minùs vide-
batur, quòd Chriftus rex effet, eft rex publicè acclamatus. ergo,quandò,
fcilicet, in tota fua priori vita, magis, i. faltem non fit minùs, videbatur
effe rex, erat rex. Nec veritati huic obftat, quòd titulus regem illum decla-
rans ab hofte infideli Pilato irriforiè, quafi per ludibrium,fcriptus eft: quo-
niam ad judicium yerum dandum de aliqua re non eft (ut patet) infpicien-
dum ad infipientes, ut fequamur eos, fed ad fapientes, ut fecundum cos
dirigamur in judicando. Porrò titulus ille à Spiritufancto fapientiffimè
multò anteà dictatus eft, quàm à Pilato juxta fuum infipiente fenfum con-
fcriberetur. Veritas ergo tituli judicanda eft fecundum fenfum Spirituflan-
tifcripturam hanc prænunciantis,non fecundum Pilatum eidem titulo de
fuo fenfu infipientiam apponentem. Pro feriofa igitur, fincera, ac plena ve-
ritate ly rex Judæoru debet judicari dictu effe in illo titulo, utpote quod
à Spiritufancto dicatur:neque huic veritati debet vel minimum præjudica-
re irriforia mens infipientium, maximè, quia tales illufores fpiritus ipfe de-
ludet Prover. 3. Immò, & antequam machinarentur hujufmodi irrifiones,
delufit. Nondùm .n. erat Pilatus illufor,quandò fpiritus veritatis irriforiam
ejus mentem juftiffimè deludens in Pfalmi 56. titulo dicebat: Ne corrum-
pas David in tituli infcriptione. Ac fi apertiffimè dixerit. Veritas contine-
bitur in fcriptione tituli David, i. Chrifti fecundum carne defcendentis ex
femine David: & ideò ego, qui fum fpiritus veritatis, volo, ut veritas ejuf-
dem tituli incorrupta permaneat; quapropter & de hoc præceptum cui-
que fero dicens. Ne corrumpas, &c. De ifto titulo cum B. Auguftini pul-
cherrima expofitione videbis prolixiùs digniffima fcitu in Veritatibus
Aureis fuper totam legem vetereni, Numer. 17. concl. 2.

NOT. 7. De Chrifto fecundum humanitatem fermo hactenus habi-
tus eft, & fic de ipfo eft intelligendus. Ac fi ex omnibus præmiffis epilo-
galiter dicatur: Humanitati Chrifti ab inftanti conceptionis competebat
de jure dignitas temporalis regia, tùm ratione fanguinis ex David,tùm ra-
tione communicationis ex divinitate conjuncta. Cæterùm, fi loquamur
de Chrifto,fecundum quòd homo.i, fecundum perfonam, quæ poft incar-

Pauli,

&

data, ratione unionis, per quam factum eft, ut homo effet omnipotens ut fuprà dictum eft:

Et, quamvis hoc ante refurrectionem innotuerit Angelis: poft refurrectio nem tamen innotuit omnibus hominibus, ut Remigius dicit. Tunc autem dicuntur res fieri, quandò innotefcunt: & ideò poft refurrectionem dicit Dominus, fibi datam omnem potestatem in cælo, & in terra. Hæc ibi S. Thomas. Ex quibus conftat, efle de fide credédú, quòd Chriftus homo, ideft,Chrifti hominis perfona, eft rex regú omniu coæqualiter Deo patrí.

70

COROL. Ergo Chriftum hominem quocunque modo confideres, i. five quoad humanitatem refpectu Davidici ftipitis, five quoad humanitate perfonam, invenies femper, ipfum effe regem temporalem de jute. tatem refpectu influentiæ conjunctæ divinitatis, five quoad humanitatis fuæ Ergo tale jus regium à Chrifto homine tolli non poteft à quoquam, nifi ablationem hac facere præfumens blafphemiam fidelium cordibus impor tabilem committat: hoc eft, nifi neget,aut humanitate Chrifti ex femine David effe propagatam, aut ipfam elle divinæ naturæ conjunctam, aut i❤ pfius humanitatis perfonam effe Deum : quorum trium quodcuque negetur, hærefis immanis incurritur. Immanis, inquam, quia non folùm eft contra fidem, fed etiam contra bafim fidei. Nam bafis, i. fundamentum fidei Chriftus eft, 1. Cor. 3.qui à tota Ecclefia catholica firmiter creditur & efle ex femine David fecundum carnem, Rom 1. & duas habere etiam poft incarnationem naturas, f. humanam, ac divinam ( ut patet in Concilio Chalcedonenfi pro hac veritate determinanda congregato) & has quidem conjunétas in una perfona divina, ut patet in Concilio Ephefino prime pro hujus veritatis determinatione congregato. Ergo negare, Chriftum, fecundum quòd homo,effe regem temporalem de jure, eft negare, Chri ftum effe Chriftum: quod, cùm manifeftam implicet contradictionem, eft omninò infactibile. Ergo negare, Chriftum, fecundum quòd homo, effe regem temporalem de jure, elt aperire viam magnam Antichrifto : quoniam ejus principalis fcopus erit negare Chriftum effe Chriftum, omnibufque velle totis viribus perfuadere, Chriftum, i. Jefum Nazarenum Crucifixum non effe Chriftum. Ergo negare Chriftum, fecundum quòd homo, effe regem temporalem de jure, eft honorem, glorianq; ipfi debi tam auferre, eft erga ipfius majeftatem reverentiam Chriftianorum, atque devotionem minuere: eft Antichriftum, antichriftianofque vel nolendo juvare; non .n. omnes de induftria peccant: & ideò dixi ly vel nolendo. In omnibus attamen à prima notatione hucufque prædictis vigilantiffimè femper ponderabis ly de jure: ne quandò mifcere velis executionem, ubi & non oportet, & (Chrifto ipfo fic volente) non eft, quæ mixtura procul dubio effet tibi occafio tùm errandi, tùm veritatem præmifforum animo candido ut proponitur) minùs percipiendi. Ex his tandem patet, quòd fatuitas, nedum impoffibilitas, eft dicere: quòd Chriftus non voluerit habere hujufmodi jus regium, quafi tali juri voluntariè renuncians: quoniatur: quod ipfe recufaverit aliquod horum trium,f. vel efle de fanguine niam fatuum,& impoffibile (ftante prædeftinatione divina) dicitur, fi diDavid, vel habere humanam naturam divinæ naturæ conjunctam, vel perfonam fuam divinam effe perfonam etiam naturæ humanæ : quorum fingula per fe dicunt, Chriftum, fecundum quòd homo,effe regem temporalem de jure, ut fuperiùs declaratum eft. Nec eft fimile de recufare pro tunc talis juris executionem, & de recufare tale jus, ut patet tùm ex fe tùm ex prædictis

90

catur:

?

1. ILLATIO CONCLUSIONIS. Ergo de Hierufalem, &c. B. Negatur illatio. S. Procedit .n. ex mala intelligentia præmiffarum ex eo f. quòd auctoritatem Ifaiæ loco majoris propofitionis inducta falsò retorquet ad locum, ubi nafci deberet Chriftus. Nam prophetæ ibi fenfus alius eft ita: ut exponatur ly verbum domini exibit de Hierufalem, quoad consumatio ne & regni,& facerdotii (ut declaratur in tex.) non aut quoad nativitatem. MINOR. Maximè aliquis denominatur à loco fue nati vitatis, R. Si denominatio ipfa attendatur fecundum carnis originem S. Tunc nihil, &c. Nam, quandò Chriftus denominatur à Nazareth

Naza

Quæft. XXXV.

