five quoad ftare, ideft, quoad perfeverantiam bonam, five quoad gratiam, five quoad charitatem, five quoad unitatem fpiritus, five quoad quofcunque alios modos accedendi ad Patrem, confiderata completur. Quod utique eft Chrifti prædeftinationem noftræ prædeftinationis 'caufam exiftere. A Concilio autem Trident, idipfum infinuatur feff. 6. c. 2. Cæleftis pater Chriftum Jefum ad homines mifit,ut & Judeos redimeret, & gentes juftitiam apprehenderent: atque omnes adoptionem filiorum reciperent. Hunc propofuit Deus propitiatorem per fidem in fanguine ipfius Hæc ibi, & eap.s. Declarat juftificationis exordium in adultis à Dei per Chriftum præveniente gratia fumendum effe, hoc eft, ab ejus vocatione : qua nullis eor exiftentibus meritis vocantur. Hæc ibi. Et cap.6. Credentes illud in primis Deo juftificari impium per gratiam ejus: per redemptionem, que est in Chrifto.Hæc ibi.& c.7. nemo poteft effe juftus:nifi,cui merita paffionis Chrifti communicantur & infrà. In justificatione cum remiffione peccatorum hæc omnia fimul infufa, fidem, fpem, charitatem accipit homo per Chrifti. Hæc ibi. & c. 11. Sobrie, jufte, & piè viventes proficere poffunt per Chriftum: per quem acceffum habuerunt in gratiam iftam. Hæc ibi. & c. 14. Qui ab accepta juftificationis gratia per peccatum exciderunt, rursùs justificari poterunt: dum excitante Deo per pænitentiæ facramentum merito Chrifti amiffam gratiam recuperare procuraverint. Hæc ibi.& c. 16. Bene operantibus ufque in finem,& in Deo fperantibus proponenda eft vita 10 æterna:& tanqua gratia filiis Dei per Chriftum mifericorditer promissa,& tanquam merces ex ipfius Dei promiffione bonis ipforum operibus, & meritis fideliter reddenda. Hæc ibi. Ubi paffim, & in fequentibus canonibus definiendo aperit hoc ipfum, quod in capitulis adductis prædeclaraverat, fcilicet, quòd totus noftræ prædeftinationis effectus tùm quoad fidem,tú quoad fpem,tùm quoad charitate, tùm quoad bona opera,tum quoad profectum, & finalem perfeverantiam in omnibus prædictis, tùm quoad vitæ æternæ confecutionem actualem in nobis à Deo per Jefum Chriftum completur,ut patet ibid. confiderantibus. Hoc verò totum eft illud,f. quòd prædeftinatio Chrifti eft caufa noftræ prædeftinationis:ut patet legentibus textum corp.& de particularibus effectibus prædeftinationis, 1.9.23.art.5.8. Ab ecclefia verò idipfum infinuatur per hoc:quòd in fuis orationibus, collectis, Miffis, hymnis, &c. inceffanter terminando dicit ly per Chriftum dominum noftrum: vel aliquid æquivalens. Ex eo enim, quòd ad precum fuarum complementum, five pro fide, five pro fpe, five pro gratia Dei, five pro charitate, five pro bonis operibus, five pro in his augmento, Live pro virtutibus aliis, five pro vita æterna affequenda fiant, apponit ly per Chriftum, &c. relinquit manifeftum perfpicacibus fcholafticis: quòd ipfa firmiffimè fentit, prædeftinationem Chrifti effe caufam prædeftinationis noftræ. Ex fuperioribus intellige, quæ nunc dico.. Secundò vides: quomodò, &c. Commentaria Cardinalis Cajetani. Comment. Titulus thrcorpore cft unica diftinctio cum duplici conclufione : 144 Inf.q $6.9. 3. f. ad primi, & 3.4.9.9.1.4. clarus, ut jacet. QUÆSTIO ficut in præcedenti articulo, &, quia fimiliter clara funt, pertranfea mus. VIGESIMA De adoratione Chrifti, in fex articulos divifa. 