Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

Comment.

Annot.

Dub. 1.

ob. 1.

tire, aut docere, aut more impiorum hæreticorum ecclefiafticas traditio-
nes contemnere (alias contaminare) aut novam vaniloquentiam induce-
re, aut quicquam de confecrats in ecclefia abjicere: enangelii (inquam) de-
pictum codicem, aut figuram crucis, aut imaginis alicujus piciuram, aut
reliquias martyrum, quas fciverint effe germanas, aut contra iftas vafrè
aliquid contra ecclefiafticam conftitutionem cogitare, aut uti, tanquam
communibus facratis Deo: fi epifcopi, vel clerici fuerint, deponuntor, fi
monachi, vel laici, communione privantor. Tunc fancta fynodus excla-
mavit:
: Omnesfic credimus, omnes idem fapimus, omnes approbantes
fubfcribimus. Hæc eft fides Apostolorum. Hæc eft fides patrum. Hæc eft
fides orthodoxorum. Hæc fides orbem terrarum confirmavit. Creden-
tes in Deum trinum, & unum, venerandas imagines amplexamur. Qui
fecus agunt, anathemate percelluntur, qui fic non fentiunt, ab ecclefia de-
pelluntur. Quicunque fententias facræ fcripturæ de idolis contra veneran-
das imagines adducunt, Anathema. Qui venerandas imagines idola ap-
pellant, Anathema. Qui dicunt, quòd Chriftiani imagines, ut Deos, ado-
rant, Anathema. Qui fcienter communicant cum illis, qui contra vene-
randas imagines fentiunt,aut eas dehoneftant, anathema. Qui præter Chri-
ftum dominum Deum noftrum dixerit, alium nos à cultu idolorum libe-
raffe, anathema. Qui audent, ecclefiam catholicam dicere idola aliquan-
do fufcepiffe, anathema. Si quis ex Iconoclaftarum hærefi aliquem exiften-
rem defenderit, anathema. Si quis euangelicas narrationes per picturam
repræfentatas non acceptaverit, anathema. Si quis has non falutaverit in
nomine domini, & fanciorum ejus, anathema, Si quis Ecclefiæ traditiones
five fcripto, five confuetudine, valentes non curaverit, anathema. Hæc
omnia ibi ad literam, ideft, in actione feptima: ubi tamen incipit. Defini
rio fancta, magnæ, & univerfalis in Nicea fynodi fecunde. In præmillis
notafti ly qui adorat imaginem, adorat quoque in ea defcriptum argumen-
tum, & ly fic traditio obtinet catholicæ ecclefiæ, quæ à finibus ufque ad
fines verre euangelium fufcepit. Si hæc notaiti, ergo per locum ab oppofi-
tis inferas, quòd non adorantes imagines, fecundum quod defcriptis argus

[blocks in formation]
[ocr errors][merged small]

mentis, ideft, prototypis convenit adoratio, ii tales & exclufi funt à gre mio ecclefiæ catholica, & non fufcipiunt euangelium. Hoc eft. Non adorantes imaginem Chrifti adoratione latriæ eo, quòd latria adoratur Chriftus, non adorantes imaginem B. Virginis Deiparæ adoratione hyperdulia co, quòd ipfa virgo adoratur hyperdulia, non adorantes-imagines aliorum fanctorum, five hominum, five Angelorum adoratione duliæ co, quòd tales fancti adorantur dulia, ii omnes, ac finguli & exclufi funt, &c. ut nunc fuprà. Item in præmiffis notafti ly qui dicunt, quòd Chriftiani imagines, ut Deos adorant, anathema. Hinc ergo directe inferas, quòd hæretici in principio narrati, quatenùs Chriftianos adoratores imaginum fanctorum de idololatria propter id accufant,ignorant propriam vocem, i. non intelligunt, nec quæ loquuntur, neque de quibus affirmant, 1. Tim. 1. Ratio eft, quia Chriftiani non adorant latria imagines Sanctorum (foli.n. Deo talem adorationem refervant) & confequenter etiam dato per impolfibile, quòd fancti non effent digni adoratione ipfis à Chriftianis exhibita, adhuc no poffent Chriftiani tales vocari idololatræ, quafi idolis latriam præftantes. Poterant quidem pagani recte vocari idololatræ: quoniam idola fua, ut Deos, habebant; ipfifque ideò latriæ adorationem exhibebant.Nam tales dicebantur,& erant idololatre, non quia præcisè adorabant indignos adorari, fed principaliter,& formaliter, quia adorabāt latria indignos adorari latria. Unde, pofito etiam per impoffibile, quòd illi perverti homines per idola repræfentati fuiflent digni adorari, adhuc pagani adorantes illos fuiffent idololatræ non quia adoraffent ipfos adoratione, qua digni extitiffent (fuiflet enim folùm dulia) fed quia adoraflent illos, ut Deos, ideft, adoratione latriæ, numquam enim latria digni, nec etiam per prædictam fuppofitionem, fuiffent, quoniam creaturæ, ut fic, latria adoratio repu gnat. Porrò, fi plura contra infaniflimas hærefes in principio dictas defideraveris, vide Veritates aureas fuper Legem veterem Gen.47. conc.5. & cap.23.concl.2.Item Exod.20.conc.2.Item Numer. 12. concluf.7.& cap.21. concl. 8. Videas quoque 1.9.17.4.2. cum Elacid. Tertio vides: quomodò ex his benè penfatis, & applicatis, &c.

Commentaria Cardinalis Cajetani.

In corpore articuli duo fiunt. Primò in communi determinatur
de duplici motu in imaginem. fecundo in fpeciali refpondetur quæfito una 30

conclufione.

Quoad primum ex Arift, auctoritate diftinguitur motus animæ in i-
maginem duplex, unus, ut in rem, alter, ut in imaginem, Primus eft alius
à motu in rem repræfentatam, fecundus eft unus, & idem cum motu in
rem repræfentatam. Quoad fecundum conclufio refponfiva eft. Imago Chri-
fli eft adoranda adoratione latriæ. Probatur. Imagini Chrifti exhibetur
reverentia, & non, ut eft res quædam. ergo ut imagini, ergo eadem reve-
rentia, quæ Chrifto exhibetur. ergo eft adoranda adoratione latriæ. An-
recedens pro prima parte experientia teftatur. Pro fecunda probat litera,
quia reverentia nonnifi rationali naturæ debetur. Prima confequentia
probatur ex fufficienti diftinctione motus animæ in imaginem: deftructo 40
enim altero membro,reliquum optime infertur. Secunda autem confequen-
tia probatur ex eadem Ariftotelis doctrina, quia motus in imaginem, ut
fic, eft unus cum motu in rem repræfentatam. Tertia demùm confequen-
tia probatur, quia Chriftus adoratur adoratione latriæ.

Num imago Christi fit latriæ adoratione adoranda,
&qua ratione.

Quat. Irca radicem proceffus, propofitionem fcilicet illam ex Arift. Motus
in imaginem, in quantum imago, est idem cum motu in rem, dubium
ex multiplici capite occurrit. Primò enim objicitur ex parte motus: fe-
cundo ex parte imaginis: tertio ex parte unitatis. Ex parte fiquidem motus
dicitur, quod propofitio eft vera de motu apprehenfivo,in quo illa utitur
Ariftoteles, ut eft motus intellectus, & memoria. Non eft autem vera de
motu appetitivo, in quo utiturilla hic Auctor. Adoratio enim actus eft
moralis virtutis, ac per hoc appetitivæ partis. Eadem quippe intellectio
ne cognofcitur imago, & imaginatum: quia unum relativorum definit
reliquum. Et, fi quis definitè novit unum correlativum, definitè novit
reliquum, ut dicitur in Predicamentis. Quicumque autem amat Patrem,
non proptereà amat filium.

Ob..

Ob. 3.

Dub. a.

so

Ex parte vero imaginis, quia imago, ut imago, eft relativum : nulla
autem relatio realis creata, aut rationis adoranda eft adoratione latriæ.
Ex parte autem unitatis, quia vel intelligitur de motu uno fimplici-
ter, vel fecundum partem, feu aliquid: non de motu uno fimpliciter, quia 60
falfum diceretur. Nam motus in rem fecundum fe immediatè, & in illa-
met mediante fua imagine, non eft omnino idem, ut patet. Si fecundum
aliquid, tunc ex hac propofitione non infertur propofitum, quia ex motus
unitate fecundum quid non fequitur unitas fpecifica adorationis imagi-
nis, & exemplaris, quæ tamen in litera infertur, quia latria adoranda ima-
go Chrifti dicitur, qua Chuftus adoratur.

Dubium rursus circa proceffum eundem ex Durand. in 3. Sentent.
dist. 9. q. 2. occurrit. Nam primo impugnat proceflum hunc ex eo, quòd
aliud eft, motum in imaginem, & rem effe unum, & aliud imaginem, &
Ob. 1.Dur, rem effe unum. Primum enim eft verum, fecundum falfum, nam funt cor-
relativa, quæ, licet fimul apprehendantur, dicuntur tamen, & funt diverfa, 70
relativi enim effe eft ad aliud fe habere. Ad propofitum autem oporte-
ret imaginem, & rem effe unum, feu unius rationis, fi adoratio rei debe,
ret exhiberi imagini.

Mb.1.cjufd.