Nazarenus, ifta denominatio non attenditur fecundum carnis originem
fed fecundum nutritionem, & converfationem. Alioquin, fi fecundum
carnis originem denominaretur, vocaretur Bethlehemita : juxta quod Mi-
chæas cap. 5. (ut ponitur in argumen, contr. Jintendit eum denominare.
Per hoc enim, quòd locum nativitatis fecundum carne dicit effe Bethlehe:
illum fecundum carnis originem & denominat Bethlehemitam, & aliis fic
effe denominandum commonftrat.

III. DE MAJORI. Veritatis fidem. B. Transformantem vir-
tute divinitatis orbem terrarum. §. Tunc nihil, &c. Nam, fima-
ximam Romam, & cæt, ut in textu ufque elegit autem Deus in
firma mundi. Ac fi virtualiter dicatur. Si nativitati ejus, qui veritatis fi- 10
dem nunciaturus nafcebatur,affignaretur maxima Roma: tunc videretur,
quòd ipfa fides effet virtute hominum converfura mundum; non autem
virtute divina: cùm tamen non humana, fed divina virtute hanc mundi
mutationem fuiffet factura; & fidem ipfam fic mutationem hanc fecif-
fe,ab omnibus credendum effet. Quantò igitur locus nativitatis Christi
major fuiflet fecundum mundum, tantò magis homines æftimaffent
Chriftum virtute humana,ideft,virtute de hoc mundo vim trahente, con-
verfurum homines ad feipfum: cùm tamen de ifta converfione, qua in
eis regnat Chriftus loquens dicat, Joann. 19. Regnum meum non eft de hoc
mundo. Hoc eft, veritas antonomafticè (de qua fubditur ibidem) ideft, ve-
ritas fidei,per quam ego in cordibus hominum regno, non habet operandi
virtutem ex hoc mundo; fed aliunde, fcilicet, ex conditore mundi. Nafci
ergo in loco fecundu mundum celeberrimo(qualis erat Roma) deftruxif-
fet quodammodò intentum Chrifti, quo fcilicet,regnum fuum per fidem
non effe de hoc mundo, credi volebat: & nafci in loco minùs celebri
(qualis erat Bethlehem) adstrucbat illud intentum Chrifti,ut confideranti-
bus patet.

20

30

:

APPENDIX.

X articulo habes primò: quomodò per rationem oftendas, meritò effe

per hoc,quod dicitur Mich. s. fecundum quòd eft in argumen. cont. Pro Eccl.S.Det.
à fcripturis infinuatum, quòd Chriftus debuit in Bethlehem nafci. Ut Utilitas pro
quo nota,quòd propheta loquitur de Bethlehem,in qua natus eft David:id,
quod annotavit per ly Ephrata. Unde legitur Genef. 35. Mortua eft Ra-
chel, & fepulta eft in via, que ducit Ephratam, hæc eft Bethlehem. Ex quo
loco defignatur:quòd illa civitas primùm vocata eft Ephrata:pofteà Beth-
lehem ex quodam evētu, qui narratur in lib. Ruth cap. 1. Eventus autem
hic fuit abundantia panis ibi reperta, poftquam magna cariftia inibi præ-
ceffiffet. Legitur fiquidem in illo libro fic. Facta est fames in terra. Abiit-
que homo de Bethlehem Juda: ut peregrinaretur, &c. & infrà. Ephratai de
Bethlehem Juda,&c, Surrexit,ut in patriam pergeret. Audierat enim,quòd
funt fimul,& venerunt in Bethlehem. Quia ergo hoc nomen Bethlehem
refpexiffet dominus populum fuum:& dediffet eis efcas, &c. Profectaque
interpretatur domus panis, & in civitate Ephrata fuit à domino poft fa-
mem illam data magna copia panis: ideò nomine mutato ipfa civitas di-
&ta eft Bethlehem. Nec obftat, quòd etiam tempore famis dictum eft ly
abiit homo de civitate Bethlehem: quia hæc denominatio intelligitur tunc
dici per anticipationem (ficut & in multis fcripturæ locis fit ) quafi dica-
tur. Abiit homo Ephratæus de civitate Ephrata: quæ in brevi tempore,
ideft, decem annorum, vocanda erat Bethlehem. Hic ( ut prædiximus)
natus eft David. Nam legitur ibidem cap. quarto fin. Salmon genuit Booz,
Booz genuit Obed, Obed genuit Ifai, Ifai genuit David regem. Hæc pro
neceffitate præfentis textus rectè intelligendi, cùm ex femine, immò &
civitate David fuerit Chriftus, queft. trigefima prima, artic. fecundo,&
Luc. 2. annotata fint: ut fiat diftinctio ab altera Bethleem, quæ eft in
tribu Zabulon (lib. Jofue cap. 19.) de qua propheta Michæas in textu al-
legatus non loquitur: & in qua nec David, nec Chriftus natus eft. Item
idipfum in principio appendicis pofitum infinuatur per illud Matth.2. Cùm
natus effet Jefus in Bethlehe Judæ, & inf. Tu Bethlehem terra Juda: Ex te
exiet dux, ideft(ut habetur in translatione Chaldaica) Messias, ideft( ut in-
terpretatur græcè) Chriftus. Item Luc, 2. In Judæam civitatem David,
que vocatur Bethlehem, cum Maria, &c. Cùm effent ibi, peperit filium
fuum primogenitum. Porrò, quia dicebatur ly debuit nafci, quod eft di-
cere: conveniens fuit nafci, five convenienter nafciturus erat, & natus eft:
tum) vide fecundam fecundæ, quæft. 122. art. 2. append. & q. 140.
ideò de convenientia fcripturarum (applicando pofteà ad hoc proposi-
art. I. append. & 1. 2. queft. 68. art. 4. append. Secundò vi-
des: quomodò ex iis benè penfatis, & applicatis doctrina hæc Angeli-
ca viciffim declaretur, atque confirmetur.

NOT. Poftquam folutum eft argumentum in textu, fubditur ly ut
confundat fortia,& ideò,ut fuam,&c. Ac fi apertè diceretur. Statuere po-
fteà
caput
Ecclefiæ in ipfa Roma eft in argumentu manifeftè oftenfivum,
quòd fides Chrifti operata eft mirabilia, quæ fecerat, virtute divina;& tan-
ta;ut mirabiliter fibi ipfi fubjugaret etiam urbem caput mundi.Adeò,quòd
illa urbs, quæ prædicto intento Chrifti nocuiffet, fi locus nativitatis ejus
fuiffet(ut refponfum fuit)nunc eidem intento favet; cùm pro loco capitis
Ecclefiæ ftatuitur. Nunc enim poft debellationem mundi fine armis carna-
libus ullis fubjecta Roma non poteft afferre argumentum, quòd virtute
ipfius Romæ fides Chrifti debellaverit mundum:fed folummodò poteft ef-
fe fignum in contrarium,fcilicet, quòd fides illa non virtute humana, quæ
tunc precipuè vigebat Romæ,tantam victoriam,ideft,debellationem mun-
di, five carnis, &c. fecerit. Roma ergo priùs, ideft,fi Chriftus nafceretur in
ca, fuiffet in argumentum, quòd regnum Chrifti effet de hoc mundo:
nunc autem ex prædicta fui fubjectione eft in argumentum, quòd re-
gnum Chrifti non eft de hoc mundo. Pro quorum etiam adhuc meliori
captu nota: quòd textus ly Roma caput mundi erat, intelligendus eft non 4o
folùm de ejus dominio, fed etiam de ejus erroribus, fupra alias partes mun-
di. Ac fi textus apertè dixiffet;Roma erat caput mundi & in dominando,
& in errando, ftatuiffe ergo caput Ecclefiæ in ipfa Roma eft fecifle; quòd

Itulus clarus eft:

Commentaria Cardinalis Cajetani.