39.4.1.4. propriè adoratio divini 20 QUINTA. Secundò. Utrum caro Chrifti fit adoranda adoratione latriæ. ¶Tertiò. Utrum adoratio latriæ fit exhibenda imagini Chri- Quartò. Utrum fit exhibenda cruci Chrifti. ¶ Sextò. De adoratione reliquiarum fanctorum. ARTICULUS PRIMU S. Utrum una,& eadem adoratione fit adoranda divinitas Christi, D PRIMUM fic procedi 30 in in co, qui honoratur, duo poffumus confiderare, fcilicet, eum, cui honor exhibe tur, & caufam honoris. Propriè autem honor exhibetur toti rei fubfiftenti, no enim dicimus, quòd manus hominis ho- EX art.habes primò: quomodò per ra- pro S,Eccl. noretur, fed quòd homo honoretur. Et, tionem interimas hærefi quandoque contingat, quòd dicatur fim & Neftorii, & honorari manus, vel pes alicujus, hoc Felicis, & Chanzinzanon dicitur ea ratione, quòd hujufmodi partes fecundum fe honorentur:fed, quia in iftis partibus honoratur totum: per quem etiam modum aliquis homo potcft honorari in aliquo exteriori: puta vefte,aut in imagine,aut in nuntio. Caufa autem honoris eft id, ex quo ille, qui honoratur, habet aliquam excellentiam. Nam honor eft reverentia alicui exhibita propter fui excellentiam, ut in fecunda parte dictum eft. * Et ideò, fi in uno homine funt plures caufa honoris (puta prælatio, fcientia, & virtus) erit quidem illius hominis unus honor ex parte ejus, qui honoratur, plures tamen fecundum lix ille infelix dicebat: caufas honoris : homo enim eft, qui honoratur, & propter fcientiam,& propter 40 cellentiæ increatæ funt 3. Prætereà. Anima Christi, si non so radicitus in hoc unum fcilicet, quòd non cade adoratione eft adoranChriftus homo, fed diChriftus homo, fed diverla. Radicem namq; hujus hærefis ponebat Neftorius dicens: quòd Chriftus het duas perfonas, alteram divinitatis, & alteram humanitatis: vel, quod in ide 2.2.q. 103d redit, quòd Chriftus no manitate, fed feparatim alter filius Dei, alter filius hois. Similiter Fe ? eft unus in deitate,& hu In Chrifto ineffe duas hypoftafes. Item Chan- ut patet ex conclufione. ¶ RESPONDEO dicendum, quòd 70 rationes. Et hoc eft, quod in Synodis re &ta tùm ad corroborandum præfentem articulum, tùm ad tanquam art.1. manitatis, & divinitatis in Chrifto malè fentit,ut dictú eft. Nüc ergo directè quandoquidem & pro probatur. Dicitur enim in capitulis Cy- Arnot. 1. circa 1. di : rationem oftendas, ha- fit. refim antedictam meri-ADPRIMUM ergo dicendum, quòd in ordine fynodoru ge- autem incarnationis eft è converfo. Et in duabus naturis ado- quo due adorationes in- peratio non eft, quæ honoratur, fed eft Dei Verbo, & femotim homini, fed non una adoratione Deum verbum 20 Hæc ibi, Item à Conci telligi,& non potiùs una adoratione veneratur Emmanuel, unãque ei glo-` Ad tertium dicendum, quòd anima lio Conftantinopolitano quarto, quod ad fupplementum fexti Concilii congregatum eft fub Imperatore Juftiniano, damnatur per hoc,quòd canon.2, approbat,ftabiftatuit Canones prædilefque,ac firmos manere &ti Cyrilli, canones hi funt illa duodecim ejus capitula. Ubi in fine ide Concilium, poft nonnullorum etiam canones admiffos, inquit. Si quis autem, quod præ * dictorum canonum ali- cundum eum canonem:ut ipfe pronuntiat Canon, panam luens,& per ipfum in eo, in quo offendit, medelam fufcipiens. Hæc ibi. Ex quibus fequitur, quòd ille anathema judicandus, & tanquam anathema puniendus eft, qui Beati Cyrilli canonem prædictum fubvertere conatur, quales funt fupradicti hæretici, quoniam in canone, feu capitulo ipfo anathematizatur ab codem Cyrillo, quicunque tenuerit contrarium: ut patet in ipfo recitato à textu corpor.fin. Tertiò vides: quomodò ex iis benè penfatis, & applicatis, &c. Commentaria Cardinalis Cajetani. Itulus non de qualitate, fed de identitate, vel diverfitate adorationis 30 funt de honorato, feu ádorato. In corpore art, duo fiunt. primò diftinguuntur termini, deindè refpon- Diftinguuntur igitur in honorato res honorata, & caufa honoris, & dicitur, quòd res honorata eft tantùm perfona, feu totum fubfiftens, & probatur excludendo partes ex ufu loquendi: quia non dicimus manum honorari. Et, quia hoc videtur pati calumniam, refpondetur objectioni, 40 quòd partes quandoque dicuntur