Ob. 3.ejust.

Notada ad ref. 2. Pcfob.2.& dub.

Duplex magnis fieratio

¶ Deinde dicit, quòd imago Chrifti, nec ut res, nec ut imago, propriè
loquendo, adoranda eft latria, quia latria foli Deo debetur per fe, & con-
junctis fibi, ut humanitati Chrifti, per accidens: imago autem, ut imago
eft creatura, eft extrinfeca à Deo, & ideò nec per fe, nec per accidens ter-
minus eft adorationis latriæ.

Tertio dicit, quòd commune dictum, quod auctor in litera tradit, eft
impropriè dictum, & exponendum eft, quia res cognita, feu rememorata
per imaginem ad præfentiam imaginis adoratur, ac fi effet in fe præfens, 80
non quòd adoratio ad imaginem aliquo modo terminetur.

Ad horum evidentiam fciendum eft, quòd diftinctio in litera pofita ex
Arift.de imagine,ut eft res quædã,& ut eft imago,poteft dupliciter intelligi.

¶ Primò, ut diftinguatur imago in imaginem materialiter, vel forma-
liter, puta in aurum, vel figuram, feu relationem. Et confequenter,quòd
dicamus adorari imaginem Chrifti non fecundum materiam, fed fecun-
dum formam, hoc eft, figuram Chrifti, vel relationem ad Chriftum. Et
hic fenfus acceptus videtur communiter, quantum memini. Et quoniam
tàm figura, quàm relatio, longè eft à creatoris natura, ideò aut falsò, aut
propriè dictú putatur, quòd imago Chrifti fit adorāda adoratione latrie.

[ocr errors]

Sed hunc fenfum longè effe à vero fenfu Ariftotelis, & Auctoris, patet Demontra ex duobus. Primò, quia imago, ut res quædam, comprehendit imagine tur, conside & fecundum materiam, & fecundum formam, ut quædam res eft: imago rónem ima enim Cæfaris fumitur, ut res quædam ex parte materiæ,fi fumatur, ut mar- ginis in pri morea, aut aurea. Et fimiliter fumitur, ut res quædam ex parte formæ, , fi alienam fumatur, ut fecundum talia lineamenta, colores,&c. vel ut eft relatio quæ fe à fenf dam, five realis,five rationis. Hæc enim omnia fub uno membro diftin- Arif.& ctionis comprehenduntur, fcilicet, fub imagine, ut res quædam eft, licet Aut exempla dentur de materia: quia manifeftius habet rationem cujufdam rei. Secundò ex eo, quòd motus in imaginem,ut eft figura quædam, vel relatio, non cft unus cum motu in rem, fed diverfus ab illo. Siftit enim intellectus, & affectus in figuræ, & relationis confideratione, & complacentia, ut patet, dum alicui forma ipfius figuræ placet, velletque illam relationem habere ad fe, vel aliquem fuorum,ex quo eft ita pulchra. Eft enim tunc motus animi in imaginem formaliter, & tamen non in rem: immò oppofitum motum habet quandoque verfus rem,puta, quia difplicet,quòd imago tam pulchra fit imago illius, cujus eft.

Eit igitur fecundo modo intelligendum, quòd res contra imaginem di- Confidera tio imagini ftinguitur quoad utrinque proprium actum ita, quod imago terminat moia 2. fenf tum, ut res, quatenùs exercet actum rei cujufdam, ut res eft, & fimiliter arreditat terminat motum, inquantum imago, quatenùs exercet actum imaginis. Et,quia res, ut res in fe eft, eft quædam entitas, ideò tane terminat,ut res, quandò ratione fui five formaliter, five materialiter terminat. Et,quia imago tunc tantum exercet actum imaginis, quando ratio ejus actus eft exemplar, ipfa autem eft conditio agentis. fic enim tantuin motus tàm apprehenfivus, quàm appetitivus in ipfam ad exemplar fuum terminatur, ideò motus in imaginem, quatenus eft imago, eft in ipfam quidem, fed fecundum aliud in ipfa: in ipfam quidem, quia ipfa cft, quæ exercet actum terminandi motum, quia in ipfa eft exemplar,ad quod ducit. Secundum aliud verò in ipfa, quia ratio terminandi eft exemplar, quod eft aliud ab ipsa, & conftat, quod eft in ipsa.

Ex his autem eft facile perfpicere & efficaciam proceffus literæ, & veritatem doctrinæ ejus, & caufam defectus aliorum declinantium : habetur fiquidem hine, quod motus adorationis, quo imago Chrifti veneratur, terminatur ad imaginem Chrifti, & vere, & propriè loquendo. Et, quia terminatur ad ipfam, non quatenus eft res, hoc eft, non quatenus exercet actum rei in fe, five fecundum rem, quæ eft forma, five fecundum rem,quæ eft materia, fed quatenus eft imago, hoc eft, quatenùs exercet actum imaginis, ideo Chriftus, cujus eft imago,eft ratio, quòd imago ejus adoratur, & effe Chriftum in imagine, eft conditio in qua ratio adorandi movet ad adorandum, & terminat adorationem. Et proptereà non exhibetur adorationis honor creaturæ, fed creatori: quia non exhibetur conditioni adoratæ rei, fed rationi adorandi, quæ eft ipfe Chriftus. Et hoc eft, quod in litera dixit Auctor, quod per hunc modum,fcilicet,quo totum in parte honoratur, adoratur etiam quis in imagine. Habes & falfum intellectum Ariftotelicæ propofitionis caufam fuifle errandi.

[ocr errors]

Ref. 1.

Dub.1.

¶ Ad objecta contra dictam propofitionem ex parte motus jam pa sol.Ob.. tet, quòd vera eft de utroque motus genere, f. appetitivi, & apprehensivi, quoniam impoffibile eft intelligere, aut colere imaginem, ut exercet imaginis actum, nili terminus apprehenfionis, vel appetitus fit res repræfentata, quia ipsa est tunc ratio terminandi utrumque motum.

In æquivoco quoque laborant objecta ex parte imaginis: quoniam, sol 1. ut jam patet, ignorant imaginem,ut exercet imaginis actum, quæ cùm adoratur, non relatio, nec figura, fed perfona adoratur repræfentatain imagine, tit in conditione, in qua adoratur.

Sul.s:

¶Ad objecta ex parte unitatis dicitur, quòd eft fermo de unitate fimpliciter, hoc eft, fpecifica, quia eft fermo de unitate motus fecundum per fe primò terminum, ex quo unitas fpecifica motus fumitur. Nec obftat differentia penes effe fine medio, vel cum medio, quia non invenitur hic medium ex parte termini, fed folùm fecundum conditionem diverfam ejufdem termini, eadem fiquidem perfona repræfentata terminat formali ter motum vel in feipfa, vel in fua imagine. Conditiones autem,quia non variant fpeciem termini, confequenter nec fpeciem motus in terminum. ¶Ad objecta autem Durandi dicitur, quod fanè intellecta imagine, imagine, imago, & repræfentata res funt idem quoad formalem ratione & terminandi motum, quod ipfe non vidit, & idcò optimè infertur, quod ho- Dur. nor exhibitus rei exhibendus eft imagini. Error enim fuit, quia non eft intellectum, quid importat imago, ut imago in actu exercito.

¶ Ad

ut Ref.Dub

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][ocr errors]

Sal, obj.2. ejujd.

Sobs.ejufd

Questio.

06.

Ad aliam objectionem ejufdem dicitur, quòd imago Chrifti, própriè
loquendo, eft adoranda adoratione latriæ, quæ foli Creatori debetur. Di-
ftinctio autem ab objiciente inducta de per fe, vel per accidens conjun-
&to refutanda eft, ut infufficiens. Diftinguitur fiquidem in primo articu-
lo hujus quæftionis honorari, ut rem honoratam, dupliciter, vel fecun-
dum fe, vel fecundum aliud. Et ad fecundum modum, ut ibi dicitur, & de-
claratum eft, fpectat adorari perfonam in fua imagine: exhibetur fiqui
dem Chrifti imagini latria, ut termino fecundum Chriftum in ipfa, vel
Chrifto in fua imagine, quorum neutrum eft aliud, quàm exhibere la-
triam Creatori Jefu Chrifto.

Ad tertium ejufdem dicitur, quòd Auctoris & commune dictum 10
eft propriè dictum, & non eft ob ignorantiam quorundam inter impro-
pria locandum, ut objiciens facit. Cujus error ex hoc poteft convinci,
quòd, fi imago Chrifti nonnifi, quia ad memoriam, aut cognitionem re-
ducit Chrifti, adorari dicitur; poffet pari ratione quælibet res, quatenùs re-
ducit in memoriam Chrifti, adorari adoratione latriæ. Et, fi hoc ponas in
practica, percipies, & videbis, quòd Ecclefia non ideò imaginem Chrifti
adorat, quia fecit fibi eam fignum rememorativum Chrifti, fed quia ima-
go Chrifti adoranda latria eft, ideò cam adorat. Si autem effet hujufmo-
di adoratio, noftra lege,aut confuetudine pofita, fictis iftiufmodi rememo-
rativis, quis Ecclefiam à Judæorum, prifcorumque quorundam imaginum
cultui detrahentium morfibus eripuiffet? quis juftè damnaflet læfæ maje- 20
ftatis injuriantes imaginibus principum & Monftrant hæc, imagines, quia
imagines, honorandas, aut dehonorandas effe.