Comment. It
In corpore una coclufio: Chriftus in Bethlehem nafci voluit. Pro-
baturque dupliciter, primò ad literam, fecundò mysticè.

Notadum

T Adverte hic, quòd Auctor reddit rationem ex parte loci voliti, quaad intelli- re Chriftus voluerit nafci ibi, quæ ratio eft etiam ratio, quare prophetari gendam fecerit, fe ibi nafciturum, & proptereà non affertur in litera ratio ex parte conclufioprophetiæ implenda.

nem.

Annot

In refponfione ad fecundum nota,quòd ad literam ideò in diverforio
nafci elegit Chriftus, ut facramentum virginei partus occultum abfque
matris,confanguinearumque nota maneret. Si enim in civitate peperiffet,
oportuiflet obstetricem vocare, & confanguineas, & fic aut virginitas ma- so
tris fuiffet manifeftata, aut reprehenfa mater fuiffet, quòd non vocaffet.
immò forores ejus obftetricem etiam ad invitam matrem convocaffent :
Nec obftat, quòd in Bethlehe natus dicitur, quoniam Bethlehem appella-
tione veniunt etiam fuburbanæ domus. In cujus fignum Herodes, audito,
quòd in Bethlehem nafceretur, juffit occidi in Bethlehem,& in omnibus fi-
nibus ejus infantes, intelligens per locum nativitatis Chrifti totum infra
fines Bethlehem. Suaviter ergo omnia divina difpofuit fapientia,
fci in diverforio elegit,ubi nullius cura, vel incuria cenforem haberet, ubi
dùm na-

Suarez 9.35. art. 8.

difput. 13. fect. 4.

Medina, 1. 35. art. 8.

SUPER. QU. XXXV.

ART. VIII.

& à Magis adorandus erat abfque arbitris civibus, fcilicet, admirantibus
corum ingreffum, abfque judice in domum Jofeph, propter quod diverfo--
rium hoc non intra civitatem, fed extra videtur fuiffe, ut ipfum diverso-
rii nomen fonat. nam, fi intùs fuiffet, potuiffent Herodi teftificari multi,
quòd Magi in Bethlehem ingreffi effent, &c. fed ubi per viam in diverforia
domo celebrata eft adoratio, latuit ipfa adoratio.

In refponfione ad tertium nota,quòd ipfe Chriftus Rome caput Ec-
clefiæ fuæ ftatuit, non folùm ratione communi, quia facta Apoftolorum.
funt facta Chrifti,juxta illud: fine me nihil poteftis facere, fed, quia volenti
obviavit jubens,ut revertatur,& Romæ fedes apoftolica ftabiliatur,& dùm
Petro ex Roma recedere, ficut olim ex Antiochia recefferat ipfe Chriftus
dixit: Venio Romam iterùm crucifigi: fi enim Petrus alibi fedem elegiffet,
non Romæ,fed in loco illo,ubi poftremò fediffet,caput Ecclefiæ fuiffet.Et,
ficut nuc non Anthiochena,fed Romana ecclefia caput eft, quia Romanus
pontifex fucceffor eft Petri: fimiliter in illo cafu non Romanus, fed illius
alterius loci Pontifex fucceffor fuiffet Petri, ac Chrifti vicarius. Ipfe ergo
Chriftus præcipiendo regreffum, & crucem, Romæ ftatuit caput Ecclefiæ.
quocirca non poteft humana auctoritate mutari, & fieri, ut alius, quàm
fucceffor Petri Romanus Pontifex fit caput Ecclefiæ.

pore natus.

ARTICULUS
Utrum Christus fuerit
DOCTAVUм fic proceditur.
Videtur, quòd Chriftus non
fuerit congruo tempore natus.
tiffimo tempore Ad hoc enim Chriftus venerat, ut fuos
Chriftus natus eft.
in libertatem revocaret. Natus eft au-
TPROB. Quia Chri-
ftus natus eft tempore tem tempore fervitutis, quo fcilicet to-
à fe præelecto: & quæ à tus orbis præcepto Aug. defcribitur,qua-
Deo funt, convenienter fi tributarius factus, ut habetur Luc. 2.
difpofita funt.
NOT. Ad intelle- ergo videtur,quòd non congruo tempo-
&tum applicationis pro- re Chriftus fuerit natus.

,

bationis hujus ad con- ¶ 2. Præt. Promiffiones de Chrifto 70
clufionem, cùm proba- nafcituro gentilibus non fuerant face
tio loquatur in gradu
pofitivo per ly conve- fecundú illud Rom. 9. Quorum funt pro-
nienter, & conclufio in mißa: fed Chriftus natus eft tempo-
gradu fuperlativo per ly re, quo rex alienigena dominabatur:
convenietiffimo, adver

te, quòd hic præfuppo- ficut patet Matth. 2. Cùm natus effet
nitur, fubintelligenda

effe regulam illam univerfalem à Philofopho in lib. Topicor. datam, fcili-
cet, ficut fe habet fimpliciter ad fimpliciter, ita magis ad magis,ita maximè
ad maximè. Secundum ergo quòd res, de qua tractatur eftvel magna, vel
major, vel maxima: fecundu hoc oportet correfpondenter intellige-

vi

rely convenienter. Ut univerfaliter dicamus. Quæ à Deo funt magna, difpofita funt covenienter. Quæ à Deo

funt majora, difpofita

funt convenientiùs.

Que à Deo funt ma

id, xima difpofita funt

convenientiffimè. Non
tamen intelligas hanc

difparitatem difpofi-
tarum rerum ex parte
fed folùm ex parte ef-
actus divini difponētis:
fectus : quod ut meliùs
capias, vide 1.9.20. art.

3. Præt. Tempus præfentiæ Chrifti
in mundo diei comparatur, propter
Jo. 9. Me oportet operari opera ejus, qui
quòd ipfe eft lux mundi: unde ipfe dicit
mifit me, donec dies est: fed in æftate funt
dies longiores, quàm in hyeme. ergo,
cùm natus fuerit in profundo hyemis.
i. 8. Kalendas Jan. videtur, quòd non
fuerit convenienti tempore natus. 3. quæft.25.art.6.ad
SED CONTRACft, quod dicitur de qua in præfenti tra-
primu. Quia ergo res,
Galat. 4. Cùm venit plenitudo temporis, &tatur, eft maxima, i.
mifit Deus filium fuum, factum ex mulie- maximi momenti, ut
re, factum fub lege.
quæ fit de circunftatiis
ad Chriftum pertinen-
tibus (puta de tempore
nativitatis fuæ: ficut priùs de loco, art. 7.)ideò exponendum eft ly con-
venienter. i. convenientiffimè. Et fic probatio, & conclufio benè fibi in-

TRE

o vicem in eodem gradu correfpondent. Ergo ly convenienter ftat figura-
tivè per figuram,fcilicet,antonomafiam. Nam convenienter antonomafti

cè, eft idem, quod convenientiffimè. Præmiffam regulam lib. Topic, nunc pro femper in omnibus fimilibus notabis diligenter, etiamfi numqua ampliùs repeteretur. Ab hac regula edoctus dices, quòd convenientiffimo