honorari, non fecundum fe, fed ut totum honoretur. Et declaratur à fimili in vefte, nuntio, &c. Ubi habes aliam diftinctionem honorati, fcilicet, fecundum fe, vel fecundum aliud in fe. Totum .n. honoratur fecundum fe; pars autem, imago, & nuntius fecundum aliud, hoc eft totum in fe parte, repræfentatum in feimagine, mittentem in fe nuntio. Caufa autem honoris cft id, unde habet honoratus excellentiam. Probatur: quia honor eft reverentia exhibita alicui propter fui excellentiam. Unitas verò, & pluralitas honoris diftinguitur, quod poteft attendi vel fecundum caufam honoris, vel fecundum terminum per fe proprium adorationis. Et proptereà, fi contingit in uno codem homine inveniri diverfas caufas honoris, erit illius honor so unus, & multiplex. Unus ex parte perfonæ, quæ terminus eft, multiplex ex parte caufæ multiplicis, ut patet de uno homine honorato & propter fcientiam, & propter virtutem moralem, feu theologalem. Conclufio refponfiva quæfito eft. Adoratio Chrifti eft una ex parte perfonæ adorata eft plures ex parte caufæ, divinæ fcilicet, vel humane. Probatur primò conclufio quoad primam partem: quia in Chrifto una tantùm eft hypoftafis. Quoad fecundam, quia alia ratio honoris eft fapientia divina, alia fap entia humana. Deinde probatur ex oppofito: quia fcilicet, fi effent plures hypoftafes in Chrifto, adoratio ejus non effet una etiam ex parte adorati : fed totaliter adoratio Chrifti non effet una, fed diverfa, & hoc eft damnatum in fynodis, &c. Circa primam diftinctionem nota cautiffimè, quòd honorari, ut caufintion, fam honoris, non eft honorari fimpliciter, fed cum tali determinatione ita, quòd ly ut caufa honoris eft conditio diminuens honoratum ita, quòd non valet argumentum. Sapientia honoratur, ut caufa honoris . ergo honoratur. Et hoc propriè loquendo: quia honorari non eft, nifi terminantis paffivè actum honorandi: non terminat autem honoris actum, nifi perfona, cui exhibetur honor .Et hinc oritur, quòd Chrifto debetur fimpliciter una adoratio, & quòd humanitas ejus, ut abftrahit ab hypoftafi, cftinadorabilis, ficut cæteræ caufæ adorandi inadorabiles funt, propriè loquendo. Quia tamen invenitur quandoque dictum de hujufmodi, quòd honorantur, vel adorantur, ideò non faciendo vim in vocabulis, loquere, ut plures 70 loquuntur, & intellige, quòd ideò ecclefia Chriftü unica adoratione adorat, dicendo ei: Miferere nobis, & non dicendo ei: Miferere, & intercede: quia ad unitatem perfonæ refpicit. Et hinc Synodi anathema proceffit contra adorantes Chriftum duabus adorationibus: propriè enim locuti ad 2. circa cãde.. Rursus circa eandem diftinctionem nota, quòd caufa honoris dicitur Annot id, quo perfona excellit. Hoc autem invenitur dupliciter: vel per modum formæ, ut fapientia, virtus, ftatus, vel per modum operationis, ut creare, gubernare, vincere, docere, mifereri, &c. Utrumque enim eft, unde quis excellit: excellunt enim homines non folùm fapientia, potentia, virtute, dignitate, fed etiam, quia vicerunt, quia docuerunt, quia ordinarunt, &c. Et utrumque in litera hac habes : primum in corpore, fecundum in refponfione ad fecundum. ¶ Circa diftinctionem alteram ex litera fumptam de modo duplici, Annot. 