¶Num imagines Dei, & divinorum abfque errore ab
hominibus effingi point.

N refponfione ad primum ejufdem articuli circa imagines Dei dubium
occurrit, an fint licitæ. Et eft ratio dubii, quia auctoritas Damafce-
ni in litera damnat illas infipientiæ, & impietatis. Et eadem eft ratio
nunc de Deitate, quæ erat in veteri lege, quoad rem figurabilem, vel non
fecundum fe: conftat autem, in veteri lege imagines Dei efle prohibitas:
occafio quoque falfa opinionis de Deo ex imaginibus eadem utrobique
eft. Unde non defunt Doctores reprehendentes imagines fanctæ Trinitatis. 30
In oppofitum autem eft Ecclefiæ ufus admittens Trinitatis imagi-
nes repræfentantes non folùm Filium incarnatum, fed Patrem, ac Spiri-
tumfanctum. Adfunt & literæ hujus verba fonantia, quòd, poftquam
Deus eft incarnatus, poteft adorari in imagine.

Triplex i-
¶Ad hujus rei evidentiam advertendum eft, tripliciter poffe formari
magizum
formatio imagines Dei, feclufo incarnationis myfterio. Primo, ut res divina figu
notanda ad retur per imagines. Et fic infipientiæ quoad partem apprehensivam, &
Rajol.q impietatis fecundum partem appetitivam, eft figurare, quod divinum eft,
1. modus ut Damafc. dicit. Et hac ratione damnantur imagines Dei: ut Deus eft, &
formande
ingerunt erroneam de Deo opinionem. Et hoc modo in Ecclefia Dei con-
moginis.
ftat,non haberi imagines Dei.

3, modas.

i modus

247

8.2.9 101.

Secundò, ut fpecies Dei in fcripturis traditæ figurentur: ficut, cùm depingitur Spirituffanctus in forma columbæ, non ut Spirituffanétus figuratus lineamentis columbæ monftretur, fed ut fpecies, in qua apparuit Spirituffanctus, figurata monftretur. Et hoc frequenti ufu Ecclefia paffim efficit & de Deo, & de Chrifto, & de Angelis, & de fanctis, ut patet, cùm Deus depingitur imaginibus fpecierum, in quibus vifus dicitur in teftamento veteri, ut in forma fenis antiqui, fcilicet, antiquus dierum, Daniel. feptimo, & Chriftus in forma agni, & Angeli cum fex alis, & Euangelifta in forma quatuor animalium. Et hæc non folùm pinguntur, ut oftendantur, ficut Cherubim olim in templo, fed ut adorentur, ut frequens ufus ecclefiæ teftatur.

Tertiò, ut ex fimilioribus apud nos etiam fictis ad infigurabilia ascendamus: ficut angelorum imaginem facimus juvenem pulchrum,alatum, cum diademate, non quòd talis fit angelus, fed ut vel ex fimiliori fibi natura, fcilicet, humana (appofita fanctitate per diadema, & juventute pro perfectione, & alis confiétis pro celeritate) vel fic ex fenfibilibus ad infenfibilia venerando afcendamus. Et hoc modo alicubi Spirituffanctus in forma fenis orbem pugillo concludentis, & cætera, figuratur. Hic autem tertius modus fatis propinquus eft ritui paganorum figurantium Deum

Capr.3.f.dift.9.q.unica a.

3.ad arg.unt.uncl. z.
Medina q.25.ar.4.

SUPER QUE. XXV.
ART. IV.

rad. CONCL.1. Si loqua

3.

3.4.9.9. mur de Cruce

in

1.4.1.7.4. qua Chriftus crucifixus

tal fuller.

eft: fic & ratione conta

TPROB. Quia illa

40

50

ARTICUL US

diverfimodè, prout caufa eft diverforum effectuum, ut in forma Minervæ
ratione fapientiæ, & hujufmodi.

Examen

His præmiffis, fciendum eft, quòd figurare divinum primo modo eft
actus ex fuo genere malus moraliter, quia cadit fuper repugnante mate- trading dyn
ria: repugnat fiquidem Deitati figurabilem effe. Figurare autem Deum in.
fecundo, vel tertio modo ad actum inftructionis eft actus ex fuo genere
bonus,quoniam naturale eft homini per fenfibilia difcere infenfibilia, Un-
de picture codices funt populorum, ficut libri, in quibus per hæc fenfibi-
lia docemur intelligibilia contemplari, propter eruditos funt, & fic Moy-
fes ftatuas conftituit angelorum in templo. Sed ad actum cultus figu-
rare hæc, actus eft folitariè fumptus non bonus, nec eligibilis, fed decli
nabilis, ficut occidere hominem, fi folitariè proponatur, non eft actus
eligibilis, aut laudabilis, fed, fi nihil adderetur, malus, & vitupera lis:
fed, fi figurare Deum ad actum cultus veftiatur quibufdam circumftan-
tiis (puta auctoritate Ecclefiafticæ confuetudinis, fecuritate ab errorum
occafione,pietateque colentium redditur actus ifte honeftus, ficut, fi oc-
cidere hominem induatur circumftantia publicæ poteftatis, actum præ-
cipientis propter juftitiam, ac commune bonum, erit occidere hominem
actus honeftus.

Almonitio circa i

¶ Cavere ergo oportet, ne facilis fit fententia contra quamcumque par-
tem: habenda fiquidem in primis eft ratio erroris. Nam, fi ex falfa
aliqua opinione de Deo, aut Angelis, &c. aliqua proceffit, aut perfeve- magines
rat imago tertii modi, vel fecundi inufitata, abolenda effet, & inftruen- inufitatas.
dus populus. Dico autem vel fecundi inufitata, quia,etfi ad repræfentatio-
nem hiftoriæ Deus depingitur in forma rubi ardentis loquentis Moyfi, &
fimilium vifionum, quia tamen Ecclefia non confuevit omnia figuralia
proponere, ut colenda, ideò cavendum eft, ne nova abufio introdu-
eta fit, puta, fi petra adoraretur pro Chrifto, quia fcriptum eft. Pe-
tra autem erat Chriftus: fi verò nulla falfa opinio, aut præfumptio inter-
venit, fed antiquus Ecclefiae ufus fervatur, nullufque occafionem errandi
accipit (quia plebs eft benè inftructa in fide, & credit, Deum fpiritum ef-
fe, & in omnibus rectè cum ecclefia fentiunt) non video peccatum ali-
quod in hujufmodi cultu imaginum tàm fecundi, quàm tertii modi. Et
fecundus quidem auctoritatem habet ex Sacra Scriptura, & Ecclefiæ ufu
manifeftè.

[ocr errors]

Tertius autem, quia originaliter fecundum partes eft ex facra fcriptu- 3.Imaginis
ra (quamvis non tota imago) & Ecclefiæ ufu approbatur, non folùm tole formand &
rabilis, fed licitus mihi videtur, ex co enim, quòd cultus Deo exhibetur modus oid
in imagine, non impiè, aut præfumptuosè, fed ab Ecclefia propofitæ actus proba-
adorationis circa debitam materiam verfatur, ac per hoc nullam peccati
rationem habet. Et, fi fic eft, non videntur caflandæ Trinitatis imagines in
forma fenis, crucifixum fuftinentis columba intermedia: partes.n. ima-
ginis hujus ex facra funt Scriptura. Et de Filii, & Spiritufancti imagini-
bus conftat. De Patris autem ex Daniele habetur cap. 7. cùm dicitur de Fi-
lio, quòd pervenit ad antiquum dierum, hoc eft, Deum patrem. Et hoc,
ut dictum eft, ubi nulla eft occasio erroris .

nitatisnon

¶ Non laudo tamen hujufmodi multiplicationem imaginum Trini- Multipli
tatis, aut Deitatis, aut Dei Patris, aut Spirituffancti, nifi in fpecie co- catio ima-
lumbæ, & igneæ linguæ fuper difcipulos, fed potiùs, tamquam infigu- ginum Tri-
rabilis, tamquam fupra nubem aliquam auream latens, pingendus effet dania,
Deus, unde effectus creationis proveniret, ut vel fic crudiretur plebs, nifi in for
quòd Deus eft fpiritus infigurabilis, ficut Moyfes abfque fedente fedem ma ufitate.
impofitam angelis ftatuens, Deum intelligi, & coli fuper omnia quie-
fcentem, regnantem, profpicientem, ac judicantem ordinavit fapien-
tiffimè. Imagines enim codices funt populorum, & proptereà à multis
reprehenduntur, tamquam occafionem errandi præbentes, quantum eft
ex fe. Et verum dicerent, nifi conditiones prædicta excufarent actum, ut
dictum eft.

Et per hæc patet refponfio ad objecta, quoniam aliqualiter o-
mnia verum concludunt, dùm Dei imagines folitariè propofitæ dif
fonant, & auctoritate fultæ ecclefiafticæ confuetudinis, fecuritateque
ab errore concurrente, cùm origine à facra Scriptura in toto, vel
parte honeftantur.