APPENDIX.

in loco natus eft Chriftus, quòd convenientiffimam matrem clegit, quòd, Exarticulo habes primo: quomodò per rationem oftendas, meritò ef

&c. Nam hæc omnia funt pertinentia ad Chriftum,

1. DE MAJORI.

Ut fuos in libertatem

Tunc nihil, &c. Immò

RESPONDEO dicendum, quòd hæc revocaret, R. Per fer- eft differentia inter Chriftum, & alios vitutem fuiipfius. §. homines, quòd alii homines nafcuntur pro conclufione, ideft, fubjecti neceffitati temporis, Chriftus in favorem conclufio- autem, tamquam dominus, & conditor nis articuli, militat ar- omnium temporum, elegit fibi tempus, gumentum; fi rectè ex lla majori gloffata pro- in quo nafceretur, ficut & matrem, & cedat. Sic enim non co- locum. Et, quia, quæ à Deo funt, ordicludet id,quod nunc fa- nata funt, & convenienter difpofita cit,f. ergo Chriftus non confequens eft, quòd convenientiffimo temtus fed concludet oppo- pore Chriftus nafceretur.

eft cōgruo tempore na

,

fitu, f.ergo Chriftus eft AD PRIMUM ergo dicendum, quòd cögruo tempore natus, Chriftus venerat nos in ftatum libertatis Et hoc: quia natus eft tunc quandò Cafari reducere de ftatu fervitutis. Et ideò, ficAugufto per fervitutem ut mortalitatem noftram fufcepit,ut nos voluntariam fubdeba- ad vitam reduceret, ita (ut Beda dicit) tur, folvendo f. in paeo tempore dignatus eft incarnari, quo mox rentibus fuis ei tributu, Lu..utpro- mirabili confilio divi- ob noftri liberationem ipfe fervitio fubdere*Sup.illud Luc. 2. Sicut namque, natus, cenfui* Cefaris adfcriberetur, atq; fiseretur cu no difponente, Ifa.9. tur. Tempore etiam illo, quo totus orMari, per ly admirabilis, con bis fub uno principe vivebat, maxima * fecundum filiarius, mortem noftra ord. Bede, moriendo deftruxit, & pax fuit in mundo, & ideò decebat, ut al.cenfus. confequenter morte fua illo tépore Chriftus nafceretur, qui est

80."

vitam nobis promeruit:

10

fe infinuatum à fcripturis, quòd Chriftus congruo tempore natus pro Ecchs. eft. Ut per illud, quod dicitur Gal. 4. fecundum quòd eft in arg. cont. Ubi Dei. notandum eft, quòd tế

ope.imp.no

gladium. Congruebat etiam, ut in illo pusillud ratione maxitempore, quo unus princeps dominaba- mè congruitatis ad natur in mundo, Chriftus nafceretur, qui tivitatem Chrifti vocatur plenitudo temporis, venerat congregare fuos in unum, ut ef- ideft, tempus plenitudi fet unum ovile, & unus paftor,ut dicitur nis. Ac fi per talem voJoan. 10. cationem dicatur: quòd ad Chrifti miffionem in ¶Ad fecundum dicendum, quòd ideò mundum tempus illud Chriftus regis alienigenę tépore nafci vo- non tantùm fuit con luit, ut impleretur prophetia Jacob di- gruum, fed etiam concentis Genef. penul. Non auferetur fce- quin non fuiffet tempus gruentiffimum. Alioptrum de Juda, & dux de femore ejus, do- plenitudinis, f. & pronec veniat,qui mittedus eft: quia, ut Chry- phetiarü, & promiffio20 foft.* dicit fuper Matth. quandiù Judai- num, & gratiarum, & (ut femel dică)omnių *Hom.1.in ca gens fub Judaicis regibus, quamvis pec- bonorum; quandoqui. Matth, in catoribus, tenebatur, prophetæ mitteban- dem præfentia Chrifti, tur ad remediu ejus: nunc aute quandò lex quæ tunc etiam corpo- fo Dei fub potestate regis iniqui tenebatur, hibebatur, continebat nafcitur Christus, quia magna, & defpe- omnia bona. Unde, ut rabilis infirmitas medicum artificiofiorem hanc temporis denomi nationem fic aptiffimè quærebat. fe, cognofcas melius, facta ab Apoftolo fuifnota a fimili. Sicut illa pars anni, quæ autu- *In liqen no. tef. qui icipit, Deus mnus dicitur, pōt refpetu aliarum partiu vo- certè perfe cari plenitudo tempo- q. 51. 10. 4. ris ipfius anni eo, quòd inter opera quæcumque in hyeme Aug. feminata fuerunt, & in ftate ad maturitate venerunt, colliguntur in autumno pro fuftentatione hominum in vita

30

ita fervitutem noftram pax nostra,faciens utraque unum, ut dici*Sup. illud duriffimam, qua à nati- tur Ephef. 2. Unde Hieron.* dicit fuper Ela. 2. No vitate fumus filii irę ve- Ifa. Veteres firevolvamus hiftorias, invelevabi gnundati fub peccato, niemus ufque ad vigefimum octavum contra gen- Ephef. 2. Roma. 7. Ipfe annum Cafaris Augufti in toto orbe terftruxit, & confequenter rarum fuiffe difcordiam: orto autem domifervitute fua libertatem no, omnia bella ceffaverunt, fecundum 40 veram nobis promeruit. illud Ifa. 2. Non levabit gens contra gente Porrò, quæ fit, & ubi

Chriftus ferviendo de

confiftat hæc vera libertas nobis à Chrifto promerita, vide in veritatibus aureis fuper totam legem Veterem, Genef. 3. concl. z. ab oppofitis, & Numer. 4. concl. 3.

TEXAM. Lytempore etiam illo, &c. ufque in finem. Hoc, poftquam
principalis nodus argumenti folutus eft, additur in textu ad oftenden-
dum pleniùs intentum Chrifti, ad quid fcilicet in mundum venerit ; & con-
fequenter ad complementum illius majoris, prout importat intentum
Chrifti. Ac fi per hoc dicatur. Argumenti major explicat folummodò
quòd Chriftus venerat, ut fuos in libertatem revocaret, per fervitutem 50
fcilicet fuiipfius, ut refponfum eft, & tamen adhuc infufficienter enumerat
intentum Chrifti. Ad hanc ergo infufficientiam corrigendam dicatur fic.
Chriftus ad hoc in mundum tunc veniebat, & ut fuos in libertatem modo
dicto revocaret ; & ut, fe pacem noftram effe, oftenderet : & ut, fe difper-
fas oves in unum ovile congregaturum effe, declararet. Proptereà, dùm
tempore Cæfaris Augufti nafcitur, congruo tempore nafcitur.
11. ILLATIO CONCLUS. Ergo videtur, quòd non, &c. R. Negatur il-
latio. §. Procedit enim ex falfo in præmiffis fubintellecto, fcilicet, quòd
Chriftus fub rege alienigena nafcatur propter promiffiones fact as gentibus
de fuiipfius adventu. Nam propter hanc caufam tempore tali non nasci-
tur: fed propter aliam, ut fcilicet impleri oftendat prophetiam Jacob di-
centis, &c. ut in tex. Ex quo patet, quòd argumentum eft fallacia fecun-
dum non caufam, ut caufam.