1quo res adorata adoratur ( vel fecundum fe, vel fecundum aliud in fe ) ad- cina di verte primo,ex litera illam haberi, dum dicitur de partibus, quòd non fe- flinction, cundum fe honorantur, fed totum in illis honoratur. Et fubditur,per que modum poteft aliquis honorari in exteriori, puta vefte, imagine, vel nuntio. Ex his enim clara habetur dicta diftinétio, dùm totum fecundum fe honoratur, &, quandò partes honorantur, totum honoratur in partibus. Hoc enim eft partem honorari, fecundum quod totum eft in parte. Et fimiliter veftis honoratur, fecundum quòd perfona eft fubilla: imago quoque veneratur, fecundum quòd repræfentata perfona eft in illa. Et fimiliter nuntius honoratur, fecundum quòd princeps eft in illo. Adverte fecundò,quòd, quia ifta quodammodò honorantur, & quo- Anot. 1. dammodò non (quia fecundum fe non honorantur, fecundum verò aliud circa edič in ipfis honorantur) idcircò de eis & affirmativa, & negativa verificantur. Dicitur enim, quòd partes,& hujufmodi non honorantur,fcilicet,propriè (quia non fecundum fe) & quòd honorantur, fcilicet, fecundum aliud in ipfis. Et quoniam clavis eft una iftius tractatus, fententia hæc dilucidăda ampliùs eft, difcutiendo illam. Scito igitur tertio, duplicem effe opinionem circa honorationem per- Annot fonæ in fuis extrinfecis, puta imagine, &c. Altera eft, quòd perfona honoratur in iftis:quia habet quoddam effe in illis, Altera eft, quòd perfona honoratur in illis: non quia habet effe in illis, fed quia per illa excitantur, convertunturque homines ad perfonam illam honorandam ita, quòd inter has opiniones tanta eft diftantia, quòd prima ponit, extrinfeca hæc terminare honorationem, non fecundum fe, fed fecundum quòd perfona eft in illis fecunda autem ponit extrinfeca hæc non terminare honorationem quovis modo. Et hinc diftant fecundò, quòd fecundum primam extrinfeca dicuntur honorari, juxta fecundam autem extrinfeca, nonnifi abufivè, & communicando in nominibus cum vulgo dicuntur, honora ri: quod autem horum verius fit, inferius patebit. Sed hinc, quamvis non habeatur ab Auctore prima opinio de verbo ad verbum, fatis tamen infinuatur, cùm dicitur, quòd totum honoratur in partibus, & quòd per hunc modum homo honoratur in exteriori, ut vefte,imagine, aut nuntio. Clarè autem aperitur inferius hæc fententia, cùm non folùm dicitur, quòd imago, aut crux adoranda eft, fed exprimitur terminative, dicendo motum in imaginem, & perfonam effe unum:fi enim motus eft in imaginem, imago ipfa nonnullus terminus eft motus. Eft ergo prima opinio Auctoris inferius difcutienda: nunc autem prælibata hæc fint, ut fcias dubitare, & difcernere. ARTICULUS SECUNDU S. Chumanitatis Chri- fcabellum pedum ejus, quoniam fan&tum *Glof.ad fti, fi intelligatur effe e e jus, ut rei adoratæ, est est, dicit Glof.* Caro à verbo Dei affumAug. o adoratio latrię. pta fine impietate adoratur à nobis, "quia loco. PROB. Quia ado rare carnem, ideft, humanitatem Christi sic, ideft, taliter confidera nemo carnem ejus fpiritualiter manducat, ergo tam, nihil aliud eft, ni- 2. Prætereà. Cultus latriæ nulli crea- ponitur clara, etiam à fimili de adoratione turæ debetur : ex hoc enim reprobantur Dei, adjuncta glo. COROLL. Ergo u tem relata, duplici verò adoratione, ut ad rationes adorandi relata. Ado- citata art.1.appen. ciliis definita funt,& re- gentiles, quòd coluerunt, & fervierunt gentiis feorsum confide¶3. Prætereà. Adoratio latriæ debetur 10 *L.4.erthe. fd.6, 3.0tr caprine. Tunc nihil, &c. ut patet quarum fecunda argu- SED CONTRA eft, quod Damafc. realiter non adoratur fe debetur divinitati; & & ditus illis. Hæc enim o i adoranda eft, & non adoranda adoratione latriæ. Quòd quidem fit fic 30 tanquam probatio ejus, fti incarnato verbo Deo, nó propter fe- 20 in te fperavi; dicit glof. * Dominus omni- non fit fic adoranda, in-plagin Vide art. 1. append. ad ipsa: fed propter unitú ei fin hypofta fim confirmandum, quòd verbú Dei. Et fuper illud Pf. 98.Adorate orsùm caro Chrifti abc fcabellum pedum ejus,dicit gloff.