SED CONTRA eft, quòd illi exhibemus latriæ cultum, in quo ponimus fpem falutis: fed in cruce Chrifti ponimus fpem falutis: cantat .n.ecclefia: *0 crux, ave fpes unica, hoc paffionis tempore, auge piis justitiam, reifque dona veniam. ergo crux Chrifti eft adoranda adoratione latriæ.

QUARTUS. Utrum Crux Chrifti fit adoranda adoratione latriæ. DQUARTUM fic procedi- 60 Chrifti non fit adoratione latrię adorada. tur. Videtur, quòd crux Chrifti non fit adoranda adoratione latrix. Nullus enim pius filius veneratur atus, & ratione repræse- contumeliam patris lui, puta flagellum, taefer. tationis Chrifti adora- quo flagellatus t eft, vel lignum, in quo tur adoratione latrix. † fuit fufpenfus,fed magis illud abhorrecrux, in qua Chriftus ret. Chriftus autem in ligno crucis oppependit, tetigit mem- probriofiffimam mortem paffus eft, fe- 70 bra Chrifti, ejufque fan- cundum illud Sapientiæ 2. Morte turpifguine perfufa eft, ac fifima condemnemus eum. ergo non debeguram Chrifti in ca extenfi repræfentat, ut pa- mus cruce venerari,fed magis abhorrere. tet, & infenfibili creatu- 2. Prætereà. Humanitas Chrifti adræ honor folùm ratione oratione latriæ adoratur, inquantum beri poteft duplici moeft unita filio Dei in perfona, quod de do,fcilicet,ratione con- cruce dici non poteft. ergo crux Chrifti tactus, ant repræfenta- non eft adoranda adoratione latriæ. tionis. ་ 3. Prætereà. Sicut crux Chrifti fuit mur de effigie crucis inftrumentum paffionis ejus, & mortis, Chrifti in quacumque ita etiam & multa alia, puta clavi, coroalia materia, fic ratione na, & lancea, quibus tamen non exhibetantùm repræfentatiomus latriæ cultú. ergo videtur,quòd crux nis, prout imago ejus eft, adoratur latria.

naturæ rationalis exhi

CONCL.2.Si loqua

PROB. Quia crux effigiata in alia materia eft folùm imago Chrifti, cùm non tetigerit eum,ut patet, & imago,ut fic, adoratur adoratione imaginati, ut patet ar.3.

TEXA M. Ly repræfentat nobis figuram Chrifti extenfi in ca.

modo realiter conjun

Sol,Ob.

3.g.

Hoc dicit text. quia lo
quitur de tota, ideft, in-
tegra cruce,& de tali,id-
eft, de cruce integra in-
telligitur prima conclu
fio,cùm dicit ly ratione
repræfentationis. Quod
dico ad differentia con- In domi -
tactus, quoniam, licèt i rica de paf
pfa no integra, puta fru- fione domni-
tum crucis, non adore- in Hyn.
tur latria ratione repræ-
fentationis, tamen ipfa-
met particulatim divisa
adorari latria poteft ve-
RESPONDEO dicendum, quòd, re, & debet ratione con-
ficut fuprà dictum eft, * honor, feu re- tactus, inquantum fcili- "a prec, ad
verentia non debetur, nifi rationali na- cet Chrifto fuit aliquo ..
turæ, creaturæ autem infenfibili non de- cta. Si ergo fit integra,
betur honor, vel reverentia, nifi ratione adoratione latric adora-
rationalis naturæ. Et hoc dupliciter. uno tur ratione utriufque fi-
modo, inquantum repræfentat rationa- mul, ideft, ratione tum
reprefentationis, tùm
lem naturam: alio modo, inquantum ei contactus, fi verò fit non
So quocumque modo conjungitur. Primo integra, fed particula
modo confueverunt homines venerari re- quedam totius crucis
feorsùm divifim exiftés,
gis imaginem: fecundo modo ejus vefti- folum ratione una,fcili
mentum. Utrumque autem venerantur çet, contactus, adoratur
homines cadem veneratione, qua vene- latria. Crux ergo vera,
in qua realiter Chriftus
rantur & regem.
pependit,femper adora-
tione latrię adoratur
ratione contactus, licèt non femper ratione reprefentationis, & hoc ad
differentiam aliarum crucum, quæ femper ratione repræfentationis
adorantur latria, licèt numquam ratione contactus. Ifte eft fenfus
germanus tum prime, tùm fecunde conclufionum articuli,

[merged small][ocr errors]

Im DE MAJORI. Contumeliam. R. Ut contumelia eft. §. Tune ni-
hil, &c. Stat enim cum hoc, quòd omnis pius filius veneretur virtutem,feu
triumphum fui patris, hoc eft illud, in quo de hoftibus triumphavit,id,
quod intendunt fideles Chrifti, dum adorant crucem ejus. Nam, quamvis
fecundum intentionem, vel opinionem fidelium confideretur opprobrium
Chrifti in ejus cruce: tamen fecundum intentionem fidelium effectum no-
ftræ falutis (ut decet, &

Tuum Dominum, ac

[ocr errors]

10

oportet) in cruce ipfius Siergo loquamur de ipfa cruce, in qua devote recognofcen- Chriftus crucifixus est, utroque modo eft à tium confideratur ibide virtus divina Christi nobis veneranda: uno fcilicet modo, inCrucifixi, quæ in cruce quantum repræfentat nobis figurá Chride hoftibus triuphavit, fti extenfi in ca, alio modo ex contactu ad &c, ut in tex.Ex quo dic membra Chrifti, & ex hoc, quòd ejus săprimò, quòd Christiani, guine eft perfufa. Unde utroque modo adorando crucem, Oftendunt per hoc, non adoratur cade adoratione cum Chrifto tantùm fe effe fideles, fcilicet,adoratione latriæ. Et propter hoc fed etiam fe effe gratos de redemptionis benefi- etiam crucem alloquimur,& deprecamur cio per crucem recepto; quafi ipfum crucifixum.Si verò loquamur non tantum confitetur de effigie crucis Christi in quacumque alia 20 per hoc, crucifixum effe materia (puta lapidis,vel ligni,argéti,vel fummu benefactorem, auri) fic veneramur crucem tantùm, ut ifed etiam effe mirabili maginem Christi, quam veneramur ado*art præc. fimum contra omnes ratione latriæ, ut fuprà dictum est.* hoftes tùm vifibiles, tū invifibiles triumphato-ADPRIMUM ergo dicendum, quòd rem.Ita,quòd illa Chri- in cruce Chrifti quantum ad intentio ftianorum adoratio eft nem, vel opinionem infidelium confide& actus fummæ religio- ratur opprobrium Chrifti: fed quantum nis, 2.2.9.81.84. ubique ad effectum noftræ falutis confideratur gratitudinis, 2.2.q.106. virtus divina ipfius,quæ de hoftibus triúar.1.2.& actus exterior phavit fecundum illud Coloffen. 2. 1fidei,2.2.q.3.art.1. & a &tus fupreme tum forti-pfum tulit de medio affigens illud cruci,& tudinis, tùm magnani- Spolians principatus, & poteftates, tradumitatis, tùm patientiæ, xit confidenter, palàm triumphans illos in tum humilitatis, tum femetipfo. Et ideò dicit Apoftolus 1. ad ta:is, tùm aliarum mul- Corin. 1. Verbum crucis pereuntibus qui

art, 1. & actus maximæ

obedientiæ, tùm chari

tarum virtutum, Chri

fti patris fuiipforum proteftativus,ut per ordinem patere confideranti pot-
cft cx 2.2.9.123.ar.s. Item q.129.4.2. ad 3. Item q.136.4.4.5. Item q. 161.a.
1. præfertim ad quartum. Item q.104.4.2.3. Item q.25.4.6.8.9. Et hic infià
9.46.4.3.4. Univerfa igitur,& bona hæc à nobis eripere,& mala his oppofita
nobis intrudere vult tùm diabolus, tùm diabolici viri, dùm crucis Christi
adorationem nobis diffuadere conantur, ut facit argumentũ học primum .
Ex præfenti quoque textu dic fecundò, quòd, quicumque recufant, quam-
vis fub falfa fpecie boni in argumento adducta, latria adoratione venerari
crucem, ii eo ipfo funt infideles, & fe effe tales probant per hoc, alioquin
textus non diceret ly in cruce Chrifti quantum ad intentionem, vel opinio-
nem infidelium confiderat:r opprobrium Christi.Ergo illorum non adora-
re crucem eft actus fummæ irreligiofitatis, & maxima ingratitudinis, &
negatio tùm exterioris confeffionis fidei, tum fuprema fortitudinis, ma-
gnanimitatis, patientiæ, humilitatis, obedientiæ, charitatis, multarum-
que aliarum virtutum Chrifti in cruce refplendentium. Hæcè textu præ-
fenti rectè elicita notent præcipuè hæretici, & refipifcant.