III. CONCLUSIO. Ergo, cùm natus fuerit in profundo hyemis, ideft,
octavo Kalendas Januarii, videtur, quòd non fuerit convenienti tempore
natus. R. Nifi tunc, ideft, in illo profundo hvemis lux diei crefcere in-
ciperet. §. Tunc nihil, &c. Per hoc enim, quòd tunc natus eft, often-
debatur, quòd ipfe venerat, & tanquam lux mundi non in defectum va-
dens, ut in æftate: puta Julio, Augufto, &c. Neque citò defectura,
puta in Aprili, Majo, Junio; fed in perfectum vadens, atque citò magis
profectura, ut patet confideranti ab octavo Januarii ufque ad, &c. & tan-
quam volens, ut homines crefcerent in lucem, &c. ut in text. Ex cujus ul-
timis, fcilicet, fimiliter etiam afperitatem, &c. perpende: quanto defi-
derio ardebat Chriftus patiendi pro nobis. Hinc enim factum eft: ut mox
natus injurias frigoris acriores, quàm in hyeme, inciperet experiri. Quod
effe debet, ficuti revera fecundum fe eft, maximum incentivum amo-
ris noftri erga Chriftum, & ardorem in nobis patiendi pro illo vehementer
accendere.

Itulus clarus eft:

60

70

corporali: ita particula temporis, quæ pro nativitate Chrifti à Deo præfinita eft, refpectu aliarum partium temporis rectè vocatur plenitudo temporis, feu (quod in idem redit) tempus plenitudinis eo, quòd quæcunque bona à Deo in Partiarcharum tempore feminata de Chrifto fuerunt, & in oraculis prophetaru pullularunt, feu creverunt, & in toto decurfu legis Mofaicæ ad nativitatem appropinquaverunt : hæc omnia, inquam, pro fuften tatione hominum in vita fpirituali collecta funt in cumulo fuo tuc temporis, quandò Chriftus natus eft: utpote qui omnium præmifforum fcopus exiftat, Apoftolo univerfaliter dicente, finis legis Christus est. Ne mireris autem de hoc quòd D. Thomas illam de tempore adduxit auctoritatem in propofito nativitatis Chrifti ex beata Virgine, cùm Apoftolus nec verbum quidem facere videatur de hac re. Non enim dicit, natum ex muliere: fed factum ex muliere. Refpondetur namque ad hoc: quòd, licèt ibi non exprimatur verbatim ly natum: tamen in fenfu habetur fub ly fa ctum. Voluit fiquidem dicere ibi Apoftolus, quòd filius Dei natus eft ex muliere fed tamen, ut multa unico verbo diceret, præelegit fuum hunc fenfum denotare per ly factum, & non per ly natum. Audi. Proles, quæ naturali modo ordinario procedit ex muliere, dicitur propriè (ut quotidiana locutio monftrat) nafci ex illa, non autem fieri ex illa. Utergo notificaret nobis Apoftolus, quòd Chriftus & natus eft, & extraordinazio modo, ideft, fupernaturali: ideò ad comprehendendum iftorum utrumque, ufus eft hoc vocabulo factum ex muliere. Ac fi apertè dixiffet. Natus eft abfque femine virili ex matre. Taceo quòd per fimilem phrafim loquendi exclufit hærefim futuram Valentini, & fimilium, Neftorii, & fimilium. Si enim tranfiret Chriftus per beatam Virginem nihil inde accipiens, ut qui ferret corpus è cælo, aut ex elementis, aut ex fubftantia Dei patris (ut dixit Valentinus, &c. de quibus fuprà articulorum num. 33. 34.168.171.184.190.) utique non effet factus ex muliere. Et, fi Chriftus effet alius in perfona à filio Dei(ut blafphemavit Neftorias cum fuis, de quibus fuprà articulorum num. 42.107. 113.139.) utique filius Dei non effet factus ex muliere. Apoftolus ergo per ly factum ex matre damnat Valentinum, &c. & perly Deus filium fuum factum ex muliere reprobat Neftorium, &c. Porrò ad propofitum textus, unde parùm digreffi fumus, revertentes, dicimus quòd D. Thomas afpexit ad fenfum Apoftoli impor tatum per ly factum ex muliere, & non folùm ad verba: ideòque adduxit prædictam auctoritatem optimè ad propofitum nativitatis Chrifti. Sem cundò vides: quomodò ex iis, &c.

Commentaria Cardinalis Cajetani.

Comment. Tu corpore unica eft conclufio. Chriftus convenientissimo tempore eft natus, Probatur: Chriftus tamquam dominus, & conditor omniu tempo- 80 rum elegit fibi tempus, quo nafceretur. ergo convenientiffimo tempore natus eft. Antecedens manifeftatur dupliciter. primò ex differentia inter Chriftum, & alios homines. Secundò ex fimili, quia elegit fibi & locum, & matrem. Confequentia probatur, quia, quæ à Deo funt, ordinata funt, &

196 inf q. 39. gri, 8.ad 3.

QUÆSTIO TRIGESIMA SEXT A.
De manifeftatione Chriftinati, in octo articulos divifa.

EINDE confiderandum eft de manifeftatione

Christi nati.

ET CIRCA boc quæruntur octo.
Primò. Utrum nativitas Chrifti debuerit effe 0-10
mnibus manifefta.

Secundò. Utrum debuerit aliquibus manifeftari.
¶Tertiò. Quibus manifeftari debuerit.

Suarez. q. 36. art. 1, in

comment.

Medina q.36.ar. 1.
SUPER QU. XXXVI.

ART. I.

ARTICULUS

Quartò. Utrum debuerit ipfe fe manifeftare, vel potiùs
manifeftari per alios.

Quintò. Per quæ alia manifeftari debuerit.
Sextò. De ordine manifeftationum.

Septimò. De ftella, per qua manifeftata fuit ejus nativitas.
Octavò. De veneratione Magorum,qui per ftellam Chri-
fti nativitatem cognoverunt.

PRIMUS.

Utrum nativitas Chrifti debuerit effe omnibus manifefta.

D PRIMUM fic proceditur. Videtur, quòd Christi nativitas debuerit effe omnibus manifefta. Impletio enim CChrifti non debuit promiffioni debet refpondere: fed de effe communiter omni- promiflione adventus Chrifti dicitur in

ONCL. Nativitas

bus manifefta.

PROB. Primò.Quia Pfalm. 49. Deus manifeftè veniet. Venit
no erat impediěda red- autem per carnis nativitatem. ergo vi-
emptio humana, que detur, quòd ejus nativitas debuerit effe
per crucem Chrifti per-
acta eft (ut patet)& ma- to ti mundo manifefta.

nifeftatio taliter com- 2. Præt. Primæ ad Timoth. 1. dici
munis facta de nativita- tur: Chriftus in hunc mundum venit pecca-
te Chrifti fuiffet impe-

20

do fcilicet univerfaliter de facere falvos omnes homines peccatores: ecundum quòd

quia, ut dicitur primæ ad Corinth. 2. Si univerfaliter intelligit cognoviffent, numquam dominum gloria capit.2. vult omnes hoibi Apoftolus à fimili crucifixiffent. Secundò, quia hoc dimi- mines falvos fieri, 1. q. nuiffet meritum fidei, per quam venerat 19.a.6. ad 1 Tunc,&c. homines juftificare, fecundum illud Ró. Nam de gratia falva3. Justitia Dei per fidem Jefu Christi. Si toris, de qua loquitur minor, erudiendi erant enim manifeftis indiciis, Chrifto na- omnes homines ad, &c. fcente, ejus nativitas omnibus appareret, ut in text. Per cujus dijá tolleretur ratio fidei, quæ eft argumen exponi ly gratia falvatum non apparentium, ut dicitur Heb. 11. toris noftri Dei omniTertiò, quia per hoc veniffet in dubium bus hominib, apparuit, veritas humanitatis ipfius, úde Augufti- fcilicet, tepore poft nativitate procedente per