* Qui adojus divinitate: ut dicit rat corpus Chrifti, non terram intuetur, hic textus in princip. fed illum potiùs, cujus fcabellum est, cujus II. DE MAJORI. in honore fcabellum adorat: fed Verbum Nallicreature. B. Còn incarnatum adoratur adoratione latriæ. fideratæ fecundum rationem fuiipfius. §. Tuc ergo & corpus ejus, five ejus humanitas. nihil, &c. Nam adoratio RESPONDEO dicendum, quòd, larria, de qua fit fermo *prased, in 1. concl. non exhibe- ficut fuprà dictum est, * honor adoratiotur humanitasi, &c. ut nis propriè debetur hypoftafi fubfiftenti: in tex. Ex quo dic, quòd tamen ratio honoris poteft effe aliquid idcò gentiles reproban non fubfiftens, propter quod honoratur tur à Rom. 1. quia latria creaturis fecundum fe, perfona, cui illud ineft. Adoratio igifeu ratione fuiipfarum tur humanitatis Chrifti dupliciter poteft confideratis, exhibeant; intelligi. Uno modo, ut fit ejus, ficut rei id, quod no faciut Chri- adoratę, & fic adorare carnem Chrifti 40 ftiani exhibendo latriam nihil aliud, qua adorare Verbú Dei inhumanitati Chrifti, ut declaratum eft. carnatú, ficut adorare vefté regis nihil é aliud, quá adorare rege veftitu.Et fecundu hoc adoratio bumanitatis Chrifti eft adoratio latrie. Alio modo poteft intelligi III. DE MINORI, confideratam S. Tunc nihil, &c. Nam adoratio latriæ, de qua APPENDI X. X articulo habes primò: quomodò per rationem & oftendas, & rectè Utk. pros. E intelligas, meritò effe à fcripturis infinuatum, quòd humanitas Chri um per potentiam, cui debetur dulia, Deus Commentaria Cardinalis Cajetani. In corpore articuli cum diftinétione refpondetur duabus conclufionibus. Prima cft. Humanitas Chrifti,ut res adorata, est adoranda adoratione latriæ. Probatur, quia ipfam fic adorari nihil aliud eft, quàm verbum incarnatum adorari. Probatur hoc à fimili, ficut adorare veftem regis eft adorare regem veftitum. Secunda eft. Humanitas Chri'fti, ut ratio aderandi, non est adoranda adoratione latrie, fed dulie: hoc 60 eft, perfona Chrifti honoranda est dulia ratione humanitatis plene gratie, &c. Declaratur, hoc non effe inconveniens ex perfona patris, quæ latria, & dulia adoratur. Adverte hic duo. Primum eft, quòd adorari, ut rem adoratam, contingit dupliciter: vel per fe, vel per aliud. Et proptereà perfona Chrifti per fe adoratur latria, quia per deitatem, quç eft ipfa perfonalitas, per aliud verò dulia,quia per humanitatem,quæ eft aliud ab ipfa. Et è contra humanitas Chrifti per aliud adoratur latria: per fe autem non, fed dulia, ut ratio tamen adorandi. Et hæc omnia in litera habentur, quamvis dicta diftinctio non formaliter explicetur, fed ipfa Auctor utatur. ¶Secundum eft, quòd, licèt dulia, qua perfona patris honoratur pro pter potentiam, & dulia, qua perfona Filii ratione humanitatis adora- ¶ In hoc articulo, & fpecialiter in refponfione ad primum vide, quòd Annot. TERTIUS. latrix. Dicitur enim Exod. 70 tur reverentia fuprema, ideft, ipfa, ut fic, adoranda eft adoratione latriæ. PROB. Quia Chriftus adoratur adoratio ne latriæ, art. 1. 2. & motus, qui in propofito eft adoratio, in imaginem, prout eft imago, eft idem cum motu, i. cum adoratione, qui eft 2. Prætereà. Operibus gentilium non debemus communicare, ut Apost. dicit Eph. 5. fed gentiles de hoc præCON ONCL. 1.Imagi- 20. Non facies tibi Sculptile, neque cipuè inculpantur, quòd commutaveni Chrifti, inquan- omnem fimilitudinem: fed nulla adoratum eft res quædam runt gloriam incorruptibilis Dei in finulla reverentia exhibe- tio eft facienda contra Dei præceptum. militudinem imaginis corruptibilis hoergo imago Chrifti non eft adoranda minis, ut dicitur Romanorum 1 ergo TPROB. Quia reverentia nonnifi rationali naturæ debetur. Im EXOD. Neque omnem fimilitudinem, R. Deorum alienorum adoranCONCL.2. Imagini Chrifti, inquantum eft ejus imago, exhibe- so dam. §. Hoc eft. Neque omnera imaginem adoranda pro Deo, qui fit alius tur. in rem, cujus eft imago, de memoria. Deus à me. Tune nihil, &c. Nam imago Chrifti, quæ fit à Catholicis, non