II. ILLATIO CONCLUSIONIS. Ergo crux Chrifti, &c. R. Negatur
illatio.§. Procedit enim ex falfo in præmiflis fubintellecto, f.quòd non pof-
fit adorari latria, nifi id, quod fit unitum filio Dei in perfona, cùm tamen
ad taliter adorari fufficiat,quòd aliquid fit ei unitum vel per cōtactu, vel fal-

40

tem per repræfentatione, Crux autem Chrifti, licèt non fueris, &c. ut in tex. III. DE MAJORI, Ita etiam & multa alia. B.Quantum ad fuifle inftrumentuin paffionis Chrifti folùm per contactum. §. Hoc eft. Illa multaalia conveniunt cu cruce in hoc fimili tantùm, quòd,ficut crux tetigit Chriftum,fic & illa ipfum tetigerunt. Tuc nihil, &c. Quòd non exhibeamus latriæ cultum illis aliis multis, ficut exhibemus cruci, non eft ratione conta&us,quafi,fcilicet,quòd

dem ftultitia est: his antem, qui falvi fiut, crux cum tetigerit,& illa alia multa non tetiideft, nobis, virtus Dei eft.

¶ Ad fecundum dicendum, quòd gerint, fic enim omnia parificantur, & adoracrux Chrifti, licèt non fuerit unita ver- tur latria, fed eft ratiobo Dei in perfona, fuit tamen ei unita ne repræfentationis. Nă aliquo alio modo, fcilicet, per repræfen- illa alia, fcilicet, clavi, corona, lancea nou tationem, & contactum. Et hac fola ra- reprefentant Chriftum; tione exhibetur ci reverentia. crux aut repræfentat. ¶ Ad tertium dicendum, quòd quan- Et inde eft, quòd crucem Chrifti,&c.ut in tex.fin. tum ad rationem contactus membrorum Chrifti adoramus non folùm cru- APPENDIX. cem, fed etiam omnia, quæ fed etiam omnia, quæ funt Chrifti. Unde Damafc.* dicit in 4. lib. pretiofum lignum, ut fan&tificatum tactu fan Eti corporis, & fanguinis, decenter adorandum, clavos, indumenta, lanceam, &facra ejus tabernacula, quæ funt præfepe,fpelunca,& hujufmodi. Ifta tamen

EX artic. habes pri- Uil, pre5.
rationem interimas he #1.4 C. 12.
mo: quomodò per Eccl.
relim Claudis Taurine- circa med.
fis, qui non folùm dixit,
modo effe adorandă,
fed etiam fuit Dux, &
magifter corum, qui

crucem Dominică nul

o

&c.

non repræfentant imaginem Chrifti, fic- hoc dixerunt. Secundo 30 nis, quod apparebit in cœlo, ut dicitur meritò damnari ab Ecut crux, quæ dicitur fignum filii homi- habes: quomodò per rationem oftendas, illa Mat. 24. Ideoque mulieribus dixit ange- clefia in ly ò crux ave lus: Jefum quæritis Nazarenum crucifi- Spes, &c. ut eft cum difxum: non dixit lanceatum, fed crucifi- curfu in argument, con. Irem à fcripturis per xum. Et inde eft, quòd crucem Chrifti hoc, quod dicitur Gen. veneramur in quacumque materia, non 47. adoravit Dominum autem imaginem clavorum,vel quorum converfus ad lectuli caput. Ubi fecundum acumque hujufmodi. liam translationem dicitur, adoravit faftigium virga ejus. Vide omninò Veritates Aureas fuper totam legem veterem, ibidem cap. 47. concluf. s. Item à fcripturis per hoc, quod dicitur Numer. 22. Fac ferpentem æneum, & pone eum pro figno, Ubi vide Veritates eafdem conclufio. 8. Item à fexta Synodo Canon.73. Cùm crux vivificaillud falutare nobis oftendat: nos omne ftudium adhi bere oportet, ut ei, per quam ab antiquo lapfu falvati fumus, eum, qui par eft, honorem habeamus. Unde & mente, & fermone, &fenfu adoratio nem ei tribuentes, crucis figuras, quæ in folo, ac pavimento fiunt, omnino deleri jubemus: ne incedentium conculcatione victoriæ nobis tropheum injuria afficiatur. Qui fecus fecerit, excommunicari decernimus. Hæc ibi. Ubi vides, quanti faciat crucem Chrifti. Quòd verò per illam adorationem, quæ par eft, intelligat adorationem latriæ, patere faciliter poteft ex dictis Concilii feptimi, ideft, Concilii Nicani fecundi, cùm præcedentia Concilia exponi intelligantur per fequentia. Vide er go artic.3.append. Sed & omnia, quæ in appendice illa citantur, ad majorem hærefis prædicte condemnationem valent: dummodò rectè ad crucem applicentur ita, ut pro imagine legatur crux. Conveniunt enim hæc ambo in ratione repræfentationis. Tertiò vides: quomodò ex iis benè penfatis, & applicatis doctrina præfens Angelica viciffim declaretur, atque confirmetur.

[ocr errors]

Commentaria Cardinalis Cajetani Annot. Itulus de cruce Chrifti loquitur, five illa, in qua paffus eft Chriftus, quacumque alia, ut eft crux Chrifti.

Comment

five

Suarez q.25. a.ş.in com.
Medina q. 25. art. 5.

tria, inquantum repræfentativa Chrifti, ficut Chrifti crucifixi imago. Omnia clare patent in litera, advertendo, quòd allocutio crucis pro effectu affertur adorationis ejufdem, qua Chriftus adoratur : ex eo enim, quòd ipfam alloquimur, quafi Chriftum,fignum eft,quòd ad ipfam,ut Chriftum, nos recurrimus. Et proptereà allocutio fit etiam ad crucem in omni materia, & non ad illam tantùm, in qua Chriftus pependit.

Dub.

&Carreal

In corpore articuli due funt partes. Primò determinatur in commu- 60 ni de re honorata, & qualitate adorationis. Et dicuntur quatuor. Primum eft. Soli rationali naturæ debetur honor, intellige ratione fui. Secundum eft. Creaturæ infenfibili non debetur honor, nifi ratione rationalis naturæ. Tertium cft. dupliciter creaturæ infenfibili ratione naturæ rationalis honor debetur,vel ratione repræfentationis, vel ratione conjunctionis quomodolibet : declaratur hoc exemplis imaginis, & veftis regiæ. Quartum eft, utroque modo cadem exhibetur reverentia, quæ exhibetur & regi. In fecunda parte refpondetur in fpeciali de cruce Chrifti, diftinguendo, vel de cruce illa, in qua Chriftus pependit: vel de quacumque alia. Et de prima quidem refpondetur una conclufione habente duas partes, quòd eft veneranda utroque modo, & adoratione latriæ, qua Chri- 70 ftus adoratur, & declaratur quoad fingula clarè. De cruce verò Chrifti in quacumque alia materia refpondetur, quòd est adoranda e riam laARTICULUS QUINTUS. Utrum mater Christi fit adoranda adoratione latriæ. D QUINTUмfic proceditur. Videtur, quòd mater Deifit adoranda adoratione latria. Videtur enim idem honor effe exhibendus matri regis, & regi: unde 80 dicitur 2.Reg.2. quòd pofitus eft thronus * In I de ef virgo eft pura creatura, Et Aug. dicit in ferm. de Afsuptione: * PROB. Quia Beata matri regis, quæ fedit ad dexteram ejus. B. Marie nerationis capax (cùm Thronum Dei,& thalamu Domini cæli,atmes. fit rationalis) & nulli que tabernaculum Chrifti dignum est ibi efpure creature fecundu fe, ubi eft ipfe: fed Chriftus adoratur feipfam venerabili con

Adverte hic, quòd Durandus, ubi fuprà, & Joan. Capreolus credide- At Reprobes. runt Auctorem retractafle hic, quod in 3. Senten dixerat, f. crucem illam, Opin. in qua pependit Chriftus, effe adorandam non folùm, ut imagine Chrifti, latria, fed, ut quandam rem Chrifti,hyperdulia, quafi crux illa Chrifti non fit capax adorationis,ut eft quædam res Chrifti. Parcant mihi Domini ifti, non retractavit, fed magnificavit hic Auctor doctrinam ibi traditam,quoniam crucem illam, ut quandam Chrifti rem per contactum, ibi hypers dulia, hic latria adorandam dixit. Hoc enim patet non effe revocationem difti, quòd crux illa, ut quædam Chrifti res eft veneranda, fed magnificationem illius, dùm ab hyperdulia ad latriam afcenditur.

149

[merged small][ocr errors]
[merged small][merged small][ocr errors][merged small]

Jumptione. fecundum feipfam ve

10.9.

venire poteft latria, cùm foli Deo talis adoratio debeatur. Secunda autem

[blocks in formation]
[merged small][ocr errors][ocr errors][ocr errors][ocr errors][ocr errors][merged small][ocr errors][ocr errors][ocr errors][merged small][ocr errors][ocr errors][ocr errors][merged small][ocr errors][ocr errors][merged small]

qua infenfibilis imago filii refertur ad filiu per imaginem repræfentatum,
& hoc propter ratione dictam in tex. Unde ftat, quòd filius adoretur latria
& quòd crux, aut etiam imago filii adoretur latria, & tamen quòd mater
ejus non poffit adorari latria.