&ta oftenditur debere fic

* Eft epif

3. non mu

dimentum talis redem- tores falvos facere: fed hoc non fit, nifi in- 30 nus* dicit in Epiftola ad Volufianum. Sz inftructionem Apofto- remos

3. Præt. Deus fuper omnia pronior
eft ad miferendum, fecundum illud Pfal.
( ut patet) & manifesta 144. Miferationes ejus fuper omnia opera
tio taliter communis de ejus: fed in fecúdo adventu, quo juftitias
nativitate Chrifti fuif- judicabit, veniet omnibus manifeftus,
fet quoddam ponere in fecundum illud Matth. 24. Sicut fulgur
manitatis Chrifti, ut exit ab oriente, & paret ufque in occidente,
haberi poteft ex Augu- ita erit adventus Filii hominis. ergo
ftino ad Volufianum. multò magis primus, quo natus eft in
NOT. Manifeftatio, mundo fecundum carnem, debuit effe o-
de qua in præfenti arti-
culo agitur, abftrahit_mnibus manifeftus.

40

50

modú manifeftationis, RESPONDEO dicendum, quòd na- 60
fed indeterminatè,ideft, tivitas Chrifti non debuit effe communiter
hendit utrumq; Mani- omnibus manifefta. Primò quidem, quia
feftatio ipfa per Chriftü per hoc impedita fuiffet humana redem-
fuiffet, fi Chriftus per- ptio, que per crucem ejus peracta est:
fonaliter (ut ajunt) ma-

nifeftaflet nativitatem

nullas ex parvulo in juventutem mutaret
atates, nullos cibos, nullos caperet fomnos,
nonne opinionem confirmaret erroris, nec
bominem verum ullo modo fufcepiffe cre-
deretur, &, dùm omnia mirabiliter facit,
auferret, quod mifericorditer fecit?
TAD PRIMUM ergo dicédum, quòd
Auctoritas illa intelligitur de Adventu
Chrifti ad judicium, fecundú quòd glof-
fa ibidem exponit.

¶ Ad fecundum dicendum, quòd de
gratia Dei falvatoris erudiendi erant o-
mnes homines ad falutem, non in princi-
pio nativitatis ejus, fed pofteà tempo-
re procedente, poftquam operatus eft
falutem in medio terra. * Unde poft paf-
fionem, & refurrectionem fuam dicit di-
fcipulis fuis Mat. ult. Euntes docete omnes

lorum. Item exponatur ante med.
fic ly erudiens nos, fci- to. 1.
licet, mediante doctri-
na corundem. Quibus
ideò, ut nos omnes de
hujufmodi docerent, i.
ut & gratia falvatoris
nobis omnibus appare

ret, & de abnegatione
impietatis, fæcularium-
que defideriorum erudi-
remur, dixit Dominus

omnes gentes.

*

Mat. ult. Euntes docete III. DE MAJORI. Pronior eft ad miferenmifericordia danda redum. B. Secundü quòd quitit. S. Sic quoque intelliges illud pfalmi ad- pfal. ductum, fcilicet, minihil, &c. Nan. mifeferationes, &c. Tunc ricordia in primo danda requirebat occultationem magis, quàm manifestationem; pro-› pterea quòd erat danda per fidem, quæ eft de non apparentibus. Ex miferendum, fi intellipronitate ergo Dei ad

gatur (ut debet) fano

modo per refponsum
formale exprefso, con-
cludendu fuerat; quòd
nativitas Chrifti no de-

buit efse omnibus manifefta; non autem, quòd debuerit. Unde argumen-
tum, ftante vero intellectu propofitionis majoris, militat pro conclufione
articuli, non contra.

fua: manifeftatio per alios fuiffet, fi alii teftificati effent, quòd Christus na-
tus erat. Abftrahit nunc(ut dixi) à manifeftatione per feipsu determinatè;
in cujus fignum tractabit de hoc in 4, 4. abftrahit etiam determinatè à ma-
nifeftatione per alios, in cujus fignum tractabit de hoc in a. 4. 5. Compre-
hendit autem (ut dixi) utrumque manifeftationis modum communiter: in 70
cujus fignum probationes hujus conclufionis diverfimodè verificantur.
Nam probatio prima verificatur de manifeftatione etiam per alios: quo-
niam five per fe, five per alios Chriftus fuam nativitatem omnibus pate-
faceret: tunc omnes cognofcerent, ipfum effe Deum, nedum hominem: &
confequenter impediretur falus per crucem: quia fi cognoviffent, nun-
quam, &c. Probatio autem fecunda verificari quoque poteft de utraque
manifeftatione: licèt magis de per feipfum propter ly manifeftis indiciis,
&ly appareret: quoniam, quocunque modo manifeftaretur omnibus, di-
minueretur meritum fidei, juxta illud ab oppofitis Joan. 20. Beati, qui non
viderunt,& crediderunt; quamvis diminueretur magis,fi nativitas Chrifti
manifeftaretur eis per feipfum. Probatio verò tertia verificatur folum de 80
manifeftatione per feipfum ( ut patet confideranti) quoniam, fi Chriftus
infans fe effe Deum omnibus palàm oftenderet immediatè, tunc faltem,
ideft pro tempore illo faltem non occultaret majeftatem fuam fub infan-
tilibus membris, nec ad extrà feipfum fratribus ( quod tamen oportebat,
Hebr. 2.) per omnia affimilaret, & confequenter contingeret, quod dicit
Auguftinus, fcilicet, quòd ex parvulo in juventutem non mutaret ætates,
nullos cibos lactis, nullos caperet fomnos. Id, quod, cùm humanæ natu-
ræ (ut patet in aliis parvulis) non conveniat, immò ei difconveniat, du-
ceret videntes in dubium; an efset verus homo, vel potiùs phantafına
quoddam fimilitudinem hominis præfeferens. vide art. 4. ad tertium.
1. DE MAJORI. Promiffioni, B. Intellectæ fecundum verum fenfum. §.
Tunc nihil, &c. Nam illa promiffio, de qua loquitur minor, intelligitur de
adventu Chrifti ad judicium: & confequenter non poteft fecundù verum
fenfum applicari ad Chrifti adventum in carnem, i. ad ejus nativitatem.
II. EX PRIMA AD TIMOTH, Salvos facere, R. Mediante doctrina
Apoft, de inftructione hominum pro gratia falutis recipienda, §. Loquen-

90

APPENDIX.