eft ima go facta, ut adoretur pro Deo,qui fit alius Deus à Deo Hebræorum tunc fidelium, quo in fenfu gentiles faciebant, & adorabant imagines deorum fuorum, fed eft imago facta,ut adoretur pro Deo, qui eft unus numero verus Deus cum Deo Hebræorum tunc fidelium. Quod nihil aliud eft, nifi dicere, quòd imago Chrifti eft adoranda pro Deo vero, qui eft unus fimpliciter Deus cu patre, & fpiritufancto. Cùm igitur in Exod. 20. fiat fecúdú aliú fensū prohibitio fimilitudinu,feu imaginŭ,& secūdū aliū lōgè diversu fiat imago Chrifti, patet, quòd argu. nō tātū no infringit, fed nec et tä- imago Chrifti non eft adoranda adora-, git propofita veritate ab tione latrix. & colebat pro diis veris, 1.9. 13.ar.10. Licèt re vera non poffit effe, nifi unus verus Deus,1.9.11.art. 3. itě 9.13.4.9. & per confe quens ipfi adorarent dæ mones, vel ftellas, vel a lias creaturas, 1. q. 11.ar. 4. Prætereà. Nihil videtur effe in cultu divino faciendum, nifi, quod eft à Deo inftitutum. unde & Apo. 1. ad Corin. 11.traditurus doctrinam de facrificio Ecclefiæ dicit: Ego accepi à domino, quod 3.ad primi, & Ro. 1.Me- & tradidi vobis: fed nulla traditio in ritò igitur gétiles ii vocati funt idolatre:quoniam Scriptura invenitur de adorandis imagiipfi foli ad differentiam nib. ergo imago Chrifti non eft adoranChriftianorum imagi- da adoratione latriæ. adorantium cotrafacie nes unius Chrifti latria ¶SED CONTRA eft, quòd Damaf. bant huic primo præce- inducit Bafilium dicente: *Imaginis ho1.4.4.17 pto legis in Exo.20.data. nor ad prototypum pervenit, ideft, exemNec mihi objicias pueri- plar : fed ipfum exemplar, fcilicct, Chrilia quædam,ideft, gratus eft adorandus adoratione latriæ. crmaticalia,videlicet, quòd non debeant vocari ido- go & ejus imago. latiæ, fed idololatræ co, 20 30 RESPONDEO dicendum, quòd, quòd non hoc componi- ficut Philofophus dicit in lib. de Memoria, tur ex ly idolum,& İy la*c..circa tria: quoniam, quamReminifcentia,duplex eft motus animæ med. 10.2. vis de compofitione no- in imaginem,unus quidem in ipfam ima- 40 minis verum dicas, tame ginem, fecundum quòd res quædam eft, nihil inde contra premiffam locutionem conclu alio modo in imaginem, inquantum eft idis. Apud grammaticos mago alterius. Et inter hos duos motus enim graviffimos dari fi- eft hæc differentia, quia primus motus, guram fyncopen, que de D.410. medio tollit, reminifci quo quis movetur in imaginem, ut eft debueras, qua elegantius res quædam, eft alius à motu, qui eft in dicitur ignorarunt, qua rem: fecundus autem motus, qui cft in iignoraverunt, nefcifti quam nefcivifti, errafti, maginem, inquantum eft imago, deft quàm erravifti. Quid er unus, & idem cum illo, qui eft in rem. go mirum, fi & ad ferva-Sic ergo dicendum eft, quòd imagini dam fyncopen, & ad evi- Chrifti, inquantum eft res quædam(putandam cacophoniam quandam, & ad antiqui- ta lignum fculptum, vel pictum) nulla tatem venerabilem pa- reverentia exhibetur, quia reverentia, trum fectandam, præele- nonnifi rationali naturæ debetur. Relingerimus dicere ly idola- quitur ergo, quòd exhibeatur ei reveretre, quàm idololatre: De figura illa nüc fupra pa- tia folùm,inquantum eft imago, & fic fetet, de cacophonia con- quitur, quòd eadem reverentia exhibcaftat, lola: de antiquitate tur imagini Chrifti,& ipfi Chrifto. Cùm veneranda liquet. Nam Nova tras fecundum translationem ergo Chriftus adoretur adoratione laLatio gra- antiquam & Apoftolus trię, confequens eft, quòd ejus imago fit cam radice dicit. Corinth. 