III. ILLATIO CONCLUSIONIS. Ergo mater Chrifti, &c. B. Nega-
tur illatio. §. Procedit enim ex hoc in præmiffis fubintellecto, f. quòd de
creatura rationali, & infenfibili conjunctis Chrifto, ut ibi affertur, fit
idem judicium in ratione adorationis faciendum, quod tamen falfum eft.
Nam crux non è capax

venerationis, &c. ut in RESPONDEO dicendum, quòd,
tex.Vide ar.3.ad tertiu.
quia latria foli Deo debetur, nulli crea- 10
APPENDIX. turæ debetur latria, prout creaturam fe-
cundum fe veneramur. Licèt autem
Xart, habes primò: creaturæ infenfibiles non fint
E
quomodò per ra-
Eul.S.Dei. tionem interimas hære- venerationis fecundum feipfas, creatura
capaces
fim Collyridianorum di- tamen rationalis eft capax venerationis
centium, B. Virginem fecundum feipfam, & ideò nulli puræ
Mariam adorandam, ut creature rationali debetur cultus latriæ..
Deum. Secundò habes:

[ocr errors]
[ocr errors]

D. 844.

[ocr errors]

quomodo per ratione Cùm igitur beata Virgo fit pura creatu-
oftendas, hanc meritò ra rationalis, non debetur ci adoratio
damnari à dictis in 1.9. latriæ, fed folùm veneratio duliæ, emi-
13. artic. 10. Elucid. I-
tem à Deo dicente Ifa. nentiùs tamen, quàm cæteris creaturis,
42. Gloriam meam al- inquantum ipfa eft mater d Dei, & idcò
teri non dabo. Hoc eft, dicitur, quòd debetur ei non qualifcum
in propofito fcholafti-
co.Adorationem latria que dulia,fed hyperdulia.

mihi debitam creaturis AD PRIMUM ergo
puris non communica-

dicendum

211

tot fcripturis, atque Conciliis firmata habes verum fenfum multorum
attributorum B. Virgini ab Ecclefia catholica, quæ alioquin juxta fuper-
ficialem tantùm litera corticem viderentur favere, quod in æternum abfit,
prædictæ hærefi. Senfus ergo verus, quo B. Virgini dicitur in Ecclefia ly
Regina cali, ly Regina mater mifericordiæ, ly vita, dulcedo, & fpes no-
ftra,& alia fimilia, neque eft ipfam æquiparari, neque velle æquiparari
Deo, ut impii Novatores mentiuntur, fed eft velle ei præ aliis crea-
turis poft Deum talia veraciter adfcribere. Veraciter, inquantum ; quia
ficut verum eft,
lentia quadam fpeciali,
tam Virginem excel-
Bea-
Dei, alias creaturas ex-
puta, quòd fit mater
cedit vehementiffimè
poft Deum, ideòque

20

honor honori, qui debetur regi: de-
quòd matri regis non debetur æqualis
betur tamen ei quidam honor confimilis
ratione cujufdam excellentiæ. Et hoc fi
gnificant auctoritates * inducta.

¶ Ad fecundum dicendum, quòd ho-
nor matris refertur ad filium, quia ipfa
mater eft propter filium adoranda: non
refertur ad exemplar, quia ipfa imago,
tamen co modo, quo honor imaginis
prout in fe confideratur, ut res quædam,
nullo modo eft vencranda.

fe

¶ Ad tertium dicendum, quòd crux
non eft capax venerationis, prout in
confideratur, ut dictum eft:fed B. Vir-
go fecundum feipfam eft venerationis
capax, & ideò non eft fimilis ratio.
>

hyperdulia, licèt non neceffaria fequela velatria, adoratur, ita de rum eft, quod ipfa emihæc attributa, feffe re nentiùs, quàm aliæ puræ creaturæ, participat ginam coeli, effe reginam, matremque milericordiæ, effe vitam no

[ocr errors]

ftram, dulcedinem noftram, fpe noftram, & alia hujufmodi. In hoc fenfu etiam canimus ei Mortalium fpes una,& ipfa de fe per allegoria, ut nos Ecclefia docet,

* In arg. 8.

*

ar. præc.

inquit: In me omnis gratia vie, & veritatis. In me omnis (pes vitæ, & virtutis, Ecclefiaftici 24. & alia fimilia: quæ Novatores, fic n. hæreticos vocat Concilium Triden. feff. 14. cap. 8. de mendacio, & idololatria mordent, non intelligentes, neque ea, quæ loquuntur, neque de quibus affirmant, 1. Timoth. 1. Sed has, ficut & cæteras fcripturas, depravantes ad fuam ipforum perditionem, 2. Petr. 3. Ulteriùs, Si Deus eft pater mifericordiarum, & totius confolationis,cur Dei vera mater non fit& ipfa verè, quãvis non eadem ratione, fed poft Deum præ cæteris, mifericordiarum mater, totiufque confolationis? Si Deus eft coelorum Rex, atque terrarum cur fua mater, modo fibi præ cæteris convenienti, non verè dicatur Regina vita, &c. cur mater Chrifti non fit poft Chriftum omnis fpes viæ,& veritacali, Regina Angelorum, Domina mundi? Si Chriftus eft via, veritas, & tis, vita noftra, advocata noftra, tota fiducia noftra, &c. Prætereà, fi cum veritate hac, quòd Chriftus eft lux mundi, Joan. 8. ftat, quòd Apoftoli funt lux mundi,Matth. 5. Si & cum hac, quòd Chriftus eft petra, 1. Corinth. 10. ftat, quòd unus Apoftolorum, tamquam petra, cognominatur Petrus, Matth. 16. Si & cum hac, quòd Chriftus eft paftor, Joann. 10. ftat, quòd Petrus præ cæteris eft paftor, Jo. 21. Quomodò fiet unquam, quòd de Beata Virgine matre Dei non poffint poft Deum precibus verificari illa, quæ, audivimus, ci attribuuntur à fancta Ecclefia? Abeant itaque cum infcitia fua fcripturarum, veritatis, ac Beatæ Virginis ofores, & impii in tenebris 50 fio, tamen præ reliquis poft Deum, Beatam eam dicent omnes generatioconticefcant: quia, etfi non ut Deum, ut docuit præfentis articuli conclunes. Tertio vides: quomodò ex his benè penfatis, & applicatis doctrina hæc Angelica vicifsim, &c.

bo. Mater autem Dei est pura, &c. ut in argum. contr. Item à fex- 30
ta Synodo per hoc, quòd dicit ly imagines Chriftiani non Deos appel-
lant, neque ferviunt eis,ut Diis. De quibus autem imaginibus intelligatur,
fubindicat per ly non ferviunt eis cultu divino, nec alicui creatura. Vide
ifta art. 3. appen. Cùm igitur B. Virgo fit creatura, ipfa fecundum Conci-
lium hoc non eft adoranda cultu divino, neque pro Deo habenda, Item à
feptima Synodo, ideft, à Concilio Nicæno fecundo per hoc, quòd tamquã
ex ordine, & modo loquendi, adorationis differentiam connotans dicit ly
maximè autem imaginem Domini Noftri Jefu Chrifti, deinde intemerata
Domine noftra deiparæ, venerandas. Vide ar. 3. append. Ubi & poft mul-
ta fubdit ly qui dicunt, quòd Chriftiani imagines, ut Deos, adorant: A-
nathema. Ex his ergo patet: quòd Concilium feptimum iftud,fi ad pro- 40
pofitum fuaviter inflectatur, non tantùm docet, quòd Beata Virgo ma-
ter Dei non debet adorari latria, fed & tenore codem ftatuit, quòd, fi quis
dixerit, cam tali adoratione effe adorandam, ipfe fit anathema. Non tan-
tùm igitur Synodus ifta prohibet, quòd Beata Virgo adoretur latría, fed
etiam hoc prohibet fub anathemate. Item meritò damnari à Deu. 6. Do-
minum Deum tuum timebis, & illi foli fervies. Quod cum expofitioné
fua repetens Chriftus dixit Matthæ. 4. Dominum Deum tuum adorabis.
Ac fi apertè dicat: Illa Deuteronomii auctoritas intelligitur de adora-
tione, & fervitute, quæ foli Deo debentur. Ergo, fecundum Chriftum,
datur adoratio, & fervitus, in quibus nulla creatura communicat. Hæc
autem eft adoratio latriæ, & fervitus latriæ. Ergo adorationem latriæ, &
fervitutem latriæ foli Deo, non autem ejus matri, exhibere debemus,
prout fcriptura prædicta fententialiter dicit. Ex præmiffa igitur veritate

[merged small][merged small][ocr errors]

Commentaria Cardinalis Cajetani.

N corpore ar. unica & conclufio habens duas partes: B. Virgo est adoran-
IN
da non latria,fed hyperdulia. Probatur primò pars negativa. Nulli rei
venerabili fecundum fe, nifi foli Deo, debetur latria. ergo nulli puræ crea-
turæ rationali, ergo B. Virgini non debetur latria. Antecedens in illa parti-
cula, venerabili, fecundum fe excludit & creaturas infenfibiles ( quales funt
imagines, & cruces, quæ non funt fecundum fe venerabiles) excludit &
humanitatem Chrifti, quæ fecundum fe non eft venerabilis, ut res adora-
ta, ut patet ex dictis fuperiùs. Ambo enim adorantur latria, ut patet ex an-
tedictis,& ideò in litera apponitur ly pure,cùm dicitur puræ creaturæ. Con-
fequentia prima probatur, quia creatura rationalis eft capax fecundum fe
honoris: fecunda autem, quia B. Virgo eft pura creatura rationalis. Secun-
da autem pars probatur, quia veneranda eft eminentiùs creaturis cæteris,
quia eft mater Dei.

Refol.dub.