73

EX articulo habes primò: quomodò per rationem oftendas, meritò el- Utilitas pra

fe infinuatum à fcripturis, quòd nativitas Chrifti non debuit effe o- Eccl S.Dei. mnibus manifefta. Ut per hoc, quod dicitur Ifa. 45. & 53. fecundum quòd est in argum, contr. Ubi nota ly quafi. Ac fi in propofito dicatur. Abfcondita erit & non abfcondita, defpecta erit, & non defpecta falvatoris nativitas: abfcondita erit aliquibus, & his erit defpecta: non erit abfcondita quibufdam aliis, & his non erit defpecta, fed pretiofa, intelligitur enim hoc per figuram, quæ minùs dicendo, fignificat plus. Ergo, fecundum Ifaiam, nativitas falvatoris, non debuit tunc manifeftari omnibus. Item infinuatur idipfum per dictum Pfalm. 71. defcendet, ficut pluvia in vellus. Hoc enim intelligitur de Chrifti defcenfu, quo natus eft in mundum: dicente Ecclefia ad ipfum. Quando natus es ineffabiliter ex virgine,tunc implete funt fcripturæ: ficus pluvia in vellus "defcendifti. Hec illa in fefto Circumcifionis Domini. Propheta igitur affimilavit nativitatem Chrifti pluvia in vellus defcendenti. Pluvia defcendens fuper terram duram eo, quòd multum fonitum tanquam ex duritie terræ concitatum facit, auditur ab omnibus ibi exiftentibus etia,quòd in domo fint, vel parùm ad pluviæ defcenfum attendant: fed pluvia defcendens fuper vellus co, quòd nullum, aut vix ullum fonitum præ velleris mollicie facit, non per cipitur ab omnibus, etiam quòd circum circa in domo exiftant, vel extrà exiftentes parùm attendant. Ac fi ergo dixerit David per illam fimilitu dinem. Nativitas Chrifti, quòd non futura effet tunc temporis omnibus manifefta, confpicitur, fi ad fimile, quod adduco, fcilicet, ad pluvia defcenfionem in vellus, attendatur. Cæterùm propter ly debuit in conclufione pofitum, quod importat convenientiam, vide fecundă fecunda, queftio. 122. artic. fecundo, append. & quæft. 140. artic. 1. append. & pri ma fecundæ,quæst. 68. artic. quarto, append. Secundò vides: quomodò, &c.

Comment,

Quastia

Commentaria Cardinalis Cajetani,

In corpore unica conclufio. Nativitas Chrifti non debuit effe com-
muniter omnibus manifesta. Probatur tripliciter. primò ex mysterio paf-
fionis implendo: fecundo ex fidei merito; tertiò ex humanitatis assum
ptæ teftificanda veritate,

Num, fi Christi Nativitas omnibus manifeftaretur, tolle
retur fidei meritum,

Quafriqi Laraque funt omnia, nifi quòd fecunda ratio non caret fcrupulo ; quia aut eft fermo de Chrifti nativitatis manifeftatione per vifionem, aut per atteftationem. Si enim eft fermo de manifeftatione per vifionem, tolleretur procul dubio meritum fidei: quia tolleretur ipfa fides refpectu vifi: nemo enim credit, quod videt, Sed huic fenfui obftat: quia manifeftatio negata omnibus eft facta quibufdam, puta, paftoribus, & magis, quibus non per vifionem, fed per atteftationem angelorum, & ftellæ manifeftata eft Chrifti nativitas, Si verò eft fermo de manifeftatione per atteftationem, non fequitur, quòd tollatur meritum fidei : & falsò in litera diceretur, fi manifeftis indiciis, Chrifto nafcente, ejus nativitas omnibus appareret, jam tolleretur ratio fidei.Unde & Magis manifeftis indiciis nativitas Chrifti apparuit, & tamen non eft ratio fidei ablata refpectu nativitatis Chrifti,

pro

Ad hoc dicitur, quòd fermo literæ eft de manifeftatione tali, qualis Refol. facta eft paftoribus, Magis, Simeoni, & Annæ. Et Paftoribus quidem, & Magis, nullam conftat manifeftationem factam, nifi per atteftationem: Angeli enim teftificati funt ad paftores, & ftella ad Magos, Simconi autem, & Annæ, qualis fuerit revelatio facta (an.f. teftificativa tantùm, an illuminativa ad videndum ) licèt in Euangelio non fcribatur, ex ipfo tamen infinuari videtur, quòd teftificativa tantùm fuerit: quoniam ultra miffionem Chrifti domini infpiratio defcribitur impulfiva ad videndum corporalibus oculis Chriftum, dùm dicitur,Simeon in fpiritu venit in templum, & minus de Anna dicitur, ut patet in textu euangelii. Et proptereà in conclufione iftius articuli fermo eft de manifeftatione per atteftationem talem, qualis facta creditur paftoribus, Magis, Simeoni,& Annæ: intenditque Auctor, quòd non debuit Chrifti nativitas manifeftari fic omnibus. Et fecunda ratio non tendit ad hoc,quòd talis manifeftatio abstuliffet fidem, fed ad hoc, quòd talis manifeftatio minuiffet meritum fidei: fic enim in litera dicitur, quia hoc diminuiffet meritum fidei probatur

197

* Ari.prac.

circa Chrifti nati

vitatem hoc obfervari,

autem in litera, quòd talis manifeftatio facta omnibus diminuiffet meri. tum fidei, ex hoc, quòd manifeftatio faciens evidentiam tollit totaliter fidem, tanquam fi dixiffet, fignum, quòd talis manifeftatio minueret fi dem,eft, quia, fi manifeftatio creviffet ufque ad evidentiam,tolleret totaliter fidem; hoc.n. oftendit, manifeftationem talem effe propinquam mani10 feftationi evidentiæ, ac per hoc diminuentem meritum fidei, utpote propinquam tollenti totaliter fidem: propinquum enim calido eft tepidum, Unde in illa conditionali. Si manifeftis indiciis, Chrifto nafcente, ejus nativitas omnibus appareret, jam tolleretur ratio fidei, loquitur de indiciis ita manifeftis, ut nativitatem Chrifti redderent apparentem, hoc eft, evidentem: fic enim fides eft argumentum non apparentium, hoc eft, non evidentium. Duplicia fiquidem poffunt effe indicantia rem: quædam reddentia rem illam credibilem, & inter hæc eft magna latitudo, & in hoc genere funt omnia teftimonia five Angelorum, five miraculorum, five hominum, necnon ipfius Dei,fi ultra atteftationem non proceditur, & fic fuit manifeftata Chrifti nativitas fupradictis: quædam verò funt indicantia rem fic, quòd reddant illam evidentem, ut in demostrativis effectus per difcurfum demonftrativum indicat caufam, reddit enim illa evidenter notam, & in divinis lumen clarum menti Angelicæ, vel humanæ infufum tollit fidem refpectu illius, prima aut indicia, quandò funt manifesta, ut per miracula, & angelos, &c. licet non tollant, minuunt tamen meritum fidei propter propinquitatem ad apparentia:quod ex eo potes percipe re, quod Dominus Thomæ dixit, tamqua arguens ipfum de talibus indiciis quafitis, Quia vidifti, f, indicia manifeftata in me, credidifti me Deum, & commendando ab oppofito aliorum fidem fubdidit: Beati, qui non viderunt, & crediderunt: numquam enim dominus ex oppofito commendafset credentes, qui non viderunt, nifi ipfum videre minueret me ritum credendi.