10. Ne- adoratione latriæ adoranda. idololatria que idolatre efficiamini, item cap. 8. eum, qui hapræponit. bet cöfcientiam,in idolio astendens idolatria ¶AD PRIMUM ergo dicendum, 60 non, in idololio, recumbentem : & Samuel 1.Reg. 15. Scelus idolatriæ nol- EXAM. Primò Ly propter res, quarum erant imagines. Hoc eft. Pro- Agatha: Elige aut diverfis poenis interire, aut diis facrificare: Agatha i pfa refpondit. Sit uxor tua, ut dea tua Venus: & tu, ficut Deus tuus Jupiter. Tunc in iram commotus Præfes, quafi de improperio fe vindicaturus juffit, eam alapis cædi, dicens: In injuriam judicis noli garrire. Cui Agatha Miror, te virum prudentem ad tantam ftultitiam devolutum : ut illos dicas Deos, quorum vitam nec tu, nec uxor tua, velis imitari. Ad hæc obmutefcens Quintianus juffit cam in carcerem recipi. Vide legenda iftius virginis,& martyris ab ecclefia approbatam, & in divinis officiis folemniter lectam.Ecce intentum apertum,fcilicet, pto rali adorari. mines infamiffimos fa quòd non prohibetur illo præce- quòd etiam ipfi paga facere quamcumque fculpturam, ni tempore lucidi intervel fimilitudinem, fed facere adorádam. valli,ab ipfa veritate coaunde fubdit: Non adorabis ea, neque co- ti, fuos Deos fuiffe holes. Et quia, ficut dictum est,* idem eft atis ipfis confitebantur. in co motus in imaginem, & in rem, eo modo Ut quid enim præfes ifte prohibetur adoratio imaginis, quo pro- probro fibi eputat fore hibetur adoratio rei, cujus imago eft. adinftar Jovis: uxoremque fuam adinftar Veneunde ibi intelligitur prohiberi adoratio ris? Quia utriufque hoimaginum, quas gentiles faciebant in rum Deorum vitam fuifvenerationem Deorum fuorum,ideft,dæ- fe ignominia, & fcelerib. monum. Et idcò præmittitur. Non ha plenam agnoverat ex hiftoriis,aut vocali relatiobebis Deos alienos coram me. Ipfi autem ne fuorum gentilium vero Deo, cùm fit incorporeus, nulla i- Vide omninò Compend. Alber.Mag. lib.s.cap.60. mago corporalis poterat poni: quia, ut Damafc.dicit,* infipientiæ fummæ eft, & cum fchol. Damafc. dicit, infipientia fummæ eft, & TEXAM.2. Ly propter impietatis figurare, quod eft divinum: rem, quod eft divinum: rem, cujus eft imago. anie m fed,quia in novo teftamento Deus factus Hoc eft. Propter rem la eft homo, poteft in fui imagine corpo- colendam,ideft, propter Chriftum, qui eft verus Deus, 1. Joan. ult. Sed & ipfe Chriftus dixit, fe effe in locis, de quibus tanta verum Deum plurimis pauca nunc adducemus. Ut Joan.10. Ego, pater 8. Ego principium, qui & unum fumus: item cap. loquor vobis. item ibid. Antequam Abraham fioret, egofum: item cap. 2. Qui defcendit de cælo, filius hominis, qui eft in calo: item cap. 11. Sed pro gloria Dei, ut glorificetur filius Dei per eam. item cap. 17. Clarifica metu pater clarisase quam habui apud te priufquam mundus fievidet me, vides & paret: item cap. 14. Qui trem : item ibidem. Non credis: quia ego in patre,& pater in me eft? ipfa credite. Et, quia de Alioquin propter opera operibus fuis etiam fiendis Chriftus meminit ad demonftrandum, etiam credentibus, fe efle ¶Ad fecundum dicendum, quòd Apoftol.prohibet operibus infructuofis getilium communicare: communicare au tem utilibus eorum operibus, Apoftolus non prohibet. Adoratio autem imaginu eft inter infructuofa opera computanda quantum ad duo. Primò quidem, quantum ad hoc, quòd quidam eorum adorabant ipfas imagines, ut res quafdam, credentes in eis effe aliquod numen propter refponfa, quæ dæmones in eis dabant, & alios hujufmodi effectus mirabiles. Secundò propter res, quarum erant imagines: ftatuebant enim hujufmodiimagines aliquibus creaturis, quas in eis vencratione latriæ venerabantur.Nos autem adoramus adoratione latriæ imaginem Chrifti, qui eft verus Deus non propter ipfam imaginem, fed propter rem, cujus imago cft,ficut dictum eft. Ad tertium dicendum, quòd creaturæ rationali debetur reverentia propter feipfam, & ideò, fi creaturæ rationali, in qua eft imago Dei, exhiberetur adoratio latria, poffet effe