140

In hoc artic. & fpecialiter in refponfione ad tertium dubium occur-
rit, quia non debet effe minoris conditionis res veneranda fecundum fe,
& fecundum aliud, quàm, fi effet folùm veneranda fecundum aliud, quo-
niam venerabilitas fecundum se non eft conditio diminuens rationem ve-
nerabilitatis, fed B. Virgo, fi non effet venerabilis fecundum fe, fed folùm
ratione Chrifti, ut crux, adoraretur latria,non minùs, quàm crux Chri-
fti, quia intrinfecè fuit illi conjuncta. ergo etiam nunc, ut res conjuncta
Chrifto, adoranda eft latria, & fecundum feipfam hyperdulia. Et confir-
matur, quia jam dictum eft, quòd non inconvenit, unam,
& eandem per-
fonam adorari duplici adoratione.

Ad hoc dicitur, quòd, licèt venerabilitas fecundum fe non diftrahat

[blocks in formation]

22.9.95. a. Medina 9.25.ar.6.

SUPER QUÆ. XXV.

60

ut

rationem venerabilitatis, immò eft perfectior differentia ejus, diftrahit
tamen rationem venerabilitatis ratione alterius ita, quòd venerabile ra-
tione alterius diftrahitur per venerabilejfecundum fe. Exemplum: per
fe fubfiftere non diftrahit rationem entis, fed eft perfectior illius modus,
fed diftrahit rationem entis in alio, puta accidentis. Et ideò, cùm latria
inter creaturas debeatur foli venerabili ratione alterius, confequens eft,
quòd, quodcunque creatum eft fecundum se venerabile, non fit ratione al-
terius venerabile latria.

70

¶ Et, fi contra hoc inftetur, quòd distractio ifta eft vera in effentialibus, Inftant.
non autem in accidentaliter conjunctis, qualiter junguntur duæ rationes
adorabilitatis in una perfona, refpondeatur, quòd nos non dicimus oppo- R:jp.
fitum, fed refpondemus argumento de conditione diftrahente.

¶ Ad materiam autem dicimus cum Auctore in art. 3. ad 3. quòd oc-
cafio erroris vitanda facit, ut rationalis creatura non adoretur, ut imago Sol,Ob.
Dei, & pari ratione, ut res conjuncta Chrifto, ne, fcilicet, motus adoratio
nis fiftat in rationali natura fecundum fe. Quocirca, ficut perfonam Chri-
fti, nonnifi latria veneramur, ad evitandum errorem recurrentium ad
Chriftum, ut puram creaturam, ita perfonam B. Virginis fola hyper-
dulia honoramus ad evitandum errorem eorum, qui latriam termina-
rent ad B. Virginem fecundum fe. Non enim plebs tantum penetraret,
ut adoraret latria Chriftum in B. Virgine: & feorsùm adoraret hyperdu-
lia ipfam fecundum fe Beatam Virginem, fine qua difcretione error acci-
deret, & ideò fimpliciter dicitur, quòd non cft adoranda latria, fed
hyperdulia.

ARTICULus

SEXTUS.

Utrum reliquiæ fan&torum fint adorandæ.
D SEXTUM fic proceditur.
Videtur, quòd fanctorum
reliquiæ nullo modo fint ad-
orandæ . Non enim eft
aliquid faciendum, quod poffit effe oc..

PROB. Primò, quia debemus ad fanctos habere affectum, cùm

reliquias videtur ad errorem Gentilium ipfi fint membra Chri-
pertinere, qui mortuis hominibus hono- fti, Dei filii, Dei ami-
rificentiam impendebant. ergo non ftri. Et habens affe-
ci, interceffores no-
funt fanctorum reliquiæ adorandæ. &tum ad aliquem ve-
2. Prætereà. Stultum videtur rem in- neratur etiam poft
de ipfo relinquuntur
ut patet ex Auguftino
quotidianam experientiam confiderante. Secunda autem pars, fcili-
cet, & præcipuè, &c. probatur: quia corpora fanétorum fuerunt templa,

CONCL. Sanctoru cafio erroris : fed adorare mortuorum 30 fenfibilem venerari: fed fanctorum reli- cjus mortem,lea, qua

ART. VI.

reliquias qualefcuū

que honore congruo, in corum memoriam venerari debemus, &
precipuè corum согрога.

[ocr errors]

*

fur

organaque Spirituffancti : & funt Chrifto fecundum corpus gloriofum configuranda. Secundò, quia Deus fuo exemplo ad talem reliquiarum ipfarum venerationem nos invitat, ut patet per hoc, quòd ipfe Deus hujufmodi reliquias, &c. ut in text.

NOT. Illa probatio pofita primo loco, fcilicet, de affectu noftro, fervit etiam fecunde conclufionis parti probanda (ut facilè confideranti patet) licèt ipfa fecunda pars præter hoc habeat aliam fpecialem probationem, quæ ibi adducitur. Probatio autem pofita fecundo loco, fcilicet, de exemplo Dei, ambabus ipfis partibus probandis & ipfa fervit. Nam Deus non folùm in corporum, vel partium corporis fanctorum præfentia operatus eft virtutes multas, ideft, miracula multa (ut patet legentibus vitas corum poft mortem ) fed etiam in corundem veftium præfentia, ut videre eft in lib.epiftolarum fancti Hieronymi, ubi circa libri finem à B. Cyrillo Hierofolymorum Epifcopo narratur, quòd ad tactum facci ejufdem fancti jam defuncti tres mortui vitæ reftituti funt. Ergo reliquias qualefcumque fanctorum fuorum,non tantùm corpora, vel eorum partes honorat Deus: id, quod fuit tota articuli conclufio probanda.

1.

DE MINORI. Sed

adorare mortuorum re- quia funt infenfibilia corpora. ergo ftulliquias. R. Adoratione tum eft eas venerari.

latriæ cas honorando. §.

Tunc nihil, &c. Nam 3. Prætereà. Corpus mortuum non nos, non dico martyrum eft ejufdem fpeciei cum corpore vivo, & reliquias, fed nec folem, per confequens non videtur effe numero idem. ergo videtur, quòd poft mortem alicujus fancti corpus ejus non fit adorandum.

&c.ut in tex.

11. DE MAJORI. Infenfibile venerari. R. Propter feipfum. §. Hoc eft. Venerari infenfibile propter ipfum infenfibi

¶SED CONTRA eft, quod dicitur le, præcisè loquendo, i. in libro de Ecclefiafticis dogmatibus. cap.7.in nullo alio refpectu ha-Sanctorum corpora, & præcipuè beaprin, habe bito,eft ftultum. Tunc torum martyrum reliquias, ac fi Christi inter &c. Nam corpus illud, membra,fynceriffimè bonorandat credimus. opera An- vel partem, vel veftem, Et pofteà fubditur. Si quis contra hanc gu... vel aliquod fimile reliquiis fanctorum verè fententiam velit eße,non chriftianus,fed tal, vene habitum non adoramus, Eunomianus, & Vigilantianus creditur . tal. Eu pter feipfum, ideft, pro-RESPONDEO dicendú, quòd,ficut gnominia pter illud infenfibile, ut Aug.dicit in libro de Civit. * Dei. Sipafic, fed propter, &c,ut in terna veftis,& annulus, ac fi quid * est bu

tal.j.cre dimus.

rit.

[ocr errors]

* lib 1.6.13. 10. 5.

[ocr errors]

pro

feu non veneramur pro

textu.

Tunc nihil, &c. Ad taliŭ

10

* al. deeft III. DE ANTECE- jufmodi, tantò carius eft pofteris, quantò
DENTE. Idem..Iden- erga parentes est major affectus,nullo modo
titate formæ, quæ priùs ipfa fpernenda funt corpora, quæ utique
inerat, ideft, anime. S. multò familiariùs,atque conjunctiùs,quàm
enim reliquiarum ho- qualibet indumenta gestamus, hæc enim ad
norationem, feu adora- ipfam naturam hominis pertinent. Ex quo
tionem, pro quanto ar patet, quòd, qui habet affectum ad ali-
gumenti folutio poftu-
lat, fufficit, quòd ibi fit quem,etiam ea,quæ de ipfo poft mortem
identitas numeralis fe- relinquuntur, veneratur, non folùm cor-
cundum materiam, ma- pus, aut partes corporis ejus, fed etiam
ximè quia materia illa aliqua exteriora, puta, veftes, & fimilia.
refpectum retinet ad
Manifeftum eft autem, quòd fanctos
priorem formam, ideft,
ad rationalem animam, Dei in veneratione habere debemus, tā-
cui certiffimè reunienda quam membra Chrifti, Dei filios, &
amicos, & noftros interceffores. Et ideò
Xarticulo habespri corum reliquias qualefcumque honore con-
Exar
mò: quomodò per gruo in eorum memoriam venerari debe-
rationem interimas he-

[blocks in formation]