ARTICULUS

9

39

Et, fi inftetur. ergo Magi, & Paftores minus meruerunt credendo: Inftantia, refpondetur, quòd, quantum eft ex parte manifeftationis, minùs meruerunt credendo, hoc eft, minorem occafionem merendi in credendo habuerunt: fed cum hoc ftat, quòd magis meruerunt credendo ex parte ipforum credentium. Et hoc præponderat, quia meritum ex parte merētis maximè penfatur. Cu hoc quoq; ftat, quòd, licèt etiam nihil mereretur credendo nativitatem Chrifti, puta, fi vidiffent, attamen multò plus meruiffent a mando, quàm alii credendo, & amando, propter majorem dilectionem sol.Inft. ex vifu, quàm ex fide produétam,

SECUNDU s.
Utrum nativitas Chrifti debuerit aliquibus manifestari,

D SECUNDUM fic proceditur. 40 eos ad alios derivétur. Unde & quantum
Videtur, quòd nativitas Christi
nulli debuerit manifeftari: quia,

ut non omnibus mani ut acctum eft, hoc erat congruum huma43. arg. feftaretur, fed aliquib. næ faluti, ut primus Chrifti adventus efper quos poflet ad alios fet occultus: fed Chriftus venerat, ut oejus notitia devenire. T PROB. Quia ad mnes falvaret, fecundum illud 1. ad Tidivinæ fapientiæ ordine moth. 4.Qui est falvator omnium, maximè pertinet hoc, f. quòd fe- fidelium. ergo nativitas Chrifti nulli decreta fua non æqualiter buit manifeftari, ad omnes, fed immediatè ad aliquos perve2. Præt. Ante nativitatem Chrifti maniant, per quos ad alios nifeftata erat beatæ Virgini,& Jofeph fuderiventur, ut patet ab tura Chrifti nativitas. non ergo erat neexemplo de Chrifti re- ceffarium, Chrifto nato, eadem aliis ma1. DE MAJORI. nifeftari. Effet occultus. B. Com

furrectione, Act, 10.

་ 3. Præt. Nullus fapiens manifeftat

ad refurrectionis myfterium dicitur Act.
10.quòd Deus dedit Chriftum refurgentem
manifeftum fieri non omni populo, fed tefti-

juvamen. §. Tunc nihil, &c. Na turbatio tū Herodis, tùm illorü Judæorum congruebat Chrifti nativitati. Primò quidem, quia,&c. ut in tex.ufq;ad ly crudeles puerorum ceffit in ma

fuftinet: & detrimentu

X articulo habes Utilit, fro primò : quomodo fuis.Du. per rationem oftendas, meritò efle à fcripturis infinuatum, quòd nativitas Chrifti aliquibus debebat effe manifefta. Ut per hoc, quod dici tur Ifa. 53. Quafi abfcoditus eft vultus ejus. Applica tu iftud ad nativitatem, & pondera ly quafi, ut in art.1.appen. Item per hoc, quod dicitur pl. 71. Defcender, ficut pluvia in vellus. Vicinis enim, & quifcenfum pluvię talis cofiderantibus, folet notitia defcefus pluviæ in vellus provenire, quavis non omnibus. Vide

bus præordinatis à Deo.unde & hoc etia de- jorem eorü profectu, ut buit circa ipfius nativitatem obfervari, ut patet in tex. ex D. Aug. non omnibus Chriftus manifeftaretur, fed APPENDIX. in Sermone de Epiph. quibufda, per quos poffet ad alios devenire. TAD PRIMUM ergo dicendú,quòd, ficut fuiffet in præjudiciú falutis humane, fi omnibus hominibus Dei nativitas innotuiffet,ita etiam,& fi nulli nota fuiffet. Utroque enim modo tollitur fides: tàm fcilicet per hoc,quòd aliquid eft totaliter manifeftum,quàm etiam per hoc,quòd à nullo cognofcitur, à quo poffit teftimomuniter: no autem to- id, ex quo turbatio nafcitur, & detrime- nium audiri: Fides enim est ex auditu, ut taliter .§. Hoc eft. Odicitur Rom. 10. tum aliorum: fed, manifeftata Chrifti mnibus fimul', non autem aliquibus feorsùm. nativitate, fubfecuta eft turbatio: diciNa illud dicitur occul- tur enim Matth. 2. quòd. audiens Herotum cöiter, quod no des Chrifti nativitatem, turbatus est, & eft omnibus manifeftu: id verò occultum tota- omnis Hierofolyma cum illo Ceffit etiam liter, quod nulli eft ma- hoc in detrimetu aliorú, quia ex hac occanifeftu n.Ratio refponfi fione Herodes occidit pueros in Bethlehem, hujus formalis eft, quia,& in omnibus finibus ejus, à bimatu, ficut fuiffet in præjudicium falutis, &c, ut in infrà. ergo videtur, quòd videtur, quòd non fuerit cotex. Tunc nihil, &c. veniens, Chrifti nativitatem aliquibus 79 Conclufio n. articuli manifeftari, non dicit, quòd nativitas ipfa debuerit tunc

&

SED CONTRA eft, quòd Christi

effe manifefta omnibus, nativitas nulli fuiffet proficua, fi omni-
fed tantùm aliquibus,& bus effet occulta; fed oportebat Chrifti
cofequenter ad ejus ve- nativitatem effe proficuam, alioquin fru-
ritatem non requiritur,
quod effet occulta tota- ftrà natus fuiffet.ergo videtur,q aliquibus
liter, fed fufficit, quòd manifeftari debuerit Chrifti nativitas.
fuerit occulta coiter.

II. ILLATIO CON- RESPONDEO dicendum,q,ficut A-
CLUS.Non ergo,&c.B. poft. dicit Rom.13. Quæ à Deo funt, ordi,
Negatur illatio. S. Na nata funt. Pertinet auté ad divinæ fapien-
manifeftatio talis non tiæ ordinem, ut Dei dona, & fecreta fa-
erat B.Virgini,& Jofeph
facta ad hoc principali- pientiæ ejus non æqualiter ad omnes, fed
ter, ut per eos manife- immediatè ad quofdam perveniant,& per

ftaretur aliis. Sciebat.n.

Deus, quòd ipfori teftimoniй propter hoc,quòd erat, &c.ut in tex, Hinc co-
clufionis articuli dictum expone fic, per quos poffet.f. fine aliqua fufpicio-
ne de veritate teftimonii ad alios ejus notitia devenire.

III. MAJOR. Nullus fapiens manifeftat id, ex quo turbatio na-
feitur, & detrimentum aliorum. B. Nifi ipfa turbatio ad congruitate
rei manifeftate faciat, & detrimentum aliorum cedat in majus eorunde

canda tunc effet Chrifti nativitas: vicinis, f. hoc ¶ Ad tertium dicendum, quòd i- eft, paftorib. in eadé repfa turbatio fubfecuta ex nativitate Chri- gione vigilantib. Luc.z. fti manifeftata congruebat Chrifti nati- & Magis attentè ortum ftellæ novæ expectantivitati: primò quidem, quia per hoc ma- bus, atq; confiderantib. nifeftatur cœleftis Chrifti dignitas. Unde Mar. 2.Infinuatur quoGreg. dicit in Hom.* Cali rege nato, rex que idipsu prædictü lib. Tobie, ca. 12. Tuc dixit in Eu.n. in terræ turbatus eft: quia nimiru terrena alti eis occulte: Opera Dei tudo confunditur,cùm celfitudo cœleftis ape- revelare, & confiteri ritur. Secudò, quia per hoc figurabatur ju- honorific eft. Manifediciaria Chrifti poteftas. Unde Aug. *di- non abfcodam occul- * In fer. 1. to ergo vobis veritate, cit in quodá feri. Epiph. Quid erit tribu- tum fermonem. Si enim que

opera Dei ( tefte Ange

* Hom 10.

prin.

in ord en e

lo) revelare occultè, ideft,aliquibus (ut ipfe fecit) eft honorificu,utique fe- med, 14.10
cundum hanc regulam rectè in propofito dicemus. Angelu à fimili dicere
hic,quòd honorificu erat revelare Chrifti nativitate occultè, i. aliquibus, &
cofequéter,quòd debuit manifeftari no omnib. fed quibufda, per quos pof-
fet ad alioru notitia pervenire,ut fuit hic de facto Tobie,quòd,f. manifefta-
vit pofteà aliis revelata fibi ab Angelo. Videc, 13, 14. Secundò vides, &c.

Com

1