erroris occafio,ut f. motus adorantis fifteret in homine, in- fens Beati Thomæ texquantum eft res quædam, & non ferre- tus pro bafi firmiflima tur in Deum, cujus eft imago, quod non hoc folummodò opus fupponit, ideò unum ad poteft contingere de imagine fculpta,vel Chrifti in medium adpicta in materia fenfibili. ducemus, quod etiam infideles de vera ejus divinitate convincat, Ecce illud unum opus. Afcendit poft refurrectionem fuam à morte Chriftus in cœlum: inde fuper Apoftolos mifit Spiritumfanétum: per hos fic fpiritu veftitos ad fe convertit mundum. De quo opere Chriftus ad paffionem crucis vadens dixit Joan. 16. Si abjero, mittam eum ad vos, &, cùm venerit ille, arguet mundum de juftitia, quia ad patrem vado Hoc eft. Per vos Spirituffanctus,quem mittam vobis, arguet infideles de juftitia mea convincendo fcilicet eos de hoc, quod ego fum juftus: & talis convictio fiet per hoc, quòd ad patrem vado. Acli apertius dixerit. Manifeftifsimum eft omnibus ratione utentibus, quòd Deus non eft fautor injuftorum: & confequenter, quòd Deus non faveret mihi, maximè favore tanto, fcilicet, trahendo me in cœlum ad feipfum: fi effem inju ftus. Injuftus verò, immò injuftifsimus effem fi mentiendo dixiffem, me effe verum Deum, & maximè non femel, fed valdè pluriès . Ex hoc igitur facto, fcilicet, quòd favore Dei patris ego vado ad patrem, vos fpiritufancto pleni arguetis mundum, ideft, infideles mundi, manifefte convincendo cos de juftitia mea, fcilicet, quòd ego fui verax, dicendo, me effe verum Deum, & confequenter oftendendo eis ex fua ipforum vi rationis, ut fuprà, quòd ego fum Deus verus. Hucufque fenfus verus Euangelii. Contra quem infideles, quia in ceteris à propria ipforum ratione convincuntur,nihil aliud afferre poffunt: nifi hoc, fcilicet, quòd fa vorem præmiffum Deus Chrifto non contulit,ideft,quòd Chriftus no afcedit in cœlum,neque ivit ad Deum patrem. Quibus nos à philofopho in libro primo pofteriorum de demonftratione quia, ideft, de demonftratione ab effectu, edocti, illud ipfum ab eis,negatum probamus ab effectibus & quidem eifdem infidelibus evidentifsimis: qui & fuperiùs tacti funt. Apoftoli mundum, qui in tenebris idolatria fedens contra Chriftum maximè fremebat, nullis armis mundialibus ufi converterunt ad Chriftum. *Incorp -Effectus hic adeò evidens, & notorius eft, ut nulla ratione poffit fapientia 10 his modis pofitis in text.ly primò quidem,& cæt. quibus venerabantur fue III. ILLATIO CONCLUS. Ergo multò minùs, &c. &. Negatur illatio. mæ habetur. Ex quo patet, quòd pro- Virgo mater adoratione latriæ articul.quint. 30 fi hoc effet falfum. Hoc dilemmate adstricti infideles nihil negare audent: so NOT. Cæterùm, fi plura voles, quamvis præmiffa, & pro textus enodatione, & pro adverfariorum confutatione, futhiciant, videbis 2. 2. articulorum nu. 844. cum Elucid, & omninò pri. par. artic. num. 518. cum Elucid. notando ibi diligentiffime pharifæorum de Chrifti miraculis, quo duce & Apoftoli miracula fecerunt, dictum illud, f. hic homo multa figna facit, Joan. 11. videbis quoque Addit, art.num. 38. in Eluc, app. de impotentia totali faciendi miracula pro confirmanda falfitate, etiamli miracula facere tentans falfitatem crederet effe veram, ut tunc fortè fuit Calvinus. Videbis & Veritates aureas fuper totam Legem Veterem Exod. 18. concl. 2. item Num. 14. concl. 3. Item D. Tho. contra gentiles lib. 1.cap.6. & D. Aug. de civit. Dei lib. 12. cap. 10. & lib. 22. cap. 5. 6. 7. vide & Medinam fuper tertiam partem S. Tho. in introductione quæft. 3. item Compend. Albert. Mag. lib. 1. c. 28. fchol. 60 EX articulo habes primò : quomodò per rationem interimas hærefim. Utilitas ¶RESPON. tac. object. Quamvis textus refponfi ad 1. dicat ly in ve- in ea |