20

30

fram erigunt. Item à B. Hieronymo in epiftola contra Vigilantium fic cum alloquente. Quis enim, ò infanum caput, aliquandò martyres(lattia) adoravit? Quis homines putavit Deum? Nonne Paulus, Barnabas cùm à Lycaonibus Jupiter, & Mercurius putarentur, & eis vellent ho ftias immolare, fciderunt veftimenta fua, & fe homines effe dixerunt? Non quòd meliores non effent olim mortuis hominibus, Jove, & Mercurio: fed, quod fub gentilitatis errore honor eis Deo debitus deferretur. Quod & de Petro legimus, qui Cornelium fe adorare cupientem manu fublevavit, &dixit. Surge: nam & ego homo fum. Et audes dicere,illud nefcio quid, quod in modico vafe transferendo colis? Quid eft illud,nefcio quid? id fcire defidero. Expone liberius, ut tota libertate blafphemes, pulvifculum, nefcio quod, in modico vafculo pretiofo linteamine circumdatum. Doles, martyrum reliquias pretiofo operiri velamine, & non vel pannis,vel cili cio colligari, vel projici in fterquilinium, ut folùm vigilantius ebrius, & dormiens adoretur. Ergo facrilegi fumus: quandò Apoftolorum Bafilicas ingredimur? Sacrilegus fuit Conftantinus Imperator, qui fanctas reliquias Andrea, Luce, & Timothei tranftulit Conftantinopolim: apud quas demones rugiunt, & in

40

50

[blocks in formation]

mus, & præcipuè eorum corpora, quæ habitatores Vigilantii
fuerunt templa,& organa Spirituffancti illorum fe fentire pre-
in eis habitantis, & operantis, & funt fentiam confitentur? Sa-
crilegus dicendus & nuc
corpori Chrifti configuranda per glorio- Augustus Arcadius: qui
fam refurrectionem. Unde & ipfe Deus offa B. Samuelis longo
hujufmodi reliquias convenienter hono- poft tempore de Judea
rat,in corum † præsetia miracula faciédo. Omnes Epifcopi non fo-
AD PRIMUM ergo dicendum, & lum facrilegi, fed &
hæc fuit ratio Vigilantii, cujus verba in- fatui judicandi, qui rem
troducit Hieronym.* in lib.quem contra diffolutos in ferico, & Ripariú,
viliffimam, & cineres *In epi. ad
eum fcribit, dicentis: Prope ritum Gen- vafe aureo portaverit? non procul
tilium videmus fub prætextu religionis in- Stulti omnium Ecclefia- prisos.
troductum pulvifculum, nefcio quem, runt fanctis reliquiis,al, nefiio
rum populi, qui occurre-
in modico vafculo pretiofo linteamine cir- & tanta lætitia, quafi quod.
cumdatum ofculantes adorant.Contra qué prefentem, viventemą;
Hier.dicit in Epistola ad Riparium. * prophetam cernerent
fufceperunt,ut de Pale. Incipit e
Nos, non dico Martyrum reliquias, fed nec ftina ufque Chalcedonem P.Exceptis
folem,nec lunam, nec angelos adoramus, jungerentur populorum feris tuis,
primu li
adoratione latriæ: honoramus autem reli- examina, & in Christi to.. babe-
laudem una voce refo- turno pre

*

quias martyrum,ut eum,cujus funt marty-
res, adoremus: honoramus fervos,ut honor
fervorum redundet ad Dominum. Sic ergo,
honorando reliquias fanctorum non in-
cidimus in errorem gentilium, qui cultu
latriæ mortuis hominibus exhibebant.
Ad fecundú dicendum, quòd corpus
illud infenfibile non adoramus propter
feipfum: fed propter animam, quæ fuit
ei unita, quæ nunc fruitur Deo, & pro-
pter Deum,cujus fuerunt miniftri.
Ad tertium dicendum, quòd cor-
pus mortuum alicujus fancti nó eft idé
d numero,quod primò fuit, dùm viveret,
propter diverfitatem formæ, quæ eft ani-
ma:eft tamen idem identitate materia
quæ eft iterùm fuæ formæ unienda.

refes Vigilantii (ut innuit B.Hieronymus in lib. quem contra eundem fcri-
pfit dicentis: Reliquias fanctorum, carnes, & offa mortui non de- 60
bere à populo venerari; neque à monumento fœtido extrahi, nec in ca-
pfa aurea, vel argentea reponi. Et dicentis: fanctorum martyrum fepul-
chra, & fanctorum corpora non effe veneranda. Item Orphanorum, qui
facto fuo, quo fanctorum reliquias deftruebant, dixerunt; reliquias ipfas
non effe venerandas. Item aliquorum (hos ajunt fuiffe Joannem Uviclef,
& Eunomium)dicentium : quòd ii,qui venerantur fanctoru reliquias, idolo-
latriam committunt. Et addentium pejus, fcilicet, quòd reliquiæ Chrifti
Salvatoris noftri adoratione aliqua non funt digne. Secundò habes : quo-
modò per rationem oftendas, cas meritò damnari à Véritatibus Aureis
fuper totam legem veterem, Num.12.concl.7.Item à Concilio Nicæno fe-
cundo, ut recitatur art.3.append.Ipfius enim dicta facile eft applicare etiam 70
ad reliquias fanctorum ratione contactus, & inde contraria hæreticorum
phantafmata condemnare. Item à dictis art.4. cum Elucid. ratione eadé,
f.contactus. Item ab Ecclefiafticis dogmatibus. fanctorum corpora, &c. fe
cundum quòd eft in argument.cont.Ex quibus à fortiori, ideft,multò magis
(ut quifque prudens difcurrendo concludet)condemnantur ii, qui contra re-
liquias Chrifti blafphema bucca obloquuntur, & latrant. Item à B.Augu-
ftino in lib.de Civit.Dei, id, quod fummatim tangitur in tex.corp. Tu de-
mortui patris relictam tibi veftem honorificenter tractas, & reverenter
induis, & offa Divorum fugillabis? Que fanè hoc magis honorari con-
venit, quò præftabiliora funt indumento. Annulo, quem amicus decedens
e vivis tibi legavit, digitum non exornas ; nifi chari amici imago fubeat, 80
nifi dulcium verborum memineris, nifi annulum etiam perpetue amicitie
pignus relictum exofculaveris. Et tu in cineres Divorum nobifcum repofitos
mordacem jocum confingens, Linguam coinquinatam, quafi ignem devo-
rantem & gladium acutum exerces? Quid enim funt cineres, & offa,
nifi quædam fanctorum pignora in terris relicta? Que & futuram re-
furrectionem nobis promittunt, & in corporis glorificationem fpem no-

Comment. Itulus hic clatiffimus eft.

[ocr errors][ocr errors][ocr errors][merged small]

ru hominй offa veneremur. O infelicem hominem;& omni lachrymarum fonte plangendum. Ergo Petri, & Pauli immundæ funt reliquiæ? Ergo Moyfi corpufculum immundum erit, quod juxta Hebraicam veritatem ab ipfo Domino sepultum eft? Plus aliquid dicam, quod redundet in auctoris caput, &infanum cerebrum vel fanet aliquandò,vel deleat. Ergo & Domini corpus in fepulchro pofitum immundum fuit ? Et Angeli, qui candidio veftibus utebantur, mortuo cadaveri, atque polluto præbebant excubias ? Et quid passi funt Apoftoli,ut immundum Stephani corpus tanta funeris ambitione precederent? Hæc ibi. Item ab codem in lib. 3. contra Ruffinum. Protinus concito gradu Bethlehem meam reverfus fum; ubi adoravi præfepe, &incunabula Salvatoris. Hæc ibi: quibus facto fuo adorationis reliquiarum condemnat hærefes antedictas. Item à Damafceno in lib. 4. de fid.orthod.cap.3.Si amatorum diligibilis eft domus, & lectulus,& hortus: quantò magis, quæ Dei, & Salvatoris, per quæ & falvati fumus? Hæc ibi. Item à Concilio Bracarenfi 3.Cano.s. per hoc, quòd ab co fanctorum reliquiæ vocantur fanctæ Dei reliquiæ. Item à Concilio Nicæno fecundo, actio.3.Servator nofter Chriftus fontes falutares, Janctorum reliquias nobis reliquit; multis modis beneficia fundentes. Martyrum enim offa virtutes multas operantur, atque id per Christum, qui in ipfis habitat. Cùm his fanctas etiam imagines reveremur; principio adorantes Dei verbi propter nos incarnati imaginem. Hæc ibi:quibus(ut prudentibus ex contextu patet) adorationem impendendam fanctorum reliquiis decernit. Item à Concil. Trident.feff.25.Decret.de invocatio.veneratio.& reliq.fanctorum. Mandat Sancta Synodus,&c.affirmantes, fanctorum reliquiis venerationem, atque honorem non deberi, vel eas,aliaq; facra monumenta à fidelibus inutiliter honorari, atq; eorum opis impetrandæ caufa fanctorum memorias fruftra frequentari, omninò damnandos effe: prout jampridem eos damnavit, & nunc etiam dänat Ecclefia. Hæc ibi. Vide totum illud capitulum:quoniam ad multa in tota hac qu.25. dicta valet. Item à Papa Innocentio Tertio in Concilio Generali: ut habetur Extravagan.de reliq. & veneratio.fanctor. c.fecundo. Tertiò vides: quomodò ex iis benè, &c.

Commentaria Cardinalis Cajetani.

In corpore articuli unica eft conclufio dupliciter probata: Conclufio eft. Reliquias fanétorum qualefcumque congruo honore venerari debemus, & præcipuè eorum corpora. Probatur primò. Affe

[blocks in formation]
« VorigeDoorgaan »